Buradasın

Sovyetler Birliği'nin Tarihi: Ekim Devrimi'den Çöküşe

youtube.com/watch?v=c-VZdsVJJAM

Yapay zekadan makale özeti

Kısa
Ayrıntılı

Bu video, Sovyetler Birliği'nin kuruluşundan çöküşüne kadar olan tarihsel süreci anlatan kapsamlı bir belgesel formatındadır. Lenin, Stalin, Troçki, Kamenev, Zinoviyev, Kruşçev, Brejnev ve Gorbaçov gibi dönemin önemli siyasi figürleri ele alınmaktadır.
Video, 1905'teki Kanlı Pazar olayından başlayarak Ekim Devrimi, Stalin'in iktidara gelişi, II. Dünya Savaşı'ndaki rolü, Stalin dönemi, Sovyetler Birliği'nin geçiş dönemi ve 1991'deki dağılma sürecini kronolojik olarak anlatmaktadır. Her dönem için önemli olaylar, siyasi gelişmeler ve tarihsel süreçler detaylı şekilde sunulmaktadır.
Videoda ayrıca Stalin'in "çelik adam" anlamına gelen isminin kökeni, "Büyük Temizlik" süreci, kolektif tarım politikaları, Holodomor olayı, II. Dünya Savaşı'ndaki Stalingrad ve Kursk muharebeleri, Gorbaçov'un Perestroyka ve Glasnost reformları, Afganistan Savaşı'nın etkileri ve Sovyetler Birliği'nin dağılmasının nedenleri gibi önemli konular da ele alınmaktadır.

00:13Ekim Devrimi'nin Arka Planı: Ekim Devrimi, Rusya tarihinin seyrini kökünden değiştiren en önemli olaylardan biridir.
1905 yılında Çarlık Rusya ekonomik açıdan Avrupa'nın gerisindeydi, sanayileşme politikaları yetersizdi ve işçiler düşük ücretlerle uzun saatler çalıştırılıyordu.
22 Ocak 1905'te Georg Gigapon'un önderliğinde binlerce kişi barışçıl bir yürüyüş düzenledi, ancak Çar Nikolay'ın emri üzerine Rus ordusu eylemcilere ateş açarak gösterileri kanlı bir şekilde bastırdı.
02:06Ekim Manifestosu ve Birinci Dünya Savaşı: Baskılara dayanamayan Çar, 30 Ekim'de Ekim Manifestosu adı verilen bir bildiri imzaladı ve Rusya'da yaşayan halklara konuşma, toplanma ve örgütlenme özgürlükleri verildi.
1914 yılında başlayan Birinci Dünya Savaşı ile birlikte eylemler yeniden hız kazandı.
18 Şubat 1917'de Petrograt'ta Putilo fabrikasındaki işçiler ülke genelinde yükselen fiyatlardan dolayı zam talebiyle ayaklandılar.
03:20Ayaklanmanın Genişlemesi ve Çarlık Rejiminin Sonu: 22 Şubat'a kadar on binlerce işçi protestolara katılmaya başladı ve 23 Şubat'ta kadınların da eşit hak talepleriyle protestolara katılması işin boyutunu daha da geniş bir tabana yaydı.
Çar Nikolay, protestocuların üzerine ateş açılarak dağıtılmalarını emretti, ancak askerler bu emri yerine getirmedi ve protestolara katıldılar.
15 Mart'ta Çar, tahtı kardeşi Mihail ile bırakarak tahttan çekilmek zorunda kaldı ve böylece Rusya'daki yüzlerce yıllık Çar rejimi ve üçyüz yıllık Romanov hanedanı son bulmuş oldu.
04:50Geçici Hükümet ve Yeni Beklentiler: Olayların ardından mecliste çoğunlukta olan Çar yanlısı milletvekilleri geçici bir hükümet kurdular.
Çar'ın tahttan çekilmesi ve yeni bir hükümetin kurulması, protestoların hızla yumuşayarak kısa sürede sona ermesiyle sonuçlandı.
Halkın yeni hükümetten beklentisi Çarlık rejiminin yaptığı hataların telafi edilmesi yönündeydi, ancak yeni hükümet de halkın isteklerine cevap vermekten uzaktı.
05:35Birinci Dünya Savaşı ve Lenin'in Dönüşü: Hükümet yetkilileri savaştan çekilerek Rusya'ya ait toprakların Almanya'nın eline geçmesine izin vermek istemiyorlardı ve savaşa devam etme kararı alındı.
Rus ordusunun Almanya karşısında aldığı yenilgiler sonucu hükümete karşı oluşan tepki büyümeye başladı.
Alman hükümeti, Rusya'nın savaştan çekilmesine katkı sağlayacağı düşüncesiyle İsviçre'de bulunan Lenin'le anlaşarak onun Almanya üzerinden Rusya'ya dönmesini sağladı.
