Buradasın

Sarıkamış Savaşı Belgeseli ve Tarihsel İncelemesi

youtube.com/watch?v=F3U2V8K_hoU

Yapay zekadan makale özeti

Kısa
Ayrıntılı

Bu video, Sarıkamış Savaşı'nı konu alan bir belgesel ve tarihsel inceleme programıdır. Programda sarıkamış Dayanışma Derneği'nin başkanı, Prof. Dr. Bingür Hoca, bir kalp cerrahı ve çeşitli tarih uzmanları yer almaktadır.
Video, Sarıkamış Savaşı'nın gerçek yüzünü, Enver Paşa'nın rolünü ve stratejik hatalarını detaylı şekilde ele almaktadır. Program, sokak röportajlarıyla başlayıp, savaşı kronolojik olarak inceleyerek, 16 Aralık'ta Enver Paşa'nın konuşmasından başlayıp 2-5 Ocak 1915 tarihleri arasındaki çatışmaları, askeri kayıpları ve lojistik zorlukları anlatmaktadır. Ayrıca, savaşı kazanmak için alınan önlemlerin yetersizliği, Rus stratejileri ve Osmanlı ordusunun karşılaştığı zorluklar da incelenmektedir.
Programda ayrıca Enver Paşa'nın askeri kariyeri, hızlı rütbe terfi süreci, Hafız Hakkı Paşa ile olan rekabeti ve Sarıkamış Savaşı'nın stratejik önemi ele alınmaktadır. Video, Sarıkamış'taki şehitliklerin durumu, yapılan restorasyon çalışmaları ve gelecek projeler hakkında bilgilerle sonlanmaktadır. Program, Osmanlı İmparatorluğu'nun birinci dünya savaşı'ndaki durumu, Almanya ile olan müttefik ilişkisi ve Enver Paşa'nın askeri dehası ile stratejik hataları hakkında kapsamlı bilgiler sunmaktadır.

01:39Sarıkamış Savaşı'nın Önemi: Sarıkamış'ta on binlerce asker donarak öldü, bazı kaynaklara göre bu sayı doksan bin, altmış bin veya ikiyüzelli bin olabilir.
Sarıkamış'ta yaşananlar, kimilerine göre hezimet, kimilerine göre kahramanlık destanı olarak değerlendirilmektedir.
Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunun yüzüncü yılında bile bu olaylar yeterince bilinmemektedir.
02:12Programın Amacı: Sarıkamış deyince sokaktaki vatandaşların aklına ne geldiğine bakılacak ve olayların bilinmeyen yönleri ele alınacaktır.
"Tarihini bilmeyen milletler yok olup gider" sözüyle tarihimizle daha fazla yüzleşmemizin ve öğrenmemizin gerekliliği vurgulanmaktadır.
Sarıkamış'ta yaşananlar, bizim uykumuzun yanında hiçbir şey değildir çünkü o dönemde Türkiye Cumhuriyeti henüz kurulmamıştı.
03:37Sokak Görüşleri: Sokakta rastlanan kişilerden Sarıkamış hakkında bilgileri sorulduğunda, bazıları Sarıkamış'ın nerede olduğunu bilmiyor, bazıları Kars'ın karşısındaki bir yer olduğunu tahmin ediyor.
Bazı insanlar Sarıkamış'taki şehitlerden ve askerlerin soğuktan donarak öldüklerinden bahsediyor.
Eski askerler stratejik hata yapıldığını, kış şartlarında harekete geçilmesinin yanlış olduğunu belirtiyor.
07:29Sarıkamış'ın Tarihi Önemi: Konuk Prof. Dr. Bingür, Sarıkamış'ta doğduğunu ve büyüdüğünü, dedesinin köyünün de Sarıkamış'ın bir parçası olduğunu anlatıyor.
Sarıkamış'ta yaşanan savaşın onbeş gün onbeş gece sürdüğünü ve yüzelli km genişliğinde bir cephe üzerinde gerçekleştiğini belirtiyor.
Savaş sırasında askerlerin günde kırk kilometre yol yürüdüklerini, piyade taburunun iyi bir yolda beş saatte yirmi kilometre gidebildiğini, kötü yolda ise oniki saat sürdüğünü açıklıyor.
09:55Enver Paşa ve Sarıkamış: Enver Paşa'nın 1881 doğumlu, olağanüstü zekası olan, çalışkan ve Harvard'dan ikincilikle bitiren bir asker olduğu belirtiliyor.
