Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Osmanlı İmparatorluğu'nun 17. padişahı Sultan IV. Murat'ın hayatını ve saltanatını anlatan tarihsel bir belgesel formatındadır. Videoda Sultan IV. Murat, Kösem Sultan, Hüsrev Paşa, Topal Receb Paşa, Şah Safi ve diğer önemli tarihi karakterler yer almaktadır.
- Video, Sultan IV. Murat'ın 11 yaşında tahta geçişinden başlayarak saltanatının kronolojik gelişimini anlatmaktadır. İç siyasette yaşanan anarşi, zorbalık ayaklanması ve sultanın otoritesini geri kazanma çabaları ile dış siyasette Safevi savaşları, Lehistan seferleri ve özellikle Bağdat seferi detaylı şekilde ele alınmaktadır.
- Videoda ayrıca Sultan IV. Murat'ın iç politika alanındaki kahvehane ve tütün yasağı, devlet görevlilerinin rüşvet alma olayları ile Osmanlı Devleti'nin Akdeniz'deki üstünlüğü ve Cezayir donanmasının gelişimi gibi konular da işlenmektedir. Sultanın vefatı ve Kasrı Şirin muahedesi gibi önemli tarihsel olaylar da anlatımda yer almaktadır.
- 00:37Sultan IV. Murat'ın Tahta Çıkışı
- Sultan IV. Murat, Osmanlı İmparatorluğu'nun on yedinci padişahı olup, 10 Eylül 1623'te tahta çıktı.
- Sultan IV. Murat tahta geçtiğinde henüz on bir yaşındaydı ve sünnet dahi olmamıştı.
- Sultan IV. Murat, 27 Temmuz 1612'de İstanbul'da dünyaya gelmişti.
- 01:23Sultan IV. Murat'ın Şehzadelik Yılları
- Sultan IV. Murat'ın şehzadelik yılları karışık geçti; babası I. Ahmed'in genç yaşta vefatı, kargaşa ve isyan dolu dönemlerle denk geldi.
- Genç Osman isyanında, kardeşiyle birlikte idam edilecek olan Sultan IV. Murat, Kösem Sultan'ın tüm oğulları arasında kurtarıldı.
- Sultan IV. Murat'ın küçük yaşları hep ölüm korkusu içerisinde geçti.
- 02:08Sultan IV. Murat'ın Saltanatı ve Kösem Sultan'ın Yönetimi
- Sultan IV. Murat'ın tahta geçtiği 1623 yılı, ihtilaller ve savaşlarla doluydu; tımar sistemi bozulmuş, devletin kasası boşalmıştı.
- Sultan IV. Murat devlet yönetemeyecek kadar küçük yaşta olmasından dolayı, Osmanlı Devleti yönetimi Kösem Sultan'a verildi.
- Kösem Sultan, oğlu büyüyene kadar saltanat naibesi olarak görev yapacaktı.
- 03:16Bağdat'ın Safeviler'e Kaybı
- Şah Abbas, Osmanlıların yaşadığı iç karışıklıklardan faydalanmak istiyordu ve Bağdat, Musul gibi önemli şehirleri Safevi Devleti'ne katmak istiyordu.
- Bağdat valisi ile askeri garnizon komutanı arasındaki çekişme sonucu, Şah Abbas şehri kuşatma altına aldı.
- 28 Kasım 1623 günü Bağdat düştü ve Şah Abbas kısa sürede Kerbela, Necef ve Kufe'yi de almayı başardı.
- 04:32Kemankeş Ali Paşa ve Sadrazamlık Değişiklikleri
- I. Mustafa'nın tahttan indirilmesinde ve IV. Murat'ın tahta geçmesinde rol alan Kemankeş Ali Paşa, Bağdat'ın düştüğünü ilk anlarda gizlemeye çalıştı.
- Bu öğrenilince, padişahtan haber gizlemek suçundan 3 Nisan 1624 günü sarayda boğduruldu.
- Kösem Sultan'ın isteği üzerine Çerkez Mehmet Paşa sadarete getirildi.
