Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir mimarlık dersi formatında olup, konuşmacı Turgut Cansever'in Demir Tatil Köyü projesini detaylı olarak incelemektedir. Mehmet Öğün'ün de anlattıkları aktarılmaktadır.
- Video, yerellik kavramının mimarlık tarihindeki yeri ve önemi ile başlayıp, Demir Tatil Köyü'nün coğrafi, doğal ve kültürel verilerini ele almaktadır. Ardından 1970'lerden 1984'e kadar olan planlama süreci, mimari özellikleri, kullanılan malzemeler ve yerel mimari ile modern mimari arasındaki benzerlikler ve farklılıklar incelenmektedir.
- Sunumda Bodrum'un coğrafi konumu, Demir Koyu'nun özellikleri, bölgedeki bitki örtüsü ve kültürel yapılar hakkında bilgiler verilmektedir. Ayrıca, Turgut Hoca ve Tuğrul Akçura'nın 1970'lerde Bodrum'da kurdukları Tuyako A.Ş. şirketinin Demir Tatil Köyü projesinin aşamaları, farklı yapı tipleri, yerleşim düzeni ve yeşil alanları detaylı olarak açıklanmaktadır. Video, Cansever'in yerel malzemeleri (taş) ve modern teknolojileri (prekast betonarme) nasıl bir arada kullandığı konusunda bir değerlendirme sunmaktadır.
- 00:25Yerellik Kavramı ve Mimarlık
- Yerellik kavramı, modernizmin kimliksizleştirme eleştirisi ve geçmişin tekrar yapılması isteyen romantik anlayış arasında bir yer tutar.
- Eleştirel bölgeselcilik, bir bölgenin gerçek verilerini bulup aktüel gerçeklerle çarpıştırmak ve kararlar vermek anlamına gelir.
- Yerel veriler doğal veriler (coğrafi konum, topografya, manzara, doğal kaynaklar) ve kültürel veriler (inanç, kültür, yaşam tarzı, ekonomik yapı, mimari üretim geleneği, imar örfi yasaları) olarak kategorize edilebilir.
- 03:05Demir Tatil Köyü ve Yerle İlişki Kurma
- Yerleşim yaparken yerle ilişki kurmak, tek bina yaparken olduğundan daha zor çünkü yerleşimin kimliği uzun süreler boyunca birçok aktörün katkılarıyla oluşmuştur.
- İslam stilinin tipik diyagramında sokakların çeşitlendiği, genişlediği, meydanlaştığı ve yapıların parsellerinin çeşitli büyüklüklerde olduğu görülür.
- Tek bir mimar olarak bu zenginliği yakalamak ve yerle ilişki kurmak ikinci bir zorluktur.
- 05:16Bodrum ve Demir Koyu'nun Coğrafi Özellikleri
- Demir Koyu, Bodrum'un kuzeyinde ve kuzeydoğuya bakan bir koy olup, Bodrum'un kent merkezinden uzak bir konumdadır.
- Bodrum birinci derece deprem bölgesinde bulunmakta ve kıyıları imarlı bir yerdir.
- Demir Koyu yaklaşık 500 dönüm büyüklüğünde olup, koyun ortasında bir düzlük ve iki yamacın arasında yer almaktadır.
- 07:30Demir Koyu'nun Doğal ve Kültürel Verileri
- Bölgede çoğunlukla maki formasyonu ve kızılçam ağaçları bulunmakta, Cansever projeye başlamadan önce alandaki ağaçların rösinden alınan verileri kullanmıştır.
- Bölgede malzeme kaynağı olarak çilek taşı, ekim köyü taşı, kayrak taşları ve kireç bulunmaktadır.
- Kültürel verilerde inanç ve yaşam tarzı önemlidir; Bodrum Kalesi'nden 15. yüzyıla kadar insanlar kalenin içinde yaşamış, sonrasında güvenlik problemleri rahatladığında dışarıda evler yapmışlardır.
- 10:20Bodrum'un Mimari Geleneği
- Bodrum'da üç tip ev vardır: kuleevler, usandırlı evler ve sakız evler.
- Kuleevler en eski tarihlendiği düşünülen, korunaklı yapılar olup bazılarına köprülerle giriş yapılmaktadır.
- Sakız tipi evler genelde üç katlı olup, cephelerde daha fazla açıklık vardır ve genellikle Bodrum'da yaşayan zenginlerin evleridir.