06:42Lenin'in Rusya'ya Dönüşü ve Devrim Planı: Lenin, 1903 yılında Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'ne katılmış, daha sonra Julius Marov ile anlaşmazlığa düşmüş ve parti Lenin liderliğindeki Bolşevikler ve Martov liderliğindeki Menşevikler olarak ikiye bölünmüştü.
Lenin'in Rusya'ya dönmesindeki amaç, hükümet karşıtı eylemlerden birini destekleyerek hükümete karşı oluşan tepkiyi arkasına almak ve Rusya'da devrim yaparak Bolşevikleri iktidara getirmekti.
Lenin'in Rusya'ya dönmesinden iki ay sonra, 1917 yılının Temmuz ayında Petersburg'da cepheye gönderilmek istemeyen askeri birlikler tarafından bir ayaklanma başlatıldı.
08:07Ekim Ayaklanması ve Sovyetlerin Kuruluşu: Olaylar yatıştıktan bir süre sonra Lenin Petrograda geri döndü ve Ekim ayında Bolşevikleri silahlı ayaklanma gündemiyle topladı.
10 Ekim 1917'de yapılan toplantıda ikiye karşı onu ile ayaklanma kararı alındı ve 24 Ekim (7 Kasım 1917) tarihinde harekete geçen Bolşevikler, Petrograd'da geçici hükümete karşı ayaklandılar.
25 Ekim gecesinde hükümetin elinde kalan tek bina Kışlık Saray'dı ve iki saat süren çatışmaların ardından saray sabaha karşı saat iki'de ele geçirildi.
09:19Sovyetlerin İlk Kararları ve İç Savaş: 25 Ocak 1918'de toplanan kongrede Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kurulduğu ilan edildi.
Kurulan hükümet tüm bunların kamulaştırılması, çalışma saatlerinin günde sekiz saate indirilmesi ve büyük toprak sahiplerinin elindeki toprakları köylülere dağıtması gibi birçok karara imza attı.
3 Mart 1918'de Birinci Dünya Savaşı'ndan çekilme kararı alındı ve aynı tarihlerde Sovyet karşıtı generaller İngiltere, Fransa ve ABD'de aldıkları maddi ve askeri desteğin yardımıyla Beyaz Ordu adı verilen bir ordu kurdular.
10:19İç Savaş ve Ekonomik Zorluklar: İktidarı ele geçirmek isteyen iki grup arasında 1922 yılına kadar devam eden bir iç savaş başladı.
Savaşların bir türlü sona erdirilememiş olmasının etkisiyle işçi ve köylülerin sıkıntılı durumu yıllar boyunca düzeltilememişti.
Köylülere toprak verilmesiyle birlikte tarımda ürün artışı yaşanması planlanmıştı, ancak bu artış gerçekleşmedi çünkü köylüler mahsullerini devlete vermek istemiyordu.
11:30Nep Programı ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği: Tarım alanındaki üretimin arttırılması için 21 Mart 1921'de Nep adı verilen yeni bir ekonomik program kabul edildi.
Bu programa göre köylülerin ürünlerini belirli bir kar oranında satmalarına izin veriliyor, satılan her üründen yüzde on oranında vergi alınıyordu ve isteyenlerin küçük işletmeler açmasına da izin verilecekti.
1922 yılına gelindiğinde Bolşevikler iç savaştan zaferle çıkarak tüm Rusya'da otoriteyi sağladılar ve 30 Aralık 1922'de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği kuruldu.
12:48Stalin'in İktidara Yükselişi: Nisan ayında Joseph Stalin, Komünist Partisi Genel Sekreteri olarak atandı ve bu konum ona istediği kişileri partiye dahil etme imkanı sağladı.
Lenin 1922 Mayıs ayında dört kez felç geçirdi ve 21 Ocak 1924'te hayatını kaybetti.
Lenin'in ölümünden sonra Troçki ile Stalin arasında iktidar yarışı başladı ve 27 Aralık 1927'de düzenlenen 15. Komünist Parti Kongresi'nde Troçki parti'den uzaklaştırıldı.
15:05Stalin'in Hayatı ve Eğitim: 18 Aralık 1878'de Gürcistan'ın Gori şehrinde dünyaya gelen Yosif Vissariyanoviç Çugaşvili, Rusya İmparatorluğu'na bağlı küçük bir şehirde büyüdü.
Ailesi zor durumdaydı; babası ayakkabıcılık yaparak geçimini sağlamaya çalışırken, alkol problemi nedeniyle anne evi terk etti.
1884 yılında çiçek hastalığından yüzünde yaralar oluştu ve 1890 yılında 12 yaşındayken fayton kazası sonucu sol kolu sakat kaldı.
16:20Stalin'in Sosyalist Yolculuğu: 1894 yılında burslu eğitim veren Tiflis Ruhban Okulu'na yazılan Stalin, zamanla okula ve derslere olan ilgisini kaybetmeye başladı.