- 05:11Abaza Mehmet Paşa İsyanı
- Osmanlı Devleti'nin doğu topraklarında Gürcistan'da yeni bir isyan çıkmıştı, Bağdat ve civarı kaybedilmişti.
- Abaza Mehmet Paşa, I. Ahmed devrinde başlayan Celali isyanlarında etkin bir rol almasına rağmen, isyan bastırıldıktan sonra Osmanlı Devleti hizmetine girdi.
- Genç Osman'ın öldürülmesi sonucu Abaza Mehmet Paşa isyana başladı ve Erzurum'u yeniçerilere ve Osmanlı Devleti'ne karşı ayaklanma merkezi haline getirdi.
- 07:05Abaza Mehmet Paşa İsyanının Bastırılması
- Kösem Sultan'ın emri üzerine yeni sadrazam Çerkez Mehmet Paşa, Anadolu isyanını bastırmak ve Bağdat'a yürümek için 17 Haziran 1624 günü İstanbul'dan ayrılarak sefere çıktı.
- 3 Eylül 1624 günü Karasu Köprüsü Muharebesi'nde Çerkez Mehmet Paşa, Abaza Mehmet Paşa'yı yendi.
- Çerkez Mehmet Paşa, sadareti dokuz ay yirmi beş gün sürdü ve 28 Ocak 1625 günü vefat etti.
- 08:28Hafız Ahmet Paşa ve Bağdat Seferi
- Osmanlı ordusu içerisinde bulunan Diyarbakır Beylerbeyi Hafız Ahmet Paşa sadarete getirildi ve serdar-ı ekrem oldu.
- Hafız Paşa, Bağdat'ı kuşatma altına aldı ancak iyi bir devlet adamı olmakla birlikte deneyimli bir komutan olmadığı için sorunlar yaşadı.
- Bağdat'ı alamayacağını anlayınca İstanbul'a döndü ve 1 Aralık 1626 günü sadrazamlıktan azledildi.
- 09:44Damat Halil Paşa'nın Sadareti
- Hafız Ahmet Paşa'nın yerine Damat Halil Paşa sadarete getirildi.
- Damat Halil Paşa, uzun yıllar boyunca kaptan-ı derya olarak denizde gemi yüzdürmüş ve birçok başarı elde etmişti.
- Sert bir kış olmasına rağmen Üsküdar'da ordugahta çalışmalar yaptı ve 4 Aralık 1626 günü ordu ile İstanbul'dan ayrıldı.
- 11:02Sultan IV. Murat'ın Sadrazamlık Kararları
- Sultan Murat on altı yaşlarında olup devlet yönetimi konusunda bazı tecrübelere erişmiş bulunuyordu.
- 6 Nisan 1628 günü Damat Halil Paşa'yı sadaretten azletti ve yerine Hüsrev Paşa sadarete getirildi.
- Hüsrev Paşa, yeniçeri ağırlığından sadarete gelmiş, asker ruhlu, zeki ve kurnaz bir devlet adamıydı.
- 11:53Abaza Mehmet Paşa İsyanının Sonu
- Hüsrev Paşa, sadarete tayininden bir ay dört gün sonra Abaza Paşa isyanı ile uğraşmak üzere Tokat'a geldi.
- 14 gün süren muhasara sonunda 22 Eylül 1628 günü Abaza Mehmet Paşa'yı teslim olmaya zorladı.
- Sultan IV. Murad, Abaza Mehmet Paşa ile görüştü ve ona şiddetli bir şekilde azarladı, kendisine lütuf olarak Bosna Beylerbeyliği verdi.
- 13:33Şah Abbas'ın Ölümü ve Safevi Devleti
- 19 Ocak 1629 günü Safevi Şahı Abbas öldü ve yerine Şah Safi tahta geçti.
- Şah Abbas kırk bir yıl boyunca Safevi tahtında kaldı ve Osmanlı Devleti ile uzun yıllar mücadele etti.
- Şah Abbas, Safevi tarihinin en güçlü hükümdarı olarak gösterilmiştir ve Osmanlıların fethettiği toprakları geri almayı başardı.
