Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan kapsamlı bir tarih dersidir. Öğretmen, tahtaya harita çizerek ve önemli noktaları vurgulayarak konuları anlatmaktadır.
- Video, Soğuk Savaş dönemindeki yumuşama dönemi (detant dönemi) ile başlayıp, Helsinki Konferansı, U-2 Olayı, Küba Krizi, Vietnam Savaşı, Keşmir sorunu, Sovyetlerin Afganistan işgali, Bağlantısızlar Bloğu ve Arap-İsrail savaşları gibi önemli tarihsel olayları kronolojik olarak ele almaktadır. Son bölümde ise Kamp David Anlaşması ve Mekik Diplomasisi konuları işlenmektedir.
- Video, LYS ve KPSS sınavlarına hazırlık amacıyla önemli tarih bilgilerini içermekte ve sınavlarda çıkabilecek soru tipleri hakkında ipuçları sunmaktadır. Öğretmen, her konuyu detaylı bir şekilde açıklamakta ve tarihsel olayların arka planlarını, nedenlerini ve sonuçlarını vurgulamaktadır.
- 00:10Yumuşama Dönemi ve Önemi
- Yumuşama dönemi (detant dönemi) Soğuk Savaş döneminde ABD ve Sovyetler Birliği arasında karşılıklı görüşmelerin tercih edildiği ve iki taraf arasında ılımlı havanın estiği bir süreçtir.
- Soğuk Savaş döneminde her iki taraf da haddinden fazla kitle imha silahları üretmiş ve uluslararası gerginlik zirveye tırmandığı için, silahların kullanılması durumunda yaşayacak bir dünya kalmayacağı düşünülmüştü.
- 01:01Yumuşama Dönemiye Ortam Hazırlayan Gelişmeler
- İlk etapta Kennedy-Kruşçev görüşmeleri 1961'de gerçekleşmiş ve yumuşama dönemi başlatılmıştır; Kruşçev, 1959 yılında ABD'yi ziyaret eden ilk Rus devlet başkanı olarak kabul edilmiştir.
- Nixon-Kissinger doktrini, Sovyetler Birliği ile ilişkileri üç madde halinde belirleyerek ortak menfaatler doğrultusunda faaliyetlerde bulunmayı amaçlamıştır.
- Nixon-Kissinger doktrinin üç ilkesi: iki ülkenin ortak çıkarları doğrultusunda anlaşmalar yapmak, ikili ilişkilerde eşitlik ilkesini geçerli kılmak, dünyanın herhangi bir bölgesindeki sorunla müdahale etmek için görüşmeler yapmak.
- 04:20Yumuşama Dönemiye Katkı Yapan Diğer Gelişmeler
- Yumuşama dönemine ortam hazırlayan üçüncü gelişme, ABD-Çin görüşmelerinin yapılmasıdır.
- 1971 yılında "Ping Pong diplomasisi" olarak bilinen olay gerçekleşmiş; ABD masa tenisi takımı Japonya'daki turnuvaya katılmak üzere giderken Çin'de turnuvalara katılmış ve bu iki devlet arasında ılımlı havanın esmesine neden olmuştur.
- Stratejik silahların sınırlandırılması görüşmeleri (SALT) kapsamında SALT I anlaşması 1969'da Helsinki'de görüşülüp Moskova'da Nixon ve Brejnev arasında imzalanmış, savunma füzelerinin sınırlandırılması kararlaştırılmıştır.
- 07:22SALT II Antlaşması ve Sonuçları
- SALT II antlaşması 1979'da Viyana'da ABD Başkanı Jimmy Carter ile Sovyet Devlet Başkanı Brejnev arasında imzalanmış, uzun menzilli nükleer silahların sınırlandırılması kararlaştırılmıştır.
- ABD Senatosu SALT II antlaşmasını onaylamamıştır çünkü aynı yıl Sovyetler Afganistan'ı işgal etmiştir.
- ABD, Nixon-Kissinger doktrini uyarınca bir bölgeye bir taraf girdiğinde diğerinin nemalanmasına izin vereceklerini belirtmiş, ancak Sovyetler Afganistan'ı işgal ettiğinde bu anlaşmayı onaylamamıştır.