- 12:04Geleneksel Bodrum Mimarisi ve Çekme Mesafeleri
- Geleneksel Bodrum mimarisinde çekme mesafeleri yoktu, evler birbirleriyle ve parsel sınırlarıyla yapışıyordu.
- Sıcak iklimde parsele yapışan evler sokaklarda gölge düşürerek serinlik sağlıyordu.
- Günümüzde çekme mesafelerinden kaynaklı olarak bu tür mimarlıklar yapılamıyor, ancak meydanların oluşumu ve yapıların farklı parselde konumlanma pozisyonları görülebiliyor.
- 12:52Demir Tatil Köyü'nün Hikayesi
- Turgut Cansever 1960-1960 yıllarında Bodrum'u görmüş ve 1970 yılında şehir plancısı Tuğrul Akçura ile Bodrum'da büyük bir arsa satın almışlar.
- Arazi satın alındığında 800 dönüm olan alan, ormana verilen yerler nedeniyle 500 dönüme düşmüş.
- Cansever 1970'de betonarme, 1972'de gaz betonlu, 1984'te ise yığma taşlı proje çizmiş.
- 15:16Demir Tatil Köyü'nün Proje Süreci
- 1970 yılında ilk Tuyako A.Ş. tanıtım kitapçığı basılmış ve alanın tamamına yerleşim yapılması planlanmıştı.
- İlk proje ince betonarme taşıyıcılıneer kirişli, şeffaf ve daha fazla açıklığı olan bir yapıydı.
- 1978'de çeşitli vaziyet planları yapılmış, ilk projeden itibaren alanın aşamalandırılması ve "Aşama Bir" olarak belirlenen yerin bugün de inşa edilmiş bir tatil köyü olduğu görülüyor.
- 17:43Yapı Tipleri ve İnşaat Süreci
- 1971-1972 projesinde betonarme iskeletli, gaz betonlu yapılar kullanılmış ve yapı tipleri Bodrum geleneksel mimarisine benzer bir dile yaklaşıyordu.
- 1984 projesinde asıl inşa edilen yığma taş duvarlı yapılara geçilmiş, yapı tipleri genellikle tek bir mekanı barındıran kütlelerden oluşuyordu.
- İnşaat sürecinde parseller belirleniyor, üzerlerinde projeler yerleştiriliyor ve alacak kullanıcı ile birlikte yapının tipi ve pozisyonu belirleniyordu.
- 21:21Üst Ölçek İmar Planı
- 1984'teki güncel imar planına göre alanın girişinde araç yoğunluğu çok olmasını istemiyor, elektrikli araçlar kullanılması veya araçların merkezdeki otoparka bırakılması öneriliyor.
- Sosyal alanlar sarı renkle işaretlenmiş, merkezde dini tesis alanı ve ticaret alanı bulunuyor.
- Yeşil alanlar her yapının kendi bahçesinde ve kendi yeşil alanlarında bulunuyor, yoğunluklar geleneksel Bodrum dokusundaki emsal oranlarına yakın tutuluyor.
- 24:10İnşa Edilmiş Kısım
- İnşa edilmiş kısım iki adet parselden oluşuyor: 1035 numaralı parsel ve 1033 numaralı parsel, toplam 27,5 dönümlük bir yerleşim alanı.
- Yerleşimde üç boyuttan farklı yapı tipleri ve yönelimlerle zenginlik oluşturulmuş.
- Alanın beyni yaya yollarıyla oluşturulmuş, ana yol ve ring dönen başka bir yol bulunuyor.
- 24:54Yerlilik ve Topografya İlişkisi
- Yerlilik mevzusunda temel unsurlar yerli ilişki kurmak ve fiziki yer olarak tanımlanmaktadır.
- Üst ölçek kararlarında eğim çizgilerine göre ana yolların geçtiği ve eğim çizgilerine dik olan yolların kısa alanları penetre etmek için kullanıldığı görülmektedir.
- Araç yolunun neredeyse eğimi yüzde beş-altı'yı geçmeyen bir eğimde geçtiği ve içeriye girebilmek için dik yolların detaylarla bozulup iplerle içeriye giren yollarla devam ettiği belirtilmektedir.
- 25:48Topografya ve Bitki Örtüsü
- Yerleşim, topografyayla uyumlu bir şekilde yapılmak istenmiştir.
- Alanın tamamının rölesi alınmış ve ağaç röleleri alınarak mevcut ağaçlar yerlerinde tespit edilmiştir.
- Yer yerin başka bir verisi olarak mevcut bitki örtüsü ve ağaçlar dikkate alınarak yerleşim yapılmıştır.