- 16:30Hüsrev Paşa'nın Bağdat Seferi
- 16 Aralık 1629 günü Osmanlı ordusu Musul'da bulunurken, şiddetli yağışlar Mezopotamya ovalarını göle çevirmişti.
- Hüsrev Paşa, 28 Ocak 1630'da Musul'dan hareket ederek Kerkük civarında bekledi ve Safevilerin yıktığı Gül Amber Kalesi'ni yeniden inşa ettirdi.
- Osmanlı birliği, Zeynel Han komutasındaki Safevi birliğini yenerek Mihriban Kalesi'ni ele geçirdi ve Hüsrev Paşa Hamedan'a ilerledi.
- 18:27Bağdat Kuşatması ve Sonrası
- 16 Ekim 1630'da Bağdat kuşatıldı, 14 Kasım'a kadar sürdü ve Osmanlı ordusu 9 Kasım'da büyük kayıplar vererek başarısız oldu.
- Hüsrev Paşa geri çekilme emri verdi ve Bağdat'ın ikinci kuşatması sonuç vermedi.
- Musul'a çekilen Hüsrev Paşa, şehre büyük tahkimat yaptı ve yeni surlar ve burçlar inşa ettirildi.
- 19:27Hüsrev Paşa'nın Azledilmesi
- Hüsrev Paşa, Kırım'dan asker takviye isteyip tekrar Bağdat üzerine sefer ilan ettiğinde, Kapıkulları isyan etti ve savaşmak için hazır olmadıklarını söyledi.
- Hüsrev Paşa'nın ordunun düzenini bozması ve Bağdat başarısızlığı sebebiyle sadaret makamından azledildi.
- Damat Topal Recep Paşa kontrolündeki yeniçeriler, Hüsrev Paşa'nın azledilmesi üzerine isyan çıkardılar ve kendisini yeniden sadarete getirmek istediler.
- 21:31İsyancıların İstilası
- İsyancılar, 10 Şubat 1632'de Hafız Ahmet Paşa, Şeyhülislam Yahya Efendi ve Başdefterdar Mustafa Paşa dahil 17 kişinin kendilerine teslim edilmesini istediler.
- Dördüncü Murat başlangıçta direndi, ancak sarayın iç kapısına kadar gelen zorbalar karşısında boyun eğmek zorunda kaldı.
- İsyancılar Hafız Ahmet Paşa'yı padişahın gözleri önünde parçalayıp Topal Recep Paşa'yı sadarete tayin ettiler.
- 22:34Sultan Murat'ın İntikamı
- Sultan Dördüncü Murat, Hafız Paşa'nın katledilmesinin ardından ağladı ve intikam alacağı günü beklemeye başladı.
- Padişah, Hüsrev Paşa'yı sorumlu tutarak Murtaza Paşa'yı Diyarbekir Beylerbeyliği'ne göndererek Hüsrev Paşa'yı idam etmekle görevlendirdi.
- Hüsrev Paşa, padişahın gönderdiği kuvvetlere karşı savaştığına pişman göründü, namazını kıldıktan sonra boynunu cellatların kemendine teslim etti.
- 23:56Yeni İhtilal ve Sultan Murat'ın Kararı
- Hüsrev Paşa'nın idam edilmesinin ertesi günü İstanbul'da yine ihtilal koptu ve bu ayaklanma tarihe "20 Şaban İhtilali" olarak geçti.
- İsyancılar padişahı korkutmak için yine kelle istediler, Dördüncü Murat yine ayak divanına çıktı.
- Topal Recep Paşa, padişaha abdest alın, bunların işi belli olmaz deyince Dördüncü Murat onu fena benzetti.
- 24:52Sultan Murat'ın Otoritesi
- 18 Mayıs 1632'de Dördüncü Murat, Topal Recep Paşa'yı çağırdı ve "Gel beri bre topal zorbabaşı" diyerek onu idam ettirdi.
- Sultan Murat'ın saltana devresinin ikinci evresi resmen başlıyordu.
- Sultan Murat, anarşinin devletin temellerine girdiğini, ordunun savaşamaz hale geldiğini ve devleti bir avuç zorba ve hırsıza yedireceğini söyledi.