1908 yılında Berlin'e gönderilen Enver Paşa, bir buçuk yıl orada kalarak Almanya'ya hayranlık duymuş ve Alman askerlerine çok etkilenmiştir.
Enver Paşa'nın padişah damadı olması sayesinde yüksek rütbelere atıldığı, kış ortamını ve dağ yollarını bilmediği ancak komuta görevine getirildiği vurgulanıyor.
10:32Enver Paşa'nın Hızlı Terfi Süreci: Wilhelm, Enver Paşa'yı yemeklerde sağına oturtarak onun ileride Osmanlı'nın en önemli adamlarından biri olacağına işaret ediyor.
1908 yılında 27 yaşında bir yarbay olan Enver Paşa, önce genelkurmay başkanı olup sonra padişah damadı haline geliyor.
Alman ve saray desteğiyle, askerlik bir sanat ve ilim olduğu halde, Enver Paşa tabur, tümen veya alay komutanı olmadan bir anda başkomutan vekili oluyor.
11:33Hızlı Terfi ve Stratejik Hatalar: Hafız Hakkı Paşa, yarbayken Enver Paşa tarafından "Onuncu Kolordunun başına geçersen ben bu işi yaparım" sözü üzerine terfi ettiriliyor.
Coğrafyayı tanımayan Hafız Hakkı Paşa, Enver Paşa tarafından albay yapılarak on beş gün içinde üçüncü ordu komutanı oluyor.
Stratejik hatalar yapılmış, hiyerarşi bozulmuş ve elde haritalar yoktur; olanlar da Ruslardan alınmış haritalardır.
12:34Sarıkamış Savaşı ve Şehitler: Konuşmacı çocukluğunda yağmur yağdığında dağ eteklerinden mermi, fişek ve barut fişeklik topladıklarını anlatıyor.
2003 yılında Erzurum Kalkınma Vakfı'nın düzenlediği bir panelde Kafkas Cephesi'nde sağlık hizmetlerini anlatmış ve Rus arşivlerinden elde ettiği bilgileri paylaştırmış.
6 Temmuz 2003'te Kafkas Dağı'nda yapılan törenin ardından Sarıkamış Dayanışma Grubu, Erzurum Kalkınma Vakfı ve AKUT tarafından ilk yürüyüş düzenlenmiş.
15:00Sarıkamış Yürüyüşleri ve Şehitlerin Anılması: İlk yürüyüşte 250 kişi katılmış, iki sene sonra 4 bin kişi, iki sene önce ise 100 bin genç Sarıkamış şehitlerini anmak için yürüyüş yapmış.
Sarıkamış'ta 15 gün kahramanca savaş edilmiş, Erzurum'dan Sarıkamış'a kadar Bardus köyü, Oltu, Narman ve Kızıl Çubuk alındı.
Sarıkamış'a iki kez girilmiş, birinde iki gece, diğerinde bir gece kalınmış ancak başarılı olunamamış.
15:34Sarıkamış Yenilgisinin Nedenleri: Sarıkamış'ın alınamamasının nedeni Enver Paşa'nın emirlerinin dinlenmemesidir.
Hafız Hakkı Paşa, Enver Paşa'nın emrini dinlemeyen biri olarak suçlanıyor çünkü Enver Paşa orduyu bırakıp gittiğinde geri çekilme Hafız Hakkı Paşa'ya bırakılmış.
Hafız Hakkı Paşa, göçü, şehitleri, hastaları, açlığı ve susuzluğu gören Enver Paşa, İstanbul'a döndüğünde yüz bin şehidin hesabını nasıl vereceğini sormuş.
17:33Osmanlı İmparatorluğu'nun Durumu: Osmanlı İmparatorluğu'nda padişah, Enver Bey'in genelkurmay başkanı ve başkomutan vekili olarak atandığını gazetelerden öğrenmiş.
Ömer Paşa gibi belinde silahla padişah huzuruna çıkabilen, sadrazam istifa dilekçesini götürüp imza alabilen güçlü biri bulunmamış.
Enver Paşa, bir üst bir altı divan harbi vermeden idam edebilme yetkisi vermiş ve bu yetki suistimal edilmiş.
18:52Enver Paşa ve Sarıkamış Harekâtı: Enver Paşa, 24 Aralık'ta Bar'a bir tümen göndererek, o tümenin 3 günde Sarıkamış'a ulaşabileceğini belirtiyor.
