Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, 1918 yılında 36 gün süren Trans-Kafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti'nin tarihini anlatan bir tarih belgeselidir. Videoda Akaki Çengeli gibi önemli siyasi figürlerden bahsedilmektedir.
- Video, Trans-Kafkasya'nın kuruluş sürecini, 1917 Şubat Devrimi sonrası Rus İmparatorluğu'nun dağılması, Trans-Kafkasya Komiserliği'nin kuruluşu ve 1918 yılında Osmanlı İmparatorluğu ile olan çatışmaları kronolojik olarak anlatmaktadır. Ayrıca Brest-Litowsk Antlaşması'nın imzalanması, Erzurum, Trabzon, Van ve Batum'un Osmanlı ordusu tarafından kurtarılması ve Trans-Kafkasya Komiserliği'nin Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etmesi detaylı şekilde aktarılmaktadır.
- Videoda ayrıca Trans-Kafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını ilan etmesi, Osmanlı İmparatorluğu ile olan ilişkileri ve sonunda Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan'ın tek başına bağımsızlık bildirisi okumasıyla sonuçlanan süreç de ele alınmaktadır. Osmanlı heyetinin Ermenistan'ı Osmanlı İmparatorluğu'na dahil etme isteği ve Gürcistan'ın bağımsızlık kararı gibi önemli olaylar da detaylı şekilde anlatılmaktadır.
- 00:02Trans-Kafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti'nin Kuruluşu
- 1918 yılında sadece 36 gün var olan Trans-Kafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti, günümüzdeki Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan topraklarının yanı sıra Türkiye ve Rusya'nın bir kısmını da kapsamaktaydı.
- Çok uluslu olması ve çıkar çatışmaları nedeniyle 36 günde dağılarak tarihe karıştı.
- 00:44Kafkasya'nın Rus İmparatorluğu'na Katılması
- 19. yüzyılın ortalarına doğru Ruslar Kafkasya'da güç kazanırken, bölgeyi daha iyi idare etmek için Kafkas Genel Valiliği kurdu ve Tiflis merkezi seçildi.
- 19. yüzyılın sonlarında Bakü'den petrol ihraç edilmeye başlanmasıyla Kafkasya Valiliği ekonomik olarak büyüdü.
- Bölgede yaşayan üç büyük yerel grup Ermeniler, Azeriler ve Gürcülerdi ve Rusların bölgeye göç etmesiyle Rusların sayısı artmaya başladı.
- 01:34Birinci Dünya Savaşı ve Rusya'nın Çöküşü
- 1914 yılında Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasıyla Kafkasya büyük bir savaş alanı haline geldi ve Ruslar Osmanlı topraklarının derinliklerine ilerledi.
- Boğazların kapalı olması nedeniyle müttefiklerden destek alamayan Rus İmparatorluğu silah ve mühimmat sıkıntısı çekmeye başladı.
- 1916 yılında Rusya'nın kayıpları bir milyonu aşmış, ekonomisi iflas etmek üzereydi ve bu kaotik ortam liberaller, reformcular ve Bolşevikler için fırsat oldu.
- 03:05Trans-Kafkasya Komiserliği'nin Kuruluşu
- 8 Mart 1917'de Rus İmparatorluğu'nda yaşanan Şubat Devrimi sonrası imparatorluk dağıldı ve geçici bir hükümet kuruldu.
- 11 Kasım 1917'de Transkafkasya Komiserliği isminde bağımsız bir hükümet kuruldu ve hükümetin başkanlığına Gürcü asıllı Evgeni Gegeç Kori getirildi.
- Yönetim Ermeniler, Gürcüler ve Azerbaycan Türkleri arasında bölüştürüldü.
- 04:16Osmanlı İmparatorluğu ile İlişkiler
- 16 Ocak 1918'de Osmanlı tarafı Transkafkasya Komiserliğini Rus İmparatorluğu ile yapılacak barış görüşmelerine davet etti ancak komiserlik Rusya'dan bağımsız hareket etmek istemediği için davete cevap vermedi.
- 23 Şubat 1918'de Transkafkasya Komiserliği kendi meclisini kurdu ve SM ismi verilen bu meclisin başkanlığına Gürcü Menşevik Nikolai Çekyats atanırken, toplamda 125 üye seçildi.
- Meclis üyelerinden oluşan bir heyet, Osmanlı Devleti ile barış görüşmeleri yapmak için Trabzon'a doğru yola çıktı.
