Buradasın

Sözün Özü Programı: Tarihselcilik ve İslam'ın Dinamik Yapısı

youtube.com/watch?v=0aFvTUHSqyk

Yapay zekadan makale özeti

Kısa
Ayrıntılı

"Sözün Özü" adlı programda sunucu, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nden Prof. Dr. İlhami Güler, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nden Prof. Dr. İsrail Balcı ve Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nden Prof. Dr. Mehmet Azimli gibi ilim adamları ile birlikte sohbet etmektedir.
Programın ana konusu tarihselcilik kavramı ve İslam'ın dinamik yapısıdır. Konuşmacılar, tarihselcilik kavramının Kur'an'ı tarihsel bağlamda yorumlama yaklaşımını ele alırken, İslam'ın zamanla dondurulduğu ve dinamik yapısının kaybedildiği iddiasını savunmaktadır. Sohbet, İslam dünyasındaki "ölü itikat" durumunu, Kur'an'ın doğru yorumlanmasının önemini ve Hz. Muhammed'in örnekliğini tartışarak ilerlemektedir.
Programda ayrıca İslam'ın temel prensipleri, iman ve vicdan kavramları, insanın ahlaki kapasitesindeki tekamül ve İslam'ın "tevazu" ve "temkin" unsurları gibi konular da ele alınmaktadır. Konuşmacılar, günümüz Müslümanların dinî pratiklerindeki sorunları ve İslam'ın esaslarının yanlış yorumlanmasıyla ortaya çıkan problemleri eleştirerek, dinin dinamik yapısının yeniden canlandırılması gerektiğini vurgulamaktadır.