Tiflis'e geldikten sonra Nikolai Çernişevski ve Alexander Kazbeke gibi Rus yazar ve düşünürlerin kitaplarıyla tanıştı ve Das Capital onu derinden etkiledi.
1889 yılında okuldan ayrılarak hayatının yönünü değiştirecek bir adım attı ve Tiflis Rasathanesi'nde meteorolog olarak çalışmaya başladı.
17:36Stalin'in Sosyalist Faaliyetleri: 1900 yılında kendi çevresinde bilinen ve sözü geçen biri haline gelen Stalin, iş arkadaşlarından oluşan büyük bir grubu 1 Mayıs'a katılmaları için ikna etti.
1901 yılının 1 Mayıs'ında Tiflis'te 3 bin kişinin katılımıyla gerçekleşen bir yürüyüş organize etti ve bu yürüyüş göstericilerin ve polislerin çatışmasına sahne oldu.
Tiflis'ten uzaklaşma vakti geldiğinde Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi'ne katıldı ve Batum'a gitti.
18:59Stalin'in Sürgünü ve Dönüşü: 1902 Nisan ayında Batum'da düzenlenen bir grevi organize ettiği gerekçesiyle Rus gizli polisi tarafından tutuklandı ve üç yıllığına Sibirya'ya sürgüne gönderildi.
1904 yılında kaçarak Tiflis'e geri döndü ve burada "Proleter Mücadele" adlı bir gazete çıkarmaya başladı.
Sürgünde olduğu yıllarda Rus Sosyal Demokratik İşçi Partisi, Vladimir Lenin'in önderliğinde Bolşevikler ve Julius Martow'un önderliğinde Menşevikler olarak ikiye bölünmüştü.
19:42Stalin'in Devrim Faaliyetleri: Ocak 1905'te St. Petersburg'da hükümet birlikleri ve protestocular arasında çıkan çatışmalar kısa sürede ülke geneline yayıldı ve 1905 Devrimi başladı.
Stalin her zaman devrimin silahlı boyutundan yana olmuştu ve Bolşevik Savaş Mangaları adı verilen gruplar oluşturdu.
1907 yılında bir banka posta arabasına pusu kurarak büyük bir soygun gerçekleştirdi ve buradan elde ettiği parayla Bolşeviklere maddi destek sağladı.
20:35Stalin'in Hapishane ve Sürgün Yılları: Karmaşa yıllarında Cato, Svannitza adında bir kadınla evlenmiş ve bu evlilikten oğlu Jakof dünyaya gelmişti, ancak karısı 1907 yılında tifüs nedeniyle hayatını kaybetti.
Bakü'ye giden Stalin, savaş mangalarını burada da etkin bir şekilde kullanmaya başladı, ancak bu gruplar çeteleri andırıyordu ve çeşitli suçlara karışmış durumdaydılar.
Mart 1908'de Stalin yakalandı ve Bakü'de hapsedildi, ancak hapsedilmiş olması faaliyetlerini yürütemeyeceği anlamına gelmiyordu.
21:39Stalin'in İsim Değişimi ve Dünya Savaşı: Stalin'in Vologda'da sürgünde olduğu sırada Ocak 1912'de Prag'da düzenlenen bir Bolşevik Konferansı'nda Lenin, yeniden düzenlenecek olan merkez komiteye Stalin'in de seçilmesini talep etti.
Aynı yıl içerisinde Stalin sürgünden firar ederek Viyana'ya gitti ve burada bir Bolşevik dergisinde "Marksizm ve Ulusal Sorunlar" adlı bir makale serisi yayınlamaya başladı.
1913 yılında tekrar tutuklandı ve yeniden sürgüne gönderildi, bu dönemde 28 Haziran 1914'te Avusturya Arşidükü Franz Ferdinand'ın Saraybosna'da suikaste uğramasıyla Birinci Dünya Savaşı başladı.
23:34Şubat Devrimi ve Stalin'in Dönüşü: Birinci Dünya Savaşı çeşitli sorunları beraberinde getirdi, halk yüksek fiyatlardan bunalmış durumdaydı ve savaşın getirdiği ağır maliyetler yüklenince özellikle Rus işçi sınıfı sesini daha da yükseltmeye başladı.
Şubat 1917'de çıkan ayaklanmalar sonucu Çar II. Nikolay tahttan çekilmek zorunda kaldı.
Şubat Devrimi gerçekleştiğinde Stalin sürgününü tamamlamış ve Petrograt'a gelmişti, burada öncelikli üstlendiği görev Pravda gazetesinin genel yayın yönetmenliğini yapmaktı.
24:09Ekim Devrimi ve Lenin'in Vasiyeti: Geçici hükümet gazeteye baskın düzenledi, Stalin ise Lenin'in kaçmasına yardım etti ve onu güvenli bir evde sakladı.