Konuşmacı, Enver Paşa'nın vatan haini olarak gösterilmesine karşı çıkıyor ve onu idealist, yürekli ve asker tarafından sevilen bir komutan olarak tanımlıyor.
Sarıkamış'ta donarak şehit olan askerlerin Enver Paşa ile değil, Hafız Hakkı Paşa ile Enver Paşa arasındaki rekabet sonucu vefat ettikleri iddia ediliyor.
21:45Sarıkamış Harekâtı'nın Planlanması: Erzurum'dan Sarıkamış'a üç kolordu, onuncu kolordu, on birinci kolordu ve dokuzuncu kolordu yola çıkacak.
Dokuzuncu kolordunun başında Enver Paşa var, ancak Enver Paşa, kışın ağır olduğunu ve baharı beklemeyi öneren tecrübeli komutan Hasan İzzet Paşa'yı görevden alıyor.
Enver Paşa, hiç tümen yönetmemiş bir kimse olarak aniden üç kolordunun başına geçiyor ve komutanlığını üstleniyor.
23:12Harekâtın Başlangıcı ve Sorunlar: 24 Aralık gecesinde Almanlarla birlikte İhsan Paşa, Bronz Ferdman masada toplanıyor ve ertesi gün Sarıkamış'a hücum edeceklerini söylüyor.
Harekâta başlarken, üçüncü tümenin sadece 29. tümeni Bardız'da, 10. tümen ve 28. tümen yolda, 10. kolordunun nerede olduğu bilinmiyor.
Almanlar beklemeyi önerse de, Enver Paşa "saldıracağız" diyerek hiçbir şey dinlemiyor ve 29. tümen 25 Aralık günü Sarıkamış önünde oluyor.
24:12Hafız Hakkı Paşa'nın Harekâtı: Hafız Hakkı Paşa kahramanca Narmanı alıyor ve Oltu'ya geliyor, Oltu önünde büyük çatışmalar oluyor.
İki tümen birbiriyle dört saat boyunca çarpışıyor ve 2000 şehit veriliyor, çünkü haberleşme yok ve kolordular arasında iletişim kesilmiş durumda.
Oltu alındıktan sonra büyük bir zafer sarhoşluğu yaşanıyor ve Rus ordusu geri çekiliyor.
25:08Donma ve Kayıplar: Hafız Hakkı Paşa, 25 Aralık'ta Enver Paşa ile Sarıkamış'ta buluşmaları gerektiğini fark ediyor ancak geri dönmesi mümkün değil.
25 Aralık'ta Hersek Yaylasından başlayan yürüyüş, 30 Aralık'ta dağın öbür tarafa geçildiğinde 28 bin kişilik iki tümenden 3200 asker kalmıştır.
Dağda düşman yoktur, ancak 3-4 gün içerisinde tüfek patlamamıştır ve donarak yaşam bitiren 25 bin genç bu dağdadır.
25:49Sonuçlar: 11. kolordunun 29. tümeni esnek gelerek büyük savaşlar olmuştur, dağın bu tarafından sonra göğüs göğüse, süngü savaşları olmuştur.
10. kolordu çemberi tamamlamış ve Sarıkamış'a girilmiştir ama zafer tamamlanamamıştır çünkü lojistik yoktur.
Genelkurmay'ın 1930'larda çıkardığı haritada Rusların durumu gösterilmiş ve bu harita konuşmacı için çok değerli bir kaynak olarak belirtiliyor.
26:44Sarıkamış Harekatı'nın Planlanması: 16 Aralık'ta Enver Paşa, askerlerin çarığının ve ceketinin olmadığını ancak düşmanın onlardan korktuğunu söyleyerek ajitasyon nutkunu vermiştir.
Harekatın bahara ertelenmesi durumunda Kırım olmayabileceğini, ancak Almanya'nın politikaları ve Bakü petrolleri açısından stratejik bir yer olduğu belirtilmiştir.
Savaş stratejisinde mevsimden çok zaman daha önemli olmuş, Türkler için kış, Ruslar için ise yaz olduğu vurgulanmıştır.
28:28Rus ve Türk Ordularının Durumu: Rus askerleri ayaklarında çizmeleri, üstlerinde keçeleri, papa ve kürk eldivenleri vardı, 12 saat savaşıp 12 saat dinleniyorlardı ve herkesin kapalı karargahı bulunuyordu.
Türk askerleri 25 Aralık'tan 5 Ocak'a kadar tek sıcak yemek yemedi, ellerinde sadece üç peksimet ve bir kuru kaburga vardı.
