Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitim dersi formatında toprak profili ve pedojenik süreçler hakkında bilgi vermektedir. Konuşmacı, öğrencilere hitap ederek konuyu anlatmaktadır.
- Video, toprak oluşumunda rol oynayan faktörleri ve farklı iklim koşullarında oluşan toprak türlerini inceliyor. İlk bölümde podzolleşme, lateritleşme, kalsifikasyon, salinizasyon, solonizasyon ve greyleşme gibi pedojenik süreçler açıklanırken, ikinci bölümde toprak profiline geçilerek O, A, B, C ve D horizonları detaylı olarak incelenmektedir.
- Video, gelecek derste toprakların yeryüzüne dağılışı ve özellikleri işleneceği bilgisiyle sonlanmaktadır. Her bir pedojenik süreç için iklim koşulları, toprak özellikleri ve oluşum mekanizmaları detaylı şekilde anlatılmaktadır.
- 00:28Toprak Profilinin Gelişmesinde Rol Oynayan Olaylar
- Pedojenik süreçler toprak profilinin gelişmesinde rol oynar ve iklim, canlılar ve yer şekilleri ana materyali etkiler.
- Toprak oluşum sürecinde ortam koşullarına bağlı olarak fizikokimyasal ve biyokimyasal olaylar meydana gelir.
- Toprak materyalindeki tuzlar, killer, demir, alüminyum oksitleri, organik madde, kireç ve silis maddesi toprağa katılır, kimyasal değişime uğrar ve profil içerisinde yer değiştirir.
- 01:33Toprak Katmanlarının Oluşumunda Önemli Faktörler
- Toprak katmanlarının oluşumunda soğuk önemli bölgelerde pozleşme, sıcak iklim bölgelerinde lateritleşme ön plandadır.
- Kurak bölgelerde yağış nazlı olduğu için tuzlanma ve alkalileşme olayları toprak oluşumunda egemen olmaktadır.
- Toprak profili yeryüzünden derinlere doğru farklı özellikteki katmanlardan oluşur.
- 02:11Podzolleşme
- Podzol, soğuk önemli iklim bölgelerinde iğne ya da geniş yapraklı ağaçların altında gelişen bir toprak türüdür.
- İğne yaprakların ayrışmasıyla oluşan hümik asit geniş yaprağa göre toprağın yıkanmasında 6 ile 8 kat daha etkilidir.
- Podzol topraklarında demir ve alüminyum oksitleri A horizondan yıkanıp uzaklaşırken B horizonunda birikmeye başlar, bu sert tabaka harp adı verilir.
- 04:20Podzolleşmenin Koşulları ve Sonuçları
- Podzolleşmenin meydana gelebilmesi için soğuk, serin ve yağışlı iklim, iğne yapraklı orman örtüsü, ince bünyeli ve kireçli ana materyal, yüksek taban suyu olmaması gerekmektedir.
- Pozleşme olayının etkili olduğu topraklar podzol gri-kahverengi, podzoik kahverengi, podzoik kırmızı, podzolik sarı ve bazı piri ve tundra topraklarıdır.
- Podzolleşme ve lateritleşme nemli bölgelerde olurken, kalsifikasyon kurak bölgelerde, greyleşme ise mevsimlik nemli, mevsimlik kurak bölgelerde görülür.
- 05:26Lateritleşme
- Lateritleşme özellikle tropikal ve sub tropikal bölgelerde, yağış ve sıcaklığın yüksek olduğu alanlarda görülen bir süreçtir.
- Sıcaklığın yükselmesiyle silisyum silis asidine dönerek topraktan önemli ölçüde yıkanarak uzaklaşır ve demir ve alüminyum oksitlerce zengin kirli bir materyal meydana gelir.
- Tropikal bölgelerde gür bir ve istasyon bulunmasına rağmen, sıcaklık devamlı yüksek olduğu için bakteri faaliyetleri aktif olup dökülen dal ve yaprakların humusa dönüşmeden tüketilmesine neden olur.
- 07:09Kalsifikasyon
- Kalsifikasyon (kireçlenme) kurak ve yarı kurak bölgelerde gerçekleşmektedir.
- Yağış azlığından dolayı kalsiyum gibi katyonlar yıkanmaz, toprak içerisinde veya üzerinde birikir.
- Yarı kurak bölgelerde B horizonunda kalsiyum karbonat birikimi ön plandadır ve toprağın alt horizonlarında beyaz renkte yumrular ya da lekeler halinde karbonat birikiminden oluşan zomlar oluşur.
- 08:23Tuzlulaşma
- Salinizasyon (çoraklaşma) kurak ya da yarı kurak bölgelerde, özellikle taban suyunun yüksek olduğu kapalı havzalarda meydana gelen bir olaydır.
