Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan vatandaşlık dersinin dördüncü ünitesini içeren eğitim dersidir. Eğitimci, Ali Hoca olarak da bahsedilen bir kişiye atıfta bulunmaktadır.
- Video, temel hak ve hürriyetler konusunu detaylı şekilde ele almaktadır. İçerik, temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması ve durdurulması, beş tane sert çekirdek hak, kişi hakları, sosyal ve ekonomik haklar, siyasi haklar ve hak ve ödevler (negatif statü hakları, pozitif statü hakları, aktif statü hakları) olmak üzere üç ana kategoride incelenmektedir.
- Ders, örneklerle desteklenen açıklamalar ve soru-cevap şeklinde ilerlemektedir. Özellikle dernek kurma hakkı, sendika kurma hakkı, konut dokunulmazlığı, mülkiyet hakkı, yerleşme ve seyahat hürriyeti gibi konular üzerinde durulmakta ve Türkiye'deki yabancıların hangi siyasi haklardan yararlanabildiği gibi güncel konular da ele alınmaktadır.
- 00:10Temel Hak ve Ödevler Dersine Giriş
- Dördüncü ünite "Temel Hak ve Ödevler" konusuna başlanıyor ve bu konu her sene ÖSYM sınavlarında soru sorulduğu için önemlidir.
- Öğrencilerin bu konuda karışıklık yaşamaması için mantığını anlatmak yerine ezberlemeleri önerilmiyor.
- Dersin ilk konusu temel hak ve hürriyetlerin sınırlanmasıdır.
- 02:01Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması
- Devlet temel hak ve hürriyetleri anayasada belirtilen hallerde kanunla veya ülkede olağanüstü hal varsa cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile sınırlayabilir.
- Sınırlamalar anayasaya, demokrasiye ve laikliğe aykırı olamaz, ölçülülük ilkesine uygun olmalı ve hakların özüne dokunamaz.
- Devlet temel hak ve hürriyetlerin kullanılmasını durdurabilmek için ülkede olağanüstü hal ilan edilmesi gerekir.
- 07:02Sert Çekirdek Haklar
- Beş sert çekirdek hakkı vardır: yaşama hakkı, din, vicdan ve düşünce özgürlüğü, maddi ve manevi varlığın bütünlüğü, suç ve cezaları geçmişi yürütmek ve masumiyet karinesi.
- Devlet bu sert çekirdek haklara hiçbir zaman dokunamaz.
- ÖSYM sınavlarında "hangisi sert çekirdek haklardan biridir" şeklinde sorular sorulabilir.
- 08:37Hak ve Ödevlerin Türleri
- Temel hak ve ödevler kişi hak ve ödevleri, sosyal ve ekonomik hak ve ödevleri, siyasi hak ve ödevler olmak üzere üç gruba ayrılır.
- Kişi hak ve ödevleri (negatif statü hakları) devletin müdahale edemediği haklardır.
- Sosyal ve ekonomik hak ve ödevleri (pozitif statü hakları) devletten istenen haklardır.
- Siyasi hak ve ödevleri (aktif statü hakları) devletin yönetimine katılım haklarıdır.
- 12:31Kişi Hak ve Ödevleri ile Siyasi Haklar
- Siyasi haklar, devletin yönetimine katılım anlamına gelir ve memur olmak, askere gitmek, vergi ödemek gibi durumlar bu kategoriye girer.
- Kişi hak ve ödevleri, devletin müdahale edemediği haklardır ve bu haklar kişisel özgürlük ve güvenlik ile ilgilidir.
- Sosyal ve ekonomik haklar, devletten istenen haklardır ve eğitim, çalışma, dinlenme, grev ve lokavt gibi haklar bu kategoriye dahildir.
- 13:43Karıştırılan Haklar
- Dernek kurma hakkı kişi hak ve ödevlerindedir, sendika kurma hakkı ise sosyal ve ekonomik haklardır.
- Konut dokunulmazlığı kişi hak ve ödevlerindedir, konut hakkı ise sosyal ve ekonomik haklardır.
- Mülkiyet hakkı kişi hak ve ödevlerindedir, toprak mülkiyeti ise sosyal ve ekonomik haklardır.
- 14:36Siyasi Haklar ve Örnekleri
- Türk vatandaşlığı hakkı, seçme seçilme hakkı, kamu hizmetlerine girme hakkı, askere gitme hakkı ve vergi ödemek siyasi haklardır.
- Mal bildirimi, zimmetine para geçirmek gibi durumlar da siyasi haklara örnektir.
- Dilekçe hakkı, haberleşme üretimine, din ve vicdan hürriyetine, düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetine devlet müdahale edemez.
- 15:40Sosyal ve Ekonomik Haklar
- Eğitim ve öğrenim hakkı, çalışma hakkı, dinlenme hakkı, grev ve lokavt hakkı sosyal ve ekonomik haklardır.
- Grev, işçilerin çalışmak üzere işyerini topluca terk etmeleridir, lokavt ise işveren tarafından işçilerin topluca işyerinden uzaklaştırılmasını ifade eder.