- 26:34Sultan Murat'ın Yeminleri
- Sultan Murat, devlet adamlarının zorbaları aralarında barındırmamaya ve padişaha mutlak itaat edeceklerine dair Kur'an-ı Kerim'e el bastırdı.
- Sultan Murat, fütuhat devrini yeniden başlatacağına, devlet işlerine daha sıkı sarılacağına ve Osmanlı sancağını gücünün yettiğince ileri götürmek adına seferlerden geri durmayacağına dair yemin etti.
- Sultan Murat iktidarı eline alarak Kösem Sultan'ın devlet işlerine karışmasını yasakladı ve gerçek saltanatı başlattı.
- 28:01Sultan Murat'ın Zorbalara Karşı Hareketi
- Sultan Dördüncü Murat, Sinan Paşa Köşkü'nde yaptığı konuşma neticesinde 10 yıldır kargaşa dönemine son vermişti.
- Sultan Murat, kendisine bir istihbarat ağı kurarak zorbalardan kimin ne yaptığını haber alıyordu.
- Zorbaların başında gelen Saka Mehmet, Cadı Osman ve Gürcü Rıdvan gibi elebaşlarını teker teker yakalayıp idam ettirdi.
- 29:01Hezarfen Ahmet Çelebi'nin Uçuşu
- Osmanlı devleti'nin kargaşa dolu günlerinde Hezarfen Ahmet Çelebi'nin uçmak için yaptığı çalışmalar önemliydi.
- Hezarfen, "kartal kanatları" diye adlandırdığı kendi icadı sayesinde kuş gibi havada süzülüyordu.
- Lodoslu bir günde Galata Kulesi'nden atlayan Hezarfen, boğazı geçerek Üsküdar'a başarılı bir iniş yaptı, ancak Sultan Murat onu cezayir'e sürgün etti.
- 30:16Osmanlı Mucidi Lagari Hasan Çelebi
- Lagari Hasan Çelebi, tarihe ilk roketle uçan insan olarak geçmiştir.
- Dördüncü Murad'ın kızı Kaya Sultan'ın doğumuna münhasır şenlikler sırasında elli okka barut macunundan yedi kollu bir fişek icat etmiştir.
- Sarayburnu'nda fişe binerek havaya yükselmiş, kartal kanatlarını açarak denize inmiş ve padişahın huzuruna gelmiştir.
- 31:28Sultan Murat'ın Kahvehaneleri Kapatma Emri
- Sultan Murat, İstanbul'da çıkan büyük bir yangını söndürmek için canla başla mücadele vermiş ve bazı yerlerinden yaralanmıştır.
- Yangın söndüğünde yirmibin evin kül olduğunu görünce öfkelenmiş ve kahvehanelerin kapatılmasını emretmiştir.
- Tütün içmenin şeriata aykırı olduğu ve askerlerin ocaklarında değil kahvehanede oturduğu gerekçesiyle tütün içmenin de yasak edilmesini ilan etmiştir.
- 32:56Lehistan Seferi
- Lehistan'ın himaye ettiği Kazaklar Osmanlı şehirlerini yağmalayınca, Sultan Murat Lehistan'a gözdağı verilmesini emretmiştir.
- Bosna Beylerbeyi Abaza Mehmet Paşa, Vidin'de Kırım, Eflak ve Boğdan askerleriyle birleşerek Lehistan'a girmiş ve pek çok ganimet ve esir almıştır.
- Lehistan elçisi Trapski barış istedi ve yıllık vergi ödemeyi ve Dinyester üzerindeki kalelerin yıkılmasını kabul ettiğinde Osmanlılar barışı kabul etmiştir.
- 34:12Safevi Seferi Hazırlığı
- Safevi askerlerinin Van'ı muhasara ettiği haberi Sultan Murat'a ulaştığında, Tabanı Yassı Mehmet Paşa'ya ordunun hazırlanmasını emretmiştir.
- Sultan Murat'ın Safeviler üzerine sefere çıkacağını öğrenen Acemler, Van kuşatmasını kaldırmışlardır.