Lenin, geçici hükümetin yıkılması ve Bolşeviklerin önderliğinde yeni bir hükümetin kurulması gerektiğini savundu.
24 Ekim'de geçici hükümetin kuvvetleri Bolşevik gazete merkezlerine saldırı düzenledi, ardından Bolşevikler elektrik santralini, postane merkezini, devlet bankasını ve telefon santralini ele geçirdi.
25:32Lenin'in Yeni Hükümet Konseyi Başkanı Olması: 26 Ekim 1917'de Lenin kendini Yeni Hükümet Konseyi'nin başkanı ilan etti, Stalin ise milliyetler halk komiseri olarak atandı.
Lenin, ulusların kendi kaderlerini tayin etmesi gerektiğini öngören bir politika benimsemişti, Stalin ise daha otoriter ve merkeziyetçi bir bakış açısına sahipti.
Lenin, Stalin'in Gürcistan'a kaba kuvvet uygulamasını eleştirirken, birkaç ay önce onu Bolşevik Parti'nin genel sekreteri olarak atamıştı.
27:10Stalin'in Güçlenmesi: Stalin, genel sekreterlik pozisyonunu kullanarak parti içi kadroları kontrol etmeye başladı ve kendi adamlarını kritik yerlere yerleştirdi.
Lenin 1923 yılında hasta yatağına düştüğünde partideki tüm atamalar Stalin'e kalmıştı.
Lenin'in vasiyetinde Stalin'in kaba bir insan olduğu ve görevde kalmaya devam ederse parti içinde bölünmelere yol açacağı uyarısı vardı.
28:23Lenin'in Ölümü ve İktidar Savaşı: Lenin 21 Ocak 1924 günü akşam saat 18:50 civarında hayatını kaybetti.
Sovyetler Birliği'nin yeni lideri olarak Kızıl Ordu'nun kurucusu Lev Troçki ve Lenin'in vasiyetindeki uyarılarla karşı karşıya kalan Stalin ön plana çıktı.
Stalin, Lenin'in vasiyetinin parti tabanında yayılmasını engelledi ve Felix Diersinski, Genrich Yagoda ve Viacheslav Menzinski gibi gizli polis teşkilatının önemli isimleriyle yakın dostluklar kurdu.
30:00Stalin'in İktidar Savaşı ve Troçki'nin Sürgünü: Stalin, Troçki'ye karşı Kamenev ve Zinoviyev gibi parti içerisinde güç sahibi olan isimlerle ittifak kurdu, ancak bu ittifak kırılgandı.
1926 yılına gelindiğinde Troçki, Kamenev ve Zinoviyev ile birlikte "Birleşik Muhalefet" adı verilen bir ittifak kurdu ve Stalin'in partideki gücünü sarsmaya çalıştı.
Stalin, Troçki'yi merkez komiteden ihraç etti, 1928'de Kazakistan'a sürgüne gönderdi ve 1929'da ülke dışına çıkardı; 1940'da Meksika'daki sürgün hayatı sırasında Stalin'in ajanı tarafından öldürüldü.
31:18Stalin'in Ekonomik Politikaları ve Kıtlıklar: Stalin başa geldiğinde Sovyetler Birliği sanayi ve tarımsal olarak Batılı güçlerin gerisindeydi, varlıklı köylüler ve küçük işletme sahipleri sorun olarak görülüyordu.
1928'den itibaren kulakların büyük bir bölümü tahılları depoladıkları öne sürülerek tutuklanmaya başladı, 1930 yılına gelindiğinde Politbüro kulakların tamamen tasfiye edilmesine karar verdi.
Stalin, tarımın kitlesel kolektivizasyonundan yanaydı, 1929'dan itibaren kolhoz ve sovhoz adı verilen kolektif çiftlikler kurdu, ancak köylüler bu süreci benimsemiş değillerdi.
33:17Birinci Beş Yıllık Ekonomi Planı ve Kıtlıklar: Sovyetler Birliği, ağır sanayi projelerine odaklanan Birinci Beş Yıllık Ekonomi Planını başlatmış durumdaydı, Moskova metrosu ve Beyaz Deniz-Baltık Kanalı projesi gibi büyük inşaat çalışmaları başlatıldı.
Köylerden göçen milyonlarca insan iş gücünü karşılamak amacıyla fabrikalarda ve madenlerde istihdam edildi, ancak bu göçler şehirlerdeki barınma ve temel hizmetlerde büyük sorunlara yol açtı.
1931 ve 1932 yıllarında Rusya'da hava koşulları kötü seyretti, tarımda uygulanan yanlış politikalar eklenince 1932 yılı itibariyle zirveye ulaşan bir kıtlık yaşandı, özellikle Ukrayna, Güney Rusya, Kazakistan ve Kafkasya etkilendi.