00:19Program Tanıtımı: Program "Sözün Özü" adıyla, söylenmemiş, çekinilmiş konuları ilkeden, adaptan sapmadan söylemeyi amaçlayan bir programdır.
Program, ahlaktan ve doğruluktan taviz vermemeyi iddialarını taşır ve alışılagelmiş formdan yoksun bir program anlayışı sunmayı hedefler.
Her hafta özel konular ve konuklarla doldurulacak olan programda, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nden Prof. Dr. İlhami Güler, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nden Prof. Dr. İsrail Balcı ve Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nden Prof. Dr. Mehmet Azimli konuk olarak yer almaktadır.
03:37Tarihselcilik Kavramı: Tarihselcilik, İngilizcesi "critical historic approach" olan bir metodoloji olup, tarihsel olayları ve fenomenleri anlamada bilimsel bir yaklaşım tarzıdır.
Tarihselcilik bir ideoloji veya dini yorum değil, tamamen metodoloji bağlamında bir bilimsel disiplindir.
Bu yaklaşım ilk olarak Pakistanlı alim Fazıl Rahman tarafından Kur'an'a uygulanmış, Türkiye'ye 80'li yıllarda çevrilmeye başlanmış ve üniversitelerde ciddi bir düşünce performansı oluşturmuştur.
05:19Tarihselcilik Anlayışındaki Yanlış Algılar: Tarihselcilik, katı gelenekçi ilahiyatçılar ve tarikat-cemaat mensupları tarafından "Kur'an'ı tarihe gömüyorlar" şeklinde yanlış algılanmıştır.
Tarihselcilik, Kur'an'ı yedinci yüzyılda Araplara hitap eden bir metin olarak değil, modern dönemin sorunlarını çözmeye ve çağımıza hitap etmeye yönelik bir yaklaşım olarak görür.
Tarihselcilik, Kur'an'ı diriltme ve İslam'ı aktüel hale getirme çabasını içerir.
07:14Tarihselcilik ve Dinin Yapısal Özellikleri: Tarihselcilik, dinin sabit ve dinamik yönlerini ayırt eder: dinin özü (iman, ibadet, ahlak) sabittir, ancak şeriat (hukuk, siyaset, iktisat) zamanla değişir.
Kur'an'da belirtildiği gibi, peygamberlerin dini aynıdır ancak şeriatları farklıdır ve tarihi süreç içerisinde dinamik bir şekilde gelişir.
Tarihselcilik, Allah'ın tarih boyunca şeriatları abdest etme ve yenileme sünnetinin son peygamberden sonra da devam etmesini ifade eder.
10:19Hz. Ömer'in İçtihatı: Hz. Ömer, Kur'an vahiyinin bittikten sonra, bazı ayetlerin menat indiği şartların değiştiğinden dolayı içtihat yapmıştır.
Örneğin, müellefe-i kulübe verilen paranın ortadan kaldırılması ve ganimetlerin dağıtımına ilişkin Kur'an ayetlerinin uygulaması değiştirilmiştir.
Hz. Ömer, Kur'an'ın daha büyük genel bir ilkesine dayanarak Sevada arazisinin Irak arazisini devlet mülkiyetine geçirmiş ve vergi alınmasına dönüştürmüştür.
11:20Sünnilikte Kur'an Anlayışının Değişimi: Ömer, Allah'ın sünnetullah olarak tarihte yaptığını kavramış ve bunu devam ettirmeye çalışmıştı, ancak bu anlayış tarihi süreç içerisinde sünniliğin temel kurucu önderleri tarafından yeterince anlaşılmamıştır.
İmam Şafii'nin fıkıh usulünü kurarken, Kur'an ayetleri, hadisler, icma ve kıyas gibi kaynakların mutlak ve bütün zamanlar için geçerli olduğu teorisini ortaya koymuştur.
Ahmed bin Hanbel'in kadim Kur'an anlayışı (Kur'an'ın Allah'la birlikte kadim olduğu teorisi) ile Şafii'nin usulü birleşince, Sünnilik kaynakları bütünüyle dondurmuş oldu.
13:15Kadim Kur'an Anlayışının Sonuçları: Bugün sünnilikte sahip olduğumuz anlayış, Kur'an'ın ve oradaki hükümlerin bir kere verilmiş ve bütün zamanlar için geçerli olduğu tarzında bir itikadın olduğu kadim Kur'an anlayışıdır.
Allah'ın sünnetine baktığımızda, O toplumsal yapının değişmesine paralel olarak insanların ahlaki kapasitesinin tekamül etmesi ve hazır bulmuşluğuna paralel olarak hükümleri yeniliyordu.
