Buradasın

Selçuklu İmparatorluğu'nun Tarihi

youtube.com/watch?v=ZP6dxBplWUQ

Yapay zekadan makale özeti

Kısa
Ayrıntılı

Bu video, Selçuklu İmparatorluğu'nun tarihini kronolojik olarak anlatan bir tarih anlatımıdır. Sultan Muhammed Tapar, Sultan Sencer, Sultan Alparslan, Sultan Melikşah ve Berkyaruk gibi önemli Selçuklu hükümdarlarının hayatları ve saltanatları ele alınmaktadır.
Video, Selçuklu İmparatorluğu'nun gelişimini, genişlemesini ve son dönemlerindeki çöküş sürecini anlatmaktadır. Sultan Melikşah döneminde Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun en geniş sınırlarına ulaşıp, sonrasında Berkyaruk döneminde yaşanan taht kavgaları, Haçlı seferlerinin etkileri ve Sultan Muhammed Tapar'ın saltanatı kronolojik olarak aktarılmaktadır.
Anlatımda ayrıca Selçuklu hükümdarlarının önemli savaşları (Malazgirt Savaşı, Haçlılarla mücadeleler), yöneticileri (Nizamülmülk), diğer devletlerle olan ilişkileri (Abbasi Halifesi, Karahanlılar, Karahitaylar, Harezmi) ve Selçuklu İmparatorluğu'nun Anadolu Selçuklu Devleti ve Suriye Selçuklu Devleti gibi bölümlere ayrılmasına kadar olan süreci detaylı şekilde ele alınmaktadır.

00:37İslam Dünyasının Yükselişi ve Zayıflaması: 7. yüzyıldan itibaren hızla yükselen İslam gücü, Doğu'dan Tanrı Dağları'ndan Batı'da Atlas Dağları'na kadar geniş bir coğrafyaya hakim olmuştu.
10. yüzyılda Abbasi Halifeliğindeki güç kaybı nedeniyle önce siyasi zayıflama, ardından Ehl-i Şia gruplarının yükselmesiyle dini çatışmalar başlamıştır.
Mısır, Suriye ve Irak'ta gerçekleşen Sünni-Şii çatışmaları toplumda iç barışı ve düzeni olumsuz etkilemiştir.
01:44İslam Dünyasının Parçalanması: Fatımiler adı verilen Şii hanedanı Mısır'da iktidarı ele geçirmiş, Filistin, Lübnan ve Suriye'nin batısına hakim olmuştur.
Büveyhiler adlı başka bir Şii iktidar, bugünkü Irak coğrafyasının büyük kısmına hakim olmuşlardır.
Suriye'de Mirdasoğulları, Kuzey Irak'ta Ukayloğulları ve Mervanoğulları gibi devletler kurulmuş, Arabistan yarımadası da çeşitli emirlik ve kabile reisliklerinin elinde bulunmaktadır.
02:35Bizans'ın Müdahalesi: 10. yüzyılın bu dönemlerinde hızla yayılan Müslümanlık durağan bir hal almış, Sünni çatışmalarına dönüşmüştü.
Romalılar ve diğer gayrimüslim topluluklar Müslüman coğrafyasına saldırılar düzenleyerek başarılar kazanmıştır.
Endülüs Emevi Devleti, Batı'da Hıristiyanlara karşı tek başına mücadele etmek zorunda kalmıştır.
03:09Bizans'ın İslam'a Karşı Müdahalesi: Büyük Roma'nın Doğu parçası olarak siyasi devamlılığını sürdürmeyi başaran Bizans, Balkanlar, Doğu Avrupa ve Ortadoğu'da bir medeniyete dönüşmüştür.
İslam, Bizans kavgasında Bizans'ta aleyhte olan payını almış, Suriye, Kuzey Irak ve Kafkasya'daki topraklarını kaybetmiştir.
İslam orduları İstanbul'u defalarca kuşatmış ve Bizans sahil şehirlerini vurmuştur.
04:10Bizans'ın Müdahalesi ve Selçukluların Yükselişi: Abbasi Devlet Merkezindeki güç kaybı ve İslam ülkelerindeki dini ve sosyal parçalanma, parlak İslam medeniyetinin parlaklığını karartmaya başlamıştır.
Bizans, kuzey Suriye, Anadolu ve Kafkasya'da kaybettiği topraklarını geri almaya muvaffak olmuştur.
10. yüzyılda Abbasi Halifeliği, Şii Büveyhioğullarının kontrolünde aciz bir iktidar konumuna düşmüştür.
05:11Dandanakan Savaşı ve Selçukluların Yükselişi: 23 Mayıs 1040'da Horasan'ın Dandanakan kana ovasında meydana gelen savaş, Abbasi Halifesi Kaim bi Emrillah'ın kurtuluşunun müjdecisi olmuştur.
Savaş, Horasan, Afganistan ve Kuzey Hindistan'ın güçlü Türk iktidarı Gaznelilerle Maveraünnehir'deki uzun mücadelelerin sonucu Horasan'a geçen ve sadece hayatta kalma savaşı veren Selçuklular arasında geçmiştir.
Selçuklular, sayıca Gaznelilerin çok arkasındayken bile kesin zafer kazanmış, Gaznelileri bulundukları bölgeden atarak Horasan gibi geniş bir bölgeyi ele geçirmişlerdir.
06:30Selçukluların Önemi ve Yükselişi: Dandanakan Savaşı, Malazgirt Savaşı veya İstanbul Fethi kadar önemli bir savaştı çünkü tarihin akışını değiştirdi.
Selçukluların kazanması, Türklerin Avrupa'ya Viyana'ya giden yolunda bir başlangıç oldu.