- 08:42Helsinki Konferansı
- Helsinki Konferansı, 1975 yılında Finlandiya'nın başkenti Helsinki'de Arnavutluk dışında tüm Avrupa ülkeleri, ABD ve Kanada'nın katılımıyla gerçekleşmiştir.
- Helsinki Konferansı, AGİK (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı) olarak da bilinir ve burada barış ve işbirliğini kapsayan Helsinki Nihai Senedi (sonuç belgesi) imzalanmıştır.
- Helsinki Nihai Senedinde dört ana başlık (BASKET bölüm) belirlenmiş ve doğu bloğunda ilk tepkiyi Çekoslovakya vermiştir.
- 10:13U-2 Olayı
- U-2 olayı, 1960 yılında gerçekleşmiştir ve U-2, Amerika'nın casus uçaklarının adıdır.
- Türkiye'deki Amerikan üssünden kalkan bir U-2 casus uçağı, Afganistan koridoruna ve Rus hava sahasına doğru ilerlerken, motorlarındaki arızalardan dolayı alçalmak zorunda kalmış ve Sovyet uçaksavarları tarafından vurulup düşürülmüştür.
- Amerikan başkanı, uçakların iklim değişiklikleri ile ilgili çalışmalar yapan uçaklar olduğunu iddia etmiş, ancak Sovyetler U-2'nin kara kutusundan çıkan fotoğrafları göstererek bu uçakların asıl amacı olan Sovyet faaliyetlerini gözlemlemek olduğunu ortaya koymuştur.
- 12:58Küba Buhranı
- Küba Buhranı 1962 yılında yaşanmıştır.
- 13:02Küba Devrimi ve Amerika'nın Rolü
- Küba'da Batista diktatörlüğü vardı ve Fidel Castro, arkadaşı Che Guevara ile birlikte devrimi gerçekleştirdi.
- Batista ve Batista yanlıları ülkeyi terk edip Amerika'ya sığındılar.
- Amerika, ileride Küba'ya karşı devrim yapmak için Batista yanlılarını yanlarına sığındırdı.
- 14:06Küba Krizi'nin Başlangıcı
- Küba, Atlas Okyanusu'nda bir ada ülkesi olup meşhur bir Domuzlar Koyu'na sahiptir.
- Amerika, Domuzlar Koyu çıkarmasında Batista yanlılarından yararlanarak Küba'ya saldırdı, ancak Fidel Castro ve askerleri bu çıkarmayı başarıyla defeddi.
- Amerika, Küba'ya ambargo uyguladı ve Küba'nın ekonomisi şeker pancarı ve pro tütüne dayalı olduğu için bu ambargo zorlu bir durum yarattı.
- 15:01Sovyetlerin Rolü ve Füze Krizi
- Kruşçev, Küba'ya telefon açarak Amerika'nın ambargosu nedeniyle ekonomik darboğazda olan Küba'ya destek teklif etti.
- Fidel Castro, şartlar zorladığı için Sovyetler'e yanaşmak durumunda kaldı ve Sovyetlerle ilişkileri gelişti.
- Kruşçev, Havana'ya Amerika'nın başkenti Washington'u vuracak şekilde füzeler yerleştirdi.
- 16:02Nükleer Savaşın Eşiğinden Dönüş
- 1962 yılında Amerika'nın U-2 casus uçakları Küba semalarında uçarken füze rampalarını fark etti.
- Amerika Küba'yı ablukaya aldı ve Fidel Castro, Kruşçev ile telefon görüşmesi yaptı.
- Kruşçev, Kuzey Buz Denizi'ndeki donanmasını Küba'ya doğru ilerletti ve 27 Ekim 1962'de Rus donanması bu noktaya kadar geldi.
- 17:33Küba Krizi'nin Çözümü
- Ruslar, Amerika'nın başkenti Washington'u vurmak için Küba'ya füze yerleştirdiklerini kabul etti.
- Ruslar, Amerika'nın Türkiye'de, İzmir'de Moskova'yı vuracak şekilde Jüpiter füzeleri yerleştirdiğini öğrendiklerini belirtti.
- Karşılıklı füze sökümüyle Küba krizi çözümlendi ve Türkiye'deki Jüpiter füzelerinin sökülmesi bu çözümün temelini oluşturdu.
