Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir konuşmacının Turgutlu'nun tarihsel gayrimüslim cemaatlerini anlattığı tarih anlatımıdır.
- Video, Turgutlu'daki Yahudi, Ermeni ve Rum cemaatlerinin tarihini kronolojik olarak ele almaktadır. İlk bölümde Yahudi cemaatinin 1400'lü yıllardan 1970'lere kadar olan süreci, Ermeni cemaatinin 1690'larda inşa edilen Surp Asfaltsatsin kilisesi ve Rum cemaatinin 1700'lü yıllarda Karosmanoğulları tarafından Yunan adalarından getirilen Rumlarla nasıl arttığı anlatılmaktadır. İkinci bölümde ise 1919'daki Yunan işgali sonrası bu toplulukların bölgeden göç etmesi ve Kurtuluş Savaşı sonrası sadece küçük bir Yahudi topluluğu ve Müslümanların kaldığı belirtilmektedir.
- Videoda ayrıca 1922'deki Yunan işgali sırasında cemaatlerin yaşadığı zorluklar, 1939'da inşa edilen havra gibi önemli yapıların tarihi ve 1900'lü yılların başında Turgutlu'nun nüfusunun yaklaşık 20-25 bin olduğu, bunun içinde 4 bin Rum, 1 bin Ermeni ve 800 Yahudi olduğu bilgisi de paylaşılmaktadır.
- 00:37Turgutlu'nun Gayrimüslim Toplulukları
- Turgutlu'da bir zamanlar Rumlar, Ermeniler ve Yahudiler Müslümanlarla birlikte yaşamaktaydı.
- Turgutlu, bu dört farklı unsura kucak açmış önemli bir bölgeydi.
- 01:03Turgutlu'daki Yahudi Topluluğu
- Turgutlu'daki Yahudi cemaatinin ne zaman gelip yerleştiği kesin olarak bilinmemektedir.
- Avram Galanti'nin "Türkler ve Yahudiler" eserinde, 1400'lü yıllara ait mezar taşları olduğu iddia edilmektedir.
- İkinci ihtimal olarak, 1480'li yıllarda Osmanlı Devleti İspanya'dan ayrılmak zorunda olan Yahudilere kucak açmıştır.
- 04:05Yahudilerin Turgutlu'daki Yaşamı
- 1900'lü yılların başlarında Turgutlu'da yaklaşık 1000 Yahudi bulunmaktaydı.
- 1800'lü yılların sonlarında devlet hazırladığı salnamelerde Turgutlu'da iki adet sinagog veya havra olduğu belirtilmiştir.
- 1922'de Yunan kuvvetleri Turgutlu'yu yakarken Yahudilerin evleri ve sinagogları tamamen küle döndürülmüştür.
- 05:46Yahudilerin Yeniden Kuruluşu
- Yakıp yıkılan sinagogların yerini 17 yıl içerisinde doldurabildiler.
- 1939'da bugün halen havra olarak bilinen yapı inşa edildi ve halen ayakta durmaktadır.
- Cumhuriyet döneminde İsrail'in kurulmasıyla Yahudi nüfusu giderek azalmaya başladı ve 1970'li yıllara gelindiğinde bir elin parmakları sayısına düştü.
- 06:38Turgutlu'daki Ermeni Topluluğu
- Ermenilerin ne zaman Turgutlu'ya geldiğine dair net bilgi yoktur.
- Ermeni Kilisesi (Surp Asfaltsatsin Kilisesi) 1690'lı yıllarda inşa edilmiş bir yapıdır.
- 1600'lerin ortalarından itibaren Turgutlu'da bir Ermeni cemaatinin oluşmaya başladığı düşünülmektedir.
- 07:57Ermeni Kilisesi'nin Tarihi
- Kilisenin 1690'lı yıllarda inşa edildiği, binanın restore edilirken çalışan sanat tarihçilerinin ve mimarların gözlemleriyle belirlenmiştir.
- 1699'da Turgutlu'ya gelen seyyah Edmund Çişil, bir Ermeni papazından Turgutlu'da padişahın özel bağışıyla yeni yapılmış bir kilise olduğunu öğrenmiştir.
- 1840'lı yıllarda binanın yanında yer alan okul binasının yeniden inşa edilmesine dair sadrazamlık makamından izin istendiği ile ilgili bir arşiv belgesi bulunmaktadır.
- 09:47Turgutlu'daki Rum Topluluğu
- Rumlar çok büyük oranda 1700'lü yıllardan itibaren Turgutlu'ya çoğalmaya başlamışlardır.
- Osmanlı tarihinde "Rum" denildiği zaman bugünkü Yunanlılar değil, Roma vatandaşlarına denmekteydi.
- Saruhanoğulları'nın bölgeyi fetihleri esnasında Turgutlu ve civarında neredeyse hiç insan olmadığı bilinmektedir.
- 10:53Rumların Turgutlu'ya Gelişi
- 1700'lü yıllarda Karaosmanoğulları sülalesi tarafından Yunan adalarından getirilen Rumların varlığı bilinmektedir.
- 16029 tarihli bir şer'iye sicilinde Zati Ağa'nın bahçıvanı Estali oğlu Todori isimli bir Rumdan bahsedilmektedir.
- 1700'lü yıllarda Karosmanoğulları, tarımsal verimliliği artırmak için Yunan adalarından getirdikleri Rumları Manisa çevresine yerleştirmişlerdir.
- 13:10Turgutlu'daki Kilise Tarihi
- Günümüzde hükümet konağı olarak kullanılan binanın bulunduğu yerde 1930'lu yıllara kadar varlığını sürdüren bir kilise yapısı vardı.
- Bu kilise, Rumların iki kilisesinden biri olan Agios Nikolaos (Noel Baba Sen Nikola) Kilisesi'di.
- Kilise 1939'a kadar yıkık dökük de olsa varlığını sürdürmüş, 1939'da çökecek hale gelerek yıkılmış ve temellerinden elde edilen taşlar bugünkü kaymakamlık binasının inşasına kullanılmıştır.
- 14:10Rum ve Ermeni Topluluklarının Akıbeti
- Rumların akıbeti Ermenilerde olduğu gibi iyi olmamış, 1919'da Turgutlu Yunan ordusu tarafından işgal edilmiştir.
- İşgal 1922 7 Eylül tarihine kadar devam etmiş ve yerli Rumlar ile Ermeniler birlikte Yunan ordusunun gönüllü birliklerini oluşturmuşlardır.
- Savaşın sonunda düşman işgalinden kurtulan bölgede Rumlar ve Ermeniler kalacak durumları olmamış, Yunan ordusuyla birlikte bölgeyi terk etmişlerdir.
- 15:02Nüfus Değişimleri
- 1900'lü yılların başında Turgutlu'nun şehir merkezinde yaklaşık 20-25 bin nüfusu vardı.
- Bu nüfusun yaklaşık 4 bin'i Rum, 1 bin civarı Ermeni ve 800 bin civarı Yahudilerden oluşmaktaydı.
- Kurtuluştan sonra Rumlar ve Ermeniler gittikten sonra sadece çok küçük bir Yahudi topluluğu ile Müslümanlar kalmış, Yahudiler 1970'li yıllara gelene kadar teker teker İsrail'e veya İzmir'e göç etmişlerdir.