Hasan İzzet Paşa, ordunun komutanı olarak cebinden çıkan bir peksimet kırığıyı ağzına atarken, askerle göz göze geldiğinde utancından tükürerek cebinde bir şey olmadığını göstermeye çalışmıştır.
29:13Rusların Durumu ve Çevirme Harekatı: Tanenberg'de 200 bin Rus askeri Almanlar tarafından imha edilmişti ve Almanlar savaşın üç ayda sona ereceğini düşünüyorlardı.
Ruslar çevirmeye çok korkuyorlardı ve Enver Paşa bu durumu iyi biliyordu.
Erdoğan'dan çıkan Osmanlı ordusu Sarıkamış çevirmesi yaparak tüm Rus birliklerini imha etmeyi hedeflemektedi.
29:48Hafız Hakkı Paşa ve Kolorduların Durumu: Hafız Hakkı Paşa, bir ay önce bu savaşı yapılmaması gerektiğini söyleyip harita üzerinde bu savaşın mümkün olmadığını belirtmişti.
Onuncu Kolordu, Dokuzuncu Kolordu, Onbirinci Kolordu ve İki Siğar Tümeni, Fırat-Aras nehri boyunca taciz manevraları yapacak, Rusların geri çekilmesini önleyecek ve Bruce Kolordularının ileri gelmesini engelleyecek görevi vardı.
Galip Paşa'nın çok ihmal etmesi nedeniyle görevi başarıyla yerine getiremediği belirtilmiştir.
30:41Kolorduların Hareketleri ve Kırım: Dokuzuncu Kolordu, çevirmesiyle gelip onları alabilseydi başarılı olacaktı, ancak yollarını karıştırdılar ve direkt Gaziler'e geldiler.
Onuncu Kolordu Oltu'nun önüne geldi, Narman'ı ve Oltu'yu aldı, Oltu'da büyük bir yağma yaptılar.
Zafer sarhoşluğuyla askerler Kosor Boğazı'na sokuldu, 22 km'lik bir tünel gibi bir kırım oluştu.
31:34Rusların Tuzak Planı ve Türk Ordusunun Durumu: Rus Genel Kurulma'nın raporlarından öğrendiğimiz gibi, iki tugay tuzak olarak geri çekilmişti ve asker bir anda kendini Ersek Elias'ta buldu.
Tahsin Bey'e esir düşen bir yedek subay, Divik Yaylası'nda Barato isimli Kazak komutanına, dağların açılmayacağını ve Rusların yaz ayında Tiflis'ten Sarıkamış'a kürk palto, papa ve kürk eldivenle gelmelerini anlatmıştır.
Enver Paşa, Ziya Paşa yerine Hafız Hakkı Paşa, Hasan İzzet Paşa yerine kendisi, Dokuz Kolon Komutanı Fevzi Paşa yerine İhsan Paşa getirilerek daha genç, deneyimli ve karşı çıkamayacak komutanlar atandı.
32:53Rusların Geri Çekilişi ve Sarıkamış'taki Durum: 24 Aralık'ta Bardız'dayken, Binbaşı Nasuhi Bey'in üzerindeki haritalar yakalandı ve Ruslar olayın ciddiyetini anlayıp çok daha aktif davranmaya başladılar.
Enver Paşa Sarıkamış'ın önüne 15 Aralık'ta geldiğinde Sarıkamış'ta sadece iki avuç taburu vardı, ancak bir Rus üsteğmenin iki topu ateşlemesiyle panik yaşanarak beklenmeye başlandı.
Bir gecede 25 bin Rus obüsleriyle birlikte Sarıkamış'a geldi, 26 Aralık günü Sarıkamış'ta 25 bin Rus vardı ve Türk ordusu azalırken Ruslar çoğalmaya başladılar.
33:51Çevirme Harekatı ve Sonuçlar: Çevirme harekatı sırasında Türk birlikleri çevrilmeye başladılar.
Tren yolu ciddi şekilde imha edildi, 2 bin Rus esir alındı ve çok büyük silahlar toplandı.
Kars'tan Sarıkamış'a ikmalleri önlendi, Sarıkamış'taki Rus askerleri 25 bin asker geldiğinde, 2 tabur varken 25 bin askerin doyurulması ve beslenmesi imkansız hale geldi, sadece 4 günlük yiyecekleri kalmıştı.