- 26:53Parsel Biçimleri ve Çeşitlilik
- Mimar, yüzyıllarca geleneksel dokuda oluşmuş çok uzun sürede oluşan çeşitliliği yakalamak için çaba göstermiştir.
- Parseller tamamen dikdörtgen prizma değil, çeşitli şekillerde olup, bazı parsellerde köşede kuytu alanlar oluşmaktadır.
- Bu çeşitli farklılıklar sunduğu farklı imkanlar oluşturarak zenginlik katmaktadır.
- 28:10Çekme Mesafeleri ve Yapılar
- Genel çekme mesafesi olmadığından yapıların birbirlerine yanaşabildiği, parselin kenarına yanaşabildiği belirtilmiştir.
- Cansever, imar planında çekme mesafelerini demirkoyu için kaldırtarak yapıların birbirine yakınlaşmasını sağlamıştır.
- Yolların genişleyip daralması, ağaca denk gelmesi veya kesilmesi gibi özellikler, yapı tipleriyle birlikte zenginlik sağlamaktadır.
- 29:32Yapı Tipleri ve Kat Adetleri
- Yaklaşık dokuz-on farklı yapı tipi tasarlanarak, aynı şeyi tekrar etmek istenmemiştir.
- Yapı sahipleriyle inşa edilmeden önce konuşulduğu için, istenilen yapı sahibine göre değiştirebilme ve düzenleyebilme imkanı sağlanmıştır.
- Yapıların kat adetlerinde çeşitlilik vardır; genelde iki buçukluk tek katlı yapılar, bungalowlar, depo olarak kullanılanlar ve çiftlerle kullanılanlar bulunmaktadır.
- 30:53Üç Katlı Yapılar ve Silüet
- Alanda sadece dört tane üç katlı yapı bulunmaktadır ve bunlar genellikle yüksek kısımlara konumlandırılmıştır.
- Üç katlı yapılar silüetteki yataylığı bozarak dikey mirengi noktaları oluşturmuştur.
- Yapı tiplerinin adetleri ve alandaki dağılımları, yapıların çeşitli yönelimlerle dağılmasıyla birlikte çeşitlilik sağlamaktadır.
- 33:19Yapı Mimarisi ve Saydamlık
- Bodrum mimarlığında genelde sade kübik biçimler kullanılırken, Demir Tatil Köyü'nde daha hareketli yapılar tercih edilmiştir.
- Binalarda genelde her bir kütle çoğunlukla bir mekanı içerir ve bazen simetrik olacak şekilde ortasından planda bölünebilir.
- Cansever'in yapılarında ana cephelerinde yüzde yirmialtı, otuziki gibi daha fazla saydamlık oranına sahip olduğu, yerel tiplere göre daha fazla açıklık açtığı belirtilmiştir.
- 35:56Taşıyıcı Sistem
- Cansever'in yapılarında taşıyıcı sistem olarak yığma duvarlar kullanılmıştır.
- Kullanılan duvarlar yöredeki duvarlara benzer olup, sadece dışları kireçli sıvamamıştır.
- Bir döneme kadar yönetmelik müsaade ettiği için tamamen yığma duvarlar kullanılmış, bir dönemden sonra betonarme takviyeli olarak yapılmıştır.
- 36:27Demir Tatildeki Yapı Malzemeleri ve Özellikleri
- Demir Tatildeki döşemeler ahşap, ahşap kirişli, ahşap kaplamalı ve ıslak acı döşemelerini yalnız betonarme olarak yapıyor.
- Bodrumda taş söveler yerine prekast betonarme söveler kullanılıyor ve doğramalar ahşap kepenklerle benzer.
- Balkon payandaları kesme taştan değil prekast betonarme yapılmış, balkon korkulukları ise ahşap.
- 37:17Yapı Malzemeleri ve Teknikler
- Bodrum evlerinde dendan denilen üçgen bitişler var, ancak Cansever bunları yapmıyor ve malzeme olarak beton tercih ediyor.
- Yığma duvar haricindeki ana elemanların çoğunluğunun prekast betonarme olduğu belirtiliyor.
- Duvar örgüsü açısından zenginlik var; çakıl sıralı, tuğla sıralı ve almaşık örgülerle değişik örgüler deniyor.
- 38:19Duvar İnşaatı Yöntemi
- Duvarların inşa edilmesi için geleneksel yöntemle iki usta elli santim kalınlığında bir duvarın içeriden ve dışarıdan ölmesi gerekiyor.