Selçuklu Devleti kuruluşundan itibaren tarihte az görülen hızlı bir gelişme göstermiştir.
07:09Selçukluların Siyasi Yükselişi: 1040'da Dandanakan zaferinin sonucunda kurulan devlet, 1075'te Anadolu Selçuklu Devleti'nin bağlı olarak kurulmasına kadar müthiş bir siyasi yükseliş yaşamıştır.
Selçuklular, Doğu'da Karahanlı ve Gazneli gibi iki büyük Müslüman Türk devletine askeri üstünlüğünü kabul ettiren, batıda Büveyhioğulları devletini yıkan, Abbasi Halifeliğini Moğol baskısından kurtaran ve Suriye ve Irak'tan Fatımileri atarak 20'den fazla devleti kendisine tabi hale getirmiştir.
Sultan Alparslan, Bizans İmparatoru Romen Diyojen'in muazzam ordusunu 1071'de Malazgirt Rahva ovasında yenmiştir.
08:35Selçukluların Bilimsel ve Ekonomik Yükselişi: Selçuklu üstünlüğü sadece siyasi ve askeri başarının bir sonucu değildi, bu üstünlüğün temelinde bilim, teknoloji, ekonomi ve sosyal seviyedeki yükselişin varlığı yatmaktaydı.
Sultan Alparslan 1064 tarihinde batı bölgeleri, Anadolu ve Kafkasya'ya önemli bir sefer yapmış ve aynı sene Selçuklu Nizamiye Medreselerinin kuruluş emrini vermiştir.
Selçuklu ordusu 26 Ağustos 1071'de Bizans'ı yendiği zaman da Selçuklu memleketlerinde matematik, hukuk, tıp, astronomi, geometri gibi temel bilimler Bizans dünyasından çok daha ileri bir seviyedeydi.
10:10Selçuklu Ekonomisi ve Kurucu: Selçuklu ekonomisi, tarım ve ticarette alınan bazı karar ve uygulamalarla büyük üretim artışı göstermiş, kısa zamanda devrin en büyük ekonomisi haline gelmiştir.
Sultan Melikşah döneminde devlet hazinesinin toplam geliri 210 milyon altına kadar yükselmiştir, bu bütün çevre ülke ve devletlerin gelirinin çok üstündeydi.
Selçuk Bey, Selçukluların atası ve devletin kurucu ismidir, Oğuz Yabgu Devletindeki lakabı Selçuk Subaşıydı ve tam ismi olarak kayıtlarda Selçuk bin Dukak olarak anılır.
11:14Selçuk Bey'in Hayatı ve Göçü: Selçuk Bey, Oğuz Yabgu Devletinde ordu komutanlığı görevini üstleniyordu ve bugünkü Genelkurmay Başkanı konumundaydı.
Oğuz Yabgu Devleti 750 yılında kurulmuş, Selçuk Bey subaşı görevinden ayrılarak kendi boyu ile göç etti.
Selçuk Bey'in görevinden ayrılma sebebi kesin olmamakla beraber, Oğuz Yabgusu'nun hanımıyla ters düşüp anlaşmazlık yaşaması bazı kaynaklarda yer almıştır.
12:28Selçuk Bey'in Ailesi ve İslamiyet'i: Selçuk Bey'in bilinen dört oğlu vardı: Arslan, Mikail, Musa ve Yusuf.
Cend şehrinde yaşayan sakinler hem göçebe hem de yerleşik unsurlardan oluşmaktaydı ve halkın bir çoğu Müslüman'dı.
Selçuk Bey şartları yeniden değerlendirerek tahmini 985-986 yılları arası Müslüman olmayı kabul etti.
13:39Selçuk Bey'in Oğuz Yabgu ile Çatışması: Selçuk Bey'in İslamiyet'i kabul etmesinin ardından Oğuz Yabgusu yıllık vergi için Selçuk Bey'e elçi gönderdi, ancak Selçuk Bey memurları kovdu.
Bu durum sonucunda Selçuk Bey ile Oğuz Yabgusu düşman oldu ve uzun süren çatışmalara girdiler.
Selçuk Bey'in oğlu Mikail, Oğuz Yabgu ile savaştığı bir sırada şehit oldu ve hanımı eski Türk geleneklerine göre diğer kardeşi Yusuf ile evlendirildi.
14:57Selçuk Bey'in Maveraünnehir'deki Faaliyetleri: Selçuk Bey Cend şehrine yerleştiğinden beri Maveraünnehir'de ki gaza faaliyetlerinden ün kazanmaya başlamıştı.
992 yılında Karahanlılar Buhara'yı ele geçirince Samaniler, Karahanlılara karşı savaşmak için Selçuk Bey'den yardım istediler.
Selçuk Bey bu isteği kabul ederek oğlu Arslan'ı Maveraünnehir'e Samanilere yardım etmesi için gönderdi ve Samaniler tekrar Buhara'yı ele geçirmeye muvaffak oldular.
16:21Selçuk Bey'in Vefatı ve Mirasçıları: 1009 yılında Selçuk Bey yaklaşık yüz yaşlarında vefat etti.
Onun vefatından sonra hayatta kalan üç oğlundan Arslan, eski Oğuz geleneklerine göre idareyi tamamen ele aldı.
Selçuk Bey'in yetiştirdiği Tuğrul ve Çağrı Beyler, Arslan Yabgu'ya yarı bağlı bir şekilde kendi emrindeki Türkmenler ile kendi yönetimlerini sağlıyorlardı.
17:00Selçukluların Maveraünnehir'deki Durumu: Selçuk Bey'in ölmesinin ardından Oğuz Yabgu Devletinin de dağılmaya başladığı bir dönemde karışıklıklardan bunalan diğer Selçuklu kolu da Maveraünnehir'e göç ettiler.
