Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Yusuf Kayaalp'in sunduğu tarih anlatımı formatında bir içeriktir. Videoda Mustafa Kemal Paşa, İsmet İnönü, Menderes ve özellikle Turgut Özal gibi Türk siyasetçilerin Musul meselesiyle ilgili politikaları ele alınmaktadır.
- Video, Türkiye'nin 1923'ten beri Musul meselesine olan ilgisini kronolojik olarak anlatmakta ve Turgut Özal'ın 1983'te iktidara gelişi sonrası Türkiye'nin dış politikasını incelemektedir. İlk bölümde Kurtuluş Savaşı döneminden Soğuk Savaş yıllarına kadar olan süreç ele alınırken, ikinci bölümde Özal'ın Saddam Hüseyin ile ilişkileri, Kürt meselesi ve Körfez Savaşı'ndaki rolü anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca Özal'ın ekonomik reformları, ihracat teşvikleri, Kuzey Irak'a işgal planları ve Kürt meselesine yaklaşımı gibi konular da detaylı şekilde ele alınmaktadır. Video, Özal'ın ani ölümü ve Türkiye tarihine damgasını vurmasıyla sona ermektedir.
- 00:19Türkiye'nin Musul Hakkındaki Tarihi
- Türkiye Cumhuriyeti 1923'te Lozan'dan beri geride bıraktıklarını arzu etmeyeceğine dair resmi bir yemin etmiştir.
- Türkiye, Batı Trakya, Ege adaları, Batum, Kıbrıs ve Kuzey Suriye'yi ardında bırakan, Musul'a her zaman bunun dışında tutmuş ve Misak-ı Milli iradesiyle hafızasını tazelemiştir.
- Mustafa Kemal Paşa, Sovyet Rusya'nın desteğiyle bölgede İngilizlerle yeni bir harbin planını yapmıştır.
- 00:51Musul Harekatı ve Sonrası
- Mustafa Kemal Paşa, İngilizleri bölgeden çıkarma vakti geldiğini söyleyerek Musul Harekatı'nı resmen başlatmıştır.
- En Doğu Anadolu'da çıkan isyanlar bu harekatın iptal edilmesine sebep olmuştur.
- Kemalpaşa, macera aramak yerine Musul için doğru zamanı bekleyecekti, ancak ömrü yetmeyince bu hayalde onunla birlikte gömüldü.
- 01:42Türkiye'nin Musul Hakkındaki Sonrası
- 1932 yılında Irak bağımsızlığını kazanınca Türkiye kendi isteğiyle Musul haklarından vazgeçmiştir.
- Mustafa Kemal, Irak'taki siyasi ve ekonomik istikrarın korunmasını sağlayacak anlaşmalarla Irak'a destek veriyordu.
- İngilizler bölge üzerinde nüfuzlarını müdafaa etmeye çaba gösterirken, Türkiye Ortadoğu İttifakları ile emperyalist köpeklerin işine çomak sokuyordu.
- 02:39İkinci Dünya Savaşı Dönemi
- Atatürk'ten sonra İkinci Dünya Savaşı döneminde Irak-Musul meselesinde tekrar endişeye kapılmıştır.
- Savaştan önce Türkiye-İngiltere-Fransa üçlüsünün kurduğu ittifakta İnönü Musul meselesini tekrar gündeme getirmekten geri durmadı.
- Türkiye'nin savaş sırasında tarafsızlık politikası gütmesi ve Alman-Rus dalgasının arasında sıkışıp kalması Musul meselesini arka plana atmıştı.
- 03:30Soğuk Savaş Dönemi
- Menderes döneminde Türkiye'nin yayılmacı politikaları pek fazla gündem değildi.
- Türkiye halihazırda komünizm tehlikesi vardı ve Menderes'e göre en iyi komünist Irak'ta bu dönemde nispeten diğer Arap ülkelerine kıyasla Amerika taraftarıydı.
- 1970'ler muhtıraların, petrol krizlerinin, Kıbrıs meselesinin, kutuplaşmanın, siyasi ve ekonomik sorunların yıllarıydı.
- 04:09Turgut Özal'ın İktidarı
- Yaklaşık üç yıl süren demir yumruk dönemi 1983 yılında sona ermiş, genel seçimlerle ANAP yani Turgut Özal tek başına iktidara gelmişti.
- Turgut Özal sıradışı bir başbakandı, takım elbiselerin içine sıkışmış asık suratlı moruklara benzemezdi.
- Özal seçimi kazanmasına rağmen hala son söz için Kenan Evren bekleniyordu.
- 05:39Özal'ın Ekonomik Politikaları
- Özal bu dönemlerde müdahale öncesi şiddeti ve 12 Eylül'ü unutulup Türkiye'yi dünyaya açmakla uğraşıyordu.
- Özal'ın neoliberal politikaları Türkiye'yi bir tüketim çılgınlığına sürüklüyor, ekonomik alanlarda devrimsel ataklar yapılıyordu.
- Özal, ihracat için birçok teşvik paketi hazırlamıştı, bunlardan en önemlisi ihracat yapan firmaların ihraç ettikleri mallar için ödediği KDV'nin iade edilmesiydi.