35:25Stalin'in Güçlenmesi ve Büyük Temizlik: Stalin'in resmi emirlerine rağmen, yaşanan olaylar en az beş, en fazla yedi milyon Sovyet vatandaşının hayatını kaybetmesiyle sonuçlandı.
1936 yılında Stalin tüm iktidarı elinde toplamış olsa da, gücünün tam anlamıyla sağlam olmadığını düşünerek parti içindeki rakiplerini tasfiye etmeye karar verdi.
1934 yılında kurulan NVK (İçişleri Halk Komiserliği) güvenlik ve istihbarat birimi, 1936 yılında "Kanlı Cüce" olarak anılan Nikolay Yejov'un başına getirilmesiyle Sovyetler Birliği'nin en korkulan kurumu haline geldi.
37:02Büyük Temizlik Süreci: Büyük Temizlik kapsamında 1936-1938 yılları arasında üç büyük duruşma düzenlendi ve Stalin'e rakip olabilecek eski Bolşevik liderler, eski müttefikler ve Troçki yanlısı komplocular idama mahkum edildi.
Tasfiyeler Kızıl Ordu komutanları, akademisyenler, yazarlar, sanatçılar, eski Menşevikler, sosyalist devrimciler, din adamları ve Beyaz Ordu subayları da dahil olmak üzere geniş bir kitleye yayıldı.
Ulusal operasyonlar dahilinde Polonyalılar, Almanlar, Yunanlar, Koreliler ve diğer etnik gruplar sürgüne gönderildi veya ölüm cezasına çarptırıldı.
38:04Büyük Temizliğin Sonu ve İkinci Dünya Savaşı: 1938 yılında baskı politikası Sovyetler Birliği'nde tükenmişlik yaratmış ve dış politika açısından devletin itibarını zedelemişti.
Stalin, tasfiyelerin aşırılıklarını kendisiyle bağdaştırmak istemeyerek suçu yanlış yönetim sergileyen ve yetki sınırlarını aşan Yejov'u yıktı.
1939 Ağustos ayında Hitler ile imzalanan anlaşmanın detaylarını ve II. Dünya Savaşı sürecini Hitler'le ilgili videoda daha detaylı anlatılmıştır.
39:57II. Dünya Savaşı ve Stalin'in Stratejisi: 1941'de Hitler'in Sovyetler Birliği'ne saldırdığında Stalin büyük bir şok yaşadı ve ilk üç gün boyunca evine kapanarak kimseyle görüşmedi.
Büyük Temizlik sırasında tasfiye edilen 40 bin civarındaki ordu mensubunun içerisinde kalifiye ve yetenekli subaylar da vardı, bu da ordusunu zayıf düşürmüştü.
Stalin, halkını birleştirebilecek ve yaklaşmakta olan canavara karşı koyacak tek kişi olarak kendini gösterdi ve ordusu dört yıl boyunca Hitler'in kuvvetleriyle mücadele etti.
41:56Savaşın Sonuçları ve Stalin'in Zirvesi: 1945'e gelindiğinde Berlin düşmüş ve Almanlar yenilgiye uğratılmıştı, ancak zaferin bedeli çok ağır olmuştu.
Savaşın ardından Stalin kariyerinin zirvesine ulaştı, ülkesinde zaferin ve vatanseverliğin en büyük simgesi olarak görülüyordu ve "Generalissimo" unvanını benimsedi.
Pravda gazetesi her gün Stalin'den alıntılar yayınlıyor, iş yerlerinde, okullarda ve evlerde onun resimleri duvarları süslüyordu.
43:03Savaşın Etkileri ve Stalin'in Yeni Stratejisi: Savaş esnasında 1710 Sovyet kasabası ve 70 bin civarında köy tamamen yok olmuş, ölü ve kayıpların sayısı yaklaşık 27 milyondu.
Savaş bitmiş olmasına rağmen etkileri devam ediyordu; 1946 yılından itibaren Sovyetlerin belli bölgelerinde kuraklık ve kıtlık yaşandı.
Stalin bu dönemde büyük altyapı projelerine odaklanmış durumdaydı; santraller, büyük kanallar ve kutup bölgesine uzanan demiryolları inşa edildi.
43:58Nükleer Silahlar ve Kutupların Belirginleşmesi: İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Britanya zayıflamış, Fransa ve Almanya gücünü yitirmiş, Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği yeni güçler olarak yükseliyordu.
Stalin, Amerika'nın atom bombası üretmesine karşı savaş endüstrisinde rakibinin önüne geçmek için emir verdi ve Sovyetler ilk başarılı atom bombası testini Ağustos 1949'da Kazakistan'ın Semipalatinsk çöllerinde yaptı.
1949'da 2,90 milyon insan gücüne sahip olan Sovyet ordusunun mevcudu 1954'e gelindiğinde 5,80 milyona ulaşacaktı.