Karahanlılar Maveraünnehir'de idareyi tam olarak sağlayamadılar ve Gazneli Mahmud da büyük ün kazanmış ve güçlenmişti.
Karahanlı yönetiminden Kadir Han, Ali Tigin ile Arslan Yabgu'nun itaatsizliklerinden yakındı ve Gazneli Mahmud Arslan Yabgu'yu bir hile ile yakalatarak 1015 yılında Kuzey Hindistan'daki Kalincar Kalesine hapsettirdi.
18:03Selçukluların Harezm'e Göçü: Selçuklular Karahanlı ordusunu 1019 tarihinde yenmeyi başardılar, ancak ağır zayiat verince Maveraünnehir'de kalamayacaklarını anladılar ve Gazneliler hakimiyetindeki Harezm'e göç ettiler.
Harezm'de Gaznelilere bağlı Harzemşah Altuntaş hüküm sürüyordu ve Selçukluların askeri faaliyetlerinden yararlanmak adına kendilerini memnuniyetle kabul etti.
Gazneli Mahmud 1030 yılında vefat etti ve tahta Gazneli Mesud geçti, Mesud Altuntaş'a Ali Tigin'in üzerine sefere çıkmasını emretti.
19:28Selçukluların Horasan'a Göçü: İleriki yıllarda tüm dünyanın düzenini değiştirecek olan Selçuklular, yarım asır boyunca sadece çadırlarını kuracak bir yurt arayışındaydılar.
Gittikleri yerlerde siyasi veya maddi sebeplerden dolayı barınamadılar ve belli bir toprakları da bulunmuyordu.
Horasan'a göç etmeleri kaderlerini tamamen değiştirecekti ve dünya 1040 Dandanakan Savaşı ile tanışacaktı.
20:01Horasan'daki Selçukluların Başarısı: Tuğrul ve Çağrı Bey komutasındaki Türkmenler Horasan'a geldi ve daha önce Arslan Yabgu'nun idaresi altında yaşamış Horasan'daki Türkmenler, Tuğrul ve Çağrı Bey'in yanına yeniden toplanmaya başladılar.
İlk başlarda Selçukluların bu bölgelere göçmeleri Gazneliler tarafından ciddiye alınmasa da bölgede yaşayan halkın şikayetleri artmaya başladı.
29 Haziran 1035'te vuku bulan meydan muharebesinde Gazneliler mağlup edildi ve Türkmenler bolca ganimet ve silah ele geçirdiler.
21:24Selçukluların Horasan'daki İktidarı: Selçuklular kazanılan bu zaferin ardından pazarlık için Mesud'a elçiler gönderdiler ve Gaznelilere bağlı kalmak şartıyla yurt verildi.
Barış uzun sürmedi, Selçuklular kendilerine bağlı Türkmenleri zapt edemediler ve Serah ve Cürcan bölgelerine yağmalar yaptılar.
Sultan Mesud, veziri Ebu Nasr-ı Ahmed'i Horasan'a Türkmenleri kontrol altına alması için gönderdiğinde, vezir Merve kadar gittiğini ve Türkmenlerin herhangi bir saldırısına maruz kalmadığını bildirdiğinde Sultan Mesud Kuzey Hindistan'a sefer ilan etti.
22:32Selçukluların Galibiyeti: Sultan Mesud'un hareketinin ardından Selçuklular yine saldırıya geçti ve kısa süreliğine Rey şehrini dahi ele geçirdiler.
1 Haziran 1038'de Serah'ta gerçekleşen meydan muharebesini yine Selçuklular kazandı ve bu galibiyetin ardından Merv, Serah ve Nişabur'u ele geçirdiler.
Tuğrul Bey bu dönemden sonra Selçukluların başı olarak ön plana çıktı ve ilk defa Sultan unvanını kullanarak Abbasi Halifesi El-Kaime'ye bağlı olduğunu ve Horasan'daki durumu detaylıca anlatan bir mektup yazdı.
23:39Selçuklular ve Gaznelililer Arasındaki Mücadele: 27 Haziran 1039'da Mesut, Selçuklu ordusunu ağır bir mağlubiyete uğrattı ve Selçuklular çöllere çekilmek zorunda kaldılar.
Selçuklular Vurkaçlar ile Gazneli ordusuna saldırdı ve Gaznelilere büyük kayıplar verdirdiler, bu sebeple iki taraf arasında geçici bir sulh yapıldı.
16 Ocak 1040'da Gazneliler Nişabur'u ele geçirdiler ve kışı burada geçirdiler, ancak Mayıs ayında Mesut ordusu ile Serah'a hareket etti.
24:30Dandanakan Savaşı ve Sonuçları: Gazneliler, Selçuklular defalarca Vurkaç yaptıkları gibi su kuyularını da kapattılar, bu durum Gazneli ordusunda isyanlara neden oldu.
24 Mayıs 1040 günü Dandanakan savaşını Selçuklular kesin bir sonuç elde ederek kazandılar ve Sultan Mesud kaçarak canını kurtardı.
Selçuklular bölgenin hakim gücü oldular, en büyük Gazneli gücünü kırdılar ve önlerinde kendilerini durdurabilecek kuvvet kalmamıştı.
26:25Selçuklu Akınları ve İlerleyişleri: 1040 yılında Nişabur merkezli Selçuklu Devleti resmen ilan edildi ve Selçuklu akınları başladı.
1041 yılında İbrahim Yınal Rey şehri ele geçirdi, 1042'de ise Hamedan, Kazvin ve çevresindeki yerleşim yerlerini fethetti.
Tuğrul Bey, Rey şehrine yerleşti ve yeni başkent ilan edilerek buraya ciddi harcamalar yapıldı.
