Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Büyük Beyaz Fil" kanalında yayınlanan bu eğitici belgesel, savaş gemilerinin tarihini ve teknolojik gelişimini kronolojik olarak anlatmaktadır. Videoda John Dalgren, John Ericsson ve Robert Stackton gibi önemli mucitler ve mühendisler hakkında bilgiler verilmektedir.
- Video, 1805'teki Trafalgar Deniz Savaşı'ndan başlayarak, hat gemilerinin özellikleri, buhar motorunun savaş gemilerine uygulanması, patlayıcı top mermilerinin icadı ve metal gövdeli gemilerin ortaya çıkışı gibi önemli dönüm noktalarını ele almaktadır. Özellikle Amerikan İç Savaşı sırasında buhar motoru, delici patlayıcı mermi, metal zırh ve pervaneli itiş teknolojilerinin bir araya gelerek "demir gemilerin çağı"nı açtığı anlatılmaktadır.
- Videoda John Ericsson'un İsveç'ten gelen, adil bir adam olarak tanımlanan ve kazandığı parayı fakir ailelere ve öğrencilere gönderen bir mühendis olduğu belirtilmektedir. Ayrıca Ericsson'un pervane teknolojisini icat etmesi ve bu icadın Amerika'da nasıl tanıtıldığı, Robert Stackton'un bu icadı kendi adı altında kullanması sonucu yaşanan olaylar da anlatılmaktadır. Video, bir serinin parçası olup, bir sonraki bölümde demir gemilerin detaylı olarak ele alınacağı belirtilmektedir.
- Gemi Tipleri Ansiklopedisi
- Videoda iki. Dünya Savaşı'nda yer almış gemi türlerinin köklerinden itibaren nasıl ortaya çıktıkları anlatılacak.
- Gemi türlerinin evrimi, 2500 yıl boyunca gelen medeniyetin sadece 50 yıl içinde büyük bir dönüşüm geçirmesiyle gerçekleşti.
- Zırhlılar, kruvazörler ve destroyerler gibi gemi türleri, 20. yüzyılın ilk yarısında baskın olan savaş gemileriydi.
- 02:02Trafalgar Deniz Savaşı
- 20 Ekim 1805'te İngiltere ile Fransa ve İspanya koalisyonu arasında gerçekleşen Trafalgar Deniz Savaşı, denizcilik tarihinde yeni bir döneme başlangıç yaptı.
- Napolyon Bonapart, İngiltere'ye karşı çıkarma yaparak Londra'ya ilerlemek istedi ancak İspanyollar ile birlikte oluşturdukları filonun yarısını İngilizlerin amiralı Horacion Nelson'e karşı kaybetti.
- Bu savaş İngiltere'yi günümüze kadar Avrupa'nın en büyük deniz gücü konumuna getiren olay oldu ve Londra'nın merkezi Trafalgar Meydanı olarak adlandırıldı.
- 04:05Hat Gemileri
- O dönemde donanmanın en güçlü silahları "hat gemileri" (ship of the line) olarak bilinen, üç veya dört kattan oluşan top güvertelerine sahip, üç adet dev yelkenli direği ile hareket eden gemilerdi.
- Bu gemilerin gövdeleri tahtadan olsa da iskeletleri büyük ölçüde demirden yapılmıştı ve ağırlıkları 3500 tonu rahatlıkla geçebiliyordu.
- Hat gemilerinin tüm topları gövdelerinin yanlarında yerleşik olduğu için, tüm topların aynı anda düşmana ateş edebilmesi için gemiler çatışma anında düşmana yan siluetini göstermek zorundaydı.
- 05:11Top Mermileri ve Taktikler
- Muharebe sırasında gemiler sürekli sallantıda olduğu için, düşman gemisinin gövdesine ateş edilecekse geminin topun bulunduğu tarafı alçaldığında, yelkenlerine ve yelken direklerine ateş edilecekse o taraf yükseldiğinde ateş ediliyordu.
- Farklı amaçlar için farklı top gülleleri kullanılıyordu: gövdeyi delmek için ham demirden yuvarlak gülleler, büyük delikler açmak için ucuna iki gülle kaynak edilmiş metal çubuklar, yelkenleri vurmak için ucunda yarım gülle bulunan uzun çubuklar ve mürettebatı öldürmek için içinde dokuz adet küçük gülle bulunan bez torbalar.
