Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Görsel İşitsel Teknoloji" kanalında yayınlanan "Elektronik Öğreniyorum" serisinin bir parçası olan bu eğitim videosu, güç elektroniği devrelerinde kullanılan tristör (SCR) devre elemanını detaylı olarak anlatmaktadır.
- Video, tristörlerin yapısı, çalışma prensibi, üç bacağı (anot, katot ve gate), iç yapısı, çalışma voltajları ve amper değerleri hakkında kapsamlı bilgiler sunmaktadır. Ayrıca tristörlerin doğru akım ve alternatif akım yüklerini nasıl kontrol ettiği, tetikleme yöntemleri, devre dışı bırakma teknikleri ve sağlamlık kontrolü için basit bir devre şeması gösterilmektedir.
- Videoda BT151 tristörü kullanılarak LED kontrolü örneği yapılmakta ve tristörün rölelere göre avantajları açıklanmaktadır. Video, tristörlerin triyaklardan farkları ve kullanım önerileri ile sonlanmakta, bir sonraki videoda tiryakların tanıtılacağı bilgisiyle tamamlanmaktadır.
- Tristör Nedir ve Yapısı
- Tristör (SCR), silisyum silikon kontrollü doğrultucu anlamına gelir ve güç elektroniği devrelerinde kullanılan bir devre elemanıdır.
- Tristörler alternatif akım (220V, 380V gibi) yüksek gerilimlerde ve yüksek amperlerde çalışabilen, hızlı anahtarlama işlemleri için kullanılan devre elemanlarıdır.
- Tristörler dört yarı iletken tabakadan (P-N-P-N) oluşur ve hem alternatif akım hem de doğru akım çalışabilmektedir.
- 01:09Tristörün Bileşenleri ve Özellikleri
- Tristörler üç bacağa sahiptir: P tipi yarı iletken olan anot, N tipi yarı iletken olan katot ve P tipi yarı iletken olan gate bacağı.
- Tristörlerin çalışma voltajları 50V ile 8000V arasında değişebilmekte, 400mA ile 4500A kadar yükleri kontrol edebilmektedir.
- Tristörlerin üretiminde silikon kullanılmaktadır; silikon yüksek akım ve gerilimlerde ısıl iletkenliğe sahiptir, ucuzdur ve kullanım ömrü uzundur.
- 03:01Tristörün Çalışma Prensibi
- Tristörlerde yükler katot ya da anot ucuna bağlanırken, anahtarlama işlemi için gate ucuna düşük tetikleme akımı uygulanır.
- Gate ucuna küçük bir pozitif gerilim uygulandığında tristör iletime geçer ve üzerinden akım atmaya başlar.
- Tristörler doğru akım yüklerde tetiklendikten sonra gate akımı kesilse bile iletime devam ederken, alternatif akım yüklerde gate akımı kesildiğinde iletim kesilir.
- 04:58Tristörün Kullanım Alanları
- Tristörler güç elektroniği devrelerinde anahtarlama işlemi yapmak ve güç kontrolü sağlamak için kullanılır.
- Elektronik kontaktörler, güç kaynaklarının aşırı gerilimden korunmasında, kumandalı doğrultucular, zaman rölelerinde ve motor sürücü devrelerinde sıklıkla kullanılmaktadır.
- Tristörleri tetiklemenin en yaygın yöntemi gate ucuna pozitif olarak düşük bir akım uygulamaktır.
- 05:56Tristörün Durdurma Yöntemleri ve Özellikleri
- Tristörün iletime geçtikten sonra doğru akımda kesilebilmesi için seri anahtarla akımın kesilmesi, rezonans durdurma, paralel anahtarlama ile durdurma gibi yöntemler kullanılır.
- Tristörlerin triyaklardan ayıran en büyük özellikleri doğru akım yüklerinin kontrol edebilmeleridir.
- Tristörler DC akım yüklerinin kontrolünde kullanılır ve tek yönlü akım iletirler.
- 07:19Tristör Kullanımı ve Soğutma
- Tristörler DC voltaj ile çalışan devrelerde kullanılabilmektedir ve tetikleme anında ısı enerjisi ortaya çıkması nedeniyle soğutucuya bağlanmalıdır.
- Tristörün devre dışı bırakılması için seri anahtarlama veya paralel anahtarlama yöntemleri kullanılabilir.
- Tristörlerin doğru akım yükleri kontrol ederken kullanılması tam performans kullanımını sağlar.
- 10:05Tristör Kullanımı ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Kondansatör ile durdurma yöntemi, tristörün A1 ile tetiklenmesi ve A2 anahtarı üzerinden kondansatör vasıtasıyla tetiklenmesinin durdurulabilmesi yöntemidir.
- Tristörlerin üzerinden geçen akımların yüksekliğinden dolayı dikkatli kullanılması gerekir, bozulması hem tristlere hem de kullanıldığı makineye zarar verebilir.
- Tristörün karakteristik bilgileri yazılı olduğu kataloğa bakılmalı, soğutucu üzerine montaj yapılmalı ve aşırı akım, yüksek ters anot-katot gerilimi uygulanmamalıdır.
- 11:05Tristör Sağlamlık Kontrolü
- Tristörün sağlamlık kontrolü için ölçü aletinin iç direnci yüksek olduğu için sağlıklı bir test yapılamaz.
- Sağlamlık testi için devre şeması kullanılır; enerji verildiğinde lamba yanmıyorsa, A2 butonuna basıldığında lamba yanıyorsa tristör sağlamdır.
- Tristörler röleler gibi mekanik yapı barındırmadığı için çok hızlı anahtarlama yapabilir, ömrü daha fazla, enerji kayıpları daha az ve manyetik alan oluşturmaz.
- 12:32Tristör Kullanım Alanları
- Tristörler küçük doğru akımlarla (Arduino kartı gibi) çok küçük voltajlarla 220 voltluk alternatif akımdaki bir yükü, motoru veya ısıtıcının kontrolünün sağlanması yapılabilir.
- Tristörler daha çok doğru akım yükleri kontrol etmede kullanılan devre elemanıdır, alternatif akım yükleri kontrol ederken tria adını verilen devre elemanları kullanılır.
- 12:59Tristör Çalışma Örneği
- Tristörün çalışmasına örnek olarak 330 ohmluk direnç, BT151 tristör, push buton anahtar, normalde açık yani üzerinden akım geçiren switch ve 12 voltluk şerit led kullanılarak devre kurulmuştur.
- Tristör tetiklendiğinde iletimde kalır, parmağın butondan çekildikten sonra bile devam eder, bu yüzden kapatmak için seri bağlanan switch kullanılır.
- DC akımla çalışan bir yük olduğu için tetikledikten sonra tristörün devre dışı kalabilmesi için seri bağlanan sivilce basılmalı ve bağlantı kesilmelidir.