28:51Selçukluların Güney İlerleyişi: Sultan Tuğrul, Rey şehrine iyice yerleştikten sonra Güney'de İsfahan şehrine doğru hareket etti ve 1046'da kuşatmayı kaldırdı.
1047 yılında İbrahim Yınal, Şehri, Zor bölgesini ve civar kaleleri ele geçirdikten sonra Azerbaycan üzerine yürümeye başladı.
18 Eylül 1048 günü İbrahim Yınal ve Amcaoğlu Kutalmış, Bizans ve Gürcü orduları ile Pasinler Ovası'nda meydan muharebesi başlattılar ve Selçuklular ilk kez bozkır taktiği kullandılar.
31:07Selçukluların İsfahan'ı Fethi ve Bağdat'a Girişi: 1050 yılında Sultan Tuğrul İsfahan'a ikinci askeri harekata başladı, şehir kuşatıldı ve ele geçirilmesi tam bir yıl sürdü.
İsfahan'i çok beğenen Sultan Tuğrul, buraya ağır harcamalar yaparak şehri yeniden yapılandırdı ve halk da kendisini çok sevdi.
17 Aralık 1055 günü Sultan Tuğrul Bağdat'a törenle girdi, El-Kaim Sultan'a hilat giydirdi ve_Callı Bey'in kızı Hatice Arslan Hatun halife ile evlendirilerek akrabalık bağı kuruldu.
35:22Sultan Tuğrul'un Fetihleri ve Vefatı: Sultan Tuğrul, Musul'u ele geçirdi, Hutbeyi Fatımi Halifesi adına çevirdi ve Sincar ile Cizre'yi de fethetti.
Sultan Tuğrul, Bağdat'a döndüğünde Halife El-Kaim tarafından karşılandı ve "Doğunun ve Batının Sultanı" unvanı kendisine verildi.
Sultan Tuğrul, 23 Temmuz 1059'da vefat etti ve yaklaşık 25 yıl hüküm sürdü.
38:43Alparslan'ın Hayatı ve Tahta Çıkışı: Alparslan, 1019 yılında dünyaya geldi ve Tuğrul Bey'in batı fetihleri sırasında babası Çağrı Bey'in yanında yetiştirildi.
Sultan Tuğrul'un vefatından sonra, vezir Amid-ül Mülk, Süleyman'ı tahta geçirmeye çalıştı ancak Selçuklu önde gelenleri Alparslan'ın sultan olmasında ısrar ettiler.
Alparslan, Rey şehrine geri döndüğünde Ahmed'ül-mülkü görevinden alarak Nizamül Mülkü veziri olarak atadı ve tüm iç siyaseti kendi eline aldı.
43:28Alparslan'ın Savaşları ve Diplomasisi: Alparslan, kardeşi Kavurd'un isyanını bastırdı ve oğullarını önemli Türk devletleriyle evlendirerek doğu sınırlarındaki çatışmaları sonlandırdı.
1065 yılında Hazar Denizi'nin kuzey taraflarını ele geçiren Kıpçaklar ve Gayrimüslim Türklerle savaşarak Harez bölgelerini fethetti.
1067 yılında Gürcü Kralı Bagrat'ın topraklarını geri almak için giriştiği harekâta karşı iki defa sefer düzenledi ve Tiflis'i tekrar kontrol altına aldı.
46:43Anadolu'daki Selçuklular ve Roma İmparatorluğu: Selçuklu akıncı beyleri Afşin Bey, Gümüş Tegin ve Ahmet Şah, Anadolu'ya sürekli akınlar düzenleyerek Doğu Roma topraklarını yağmalıyordu.
1068 yılında İmparatoriçe Yudica, Kapadokyalı asker Diyojen ile evlenerek kendisini imparator ilan etti ve Roma ordusunun kontrolünü kendisine bıraktı.
Diyojen, 1068-1069 yıllarında Anadolu'ya iki sefer düzenledi ancak Selçukluların vurkaçları yüzünden başarılı olamadı ve 1070 yılında diplomatik yollarla Selçukluları bitirmek için planlar yaptı.
48:43Malazgirt Savaşı: Sultan Alparslan, Romalılara gözdağı vermek için seferi Anadolu'dan başlattı ve Malazgirt kalesini ele geçirdi.
Romen Diyojen, yüzelli-ikiyüzelli bin kişilik bir ordu toplayarak Selçuklular üzerine hareket etti.
26 Ağustos 1071'de Malazgirt ovasında gerçekleşen savaşta, Selçuklular Hilal taktiği (bozkurt taktiği) sayesinde Roma ordusunu mağlup etti ve İmparator Romen Diyojen'i esir etti.
52:29Malazgirt Zaferinin Sonuçları: Malazgirt zaferi, Dandanakan Savaşı'ndan sonra bölgenin en önemli savaşı olarak tarihe geçti ve Türklerin Anadolu içlerine girip yurt edinmesine öncülük etti.
Romen Diyojen, esir edildi, gözlerine mil çekildi ve hastalanarak öldü.
Alparslan, Diyojen'in ölümü üzerine Karahanlılar üzerine yürüdü ve Berzem kalesini ele geçirdi.
54:35Sultan Alparslan'ın Vefatı ve Melikşah'ın Tahta Çıkışı: Sultan Alparslan, 23 Kasım 1072'de vefat etti ve vezirlerine Melikşah'ın tahta geçirilmesini emretti.
Alparslan'ın emriyle Anadolu'ya akınlar yapan beyler, Doğu Roma kuvvetlerini mağlup ederek Anadolu'nun birçok yerini ele geçirdiler.