- 19:13Küba Krizi'nin Sonuçları
- Küba krizi sonrası Amerika'daki Beyaz Saray ile Sovyetlerin Sarayı Kremlin arasında kırmızı telefon hattı kuruldu.
- Kırmızı telefon hattı, yanlış anlaşılmaları önlemek ve nükleer savaşa hemen girişmeden önce karşılıklı görüşme yapabilmek için oluşturuldu.
- Domuzlar Koyu çıkarması ve Vietnam Savaşı, Amerika'nın Yumuşama Dönemi'nde başarısız olduğu iki önemli gelişme olarak belirtildi.
- 20:21Vietnam Savaşı'nın Arka Planı
- Vietnam Savaşı, Vietnam'ın kuzeyinde komünist etkisi, güneyinde ise kapitalist devletlerin etkisi olduğu bir bölgede yaşanan bir çatışmadır.
- Vietnam, Fransa'nın mandası altındaydı ancak Fransa buradan çekildiğinde ABD, kuzey Vietnam'ı komünist bloğun uzakdoğu'daki uç karakolu olarak gördü.
- Vietnam, Laos, Kamboçya, Tayland, Myanmar, Malezya ve Singapur gibi ülkelerin bulunduğu "Çin Hindi" (veya Hindi Çin) bölgesinde yer alır.
- 22:17Vietnam Savaşı'nın Başlangıcı ve Gelişimi
- İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Vietnam, kuzey ve güney olarak ikiye ayrılmış, 17. paralel ile sınırlandırılmıştı.
- Kuzey Vietnam'ın güneye saldırmasıyla Vietnam Savaşı başladı ve Kuzey Vietnam'ın birlikleri "Vietkong" olarak bilinir, gerilla savaşı taktiği kullanarak Amerikalı askerleri perişan etti.
- Nixon döneminde Amerika'nın Vietnam'a gönderdiği asker sayısı 600 bine kadar ulaştı, ancak Vietkong gerilla birlikleri Amerikalı askerleri günde 1500-2000 civarında öldürüyordu.
- 24:02Vietnam Savaşı'nın Sonuçları
- Vietnam Savaşı'nda Amerika başarısız oldu, kimyasal ve biyolojik silahlar kullanmasına rağmen Vietnamlılar Amerikalı askerlerin kabusu oldu.
- 1973'te Paris'te görüşmeler yapılarak Vietnam Barışı imzalandı ve 1976'da Kuzey Vietnam ile Güney Vietnam birleşerek Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti adını aldı.
- Amerika Vietnam Savaşı'nda büyük bir bataklığa saplandı, tonlarca harcama yaptı ancak hiçbir kazanç sağlayamadı.
- 25:05Vietnam Savaşı'nın Sonrası ve Muhammed Ali Clay
- Amerika Vietnam Savaşı'ndan sonra, Vietnam Savaşı ile ilgili filmler çekerek dünyada "dost canlısı mazlumların yanında yer alan, kötülüklere karşı mücadele eden bir devlet" modu oluşturdu.
- Muhammed Ali Clay, Vietnam Savaşı'na katılmak istemediği için ünvanları elinden alındı ve "Vietnamlılar bana bir şey yapmadı ki ben onların canlarını almaya gideyim" diyerek hükümetin emperyalist politikalarını benimsemeyi reddetti.
- 1973'te Paris'te Vietnam Barışı imzalandı, 1976'da Kuzey Vietnam ile Güney Vietnam birleşerek Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti adını aldı.
- 29:35Vietnam Savaşı'nın Önemi
- Nixon ve Kissinger Doktrini, Amerika'nın Vietnam Savaşı'nda başarısız olduğunu ve Sovyetlerin Kuzey Vietnam'a destek verdiği farkındalığıyla ortak çıkarlar doğrultusunda yayınlandı.
- İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra insan eliyle gerçekleşen en büyük felaket Vietnam Savaşı'dır.
- 29:58Keşmir Sorunu
- Keşmir, verimli bir bölge olup, halkının %90'ının Müslüman olmasına rağmen yönetimi Hintli Mihracı ailesine bırakılmış ve bu durum Pakistan'ı rahatsız etmiştir.