- Salinizasyonda toprağın alt horizonlarında ya da ana materyalde bulunan tuzlar toprağın yüzeyine çıktığında bu olaya salizasyon adı verilir.
- Solonizasyon (alkalileşme) salizasyona çok benzemekle birlikte, sadece sodyum tuzları ön plana geçer ve toprak çözeltisinde bulunan sodyum diğer tuzlara nazaran daha fazladır.
- 10:56Solonizasyonun Özellikleri
- Sodyum katyonun toprakta yükselmesiyle toprağın pH değeri yükselerek kuvvetli alkalen olur (pH değeri 8,5'ten daha yüksek).
- Alkalileşme için toprağın iyi derene olması, içindeki sodyum tuzlarının egemen olması ve fazla yıkanması gerekmektedir.
- Sodyum hidrolize olarak sodyum hidroksile dönüşür ve toprakta hidroksil iyonlarının konsantrasyonu yükselmektedir, bu olaya bağlı olarak solonet topraklar (siyah alkali topraklar) oluşur.
- 11:45Toprak Oluşum Süreçleri
- Pozolleşme ve lateritleşme için nemli yıkanmanın fazla olması, kalsifikasyon, salizasyon ve solonizasyon için kurak ya da yarı kurak iklim, greyleşme için ise yılın bir döneminde kurak, bir döneminde nemli şartların egemen olması gerekir.
- Greyleşme taban suyu seviyesinin yüksek olduğu, drenajı bozuk alanlarda meydana gelir; oksijen yokluğundan dolayı demir bileşikleri indirgenir ve mavimsi-yeşilimsi renkler oluşur.
- Oksitlenme şartları altında sarı, kırmızı ve esmer renkler ortaya çıkarken, redüksiyon şartları altında mavimsi-yeşilimsi renkler oluşur ve bu renkler birbiri içerisine karıştığında gla zona adı verilir.
- 13:16Greyleşme Olayının Özellikleri
- Greyleşme yetersiz drenaj koşulları nedeniyle suya doygun topraklarda meydana gelir; buharlaşma azdır ve toprak içerisinde organik madde miktarı fazladır.
- Toprak içerisinde bulunan demir bileşikleri, organik maddeler ve silikat bileşikleri redüksiyona uğramaktadır.
- Greyleşme olayına bağlı olarak bataklık toprakları (kağıt, bok, turbo), latalitik topraklar ve tundra topraklarında grileşme olayı görülür.
- 14:01Toprak Profili ve Horizonlar
- Toprak içerisindeki pedojenik süreçlere bağlı olarak üst horizondan yıkanan malzemeler art horizonlara doğru gelir ve birikir, bu olaya bağlı olarak O, A, B, C ve D horizonları meydana gelir.
- Organik horizon (O horizonu) çayır veya orman gibi bitki örtüsü altında meydana gelir, ağaçlardan dökülen ve toprak üzerinde biriken dal ve yapraklar organik zonu oluşturur.
- O horizonu bitki örtüsü altında gelişir ve kendi içerisinde O1 (bitki artıklarının henüz parçalanmadığı katman) ve O2 (organik artıklar gözle ayırt edilemeyecek kadar ayrışmış durumda olan katman) olarak ikiye ayrılır.
- 15:29A ve B Horizonları
- A horizonu (anasyon horizonu) yıkanmaz horizon olarak bilinir, yağmurun etkisiyle toprağın üst kısmında bulunan tuz, kireç, demir ya da kalsiyum gibi maddeler buradan yıkanır ve B horizonuna kadar inmektedir.
- A horizonu kendi içerisinde A1 (organik madde bakımından en zengin koyu renkli horizon), A2 (demir, kil ve alüminyum buradan uzaklaşır, kuvars kumu boyutundaki malzemelerin miktarı artar) ve A3 (A horizonundan B horizonu geçişi temsil eder) olarak üçe ayrılır.
- B horizonu (birikme horizonu) birikme zonu olarak bilinir, A horizondan yıkanarak gelen tuz, kireç, demir ya da alüminyum gibi unsurlar burada birikir ve farklı birikimlere göre farklı isimler alır.
- 17:39C ve D Horizonları
- C horizonu ayrışma zonu olarak bilinir, ana kayayı oluşturan unsurlar burada parçalar halinde bulunmaktadır ve henüz topraklaşma görülmemektedir.
- D horizonu ana kaya olarak bilinir, ayrışmamış ana kaya ya da alüvyondan oluşmaktadır.
- Tüm horizonların tamamı her zaman görülmeyebilir; zonal topraklarda tüm horizonlar görülebilirken, intrazonal topraklarda sadece A horizonu ve altında ana kaya görülebilir, erozyon veya birikme olayları horizonların gelişmesini engelleyebilir.