34:55Sarıkamış Savaşı'ndaki Kayıplar: İki Ocak'ta dokuzuncu kolorduda sadece 500 kişi kalmıştı.
Onuncu kolordudan sadece 1-2 kişi kalmış, 28 bin mevcuttan 32 tümen Bardız'dan ileri geçememiş ve orada aşçı olarak kalmak zorunda kalmış.
Ruslar 3 Ocak'ta karşı saldırıya başlamış, Enver Paşa 4 Ocak'ta ayrılmış ve Hafız Paşa başkomutan yapılmış.
35:29Savaşın Sonu ve Sonuçları: 5 Ocak'ta savaş bitti, dokuzuncu kolordunun tümü (3 kişi hariç) esir düşmüş ve hiç kimse geri dönmemiş.
Onuncu kolordudan sadece 5 bin kişinin geriye döndüğü biliniyor, Ruslar çok yorulmuştu ve takip edemediler.
Bir kısmı Narman Adası'na gitmiş, Ruslar oklarıyla takip etmiş ancak sonra takip edemediler.
36:08Sarıkamış Savaşı'nın Coğrafyası: Harita, bir Fransız magazin dergisinden alınmış ve coğrafyada Aras Nehri ve Erzurum yer alıyor.
Birinci kolordu Aras Nehri'nin içerisinde manevralar yapacak, Rusların hareketlerini öğrenecek.
Onuncu kolordu Allah Dağı'nı aşıp Sarıkamış'a gelecek, dokuzuncu kolordu Soğan Dağları'ndan Sarıkamış'a gelecek.
36:44Coğrafik Zorluklar ve Soğuk: Allah Dağı'nın zirvesi 3150 metre, Soğan Dağları 20 km genişliğinde, 50 km uzunluğunda ve 200-2200 metreye kadar yükselmiş.
Her 100 metrede bir derece düşüş yaşanmış, askerler aç, çıplak, uykusuz ve yorgun olduğu için soğuğa karşı direnci tamamen düşmüş.
O dönem en soğuk dönem olmuş, ertesi gün -40°C civarında soğuk yaşanmış.
37:20Askerlerin Durumu ve Lojistik Zorluklar: Askerler sıcak coğrafyadan geliyor, Trakya'dan gelen çok deneyimli askerler ancak üstlerinde hiçbir şey yok.
Karadeniz'de batırılan üç gemi var: "Yedi Kasım" gemileri, bir tayyare bölüğü ve dört pilot.
Lojistik önemi dikkate alınmalı, plan Trabzon'dan karayoluyla Erzurum'a ulaşmak ve kısa sürede Kars'a ulaşmaktı.
39:13Rusların Avantajı ve Lojistik Hataları: Biz katırlarla ağır silahları ve askeri teçhizatı taşımaya çalışırken, Ruslar vagonlarla rahat bir şekilde teçhizatını getiriyordu.
29 Ekim'de Rusları bombaladık, bir hafta sonra Ruslar Zonguldak'ı bombardıman etti.
İstanbul'dan 6 Kasım akşamı çıkan gemiler Rusların haberi olmadan yola çıkmıştı.
39:57Karadeniz'de Güvenlik Sorunu: Fırtınalı ve sisli bir günde üç gemi bir anda Rus filosuna yakalanmış.
Yavuz ve Midilli gibi savaş gemileri Rusların geldiğinde yakalanmış.
Karadeniz'de güvenlik olmadığı ve sadece Giresun-Rize arasındaki donanma asker transferi sağlayabildiği belirtiliyor.
41:00Enver Paşa'nın Reformları: Enver Paşa şapka devrimi yapmış, çölde ve kışta savaş için kulakları tutan, sırtı boyuna şapka ve serpişlu şapka yasak olan bir "Enveriye" türünde şapka icat etmiş.
Harf devrimi yapmış, eski yazıyı okumak zor diye yeni bir yazı türü icat etmiş ancak zamanlama çok kötü olmuş ve metin okutturmak zorunda kalmışlar.
Asker alma kanununu değiştirmiş, bedeli kaldırıp her yıl iki milyon altın geliri sağlamış ancak Ermeniler, Yahudiler ve gayrimüslim vatandaşlar askere alınmamış.
41:45Ermeni Askerler ve Sarıkamış: Ermeni askerler arasında hainler çıkmış, Erzurum'da üç yüz Ermeni asker tüfekle beraber karşıya geçmiştir.