1075'te Süleyman Şah, İzniğde şehrini ele geçirerek Anadolu Selçuklu Devleti'nin temelini attı.
56:00Melikşah'ın Savaşları ve Fethleri: 1076'da Melikşah, Doğu sınırlarını kontrol altına alarak Kafkasya bölgelerini düzene koymak için yola çıktı ve Şirvan'ı topraklarına kattı.
Atsız Bey, Kudüs ve Şam'ı Fatih milletlerden ele geçirerek Abbasi Halifesi ve Melikşah adına hutbe okutarak burada Sünni İslam'ı hakim kıldı.
Melikşah, kardeşi Tutuş'u Suriye-Filistin bölgesine vali olarak atadı ve böylece Suriye Selçuklu Devleti'nin temeli atıldı.
58:06Melikşah'ın Diğer Seferleri: Melikşah, Kafkasya'da isyan hareketlerinin çıkmasıyla iki defa buraya sefer düzenledi ve komutanlarına Doğu Roma şehirlerine saldırması emrini verdi.
1081 yılında Melikşah'ın kardeşi Tekiş Horasan bölgelerinde isyan başlattıysa da sultanın buraya hareket etmesiyle Tekiş af diledi.
1084 yılında Selçuklu ordusu Diyârbakır bölgesine girerek Mervanoğulları egemenliğine son verdiler.
59:45Melikşah'ın Son Yılları: Tekiş, Melikşah'ın Musul bölgesinde bulunduğu sırada isyan etti ve 2 Ekim 1085'te gözlerine mil çekilerek hapsedildi.
Melikşah, 1088'de Buhara'yı ele geçirdi ve Semerkant'ta bulunan Ahmed Han'ı kuşattı.
Melikşah, Kaşgar'a doğru ilerleyerek Doğu Karahanlı hükümdarı Buğra Han'ı kendisine itaat etmeye zorladı ve büyük Selçukluların sınırları doğuda Çin Seddi'ne kadar dayanmış oldu.
1:02:00Hasan Sabbah ve Melikşah'ın Son Planları: Hasan Sabbah, 1090 yılında Alamut kalesini ele geçirdi ve burada batın iyilik propagandaları yapmaya başladı.
Melikşah, 5 Kasım 1091'de Bağdat'a hareket ederek tüm Afrika'yı ve Mısır'ı ele geçirmek istiyordu.
Emir Gevher Ayin, Fatımilere karşı ilk saldırıyı başlattı, Hicaz'a geldi ve buradan Yemen ve Adem bölgesine ilerleyerek bu toprakları Selçuklu hudutlarına dahil etti.
1:03:42Sultan Melikşah'ın Vefatı ve Taht Kavgaları: 1092 yılında Sultan Melikşah ile veziri Nizamülmülk arasında, veliaht olarak Berkyaruk'un atanması konusunda anlaşmazlık çıktı.
Nizamülmülk, devlet kademelerinin çoğunlukla kendi yakınlarına atamasıyla devlet düzenini kuruyordu.
Nizamülmülk, Hasan Sabbah'ı engellemeye çalışırken, İsfahan yolunda bir fedaisi tarafından hançerlenerek şehit edildi.
1:04:31Sultan Melikşah'ın Vefatının Sonuçları: Melikşah, Nizamülmülk'ün ölümünü fırsat bilen Terken Hatun'un oğlu Mahmud'u veliaht seçtirmesine karşı çıkarak, kızının oğlu Cafer'in veliahtlık meselesini gündeme getirdi.
Melikşah 20 Kasım 1092'de zehirlenerek vefat etti (bazı kaynaklarda hastalık sebebiyle).
Sultanın ölümü üzerine Terken Hatun'un başlattığı taht kavgaları yüzünden cenaze merasimi yapılamadı ve tabutu İsfahan'a götürülerek vakfeyledi.
1:06:00Terken Hatun'un Saltanat Stratejisi: Sultan Melikşah'ın ölümünden sonra Terken Hatun, devlet hazinesini dağıtarak emirlerin biatını ve halifenin tasdikini sağlayarak 4 yaşındaki oğlu Mahmud adına Bağdat'ta hutbe okutmaya muvaffak oldu.
Terken Hatun, rakip gördüğü Berkyaruk'u tutuklattı ve oğlu Mahmud, vezir Tacülmülk ve orduyla İsfahan'a doğru yola çıktı.
Berkyaruk taraftarları, Nizamülmülk taraftarları Berkyaruk'u İsfahan'dan Rey şehrine kaçırarak aynı yıl sultan ilan ettiler.
1:07:05Berkyaruk ve Terken Hatun Arasındaki Mücadele: Selçuklu tahtını ele geçirmek isteyen iki taraf arasında Rey yakınlarındaki şiddetli savaşlar Berkyaruk'un kazandığı bir şekilde sonuçlandı.
Berkyaruk, İsfahan'a geldi ve şehri kuşattı, Terken Hatun ise Berkyaruk'un kuşatmayı kaldırıp geri çekilmesi durumunda 500 bin altın vermeyi kabul etti.
Berkyaruk mali sıkıntı içinde olduğundan bu teklifi kabul etti ve anlaşma sağlandı.
1:07:55Terken Hatun'un Son Stratejileri: Terken Hatun, oğlunun saltanatını korumak için Berkyaruk'un dayısı İsmail bin Yakuti ile irtibata geçti ve onu yeğeni Berkyaruk'a karşı savaşmaya çağırdı.
İsmail bin Yakuti bu çağrıya olumlu yanıt verdi ve ordusunu topladı, Terken Hatun da askeri birlik gönderdi.
Berkyaruk, dayısıyla savaşmak üzere yola çıktı ve onu mağlup etti, İsmail savaş meydanından kaçarak İsfahan'a sığındı ve emirler tarafından öldürüldü.