- Sultan Murat, sefere çıkmadan önce Bursa'ya gizli bir teftiş kararı alarak İznik kazısını suçlu bulup İznik kalesinin kapısını astırmıştır.
- 35:15Şeyhülislam Hüseyin Efendi'nin İdamı
- Sultan Murat, Bursa'da atalarının mezarlarını ziyaret ederken, Şeyhülislam Hüseyin Efendi ile ulema ile bir toplantı yaparak Kösem Sultan'a mektup yazmışlardır.
- Mektupta Sultan Murad'ın yaptıklarını doğru bulmadıklarını ve böyle bir şeye yeniden yeltenirse kendisini tahttan indirirlerini belirtmişlerdir.
- Sultan Murat, bu haber üzerine büyük öfke göstererek Bostancıbaşı'ya Hüseyin Efendi'nin idam edilmesini emretmiş, bu olay Osmanlı tarihinde bir ilk olmuştur.
- 36:49İkinci Lehistan Seferi
- Sultan Dördüncü Murat 1634 yılında Lehistan'ın antlaşma şartlarına uymadığını öğrenince bizzat sefer ilan etmiştir.
- Lehistan, Sultan Murat'ın Edirne'ye geldiğini öğrenince antlaşma şartlarına uyacağına dair yemin etmiş ve Sultan Murat kolaylıkla onu affetmiştir.
- Abaza Mehmet Paşa'nın Rum ve Ermeniler arasında çıkan anlaşmazlık neticesinde Ermenilerden rüşvet aldığı ortaya çıkınca kendisini idam ettirmiştir.
- 38:00Safevi Seferi
- Sultan Dördüncü Murat, devlet idaresini eline almış olunca Safevi seferini ilan etmiştir.
- Sultan Murat, büyük dedesi Yavuz Sultan Selim gibi olmak isteyen, Safevileri haritadan silip Türkistan'a kadar topraklarını taşımak istemiştir.
- 28 Mart 1635 günü İstanbul'dan ayrıldığında ordusunda görülmemiş bir disiplin hakim olmuş, Kanuni devrinde bile böyle disiplinli bir ordu yoktu.
- 39:32Anadolu'da Nizamı Yeniden Tesis Etme
- Sultan Murat ordusuyla ağır ağır Anadolu'da yürüyüp her geçtiği yerde nizamı yeniden tesis etmiştir.
- Zorbaları, rüşvetçileri, halka kan kusturanları bir bir infaz etmiştir.
- Anadolu halkı tek bir sefer ile devletin demir yumruğunu iliklerine kadar hissetmiş, Sultan'a tezahüratlar etmiş ve yollarına güller atmıştır.
- 40:43Revan ve Tebriz'in Fethi
- Sultan Murat Erzurum'a geçtiğinde ellibin askeri bırakarak ikiyüzbin asker ve yüzotuz top ile Revan üzerine yürüyüp 27 Temmuz'da Revan muhasarasını başlatmıştır.
- Revan kaleyi Emir Güre savunmuş, ancak yardım gelmeyeceğini anlayarak sadece onbir gün savunup 8 Ağustos 1635 günü kaleyi teslim etmiştir.
- Sultan Murat ordusuyla Tebriz'e girdiğinde beşyüzelli bin kişilik şehirde kimse karşı koymamış, bu şehirdeki altıncı Osmanlı fethidir.
- 42:28Safevi Seferinin Sonuçları
- Sultan Murat, hastalanınca İsfahan'a kadar yürümek niyetinden vazgeçip Diyarbakır'a çekilmiştir.
- Seferden dokuz ay sonra İstanbul'a dönmüştür.
- Revan seferinde bulunurken şehzade Bayezid ile şehzade Süleyman'ı boğdurmuştur.
- 43:21Safevi Seferinin Ardından
- Sultan Dördüncü Murat, Revan kale muhafızı Emir Güre'nin kaleyi kendisine teslim etmesi ve karakterini beğenmesi sebebiyle yanına almış, ona Yusuf ismini vermiştir.