Kafkas cephesinde şehit düşen Ermeni doktorlar var, kahramanca savaşmışlar ancak arada hainler de vardır.
Sarıkamış'a daha az kalmış bir sürede Ermenilerin asker olarak toplanarak Artvin'de ve diğer yerlerde katledildikleri bahsedilmektedir.
42:54Enver Paşa'nın Düşünceleri: Enver Paşa İstanbul'a döner dönmez dindar biri olarak anılmakta, harekata başladığında "Allah bizimle beraberdir" diyerek ilerlemiştir.
Yakup Cemil'in anılarında, Rus cephesinden gelenlerin "biz de Türk'üz" diyerek ateş etmemeleri istedikleri ancak ayağa kalkanların şehit düşmesi anlatılmaktadır.
Bu olaylar, yöre Ermenileri ve Ruslara yardım edenlerin tehcir nedeni olarak gösterilmektedir.
45:29Sarıkamış Savaşı'nın Önemi: Sarıkamış Savaşı'nın amacı Rusların ordularını oyalamak ve Almanları rahatlatmaktı.
Enver Paşa, Almanya'ya giderken yayınladığı mesajda, Osmanlı ordusunun dünya harbinde üzerine olabildiğince fazla düşman çekerek Avrupa'daki cepheleri kesin zafere kadar rahatlatma vazifesini başarıyla tamamladığını belirtmiştir.
Almanlar, Ruslarla savaşacakken Fransa'da da savaşmak istemiyorlardı, önce Fransa'yı mahvedeceklerdi sonra Rusları mahvedeceklerdi ancak planları bozuldu.
48:20Sarıkamış Savaşı'nın Etkileri: Sarıkamış Savaşı'nda Osmanlı ordusu savaşın saldıran tarafı oldu, Rus limanlarını bombaladı ve Ruslarla savaşmaya başladı.
Ruslar arasında "Çar'ın ailesi için toprak savaşları yapmayın, evinize dönün" propaganda yapıldı ve 2000 Rus Bolşevik kadın siperlere geldi.
Boğazlar kapandı, Rusya ekonomik olarak çöktü ve 1917'de büyük bir çöküş yaşandı, Bolşevik ihtilali 20 yıl öne alındı.
49:53Sarıkamış Savaşı'nın Stratejik Önemi: Sarıkamış Savaşı sadece Ruslardan asker çekmek için değil, Kafkas petrollerinin (Bakü petrolleri) önemi ve Rusya ile Hindistan arasındaki bağlantıyı kesmek için yapılmıştır.
Bakü petrolleri o günkü şartlarda dünya petrollerinin %30-50'ine sahip olan önemli bir kaynaktı.
Sarıkamış Savaşı, 1893 Harbi'nin intikamı olarak da görülmektedir.
51:17Birinci Dünya Savaşı'ndan Sonra Savaş Stratejisi: Birinci Dünya Savaşı'ndan önce hızlı ve kesin çözümler alınırken, siper savaşları ve Batı cephesindeki büyük insan kayıplarıyla savaş uzayınca artık savaş stratejisi, sömürgesi, kaynağı ve insan gücüne sahip devletlerin lehine döndü.
Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Almanya tarafından Osmanlı savaşa girdi.
Birinci Dünya Savaşı ansiklopedilerinde ve tarih kitaplarında Kafkas cephesi ve Çanakkale gibi önemli Osmanlı savaşları nadiren bahsedilir.
52:33Sarıkamış Savaşı ve Kayıplar: Sarıkamış'tan önce bir aylık bir azap savaşları var ve Sarıkamış'tan sonra dört yıl sonra Kafkasya cephesi var.
Sarıkamış'ta 15 gün kayıp ve dönüşte 15 gün daha kayıp oldu.
Savaş başlamadan bir Kasım'da yörede 185 bin asker varken, bir buçuk ay sonra 220 bin asker olmuştu.
53:29Tren Yolu ve Balkan Savaşı: Son yüz yıl içerisinde Ruslarla yapılan her anlaşmada Ankara'da mutafat tren yolu yapılmayacağı maddesi konulmuştu.
Ruslar 1893 harbi'nde Sarıkamış'ı aldıklarında Tiflis'ten Sarıkamış'a tren yolu döşemişlerdi.
Sarıkamış Balkan Savaşı utancını silmek isteyen kahraman genç subayların savaşıdır.
54:39Rusların Kayıpları ve Cephe Küçültme Taktiği: Ruslar da çok fazla kayıp vermişler, 1915'te ilk 15 gün savaşta 32 bin kaybı varken, 1916'da bir yılda 100 bin kayıp vermişler.