1:09:17Berkyaruk'un Saltanatı ve Rakipleri: Terken Hatun'un vefatı üzerine, Suriye'de saltanatını ilan eden Tutuş, Berkyaruk'a karşı harekete geçti.
Berkyaruk, Tutuş'un isyanı ile uğraşmak zorunda kaldı ve az bir kuvvetle İsfahan'a hareket etti.
Berkyaruk, İsfahan'a geldiğinde Melik Mahmud yanlısı bazı emirler onu şehre alarak hileyle hapse attılar, ancak Mahmud'un ölümü üzerine bu emirler Berkyaruk'u hapisten çıkarıp tahta oturttular.
1:10:53Berkyaruk'un Tutuş'a Karşı Mücadelesi: Berkyaruk, kardeşinin ölümü dolayısıyla taziyeleri kabul ettiği günlerde çiçek hastalığına yakalandı ve iki ay hastalığı devam etti.
Berkyaruk'un iyileşmesi üzerine emirler Tutuş'a olumlu cevap verdiler, ancak bir süre sonra Berkyaruk'a katıldılar.
Berkyaruk, veziri Müeyyidülmülk'ün girişimi ile Irak ve Horasan emirlerinin de kendisine katılmasıyla Tutuş'a karşı harekete geçti ve savaş sırasında Sultan Melikşah'ın sancağı açılınca Tutuş'un adamlarından çoğu saf değiştirdi.
1:12:17Berkyaruk'un Diğer Rakipleri: Berkyaruk batıda rakipleri ile saltanat mücadelesi yaparken, devletin doğusunda amcası Arslan Argun bağımsızlığını ilan etmiş, Merv, Tirmiz ve Nişabur gibi şehirlere hakim olmuştu.
Berkyaruk diğer amcası Bari Bars'ı Arslan Argun'un üzerine gönderse de Bari Bars Arslan Argun tarafından öldürüldü.
Sultan Berkyaruk, Arslan Argun'un kendi kölesi tarafından öldürülmesiyle meselesini halleden, kardeşi Sancar'ı Merkezi Merv olmak üzere Horasan topraklarına melik tayin etti.
1:13:19Haçlı Seferleri ve Selçuklu İmparatorluğu: Berkyaruk, Selçuklu İmparatorluğu'nu toparlamaya başladığı bir sıradaydı ki Haçlı orduları Suriye'ye geliyordu.
Haçlılar Anadolu'da Kılıç Arslan'ı mağlup edip İznik'i aldıktan sonra Antakya'ya kadar ilerleyerek şehri kuşattılar.
Haçlılar yollarına devam ederek Kudüs'ü 15 Temmuz 1099'da ele geçirdiler ve Türk İslam toprakları üzerinde Urfa Kontluğu, Antakya Prenliği, Kudüs Krallığı ve Trablus Kontluğu adlarında Hıristiyan devletleri kuruldu.
1:14:49Berkyaruk ve Muhammed Tapar Arasındaki Mücadele: Berkyaruk'un Gence valisi olarak tayin ettiği kardeşi Muhammed Tapar, Terken Hatun'un emirlerinin tahriki ile 1099'da saltanat iddiası ile isyan etti.
Muhammed Tapar önce Azerbaycan'ı zaptederek Rey civarına kadar ilerledi ve 20 Eylül 1099'da Rey'de Berkyaruk'un annesi Zübeyde Hatun, Muhammed Tapar'ın veziri Müeyyid el-Mülk tarafından boğduruldu.
Rey şehrinden kaçan Berkyaruk, İran ve Horasan'ı dolaşıp 25 bin kişilik bir ordu meydana getirerek kardeşi üzerine yürüdü ve Hamedan yöresinde gerçekleşen savaşta Muhammed Tapar yenildi.
1:16:01Berkyaruk ve Muhammed Tapar Arasındaki Anlaşmalar: Berkyaruk, bu zafer üzerine yüz bin kişiye çıkan ordusu ile Bağdat'a varıp saltanatını orada kurmaya teşebbüs etti.
İki kardeş orduları Nihaven civarında karşılaştığında araya giren halife Muntazır Billah ve İslam uleması yeni bir çatışmaya meydan vermediler ve 27 Aralık 1101'de anlaştılar.
Bu anlaşmaya
1:18:20Büyük Selçuklu Devleti'nin Bölünmesi: Sancar Horasan'a hakim olmaya devam ederken, Hutbeyi Muhammed Tapar adına okutmasıyla Büyük Selçuklu Devleti iki ayrı Sultanlığa bölündü.
Berkyaruk, 23 Aralık 1104'te 26 yaşında öldü ve saltanatı bitmek bilmeyen mücadelelerle geçmiş, devlet duraklama devresine girmiştir.
Berkyaruk'un veliahtı Melikşah tahta çıktı ve adına Bağdat'ta Hutbe okundu.
1:19:14Muhammed Tapar'ın Sultanlığı: Muhammed Tapar, küçük yaşına rağmen babasının yerine geçen Melikşah'ı tutuklatıp gözlerine mil çektirerek Sultanlığını ele geçirdi.
İsyan eden diğer hanedan üyelerini bastırarak onları İsfahan kalesine hapsetti ve Fars ve Huzistan bölgesinde hüküm süren Emir Çavlı Sakavun'un Sultan'a biat etmesiyle sevindi.
Musul bölgesinin idaresini verilen Çavlı, Musul halkının karşı gelmesi üzerine öldürüldü ve halk ileri gelenleri Çavlı'nın oğlu Zengi'yi onun yerine geçirdi.