- Hat gemileri muharebe sırasında art arda yüzmek zorundaydı çünkü manevra kabiliyetleri tamamen rüzgara bağlıydı ve yanlışlıkla hattan uzaklaşan bir geminin dönüp yine hatta dahil olması rüzgarın elverişsiz olması durumunda imkansızdı.
- 06:46Buhar Motoru ve Çarklı Gemiler
- 1802'de buhar motorunun ilk kez Charlotte Dundas adında bir tekne üzerinde uygulanmasıyla denizcilikte yeni bir döneme başlangıç yapıldı.
- 1830'lardan itibaren çarklı gemiler muazzam bir popülerite kazandı ancak buhar gücünün savaş gemilerinde kullanılması için 30 yıl daha geçmesi gerekti çünkü çarkların düşman için öncelikli hedef olacağı endişesi vardı.
- 1850'lerin sonlarına kadar muharebeler için hala yelkenli gemiler kullanıldı.
- 08:23Sinop Deniz Savaşı
- 1853'te Osmanlı'nın başına gelen Sinop Deniz Savaşı, tüm dünyada donanma subaylarının dikkatini çekecek bir olay oldu.
- Bu savaş tarihteki son yelkenli gemi muharebesi olarak ve tarihte ilk kez gülle yerine içinde patlayıcı bulunan mermilerin ateşlendiği çarpışma olarak tarihe kazındı.
- Joseph Pixans adındaki Fransız topçu subayı, 1820'lerde zaman ayarlı ve patlayıcı mermiler tasarlayarak topçuluk teknolojisinde bir devrim başlattı ve bu mermiler zaman ayarlı çalışarak düşman gemisinin içine girdikten sonra ortalama bir dakika içinde patlıyordu.
- 10:18Patlayıcı Topların Kusurları ve Çözümleri
- Ruslar 1853 yılında patlayıcı mermilerle Osmanlı donanmasını bir saat içinde yok etti ve Amerika bu teknolojiyi benimsemiş, hatta günümüzde bile hizmetteki sancak gemisine de monte etmiştir.
- Patlayıcı topun kusurları: güllelerin ağırlığı sebebiyle ateşleyici boru sadece belirli bir miktara kadar kullanılabilirdi, bu da atış menzilini kısaltıp isabet oranını düşürürdü.
- Amerika-Meksika Savaşı'nda bu sıkıntıları hissetmeye başlayan Amerikan donanması, 1849'da amiral John Dalgren'in havada daha hızlı ilerleyebilecek, daha başarılı şekilde isabet edebilecek ve patlayacak olan sivri uçlu konik top mermisini icat etti.
- 11:39Dalgren Topları ve Demir Gövdeli Gemiler
- Dalgren, mermilerin menzilini artırmak için topları da tasarlamak zorunda kaldı; bu toplar kolombiyat denilen çok kalın çeperli, orta uzunlukta ancak topazı oldukça dar tiplerdi.
- Dalgren, barut yatağını genişleterek daha çok barut alabilmeyi ve topun arka tarafını ovalleştirmeyi icat etti.
- 1850'lerin ortasına gelindiğinde, buharlı itiş gücü ve patlayıcı top mermilerinin icadıyla tahtadan demir iskeletli klasik yelkenli savaş gemilerinin devrinin sona erdiği anlaşıldı.
- 12:41Demir Gövdeli Gemilerin Gelişi
- Metal gövdeli ilk gemiler 1832'de Meksikalılar tarafından inşa edilmiş iki fırkateyndi, Amerika'da 1843'te USS Michigan adında yandan çaktı bir savaş gemisi inşa edildi.
- Fransızlar 1850'de Napolyon adında tarihin ilk buharlı demir gövdeli gemisini suya indirdiler.
- Napolyon savaş gemisi, yelkenli ve hat gemisi sınıfında sayılsa da, buhar teknolojisi ve demir gövdenin yanında tarihin ilk pervaneli savaş gemisiydi.
- 13:44John Ericsson ve Pervaneli Gemiler
- İsveçli mucit John Ericsson, 1850 itibarıyla denizcilik tarihini değiştirecek olan bir kişiydi; Ericsson telekomünikasyon firmasının kurucusu Lars Magnus Ericsson ile akraba değildi.
- Ericsson, buhar teknolojisi kullanan birkaç alet icat ederek ün kazanmış ve 1826'da İngiltere'ye yerleşerek servet aramıştı.