Biz geri çekildikçe Ruslar lojistik merkezden uzaklaşıyor, askerleri yoruluyor ve çok büyük kayıplar veriyorlar.
Rusların bir taktiği var: cephe küçültme. Napolyon'u ve Hitler'i de bu taktikle çekerek mahvetmişler.
56:00Enver Paşa ve Sarıkamış: Sarıkamış'taki hezimetle Enver Paşa'yı ayırmak isteyenler var, ancak Enver Paşa Türkistan'da kılıçla ölmüştür.
Enver Paşa, ordunun komutanı Hasan İzzet Paşa'nın bahar ayında operasyonu yapma önerisini reddederek 1 Aralık'ta başlamak istemiş, çünkü Almanlarla söz vermiş.
İttihat ve Terakki hükümetinde Sultan Reşat hiçbir şekilde karışmıyor, ikinci meşrutiyetle bir siyasi organ olarak İttihat ve Terakki hükümettir.
57:15İttihat ve Terakki'nin Hataları: Enver Paşa Sarıkamış'ta, Cemal ve Talat Paşa Süveyş'te aynı hatayı yapıyor.
İttihat Terakki "sizi sevdin mi? En uzak bir yere üst rütbeyle gönderiyorum" geleneği var ve Mustafa Kemal'i de Sofya'ya göndermişler.
Cemal Paşa Süveyş Kanalı'na gönderildiğinde 12 bin askerle karşı tarafta 150 bin İngiliz, zırhlı gemiler ve zırhlı trenlerle karşılaştı.
58:35Padişahın Rolü ve Hataların Önlenmesi: Padişah, kral, sembol ve son imza atıyor, savaşa girilmesi gerektiğinde fark ediliyor.
Enver Paşa başkumandan vekili olarak üstüne alırken orduların komutanı ve erken harbiye reisi rütbesini de üstleniyor.
Yakın tarihimizi hala bilmiyoruz, hezimetleri konuşulmuyor, bu hataları ders alırsak bundan sonra hataların önünü kesmiş oluruz.
1:01:31Sarıkamış Ağıtı ve Tarihi: Bir ağıtla Sarıkamış'ı herkesin emanet ettiği ve bu bestenin Sarıkamış'ı anlatan bir beste olduğu belirtiliyor.
Sarıkamış'ın sadece yıldönümlerinde değil, farklı zaman aralıklarında da konuşulması gerektiği vurgulanıyor.
Yakın tarihimizin çok önemli olduğu ve stratejik hatalar yapıldığı, şimdi yine savaşın eşiğinde olduğumuz ifade ediliyor.
1:03:15Sarıkamış Hakkında Yeni Araştırmalar: Tarihçi Tuncay Ögün, dönemin gazetelerini taramış ve Şam'da havai fişek gösterileri yapıldığı, Enver Paşa'nın İstanbul'a geldiği zaman Pera'da zafer baloları verildiği bilgisi aktarılıyor.
Ardahan Üniversitesi'nden bir tarihçi, Kafkas cephesindeki hayvan katliamını araştırıyor; 50-60 bin katır, öküz, manda kaybedilmiş.
Sarıkamış'ın lojistik açıdan incelenmesi gerektiği, dağcılar için su kaynakları gibi konuların bilimsel çalışmalara konu olabileceği belirtiliyor.
1:04:45Sarıkamış Savaşı Sonrası: Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Yunanlılar geri çekildiğinde, generalleri yargılandı ve bir general kurşuna dizildi.
Türkiye'de ise Hafız Hakkı Paşa, albaydan paşa terfi etti ve tifüs'ten yaşamını yitirdi; geri dönenlerin hiçbiri mahkeme edilmedi.
Said Halim Paşa, harbe girmek taraftarı olmadığını, silahlı bir taraflık teşkil etmiş olduklarını ve bu sayede iyi bir vaziyet aldıklarını ifade etmiş.
1:06:03Enver Paşa ve İttihat Terakki: İttihat Terakki, Abdülhamid'in istibdatını aşacak düzeyde bir istibdat kurmuş.
Birinci Dünya Savaşı'na meclis tatilinde, meclise danışılmadan, bakanlar kuruluna danışılmadan, Cemal Paşa, Enver Paşa ve Talat Paşa arasında verilen bir kararla girdik.