Yedinci yüzyılda verilmiş olan hükümler (cariyelik, kölelik, hırsızın elinin kesilmesi, miras hükümleri vb.) sanki insanlığın ahlaki tekamülü durmuş gibi bir kere ve bütün zamanlar için sabit kılındı.
15:13Tarihselcilik ve Kur'an Anlayışı: Tarihselcilik, Kur'an'ı Allah'ın sünnetullah olarak kendisinin daima Nuh'tan Hz. Muhammed'e kadar devam ettirdiği şeriatları yenileme sünnetullah'ını devam ettirmek için çalışmaktadır.
Kur'an'ın bütününe egemen olan vicdani, ahlaki, maslahata, adalete, insafa ve merhamete dayanan perspektiften toplumsal hayatın hükümlerini müslüman ve sorumlu alimler tarafından içtihatla update edilmesi ve yenilenmesi gerekiyordu.
Sünnilikte teolojik ve usul olarak vaz edilmiş ilkeler nedeniyle bu dinamik anlayış ortadan kalktı ve bugün hepimiz kadim bir Kur'an ve mutlak bir kere ve bütün zamanlar için geçerli hükümler anlamında bir Kur'an imgesine sahibiz.
19:06İslam Dünyasının Günümüz Durumu: Bugün İslam dünyası, Kur'an'ın yaşamın dinamizmine paralel olarak sürekli siyaset, iktisat ve hukuk alanlarının yeni kavram ve kurumlarla yenilenmesi gerekirken, bu süreci başaramamıştır.
İslam dünyası yedinci yüzyılda ve on-onbir-oniki yüzyıllarda oluşturulmuş olan toplumsal formasyonları ve teolojik teorileri dondurarak tarihin dinamizmine ayak uyduramamıştır.
Kur'an'ın yaratmak için yarattığı dinamizm ve yaşamın sürekli problem doğurması gerekiyordu, ancak İslam dünyası Kur'an'ın perspektifini yaşamın içinde devam ettirememiştir.
20:37İslam'ın Dinamik Yapısı ve Günümüzdeki Durumu: İslam'ın dinamik yapısı, mezhep haline getirilerek ve dogmatik hale getirilerek tarihin dinamizminin gerisinde kalmıştır.
Bugün dini canlı bir şekilde hayatın içerisine sokmak ve insanların karşı karşıya kaldığı problemlerin İslami perspektiften çözülmesini istiyorsak, dinamik Kuran ve dinamik hayat görüşlerinin birbirlerine paralel olduğunu yakalamamız gerekir.
Müslümanların sorumluluğunu idrak etmedikçe, Allah'ın Müslümanlara emanet ettiği hidayet ve adalet görevini yerine getiremeyeceğiz.
22:29Müslümanların Günümüzdeki Durumu: İslam dünyasında ve Türkiye'de, Müslümanların üzerinde düşen sorumlulukları ciddi bir şekilde yerine getirmediği görülüyor.
Müslüman olmak ciddi bir sorumluluk demektir ve Allah'ın Müslümanlara yüklediği sorumluluk ağır ve ciddi bir işdir.
Müslüman toplumlar adaleti ikame etme anlamında ciddi bir performans göstermiş olsa da, kendi içindeki hukuku ve toleransı ne kadar koruyabildikleri konusunda sorgulamaya ihtiyaç vardır.
25:28Kur'an'ın Çağrısı ve Günümüzdeki Uygulama: Kur'an'ın perspektifiyle bugünkü Müslümanların durumunu mukayese ettiğimizde ciddi bir açı farkı olduğunu söylemek gerekir.
Kur'an sıradan sokak insanını düşünür olmaya çağırır, tefekkür, tefakkuh, taakkul gibi kavramlar baştan sona kadar Kur'an'da binlerce defa tekrar eder.
Bugün Müslümanlar, Kur'an'ın çağırdığı düşünür olma çabasını terk edip, alışkanlıkların, geleneklerin ve mezheplerin dogmatik inançlarının kontrolünde bir toplum haline gelmiştir.
28:35Kur'an'ın İman ve İtikad Anlayışı: Kur'an-ı Kerim bir sıratı müstakim (doğru bir inanç) ortaya koymaya çalışır ve hem Ehl-i Kitap'ı hem de müşrikleri eleştirir.
Kur'an, Allah'la insan arasındaki ilişkiyi ve ahiret konularını doğru bir şekilde anlatmayı amaçlar.
Kur'an-ı Kerim canlı bir imanın oluşmasını istiyor; iman itikat haline dönüştüğünde ölü hale gelir ve salih amel doğurmaz.