- Lokomotif yarışmasında kazanacağı makinesi patlattıktan sonra borca batıp hapisteyken, rotasyon makinesi konsepti geliştirmiş ve bu makine projesini uygulayabileceği alan aramıştı.
- 15:08Ericsson'un Pervane İcatı
- John Ericsson, rotasyon makinesi için bir pervane tasarladı; 1830-40'larda Avrupa ve Amerika'da 50'ye yakın pervane patent başvurusu yapılsa da sadece Ericsson'un tasarımları gerçekte yapılabildi.
- Amerikan konsolosluğu Francis Augden, Ericsson'un projesini beğendi ve İngiliz Kraliyet Donanmasına sunmak için bir plana girdiler.
- Liverpool'da düzenlenen bir galada, Ericsson'un gemisi kendisinden 7-8 kat büyük bir gemiyi sadece bir halatla çekti ve limana kadar sürükledi, ancak donanma subayları etkilenmedi.
- 16:41Ericsson'un Amerika'daki Başarıları
- Galayı izleyen Amerikan deniz subayı Robert Stackton, Ericsson'un projesinden etkilenerek bunun Amerikan donanması için gereken bir uygulama olduğunu düşündü.
- Stackton, Ericsson'u Amerika'ya davet ederek 21 metre uzunluğunda, çift silindirli buhar motoru olan ve tek pervaneyle itilen SS Arşimet adlı gemi inşa ettirdiler.
- Stackton, Ericsson'un icadlarını alıp geliştirerek kendisininmiş gibi tanıtmayı amaçlıyordu ve kısa sürede başarılı oldu.
- 18:15USS Princeton ve Top İncidenti
- Stackton'un siparişi üzerine inşa edilen USS Princeton, Amerikan tarihinin ilk pervane itişli savaş gemisiydi; pervaneleri su altında olduğu için düşman toplarına hedef olmuyordu.
- Ericsson'un tamamlamadığı 12 inçlik dev topunu çalan Stackton, kötü kalite çelik kullanarak aceleyle yaptığı toptan "Peacemaker" (Barış Sağlayan) adını verdi.
- Gösteri sırasında kötü çelikten yapılmış olan top basınca dayanamayarak infilak etti ve içinde Amerikan donanma bakanı, dışişleri bakanı ve Belçika konsolosu da olan altı kişi öldü, on iki kişi ciddi yaralandı.
- 19:49Ericsson'un Sonrası
- Incidentin ardından Stackton, topun çiziminin Ericsson'a ait olduğunu belirterek onu suçladı ve hedef gösterdi.
- Ericsson ne olduğunu anlayamadan üst düzey yetkililerin kendisiyle iletişimi kesmesini ve ekonomik sıkıntılarla karşı karşıya gelmesini izledi.
- Avrupa'nın önde gelen ülkeleri Ericsson'a donanmaları için onlarca devasa büyüklükte pervane ve pervane motoru siparişi verdi; Ericsson birden parayı bulmuş ve Amerika'da kendine bir daire satın aldı.
- 20:18Amerikan İç Savaşı'nın Başlangıcı
- 1861 yılında Amerikan İç Savaşı başladı.
- Abraham Lincoln, köleliği tüm ülkede ortadan kaldıracak olan senatör olarak başa geldiğinde Amerika ikiye bölündü.
- Güney, köleliği koruyan ve bağımsızlık ilan eden on bir eyaleti olan Amerika Konfedere Devletleri'ni oluşturdu.
- Kuzey ise köleliği kaldıran ve siyahları beyazlarla eşit vatandaş olarak kaydeden Amerika Birleşik Devletleri'ni oluşturdu.
- 20:53John Ericsson ve Adalet
- İsveç'ten teklif edilen şövalyelik ünvanını reddeden John Ericsson, kazancının bir kısmını İsveç'teki fakir ailelere ve öğrencilere gönderiyordu.
- 8 Eylül 1861 günü John Ericsson'un kapısı çalındı ve bu da onu dünya tarihine sokacak fırsatın kapısını açtı.
- 21:17Demir Gemilerin Çağı
- 1802'den beri meydana gelen buhar motoru, delici patlayıcı mermi ve metal zırh gibi üç teknolojik atılım, John Ericsson'un elinde yüz gün içinde bir araya geldi.
- Bu teknolojiler, denizcilikte yeni bir çağ açan demir gemilerin ortaya çıkmasına neden oldu.
- Bu yeni çağ, İngilizce'de "ironclad" olarak adlandırılan demir gemilerin çağıydı.