1:20:31Haçlılarla Mücadele: Musul şehrine hakim olabilmek için karşı karşıya gelen Emir Çavlı ile Bir Kılıç Arslan arasında Habur Nehri kıyısında cereyan eden savaşta Kılıç Arslan yenildi ve Habur Nehri'nde boğularak hayatını kaybetti.
Emir Çavlı Musul'u ele geçirdi ve Kılıç Arslan'ın oğlu Şahinşah'ı yakalayıp İsfahan'a gönderdi.
Emir Çavlı yerine tayin edilen Emir Mevdud, Sultan Muhammed Tapar tarafından Haçlılara karşı mücadele görevlendirildi.
1:22:47Batınilerle Mücadele: Selçuklu hanedanı mensupları arasındaki taht kavgalarından yararlanan Gürcüler bazı istila teşebbüslerine girişti, ancak Selçuklu kuvvetleri tarafından geri püskürtüldü.
Sultan Muhammed Tapar, hızla gelişen Batıniler'e karşı ciddi tedbirler aldı ve İsfahan yakınlarındaki Şahdiz ve Han Lincan kalelerini attı.
1117'de Hasan Sabah'ın yaşadığı Alamut Kalesi'ne karşı mühim bir kuvvet gönderdi, ancak 1118'de ölümü bu fesat ocağının yaşamasına imkan verdi.
1:24:42Sultan Muhammed Tapar'ın Vefatı: Sultan Muhammed Tapar, bu buhranlı devrede Selçuklu İmparatorluğu'nu iç ve dış düşmanlara karşı korumuş, siyasi birliği kurmuş bir hükümdardı.
Hastalığından kurtulamayacağını anlayınca 1118'de kurban bayramında tertip ettiği büyük bir toy ile 13 yaşındaki oğlu Mahmud'u tahta çıkararak bütün emirlerin biatine aldı.
Sultan Muhammed Tapar 18 Nisan 1118'de 37 yaşında vefat etmiştir.
1:25:22Sultan Sencer'in Hayatı ve Sultanlığı: Sultan Sencer, Melikşah Sultan Melikşah'ın küçük oğludur ve babası Melikşah öldüğünde henüz 6-7 yaşlarındaydı.
Melikşah'ın vefatı Selçuklularda fetret devrini ve beraberinde Haçlı istila getirdi.
10 yaşlarında Sultan kardeşi Berkyaruk tarafından Arslan Argun'un isyanını bastırmakla görevlendirildi ve 1077'de Horasan Melikliğine tayin edildi.
1:26:36Sultan Sencer'in Horasan Yönetimi: Sultan Sencer, Selçuklu merkezinde taht kavgaları yaşanırken, yönettiği Horasan bölgesinde huzuru çok güzel bir şekilde tesis etmişti.
Muhammed Tapar batıda Haçlılar, Gürcüler ve iç isyanlarla mücadele verirken, Sencer doğuda Karahanlı ve Gaznelileri bastırdığı gibi Kıpçakların da Selçuklu sınırlarına yaklaşmasına mahal vermedi.
Horasan havalisindeki Hasan Sabbah'ın Batınilik propagandalarına da başarılı bir şekilde bastırdı.
1:27:30Sultan Sencer'in İmparatorluğu: Muhammed Tapar'ın vefatından sonra bu oldu bittiği kabul etmeyen Sencer, ilk eş olarak Gazneli topraklarına girdi ve Gazne şehrini ele geçirdikten sonra kendisine bağlı Behram Şah'ı Gazneli Devleti'nin başına getirdi.
Sencer'in fillerle destekli ordusu Mahmud'u yenerek onu Rey şehri hariç Batı Selçuklu topraklarının hakimi konumuna getirdi.
Sultan Sencer, Irak'ta işleri yola koyduktan sonra devletin merkezini İsfahan'dan Merv şehrine taşıdı ve saltanatıyla Selçuklularda ciddi bir toparlanma görülecektir.
1:29:10Irak Selçukluları ve Halife İlişkisi: Sultan Sencer merkezi Merv olan devletinin başına geçtiğinde ilk sorunlar yine Irak Selçuklularının başından çıktı.
Irak Selçuklularının başına geçirilen Mahmud'un hükümdarlığı kardeşleri tarafından kabul edilmedi ve bölgesel savaşlar başladı.
Halife, Mahmud'un Gence'de bulunan kardeşi Mesud'a Arap emirlerinden Dübeys'e asker göndererek destek verdi.
1:30:14Sultan Sencer'in Irak Stratejisi: Sultan Sencer, Mahmud'un emirleri isteksiz yerine getirdiğini anlayınca diğer kardeşi Mesud'u destekledi.
1131 yılında Mahmud'un ölmesiyle Irak'ta işler iyice karıştı ve Halife Müsterşid şehzadeleri yanına çekerek Sencer'e karşı isyan ettirdi.
Sultan Sencer, kendisine bağlı Musul valisi İmaduddin Zengi'yi Bağdat valiliğine tayin etti ve kendisi de yeniden Irak bölgesine hareket etti.
1:31:48Halife İlişkileri ve Sultan Sencer'in Son Yılları: Sultan Sencer'in Merv'e dönmesiyle Halife, emrindeki ordu ile Zengi'yi Bağdat'tan uzaklaştırdığı gibi, Tuğrul'un da Irak Selçukluların başı olmasını kabul etmedi.
Tuğrul'un kısa süre sonra vefat etmesiyle Irak Selçuklularının başına Gence valisi Mesud geçirildi.
Halife oluşturduğu ordu ile Mesud'un üzerine yürüdüyse de Mesud kendisini mağlup etmeyi başardı ve Halife'yi esir aldı, ancak bir Batini fedaisi Halifeyi öldürdü.