- Sultan Murat, İstanbul'a döndükten sonra Şah Safi Revan üzerine ilerleyip üç ay ve yedi gün muhazara etmiş, Murtaza Paşa şehit olunca Revan yine düşmüştür.
- 2 Eylül 1636 günü Şam Beylerbeyi Küçük Ahmet Paşa, Şah Safi'nin karşısına çıktı ve Mihriban Meydan Muharebesi'ni Şah Safi kazanmıştır.
- 46:09Akdeniz'de Osmanlı Üstünlüğü ve Cezayir
- Barbaros Hayreddin Paşa döneminden beri Akdeniz'de Türk üstünlüğü devam etse de, devlet merkezindeki kargaşa nedeniyle Afrika kıtasındaki topraklarda merkezi hakimiyet azalmıştı.
- Cezayir'de yeniçeri ağları hakimiyet kurmuş, donanması ise İspanyol-Fransız donanmasından bile kuvvetli hale gelmişti.
- Cezayir donanması sefer halinde Osmanlı donanmasıyla birleşirken, ayrıldığında İspanyol topraklarına ve adalarına saldırılar gerçekleştiriyordu.
- 47:30Cezayir ve Diğer Donanmaların Faaliyetleri
- 1635-1639 yılları arasında Cezayir ve Osmanlı donanması Sicilya, İtalya Yarımadası ve Sardunya adasına baskınlar düzenledi.
- Tunus ve Trablus donanması daha küçük olmasına rağmen Cezayir donanmasını taklit ediyordu.
- Fas da Osmanlı donanmasına benzeyen bir filo kurdu ve Cezayir donanması tarafından desteklendi.
- 48:37Sultan IV. Murat'ın Bağdat Seferi
- 1638 yılında Sultan IV. Murat, Safeviler üzerine Bağdat seferini ilan etti ve sefere çıkmadan önce şehzade Kasım'ı boğdurdu.
- Sultan Murat, Sakarya Şeyhi'nin doğaüstü insan olduğunu iddia etmesine karşı, şeyhin kemiklerini kırdırdı.
- Konya'da iken Bolu ve Yenişehir sancakbeylerini, halka zulmetmeleri nedeniyle idam ettirdi.
- 50:36Genç Osman Olayı ve Sultan Murat'ın Zorbalıkları
- Sultan Murat'a 17 yaşındaki Osman, orduya katılmak istediğini söylediğinde, Osman padişahtan tarağı istedi ve yüzüne saplayarak "şimdi tarak benim de yüzümde duruyor" dedi.
- Sultan Murat, Osman'a "Genç Osman" lakabını verdi ve onu orduya aldı, ancak Bağdat savaşı sırasında şehit düştü.
- Sultan Murat tütün ve afyon'a karşıydı, hekimbaşı Emir Çelebi'nin afyon içtiğini öğrenince, ona afyonu içtirip öldürdü.
- 52:42Bağdat Seferi ve Zaferi
- Sultan Murat, Hindistan elçisinin sunduğu hiçbir silahın delemeyeceğini iddia ettiği kalkanı mızrağıyla bir vuruşta yarınca hayrete düştü.
- 5 ay 8 gün süren yürüyüşün ardından Sultan Murat 15 Kasım gecesi Bağdat'ın önüne ulaştı.
- 39 gün süren muhasara sonunda Bağdat Osmanlıların eline geçti, 5 bin Osmanlı askeri şehit düşerken Safeviler 10 bin asker kaybetti.
- 55:33Kasrı Şirin Muahedesi ve Sultan Murat'ın Vefatı
- Sultan Murat 14 Ocak 1639'da Bağdat'tan ayrıldı ve şehre Hüseyin Paşa komutasında 20 bin asker bıraktı.
- Safevilerin elçileri geldi ve 17 Mayıs 1639'da Kasrı Şirin Muahedesi imzalandı, böylece 15 yıldan beri devam eden Safevi savaşları sona erdi.
- Sultan Murat 12 Haziran 1639'da İstanbul'a döndü, rahatsızlığı arttı ve 8 Şubat 1640'da 27 yaşında vefat etti.