- 06:07Brest-Litowsk Antlaşması ve Savaş İlanı
- 3 Mart 1918'de Bolşevikler, Birinci Dünya Savaşı'ndan Rusya'yı çeken Brest-Litowsk Antlaşması'nı imzaladı ve işgal ettiği bölgeleri Osmanlı'ya geri vermeyi kabul etti.
- Transkafkasya Meclisi, anlaşmayı imzalayan tarafın Bolşevikler olduğunu, kendilerinin müzakerelere katılmadığını ve bahsi geçen bölgeleri tahliye etmeyeceklerini bildirdi.
- 14 Mart 1918'de Trabzon'da başlayan müzakerelerde Osmanlı adına konuşan Rauf Bey, Transkafkasya heyetine "siz neyi ve kimi temsil ediyorsunuz?" diye sordu.
- 08:50Savaşın Başlaması ve Sonuçları
- 5 Nisan 1918'de delegasyon başkanı Çeken Kelly, Brest-Litowsk Antlaşması'nın mecliste kabul edilmesi için Tiflis'e bir telgraf çekti ancak Ermeni üyelerin tamamı ve Gürcü üyelerin büyük bir kısmı bu anlaşmayı tanımayı kabul etmedi.
- 14 Nisan'da Transkafkasya Komiserliği Osmanlı İmparatorluğu'na savaş ilan etti ve Osmanlı ordusu hızla ilerleme kaydederek aynı gün Batum'a girdi.
- Kars şehri kuşatma altına alındı ve Transkafkasya üyeleri Osmanlı ordusuna karşı başarılı olamayacaklarını anlayınca, Gürcistan ve Azerbaycan'ın baskıları sonucu Osmanlı ile barış imzalama kararı alındı.
- 11:01Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti'nin Kuruluşu
- Sevim Meclisi'nde tartışılan istek, Gürcistan ve Azerbaycan'ın oylarıyla kabul edilirken, aynı gün Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti bağımsızlığını ilan etti.
- Yeni başbakanlığa Gürcü lider Akaki Çenkeli getirildi ve ilk işi Osmanlı tarafına bağımsızlık bildirisini ve Brestitosk Antlaşması'nın hükümlerini kabul ettiklerini bildiren bir mesaj göndermek oldu.
- Çenkeli, Ermenilere telgraf çekerek Kars'ı Osmanlı'ya teslim etmelerini emretti ve Osmanlı Devleti, Transkafkasya Cumhuriyeti'ni 28 Nisan 1918 günü resmen tanıdı.
- 11:50Barış Konferansı ve Çatışma
- 11 Mayıs 1918 günü Batum'da taraflar arasında yeni bir konferans düzenlenirken, gündemde iki devlet arasında yapılacak barış antlaşması vardı.
- Çengeli, yeni anlaşmanın mevcut sınırlar üzerinden yapılmasını isterken, Osmanlı heyeti Ahalkalaki, Ahıska, Sumalu, Erivan ve Emiyazi'nin Osmanlı'ya devredilmesini istemekteydi.
- Osmanlı ordusu, Transkafkasya tarafına düşünmeleri için birkaç gün süre veren, bu sürenin dolmasının ardından Ermenistan'a doğru yeniden ilerlemeye başladı.
- 12:45Gürcistan'ın Bağımsızlığı
- Gürcüler iyiden iyiye Transkafkasya Cumhuriyeti'nin geleceğinin olmadığını düşünmeye başlamıştı.
- 21 Mayıs'ta Saim'de toplanan üyeler, Transkafkasya Cumhuriyeti'nin uzun ömürlü olmayacağı konusunda anlaştılar ve ertesi gün tek başlarına bir araya gelerek bağımsızlığın tek mantıklı seçenekleri olduğuna karar verdiler.
- 26 Mayıs 1918 günü Gürcistan Ulusal Konseyi bağımsızlık bildirisi okudu ve Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını ilan etti.
- 13:17Diğer Bağımsız Devletler ve Barış Antlaşması
- Yalnızca iki gün sonra Ermeniler Ermenistan Cumhuriyeti'ni, Azerbaycan Türkleri ise Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'ni ilan ederek bağımsız birer devlet oldular.
- Bu üç yeni bağımsız devlet 4 Haziran 1918 günü Osmanlı İmparatorluğu ile barış antlaşması imzalayarak aralarındaki çatışmayı nihai olarak sonlandırdılar.