1:33:09Sultan Sencer'in Doğuda Karşılaştığı Zorluklar: Selçuklular tarihten beri doğuda Karahanlı ve Gazneliler ile mücadele etmiş, ancak yeni bir güç olan Karahitaylar ve bağımsızlık hayali kuran Harezm valisi Atsız da zorluk yaratmıştı.
Sultan Sencer, Karahanlılar'ın taarruzlarını önledi ve babası Melikşah döneminde Karahanlılar'ın Selçuklu'ya tabi olmalarının gücü oldu.
1130 yılında Sultan Sencer, Karahanlı hükümdarlığına kayınpederi Muhammed Arslan'ın yerine oğlu Mahmud Han'ı tayin etti.
1:34:19Karahanlılar ve Karahitaylar Arasındaki Mücadele: Karahanlı Devleti'nin doğu sınırlarında Karahitaylar istila hareketlerine girişti, ancak Doğu Karahanlı hükümdarı Ahmed Han onları mağlup etti.
Oğuz boylarının isyanı fırsat bilen Karahitaylar, Balasagun bölgesine hücum ederek Karahanlı topraklarına girdi.
Sultan Sencer, Karahanlı hükümdarlarının yardım istemesi üzerine sefer düzenledi, Karahitayları topraklardan attı ve isyan eden boyları cezalandırdı.
1:35:07Harezm Bölgesindeki Sorunlar: 1137 yılında Karahitaylar tekrar Karahanlı topraklarına girdi ve Karahanlıları mağlup etti, ancak Sultan Sencer bu sırada Atsız'ın üzerine seferdeydi.
Sencer'in Harezm seferi sonucunda Atsız yenilgiye uğradı ve af dilemek durumunda kaldı, ancak Sencer'in yeğeni Süleyman Şah başarılı bir yönetim sergileyemedi.
Atsız, Sencer'e tabi olduğunu bildirerek görevi kendisine iade edildi, ancak Sencer onu hükmü altına aldığını düşündü.
1:36:01Katvan Savaşı ve Sonrası: Sultan Sencer, Mahmud Han'ın tavsiyesiyle Karluklar üzerine ilerledi, ancak Mahmud Han onu savaş konusunda kışkırttı ve Karluklar Karahitaydan yardım aldı.
1141 yılında Karahitaylar ile birleşen Karluklar ve Selçuklu ordusu içerisindeki Karahanlı askerleri Katvan'da meydan muharebesi başladılar.
Sultan Sencer bu savaşı bozgun neticesinde kaybederek canını zor kurtardı ve Belhe çekildi, büyük kayıplar ve otorite kaybı yaşadı.
1:37:23Atsız'ın Hareketleri ve Sultan Sencer'in Karşıtı: Atsız, Karahitaylar ile anlaşıp Serah, Mer ve diğer önemli şehirleri ele geçirdi, Sencer'in hazinesine el koydu ve 1142 yılında Nişabur'u ele geçirdi.
Belh'te yeniden toparlanan Sultan Sencer, Atsız'ın ele geçirdiği şehirleri tekrar aldı ve iki defa Harizm seferine çıktı.
Atsız yeniden Cend şehrini ele geçirdi, Sultan Sencer üçüncü Harizm seferine çıktığında Atsız af diledi ve Sencer onu affetti, böylece Harezm bölgesi yeniden himaye altına alındı.
1:38:52Gazneliler ve Oğuz Boyları: Sultan Sencer'in zor durumda olduğu dönemlerde Gazneli tahtına geçirdiği Behramşah vergisini ödemeyerek tabiyetini reddetti.
Sultan Gazneliler üzerine sefere çıktı, Behramşah Selçuklu ordusu önünden kaçtı ve Sencer onu affetti, Gazneliler bir kez daha itaat altına alındı.
Maveraunnehir ve Horasan bölgelerinde çok sayıda Oğuz boyu yaşamakta ve Büyük Selçuklu'ya tabi olup vergi ödemekteydi.
1:39:39Oğuz Boyları ile Savaş ve Sultan Sencer'in Sonu: Saraydan gönderilen tahsildar Oğuz boyları karşı yolsuzluk yapmış, Belh valisi onları sultan'a şikayet etmiş ve cezalandırma izni almıştı.
Oğuzlar topladıkları askerlerle yapılan savaşı kazandı ve vali de öldürüldü, Sultan Sencer bu durum karşısında Oğuzlar'ın üzerine gitmek istemedi.
1153 yılında gerçekleşen savaşta Selçuklu ordusu dağıldı, Sultan Sencer ve devlet adamları esir edildi, Oğuzlar devlet yönetimini ele geçirdi ve Sultan Sencer'in hükmü kalmadı.
1:41:11Büyük Selçuklu Devletinin Çöküşü: Devlet yönetimi bu zamandan sonra tamamen geriledi, Sencer'in yeğeni Süleyman Şah bir defa tahta çıkarıldı ancak kısa sürede düşürüldü.
Eski Karahanlı tahtına sahip olan Mahmud Han da Sultan ilan edildi ancak başarısız oldu.
1156'da Sultan Sencer Oğuzların elinden kaçırıldı, ancak yaşlı sultan bir daha otoriteyi kuramadı ve 1157 yılında vefat etti.
1:41:52Büyük Selçuklu Devletinin Sonu: Sultan Sencer'in geride bıraktığı bir oğlu olmaması, Oğuzların isyanlarının artması ve çeşitli devletlerin yıpratma harekatı sonucunda Büyük Selçuklu Devleti çöktü.
Büyük Selçuklu Devleti yerine küçük küçük Selçuklu ardılı devletler ortaya çıktı.

Selçuklu İmparatorluğu'nun Tarihi

Yapay zekadan makale özeti

Yanıtı değerlendir