- Keşmir sorunu nedeniyle Pakistan ve Hindistan yıllarca savaşmış, ayrıca Keşmir'in kısmen Çin'e de sınırı olduğu için Çin de dönem dönem soruna dahil olmuştur.
- Keşmir sorununun çözümü için 1966'da Sovyetler Birliği'nin aracılığıyla Taşkent Deklerasyonu imzalanmış, ancak günümüzde sorun hala devam etmektedir.
- 32:12Sovyetler Birliği'nin Afganistan İşgali
- Sovyetler Birliği 1979'da Afganistan'ı işgal etmiş, bu işgali Basra Körfezi'ne, Ortadoğu petrollerine ve Hint Okyanusu'na ulaşmak için yapmıştır.
- Afganistan günümüzde dünya uyuşturucu piyasasının merkezi konumunda olup, Sovyetler Afganistan'ı işgal ederek bu piyasaya da hakim olmak istemiştir.
- Afganistan'ın dağlarında uranyum madeni bulunduğu söylenir ve kibrit kutusu büyüklüğünde zenginleştirilmiş uranyumun büyük uçak gemilerini dünya etrafında üç defa döndürebileceği belirtilmiştir.
- 34:02ABD'nin Afganistan İşgali ve Sonrası
- Sovyetler Afganistan'ı işgal edince ABD, Afgan mücahitlerine destek vermiş, SALT II antlaşmasını onaylamamış ve 1980 Moskova Olimpiyatları'na sporcu göndermemiştir.
- Ruslar Afgan mücahitlerinin direnişini kırmak için sivil halkın bulunduğu bölgelere helikopterlerle inmiş, çocuklara içi el bombalarıyla dolu oyuncaklar vermişlerdir.
- Sovyetler 1989'da Afganistan'dan çekildikten sonra, 11 Eylül saldırıları sonrası ABD, El Kaide terör örgütünün lideri Osama Bin Ladin'in Afganistan'da olduğunu iddia ederek ülkeyi işgal etmiştir.
- 38:31Afganistan'daki Güncel Durum
- Sovyetler Afganistan'dan çekilince ABD 11 Eylül saldırılarını bahane edip ülkeyi işgal etmiş, 2021 yılı sonunda ise çekildi.
- Afganistan'da yeni yönetim ele geçirilmiş, kadınların sokağa çıkması yasaklanmış ve eğitim hakları ele geçirilmiştir.
- Bağlantısızlar bloğunun Asya'daki lideri Hindistan'dır.
- 40:05Bağlantısızlar Bloğu
- Bağlantısızlar bloğu, ne Doğu bloğu ne de Batı bloğu içinde yer almak istemeyen devletler tarafından kurulmuştur.
- Bağlantısızlar bloğunun lider ülkeleri: Asya'da Hindistan (başkanı Nehru), Afrika'da Mısır (başkanı Cemal Abdülnasır) ve Avrupa'da Yugoslavya (başkanı Tito) olmuştur.
- Bağlantısızlar bloğunun ilk toplantısı 1955 Bandung Konferansı'dır, ilk teşkilatlı toplantısı ise 1961 Belgrad Konferansı'dır.
- 41:30Barış İçinde Yaşamanın Beş İlke
- Bandung Konferansı'nda "Barış içinde yaşamanın beş ilkesi" belirlenmiştir: siyasi bağımsızlıktan ödün vermeme, askeri ittifaklara katılmama, kendi ülkede askeri üsse izin vermeme, ikili ittifaklara girmeme ve milli kurtuluş hareketlerini destekleme.
- Bağlantısızlar bloğunun Zambiya'nın başkenti Lusaka ve Küba'nın başkenti Havana'da da toplantıları olmuştur.
- Bu görüşmeler, Birleşmiş Milletler'in sömürge altındaki ülke ve halklara bağımsızlık verilmesine ilişkin bildiriyi kabul etmesine neden olmuştur.
- 43:15Üçüncü Dünya Kavramı
- Üçüncü dünya kavramı, komünist ve kapitalist bloğa dahil olmayan gelişmemiş ülkeler için kullanılan bir terimdir.
- Üçüncü dünya ülkeleri: Latin Amerika, Ortadoğu, Güney Asya ve Güneydoğu Asya ülkeleridir.