45:37NATO ve Doğu Bloğunun Oluşumu: Amerika her kıtada çıkarlarını korumaya odaklandı, Afrika ve Asya'da hava üsleri kurdu ve Doğu Avrupa'daki Sovyet varlığını zayıflatmak amacıyla Marshall Planını devreye soktu.
1949 yılında Amerika'nın önderliğinde Sovyetler Birliği'ne karşı Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) kuruldu ve bu durum kutupların daha da belirgin bir hal almasına yol açtı.
Stalin, Doğu Bloğunun oluşturulması için Doğu Avrupa ülkelerindeki seçimleri manipüle etti ve Polonya, Macaristan, Bulgaristan, Romanya ve Çekoslovakya'da komünist rejimlerin iktidar olması sağlandı.
46:54Stalin'in Son Yılları ve Ölümü: 1 Ekim 1949'da Çin'de komünist bir devrim gerçekleşti ve Stalin, Çin'in kendi başına hareket eden bir komünist devlet olmasını istemediği için Çinlilerle anlaşma yoluna gitti.
1950 yılına gelindiğinde Stalin 72 yaşındaydı ve sağlığı kötüye gidiyordu; 1950-1951 yıllarını uzun tatiller yaparak geçirdi ve doktorlarına güvenmiyordu.
1 Mart 1953'te Kuntsevo'daki ikametgahında yarı baygın bir halde bulundu, üç gün boyunca beslendi ve 5 Mart akşamı komanın ardından 21:50'de son nefesini verdi.
50:00Stalin'in Mirası ve Sovyetler Birliği'nin Dönüşümü: Stalin yerine geçecek bir halef belirlememişti, bu nedenle Merkez Komite kolektif liderlik modelini benimsedi ve Sovyetler yumuşama politikası izledi.
Stalin'in ölümü Sovyet Rusya tarihini derinden etkileyen bir olaydı; ABD'ye karşı düşmanlık yumuşatıldı ve sanayi politikaları askıya alınarak tarımsal üretim desteklendi.
Genel aflar çıkarılarak Stalin'in hapsettiği insanların büyük bir bölümü salıverildi ve ülkedeki mahkum sayısı yarı yarıya indirildi.
50:49Stalin'in Olumlu Yönleri: Stalin'in en iyi yaptığı işlerden biri sanayinin kalkınmasını desteklemiş olmasıydı; 1928-1938 yılları arasında ağır sanayiye bolca yatırım yapıldı ve Sovyetler dünyanın önde gelen endüstriyel güçlerinden biri haline geldi.
Stalin döneminde eğitimle ilgili önemli gelişmeler yaşandı; okuma yazma oranı hızla arttırıldı, ücretsiz eğitim sistemi kuruldu ve Sovyet halkı eğitime erişmeye başladı.
Teknoloji alanında gelişmeler yaşandı; Sovyet mühendisleri ve bilim insanları fizik, kimya ve mühendislik alanlarında önemli çalışmalar yürüttü ve havacılık ve uzay teknolojileri alanında yatırımlar yapıldı.
53:55Stalin'in Ölümünden Sonraki İktidar Mücadelesi: 6 Mart 1953'te Stalin'in ölümü duyurulduğunda Sovyetler Birliği bir geçiş dönemine girdi ve ardılları arasında yaşanan iktidar mücadelesi dikkat çekti.
Sovyetler Birliği sözde kollektif liderlik adı verilen bir yapı tarafından yönetilmeye başladı; başlangıçta Georgi Malenko başbakanlık, Lavrenti Beria içişleri bakanlığı ve Viechesla Molotov dışişleri bakanlığı görevini üstlendi.
Nikita Kruşçev yalnızca birkaç ay içinde parti içindeki etkinliğini arttırmış ve 1953 yılının Eylül ayına gelindiğinde Komünist Parti birinci sekreteri olarak liderliği fiilen ele geçirmeyi başarmıştı.
55:03Kruşçev Dönemi ve Brejnev Dönemi: Kruşçev iktidarına "yumuşama dönemi" olarak bilinen bir değişim rüzgarı estirerek başladı; Stalin'in baskıcı politikalarının önemli bir bölümü gevşetildi ve çalışma kamplarındaki birçok tutuklu serbest bırakıldı.
Kruşçev'in idaresi uzun ömürlü olmadı; iç politikada başarısız reformlar ve dışarıda Berlin Duvarı'nın inşası gibi olaylar yaşanması ona olan güvenin azalmasına sebep oldu.
14 Ekim 1964'te Kruşçev, yaşının ilerlemiş olması ve sağlık problemleri öne sürülerek görevinden alındı ve Leonid Brejnev partinin birinci sekreteri olarak atandı.