- Toplu sözleşme hakkı, ücrette adaletin sağlanması ve kanuni hakim güvencesi sosyal ve ekonomik haklardır.
- 19:29Kişi Hak ve Ödevleri Listesi
- Kişi hak ve ödevleri arasında kişi dokunulmazlığı, zorla çalıştırma yasağı, kişi hürriyeti ve güvenliği, özel hayatın gizliliği, kişisel verilerin korunması ve konut dokunulmazlığı yer alır.
- Haberleşme hürriyeti, yerleşme ve seyahat hürriyeti, din ve vicdan hürriyeti, düşünce ve kanaat hürriyeti, düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti kişi hak ve ödevlerindedir.
- Dernek kurma hürriyeti, toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenlemek, mülkiyet hakkı, kanuni hakim güvencesi ve ispat etme hakkı kişi hak ve ödevlerindedir.
- 21:25Özel Haklar
- Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı kişi hak ve ödevlerindedir ve önceden izin almadan düzenlenir.
- Süreli ve süresiz yayın hakkı da kişi hak ve ödevlerindedir ve önceden izin almadan kullanılır.
- 22:13Önceden İzin Almadan Kurulan Yerler ve Hürriyetler
- Dernekler, sendikalar, siyasi partiler ve basımevleri önceden izin almadan kurulan yerlerdir.
- Vakıflar mahkemeler siciline tescil edilmesi suretiyle kurulur, bu nedenle önceden izin almadan kurulamazlar.
- Süreli ve süresiz yayın hakkı, toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı önceden izin almadan düzenlenir.
- 24:05Yerleşme ve Seyahat Hürriyeti
- Yerleşme ve seyahat hürriyeti devlet müdahale edemez, ancak 2010 anayasa değişikliği ile vatandaşın yurtdışına çıkma hürriyeti, suç soruşturması veya kavuşturması sebebiyle hakim kararına bağlı olarak sınırlandırılabilir.
- Yerleşmenin sınırlama sebepleri: suç işlemesini önlemek, kamu mallarını korumak, sağlıklı ve düzenli kentleşmeyi gerçekleştirmek, sosyal ve ekonomik gelişmeyi sağlamak.
- Seyahat hürriyeti, suç işlemesini önlemek, kaçma riski önlemek, kamu mallarını korumak, sosyal ve ekonomik gelişmeyi sağlamak için sınırlandırılabilir.
- 26:35Sosyal ve Ekonomik Hak ve Ödevler
- Sosyal ve ekonomik haklar, devletten istenen haklardır: ailenin korunması, çocuk hakları, eğitim-öğrenim hakkı, kıyılardan yararlanma hakkı, toprak mülkiyeti, tarım ve hayvancılık korunması, kamulaştırma, çalışma hakkı, dinlenme hakkı, sendikalara üye olma hakkı.
- Toplu sözleşme yapma hakkı, grev ve lokavt yapma hakkı, ücretli adaletin sağlanması, konut hakkı, çevrenin korunması, gençliğin korunması, sporun geliştirilmesi, sosyal güvenlik hakkı, tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması, sanatın ve sanatçının korunması sosyal ve ekonomik haklardır.
- Konut hakkı, sosyal ve ekonomik haklar kapsamında yer alırken, konut dokunulmazlığı kişi hakları kapsamında verilir.
- 28:07Siyasi Haklar ve Yabancılar
- Siyasi haklar: Türk vatandaşlığı, siyasi seçme ve seçilme hakkı, siyasi partilere üye olma ve ayrılma hakkı, kamu hizmetlerine girmek, memur olmak, mal bildirimi yapmak, askere gitmek, vergi ödemek, mahkemeye dilekçe vermek, devlet kurumlarından bilgi edinmek, kamu denetçisine başvurmak.
- Mal bildirimi beş yılda bir yapılır ve sonu sıfır ve beş ile biten yıllarda memurlar mal bildiriminde bulunurlar.
- Ülkemizdeki yabancılar kişi haklarından (ispat hakkı, yerleşme, seyahat, haberleşme, özel hayatın gizliliği, konut dokunulmazlığı) ve sosyal-ekonomik haklardan (eğitim-öğrenim, çalışma, dinlenme, toplu sözleşme, ücretli adalet) yararlanabilirler.
- Ülkemizdeki yabancılar siyasi haklardan yararlanamazlar (seçimde oy kullanamaz, milletvekili olamaz, siyasi partilere üye olamaz, memur olamaz, askere gitmez, mal bildirmez), ancak vergi ödemek, dilekçe vermek, bilgi edinmek ve kamu denetçisine başvurmak haklarından yararlanabilirler.
- 32:12Kamu Baş Denetçiliği
- Türkiye'nin ilk kamu baş denetçisi Nihat Ömeroğlu'dur ve görev süresi dört yıldır.
- Şeref Malkoç ikinci olarak kamu baş denetçisi seçilmiştir ve görev süresi dolduktan sonra tekrar seçilmiş, şu anda görevde olan kamu baş denetçisidir.