- 43:42Arap-İsrail Savaşları
- 14 Mayıs 1948'de Filistin'de İsrail devleti kurulmasıyla Arap-İsrail savaşlarının başlaması ve Filistin'deki Müslümanlara zulmedilmesi başlamıştır.
- 1949 Arap-İsrail Savaşı'nda İsrail'in karşısında Mısır, Ürdün, Suriye, Irak ve Lübnan beş Arap devleti bulunmasına rağmen, İsrail kazanmıştır.
- Filistinliler yerlerinden edilmiş ve Filistinli mülteciler sorunu ortaya çıkmıştır.
- 45:31Süveyş Krizi ve 1967 Altı Gün Savaşı
- 1956 Mısır-İsrail Savaşı sırasında, Mısır Devlet Başkanı Cemal Abdülnasır Süveyş Kanalını millileştirdiğini açıkladı ve İsrail, İngiltere ve Fransa bu duruma karşı savaş başlattı.
- Süper güçler ABD ve SSCB, İngiltere ve Fransa'yı Süveyş Kanalı'dan çekmelerini istedi ve kanalın idaresi Mısır'a bırakıldı.
- 1967 Altı Gün Savaşı'nda İsrail, Mısır, Ürdün ve Suriye karşısında yenilmez ve topraklarını dört katına çıkararak Golan Tepeleri, Sina Yarımadası, Doğu Kudüs ve Gazze'yi ele geçirmiştir.
- 49:05Yom Kippur Savaşı
- 1973 Yom Kippur Savaşı, Yahudilerin oruç tuttuğu kutsal aya ve Müslümanların Ramazan ayına denk geldiği için bu isimlerle anılmaktadır.
- Savaş, Mısır ve Suriye'nin İsrail'den topraklarını geri almak istemesiyle başlamış ve İsrail kazanmıştır.
- Bu savaş sonucunda İsrail ile Mısır arasında ilk anlaşma olan "Yüzbir Kilometre Antlaşması" imzalanmış ve bu anlaşma Kamp David anlaşmalarına giden yol açmıştır.
- 51:01Mekik Diplomasisi ve Kamp David Anlaşması
- Amerika'da Yahudi sempatizanı olan dışişleri bakanı Her İki Singer, İsrail başkenti Tel Aviv ile Arap başkentleri arasında diplomatik trafik kurarak "mekik diplomasisi" adı verilen bir politika uygulamıştır.
- Her İki Singer, İsrail devlet başkanı ile Mısır devlet başkanını razı ederek, Amerika'daki Kamp David kentinde bu iki lideri bir araya getirmiştir.
- Kamp David anlaşması, Amerika'nın aracı olmasıyla Mısır devlet başkanı Enver Sedat ile İsrail devlet başkanı Menah Bey arasında imzalanmış ve Mısır İsrail'i tanıyan ilk Arap ülkesi olmuştur.
- 53:05Anlaşmanın Sonrası ve Mısır'daki Gelişmeler
- Diğer Arap devletleri, Enver Sedat'ın İsrail'i tanımasını kabul etmemiş ve onu Arap Birliği'nden, APEK'ten ve İKO'dan atmakla tehdit etmişlerdir.
- Arap devletleri Mısır'a ekonomik boykot uygulamış ve Enver Sedat, kendi ülkesine döndüğünde radikal İslamcıların saldırısı sonucunda öldürülmüştür.
- Hüsnü Mübarek, Enver Sedat'ın yerine geçmiştir ve Arap Baharı sürecinde Mısır'da devlet başkanlığı görevinden ayrılmak zorunda kalmıştır.
- 54:22Mısır'daki Sonrası Gelişmeler
- Özgür seçimler sonucunda Muhammed Mursi Mısır'da başa geçmiştir, ancak Genelkurmay Başkanı Abdülfet Tahsisi ona darbe yaparak onu hapse tutmuştur.
- Muhammed Mursi hapiste vefat etmiştir ve günümüzde Mısır'ı darbeci Sisi yönetmektedir.
- Kamp David anlaşmasından sonra Suriye, Irak, Libya, Güney Yemen ve Cezayir bir red cephesi kurarak SSCB'ye yanaşmıştır.