56:22Brejnev Dönemi ve Prag Baharı: Brejnev'in iktidarı kısmen istikrar dönemi olarak kabul edilir, ancak birçok tarihçi bu yılların bir duraklama dönemi olduğuna dair görüş bildirir.
1965 yılından itibaren Sovyetler "detento" olarak bilinen bir yumuşama dönemine girdi; Amerika ile yakın ilişkiler kuruldu ve nükleer silahların sınırlandırılmasını içeren anlaşmalar yapıldı.
1968 yılında Çekoslovakya'da ortaya çıkan Prag Baharı hareketi, sansürün gevşetilmesi ve siyasi liberalizasyonun sağlanması yönündeydi; ancak Brejnev doktrini olarak anılacak anlayışa göre, bir sosyalist ülkenin kapitalizme yönelmesi tüm sosyalist ülkelerin ortak sorunu olarak görülüyordu.
58:29Sovyetler Birliği'nin Afganistan Savaşı: 1970'li yılların sonunda Brejnev'in sağlık durumu kötüleşmeye başladı ve yönetimden uzaklaşmasına rağmen fiili olarak iktidarda kalmaya devam etti.
1979 Aralık ayında Sovyetler, Afganistan'daki komünistleri güçlendirmek amacıyla asker göndermeye başladı, ancak bu plan kısa sürede trajik bir askeri operasyona dönüştü.
Kızıl Ordu birlikleri, dağlık Afgan coğrafyasında gerilla taktikleriyle savaşan ve dış güçlerden lojistik destek alan dirençli bir düşmanla karşı karşıya kaldı.
59:45Gorbaçov'un İktidarı ve Reformları: 1985'te iktidara gelen Mihail Gorbaçov, Afganistan'daki çıkmazı devralmış ve ülkenin toparlanabilmesi için buradan çıkılması gerektiğini düşünmüştü.
Gorbaçov'un iktidarı boyunca öncelikli amacı, Sovyetlerin içinde bulunduğu durgunluk problemine çözüm bulmak ve Soğuk Savaşta yeni bir sayfa açacak reformlar yapmaktı.
İlk olarak "Perestroyka" (yeniden yapılanma) adı verilen bir reform programı başlattı, bu program ekonomide merkezi kontrolün kısmen gevşetilmesi anlamına geliyordu.
1:01:00Perestroyka ve Glasnost: Perestroyka programı kapsamında fabrikalar yarı özerk hale getirildi, üretim kotaları kaldırıldı ve işletmelerin kendi üretimlerini ve satış planlamalarını yapabilmelerine izin verildi.
Yabancı yatırımcıların sınırlı bir şekilde Sovyetler Birliği'nde yatırım yapmalarına müsaade edildi, örneğin 1987 yılında Moskova'da McDonald's hizmet vermeye başladı.
Gorbaçov'un reformlarının ikinci ayağı "Glasnost" (siyasal açıklık) politikasıydı, bu politika ile sansür önemli ölçüde gevşetildi ve yasaklı kitaplar ve filmler yayınlanmaya başladı.
1:02:45Çernobil Faciası ve Siyasi Değişimler: 1986 yılında gerçekleşen Çernobil faciası, Gorbaçov'un glasnost politikasını sınayan asıl olay oldu; yetkililer bölgede yaşanan nükleer patlamanın boyutunu gizlemeye çalıştılar.
1988 yılında Sovyet anayasasında değişiklikler yapılarak daha demokratik seçimler için zemin hazırlandı, yaklaşık 70 yıldır devam eden tek parti iktidarı artık sarsılmaya başlamıştı.
1989 yılında parti dışından adayların katılımıyla seçimlerin ilk denemesi yapıldı, bu Sovyetler Birliği'nde yaşayan insanlar için eşsiz bir deneyimdi.
1:04:01Baltık Bölgesi'nin Bağımsızlık Hareketi: Baltık bölgesi (Letonya, Estonya ve Litvanya) 1940 yılında Stalin döneminde Sovyetler Birliği tarafından ilhak edilmişlerdi, ancak bu üç ülkenin halkı bağımsızlık özlemini içten içe yaşamaya devam ettiler.
1980'lerin sonlarından itibaren Moskova'nın baskısı zayıflamaya başlayınca, bu cumhuriyetlerde "Şarkı Devrimi" adı verilen barışçıl bir diriliş hareketi kendini göstermeye başladı.
23 Ağustos 1989'da yaklaşık 2 milyon insan el ele vererek 600 km'yi aşan uzun bir insan zinciri oluşturdular, bu "Baltık Yolu" olarak adlandırılan protesto dünyada büyük yankı uyandırdı.
1:05:06Baltık Ülkelerinin Bağımsızlığı: Gorbaçov ilk başlarda Baltık ülkeleriyle orta yolu bulmaya çalıştı, ancak 1990 yılında Litvanya, 1991'de Estonya ve Letonya bağımsızlıklarını ilan ettiler.