- 07:52Türkiye'de Turgut Özal ve Irak'ta Saddam Hüseyin
- Türkiye'de Turgut Özal tabuları yıkmaya çalışırken, komşu ülke Irak'ta Bağdat kasabası Saddam Hüseyin terör estiriyordu.
- Saddam Hüseyin kontrolsüz, güç delisi ve baskıcı bir canavar gibiydi, bu saldırgan takılmasının en önemli sebebi Amerikalıların desteğiydi.
- İran İslam Devrimi ile Hacıların bölgeyi terörize etmesi Amerika'nın Irak politikasını kökten değiştirdi ve Irak-Iran Savaşı patladı.
- 08:28Irak-Iran Savaşı ve Kürt Meselesi
- Amerika, İran rejimine karşı Saddam'ı muazzam bir maşaydı savaşta, ancak savaş içinden çıkılmaz bir hale büründü.
- Saddam'ın tek sorunu İran değildi, kuzeydeki Kürtler de başına bela olmuştu; Barzani ilerlediğinde ayrıcalık için sürekli başkaldırıyordu.
- 1988 yılında İranlı askerler ile Kürt peşmergeler Halepçe kentine girdiğinde, Saddam acımasızca karşılık vererek bölgeyi kimyasal silah ve zehirli gazla vurdu ve beşbin'den fazla insan hayatını kaybetti.
- 09:09Türkiye'nin Kürt Göçlerine Yaklaşımı
- Kürtler bölgeden kaçmak için gözü Türkiye'ye dikmiş olsa da devlet sınırları açmaya karşıydı çünkü göçmenler arasında silahlı ve eğitimli peşmergeler vardı.
- Turgut Özal, müttefiki Batıya güvenerek sınırları açtı ve peşmergelerin silahlarını el koyarak elli bine yakın Kürdü ülkeye kabul etti.
- Batı Özal'a Kürtler konusunda destek vermedi ve Saddam ise Özal'ın kapılarını açmasına hiddetle karşılık vererek "Allah İran'la beraber Türkiye'nin de belasını versin" dedi.
- 09:57Özal'ın PKK ile İlişkileri
- Turgut Özal, PKK ile ilk temasını 1988 yılından sonra aracılar yoluyla gerçekleştirecekti.
- Birkaç yıl boyunca Özal, Öcalan'a devlet görevlisi olmayan yani resmi sıfatsız insanları gönderdi, Öcalan ise basına "devlet çekilmesin, bir subayını göndersin" demecini verdi.
- Özal'ın Kürt sorunuyla ilgilenmesinin bir diğer önemli sebebi de Güneydoğu'daki taze Kürt oylarıydı; buradaki halk Refah Partisi'ne kayıyorken Turgut oldukça rahatsız olmuştu.
- 10:36Özal'ın Cumhurbaşkanlığı Dönemi
- Kasım 1989 yılında Turgut Özal, Türkiye Cumhuriyeti'nin sekizinci Cumhurbaşkanı oldu.
- Özal cumhurbaşkanlığı başkanlık sistemi gibi kullanacak ve bu durum başta partili arkadaşları olmak üzere kamuoyunu rahatsız edecekti.
- Özal kendini padişah sanarken, Saddam ise ekonomik krizde kafayı yemişti; Irak-Iran Savaşı bitmişti ama Saddam'ın taze paraya ihtiyacı vardı.
- 11:03Körfez Savaşı ve Türkiye'nin Rolü
- 2 Ağustos 1990'da Irak ordusu Kuvveti işgal edince yatağından fırlayan ilk isim Turgut Özal olmuştu.
- Özal haftalarda Amerikan Başkanı Baba Bush ile görüşerek Saddam'ın Kuvveti işgal edeceğini söylüyordu, ancak Bush ilk başta bu söylemleri umursamadı.
- Körfez Savaşı başlayınca başta Amerika olmak üzere otuzdan fazla ülke Irak'a karşı geldi, karşı gelenler arasında aynı ırktan olan Suudi Arabistan, Mısır, Suriye gibi daha birçok Arap ülkesi vardı.
- 12:18Özal'ın Kuzey Irak Planları
- Savaş Turgut Özal'a göre fırsatları beraberinde getirmişti; Amerika'yı desteklemek öyle bedava olacak iş değildi.
- Özal, Musul ve Kerkük için Irak'a işgal planları yapan, defalarca gizli toplantılar düzenleyen bir koyuydu.
- Özal, bir koyup üç almak, hatta mümkünse yirmi almak istiyordu, ancak TSK'ya göre Türk ordusunun Kuzey Irak'a girmesi maceradan öteye gidemezdi.
- 13:30Özal'ın Son Dönemleri
- Harekat emri gizli bir şekilde Necip Toruntaya verilse de Genelkurmay Başkanı karşı karşıya kaldı ve bu durumdan kurtulmak için istifa etti.
- Özal bu olayla anlamıştı ki artık eskisi kadar güçlü değildi; ona Çankaya Köşkü'nde otur, resmi davetlerde sembolik bir şekilde gözük yeter diyorlardı.
- Özal, Kuzey Irak meselesini çözemedik, o zaman Kürt meselesini çözelim diyerek Talabani ile görüşmek istedi, Talabani şaşkına dönmüştü ama Özal'ı çok sevmişti.