- Cansever içeriden kalıp yapmayı öngörüyor; duvarın iç hizasından plywood ve kontrp plaklarla kaplı kalıp çakılmış durumda.
- Bu sistem sayesinde içerideki ustaya gerek kalmadan öndeki usta arkadan öne doğru daha hızlı var olabiliyor.
- 39:34Pencere ve Söveler
- Ana pencere süreleri bodrum mimarisindeki üç-beş oranıyla aynı oranda fakat kapılarda değişiyor.
- Ahşap doğramalar dışarıdan söveler dışarıdan sadece sekiz santime kadar takılı.
- Elli cm'lik taş duvar kalınlığı var, söveler sadece sekiz cm kalınlığında ve sol taraf dış, sağ taraf içler sadece bir cephe elemanı olarak bulunuyorlar.
- 40:54Cephe Elemanları ve İşlevsellik
- Cephelerde çoğunlukla prekast olarak kullanılan elemanlar parapetler hariç, kumbiyalar yerinde dökülüyorlar.
- Çörten, baca gibi elemanlar ya da balkonlar prekast olarak yapılıp yerlerine yığma duvara ankrajlarla yerleştiriliyor.
- Cansever'in sövelerin sadece cephede görsel eleman olarak durduğu yorumu, işlevsel olmayan bir şeyin yeri olmadığı algısıyla tartışılıyor.
- 43:07Söve ve Lento Sistemi
- Geleneksel olarak duvar açıklığı için lento parçaları kullanılırken, Cansever sövelerin arkasından betonarme lento yapıyor.
- Bu sistemle açıklıkta geçiş sağlanıyor ve öndeki söve cephedeki kimliği kuruyor.
- İçte ve dıştaki kemerlerde de benzer bir sistem kullanılıyor.
- 46:16Yerel ve Aktüel Çözümler
- İşlevlerde sahibinin kamulaştırılması gelenekte olan bir şey olarak aktüel bir çözüm olarak karşımıza çıkıyor.
- Kültürel yerel veri kullanımı olarak yoğunluk analizinde bodrum mimarisindeki üç-beş oranına uyumaya çalışılıyor.
- Yol ilişkilerinde doğal yerleri olarak topografya ile uyum, bitki örtüsüyle uyum ve dar sokakların gölge düşürmesi avantaj sağlıyor.
- 47:11Yerel Mimaride Yeni Yaklaşımlar
- Araç ve yaya yollarının ayrımı, araçların işini zorlaştırması ve yaya öncelikli bir tasarım yapılmıştır.
- Parsel biçimi, alandaki yerel mimardaki gibi parsel zenginliği, biçimleri ve büyüklükleriyle zenginlik yakalanmıştır.
- Yapı komşu işlerinde kullanıcı ile beraber karar verilmesi ve mevcut doğal çevreye bakılarak karar verilmesi doğal yerel veri kullanımı olarak görülebilir.
- 47:48Yapı Tasarımında Yerel Mimariden Etkilenme
- Tekme mesafesinin alanda olmaması ve imar planında çekme mesafesinin kaldırılması, yerel mimarideki ilişkilerin kurulabilmesi için önemli bir adımdır.
- Yapı kütle analizlerinde iplerin prizmatik olması ve Cansever'in mimari çeşitlilik için daha hareketli kütleler tercih etmesi yerel mimariden etkilenme gösterir.
- Plan çözümlerinde yerel mimari plan çözümleriyle alakası olmasa da, günümüzün ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde çözümler sunulmuştur.
- 48:42Yapı Malzemesi ve Sistem Özellikleri
- Yapıların cephelerinde doğal bölge malzeme kullanılması kültürel veri olarak değerlendirilir.
- Cephe elemanlarının biçimsel benzerlikleri ve cep açıklıklarının günümüzün ihtiyacını karşılayacak şekilde arttırılması aktüel çözüm olarak görülür.
- Deprem riskinden dolayı yapıların betonarme yatay atılar ile desteklenmesi, düşey atılıların ise yönetmelik gereği zorunlu olarak kılınması belirtilmiştir.
- 49:45Yerel Mimaride Kültürel Benzerlikler
- Yerel imarda olduğu gibi yığma kültürlerle uygulama kültürel bir benzerlik olarak değerlendirilebilir.
- Yerel mimaride olduğu gibi döşemelerin ahşap olması kültürel bir özellik olarak görülür.
- ıslak hacimlerde yerel mimaride ahşap döşemeler kullanılırken, aktüel olarak daha makul bir çözüm olarak betonarme ıslak hacim döşemeleri tercih edilmiştir.