1991 Ocak ayında Kızıl Ordu ve KGB Baltık ülkelerine karşı bir operasyon düzenledi, 13 Ocak gecesi çatışmalar doruk noktasına ulaştı ve 14 Litvanyalı sivilin hayatını kaybetmesi dünya kamuoyunda büyük tepki uyandırdı.
Gorbaçov zor kullanarak bu hareketlerin önüne geçemeyeceğini anladı ve birkaç ay içerisinde Baltık cumhuriyetleri fiilen Moskova'dan ayrıldılar.
1:06:1419 Ağustos Darbe Girişimi: 1991 Nisan ayında Gürcistan bağımsızlığını ilan edecek, Azerbaycan, Ermenistan ve Ukrayna'da ise bağımsızlık hareketleri hız kazanmaya başlayacaktı.
19 Ağustos gecesi üst düzey devlet ve parti üyelerinden oluşan bir grup, Devlet Acil Durum Komitesi olarak toplanarak bir darbe başlattı, Gorbaçov Kırım'da tatildeydi.
Darbeciler Gorbaçov'un sağlık durumu nedeniyle görevden alındığını ve ülkede sıkıyönetim ilan edildiğini bildirdiler, ancak bu darbe girişimi beklenmedik bir tepkiyle karşılaştı.
1:07:13Yeltsin'in Direnişi ve Sovyetler Birliği'nin Çöküşü: Sovyetler Birliği'nin en büyük cumhuriyeti Rusya Federasyonu'nun başında Boris Yeltsin vardı, 19 Ağustos sabahı Yeltsin, Moskova'daki parlamento binası önünde bir tankın üzerine çıktı ve darbecilere karşı direnme çağrısında bulundu.
Bu çağrı kısa süre içerisinde ülke genelinde muazzam bir yankı getirdi, fabrikalar iş bırakmaya, halk direnişe katılmak için barikatlar kurmaya başladı.
Darbe girişiminden sonra Gorbaçov Kırım'dan geri döndü ve görevini yeniden üstlendi, ancak siyasi dengeler artık tamamen değişmiş durumdaydı.
1:08:31Sovyetler Birliği'nin Sonu: Boris Yeltsin, birkaç günlük direniş sürecinde muazzam bir popülarite kazanmış ve ulusal bir kahramana dönüşmüştü.
Darbe girişimine birçok komünist parti üyesinin destek vermiş olduğu gerçeğinin ortaya çıkması, hem Gorbaçov yönetimine hem de komünist partiye olan güveni halk nezdinde zayıflatmıştı.
Ağustos darbe girişimi, Sovyetler Birliği'ne bağlı ancak bağımsızlığı arzulayan diğer devletlerin de harekete geçmesine olanak sağladı, 1991 sonbaharında birçok cumhuriyet Moskova'dan kopacaklarını açıkladılar.
1:09:33Sovyetler Birliği'nin Sonu: Sovyetler Birliği hala kâğıt üzerinde devasa bir birlik gibi görünüyordu, ancak fiili olarak artık hiçbir gerçekliği yoktu.
8 Aralık 1991'de Rusya Federasyonu Başkanı Boris Yeltsin, Ukrayna Cumhurbaşkanı Leonid Krauçuk ve Beyaz Rusya Yüksek Şura Başkanı Stanislav Şuşkeviç, Belarus'un Bellowj Ormanında gizlice bir araya geldiler.
Burada imzaladıkları anlaşmayla Sovyetler Birliği resmen son bulmuş, yerine Bağımsız Devletler Topluluğu adı verilen yeni bir işbirliği platformu oluşturulmuştu.
1:10:13Sovyetler Birliği'nin Resmi Sonu: 21 Aralık 1991'de Baltık ülkeleri ve Gürcistan dışındaki diğer Sovyet cumhuriyetleri de bu platforma katıldıklarını ilan ettiler.
Gorbaçov, bir televizyon programına katıldığı ve devlet başkanlığı görevinden istifa ettiğini açıkladı.
Aynı günün akşam saatlerinde Moskova'daki Kremlin Sarayı'nda dalgalanan kızıl bayrak törenle indirildi ve Rusya Federasyonu'nun bayrağı çekildi.
1:11:07Sovyetler Birliği'nin Dağılma Nedenleri: Sovyetler Birliği'nin dağılması pek çok farklı etkenin sonucuydu.
Otoriter bir sistemin kendi yarattığı baskılara daha fazla dayanamaması, ekonomik olarak Batıya yetişemeyip halkının beklentilerini karşılayamaması ve en önemlisi insanların daha fazla özgürlük istemesi.
Tüm bunlar Sovyetleri kaçınılmaz olan sona getirdi.

Sovyetler Birliği'nin Tarihi: Ekim Devrimi'den Çöküşe

Yapay zekadan makale özeti

Yanıtı değerlendir