31:06İman ve İtikad Arasındaki Fark: Kur'an'da iman edenlerin kalplerinde huşunun oluşması ve hakikate karşı duyarlılıklarının diriltmesi çağrısı yapılıyor.
Yahudiler ve Hıristiyanlar gibi Müslümanların da kalpleri katılaşmış durumda ve bu durum 1400 sene geçtikten sonra Müslümanlarda da görülmektedir.
İslam dünyasında sahih bir iman anlayışı yoktur ve mezheplerin ortaya koydukları itikatların ve teolojilerin ciddi şekilde gözden geçirilmesi gerekmektedir.
32:05Canlı İman ve Ölü İtikat: Müslümanlarda canlı iman yoktur, ölü itikatlara sahiptir ve ölü inanç amel doğurmaz.
Kur'an'da Allah yeryüzünü öldükten sonra tekrar dirilttiği gibi, insanların kalpleri de tekrar dirilip gerçek iman haline dönüşebilir.
İslam dünyasında sıratı müstakim'de olup olmadığımızı sorgulamak ve imanımızın canlı mı yoksa ölü mü olduğunu kontrol etmemiz gerekmektedir.
34:14İman ve İtikad Arasındaki Farkın Önemi: İman canlı insandır, itikat ölü insandır; ölü insandan amel doğmaz, canlı insandan eylem çıkar.
İmanın canlı olması için Allah'a karşı duygusal bir ilişki kurmak, korku, huşu, saygı, güven, sorumluluk gibi duyguların aktif olması gerekir.
Birçok insan Allah'a ve ahirete inanmakla birlikte, bu inanç onların davranışlarında etkili değildir; bu durumda itikat var ama iman yoktur.
36:52Vicdanın Önemi ve Diriltilmesi: Kur'an-ı Kerim baştan sona kadar Allah'ın yaratılışta insana vermiş olduğu vicdan kapasitesini tekrar diriltmeye çalışıyor.
Vicdan, doğruyu yanlıştan ayırt etme kapasitesidir ve zaman içerisinde dumura uğrayabilir.
Müslümanlar tarihte diri vicdan ve diri imanla ahlaki performans göstermişlerdir.
38:03Kur'an ve Hadisin Anlamlanması: Kur'an'ı ve hadisi mutlaklaştırarak, vicdanı dışarıda bırakarak ve mezhep yorumlarını dogmatik hale getirerek vicdanı öldürüyoruz.
Kur'an ve hadis örnek olarak değil, ölçü olarak alınmalıdır; örnek almak dinamiktir, ölçü almak statiktir.
Peygamberler ve Allah, temel ilkeleri gösterip insanı erişkin hale getirip kendisinin yürümesini istemektedir.
43:49İslam'ın Teolojik Sorunları: E-kemiğe maalesef şimdilik eşariliğin ortaya koymuş olduğu kader, cebriyeci bir kader teorisi ortaya koyarak sorumluluğu bizden aldı.
Kur'an'ın sünneti ve ulemanın içtihatlarını mutlaklaştırıp yırtınca, çıkılması mümkün olmayan bir yol yarattık.
Bugün Müslümanlar izzet, onur, şeref ve haysiyet konusunda Allah'ın, Resul'ünün ve müminlerin haysiyetinden fersah fersah uzakta olduklarını kabul etmek gerekir.
44:50Teolojik Sorgulamalar: İman sahibi biri, dinimiz sağlam, teolojimiz sağlam değil mi diye sormak zorundadır.
Eğitim, sağlık, özgürlük ve hukuk alanlarında berbat durumda olmamız, Müslüman olmanın sebebini sorgulamamız gerektiğini gösterir.
Kur'an'ın ortaya koymuş olduğu perspektifle, mevcut teoloji ve pratikler arasında ciddi sorunlar var, bunları sorgulamak, aşmak ve irdelemek gerekiyor.
47:47İnsanın Ahlaki Kapasitesi: Adem'den günümüze kadar insanın yaşam formunda ve algısında değişiklik yoktur, zevkleri, zaafları ve ilgileri aynıdır.
İnsan ahlaki anlamda mükemmel yaratılmış olsa da, ahlaki kapasitesinde çaba gösterilerek tekamüle doğru ilerleyebilir.
Allah'ın hüküm değiştirmesinde bir hikmet varsa, bu insanlığın ahlaki kapasitesinde tekamül etmesi ve farklılaşmasıdır.
51:30Tarihsellik ve Denenme: Hukuk maddesi "ezmanın taayyü ile ahkam taayyür eder" ifadesi, toplumsal şartlar ve insanın ahlaki kapasitesinin değişebilir, gelişebilir ve ilerleyebilir olduğunu gösterir.
Tarihsellik, toplumsal şartlar, üretim ilişkileri, toplumsal örgütlenme tarzları ve insanların idrak kapasitelerinin değişmesidir.
Denenme ileriye doğru bir hamle gibi görünür, aynı şeyin tekrarı değil, aksi halde Allah'a statizm itham etmek olur.
52:34Allah'ın İnsan Yaratma Riski: Allah insanı yaratmakla, insanın kendi hududuna tecavüz edeceğini bile bile özgürlük vererek riske girmiştir.
Allah insanları deniyor ve hedef koyuyor: insanların tümü ahlaki kapasiteyi kullanarak denenmeyi kazanıp cennete gidebilirler.
Allah'ın koyduğu şey sadece kendisinin sınırı, kendisini sınır tayin etmiyor ve etmemiz de istenmiyor, geri kalanı bize bırakılmıştır.
56:05Allah'ın Risk Alabilme Özelliği: Konuşmacı, Allah'ın risk alma kavramını kullanarak Allah'ın niteliklerini açıklıyor.
Allah'ın kapalı ve mükemmel bir devre yerine, açık bir devre iş yapmakta olduğunu belirtiyor.
Allah'ın yarattığı varlığın her yerden boş gelmek yerine, kahramanlıklar ortaya koyabilmesi gerektiğini vurguluyor.
58:02İslam'ın İki Temel Özellikleri: İslam'ı iki temel özellik olarak görüyor: tevazu ve temkin.
Tevazu, kibre karşı, şeytanlara karşı, insanın haddini bilmesi anlamına geliyor.
Temkin, takva, teyakkuz ve tetikte olmak, dogmatik olmanın karşıtı olarak tanımlanıyor.
1:00:26İslam'ın Sorumluluk Anlayışı: İslam'ı "Allah'a karşı sorumluluk" ve "insana karşı sorumluluk" olarak özetliyor.
Allah'a karşı sorumluluk iman ve şükür, insana karşı sorumluluk ise merhamet ve adalettir.
İslam'ı "iman ve infak" (paylaşma) olarak tanımlıyor: Tanrı'nın hakkını Tanrı'ya, insanın hakkını insana vermek.
1:02:37Peygamberin Örnekliği: Hz. Muhammed'in normal, sıradan, sokak insanlardan biri olduğunu, tüccar olduğunu vurguluyor.
Arapların Müslüman olmasının sebebinin peygamberin dürüstlüğü ve takati olduğunu belirtiyor.
Peygamberin hayatının Kur'an'ın dinamizmiyle paralel olduğunu, örneklik verdiğini açıklıyor.
1:05:07Dinamik Peygamberlik Anlayışı: Peygamberliğin dinamik espri ve meramı olduğunu, sadece jestlerin değil anlamının önemli olduğunu vurguluyor.
Sünnilik'in dinamik peygamberliği yapamadığını, 7. yüzyılın koşullarını dondurup mutlaklaştırarak din olarak tanımladığını belirtiyor.
Peygamberin her bireye göre farklı tavır sergilediğini, olgunluğa geldikçe daha zor emirleri verdirdiğini örneklerle açıklıyor.
1:09:40İman ve Din Anlayışına İlişkin Tartışma: Konuşmacı, büyük sorunların var olduğunu ve bunları serinkanlılıkla ve özgüvenle tartışmanın gerektiğini vurguluyor.
İmanın üç temel ilkesi (tevhid, meat, nübüvvet) olduğunu ve iman etmiş bir kişinin kolay kolay imandan çıkamayacağını belirtiyor.
Kur'an, peygamber, hadis ve mezhep imgelerinin yeniden kavramsallaştırılması gerektiğini, bunların sağduyuyla, vicdanla ve gerekçeyle tartışılması gerektiğini savunuyor.
1:10:31Din ve Aklın İlişkisi: Allah'ın Kur'an-ı Kerim'de gerekçeli konuşmasından bahsediliyor.
Konuşmacı, dinde aklın yeri olmadığını, dinin nakil, metin ve mezhep olduğunu ifade eden görüşlerin dekadans bir duruma geldiğini belirtiyor.
Bu konunun çok derin, sorunlu ve ciddi bir şekilde ele alınması gerektiğini vurguluyor.
1:11:43Programın Sonu ve Gelecek Planlar: Konuşmacı, konukların bu konuda elverişli olduğunu ancak talihsiz bir durum olduğunu belirtiyor.
Bu konuyu daha can yakıcı ve kanırtıcı bir şekilde ele almak, gerekirse kendi görüşlerini bile tehdit ederek tartışmak istediklerini söylüyor.
Programın sonunda seyircilere teşekkür ederek, daha özel ve sorunsuz bir programda buluşma dilekleriyle vedalaşıyor.

Sözün Özü Programı: Tarihselcilik ve İslam'ın Dinamik Yapısı

Yapay zekadan makale özeti

Yanıtı değerlendir