İttihat Terakki, Abdülhamid'in istibdatını aşacak düzeyde bir istibdat kurmuş.
1:06:52Atatürk ve Enver Paşa İlişkisi: Atatürk ve Enver Paşa ikisi de hızla yükselmiş, Enver Paşa'nın Atatürk'e hayranlığı vardır.
Enver Paşa'nın Atatürk'e karşı kıskançlığı vardır ve zaman zaman yükselmesini engellemiştir.
Mustafa Kemal, Enver Paşa'nın memlekete girmesini engellemiş ve "Enver Paşa bugün memlekete girse bir nefer olarak girer, onbeş gün içinde başçavuş olur, bir ay içinde de başkumandan olur" demiştir.
1:09:36Enver Paşa'nın Ölümü ve Değerlendirmesi: Enver Paşa savaşları kazanmış olsaydı bugün çok farklı bir konumda olacaktı, ancak bugün herkes onu eleştiriyor.
Enver Paşa, Rus mitralyözünün üstüne koşarak hayatını kaybetmiş.
Enver Paşa, Türk milletinin kurtuluşunun Turan coğrafyasında, Türk illerinde olduğuna inanıyor ve bu hareketi Türk milletini uyandırabilecek bir hareketti.
1:11:20Enver Paşa'nın Son Yılları: Ruslar Enver Paşa'yı ciddi şekilde himaye ediyorlar, Moskova'da altın muslukları olan bir konutta muhafaza ediyorlar.
Enver Paşa, 1921 yıllarında ölümünden altı-yedi ay öncesine kadar Ruslarla birlikte çalışıyor.
Enver Paşa, İngilizler ve Fransızlara karşı savaştıklarını, Ruslarla emperyalizme karşı yoldaş olduklarını düşünüyor ve Orta Asya'ya gidip Turan'ın yolunu açmayı hedefliyor.
1:11:57Enver Paşa ve Rus İlişkileri: Sakarya Savaşı'na kadar Ruslar Enver Paşa'yı himaye ediyor, para ve konut sağlıyorlardı.
Sakarya Savaşı'nda Ruslar yenilse Enver Paşa Batum'a kadar gelebilirdi ve Trabzon'dan Anadolu'ya geçebilirdi.
Ruslar Kafkas'a İngilizlerin gelmemesini istiyorlardı çünkü madenler ve petrol kaynakları vardı.
1:12:22Halil Paşa'nın Tutuklanması: Halil Paşa Trabzon'da tutuklanıp kaleye hapsedildi.
Eğer Halil Paşa serbest olsaydı orduyu böleceğini düşünüyorlardı.
Mustafa Kemal'in tutuklanması sayesinde Sakarya Savaşı kazanıldı ve Ruslar Enver Paşa'yı imha etti.
1:13:02Mustafa Kemal ve Enver Paşa'nın Farkları: Mustafa Kemal şartlar oluşmadan adım atmaz, önce düzenler, planlar ve şartları oluşturur.
Enver Paşa düşündüğünü aniden uygulardı, vatansever olmasına rağmen bilgisi ve görgüsü olmayan bir komutan olarak değerlendiriliyordu.
1:13:50Sarıkamış ve Çanakkale Harekatları: Sarıkamış Harekatı'ndaki yenilginin sorumlusu başkomutan vekili Enver Paşa iken, Çanakkale Zaferi'nin komutanı aynı kişi olmasına rağmen anılmamaktadır.
Enver Paşa Sarıkamış'tan sonra hiçbir harekat planı yapmadı ve Çanakkale'nin tamamen Almanların planı olduğu belirtiliyor.
Çanakkale'de Liman von Sanders İngilizleri sahaya çekmiş, Mustafa Kemal'in kararları sayesinde zafer kazanılmıştır.
1:14:35Çanakkale'de Enver Paşa'nın Kararı: Enver Paşa Çanakkale'ye ziyarette bulunmuş ve İngilizleri "atamayız" diyecekleri durumda bir tümen göndermiştir.
Tümen içinde İstanbul Erkek Lisesi, Galatasaray Lisesi öğrencileri, öğretmenler ve doktorlar bulunuyordu.
19 Mayıs sabahı (18 Mayıs gecesi) bu gençler İngilizlere karşı hücum yapmış, 10 bin genç öğleye kadar katledilmiş, İngilizlerin kaybı ise sadece 600 kişiydi.
1:15:52Enver Paşa'nın Stratejik Hataları: Enver Paşa, Osmanlı İmparatorluğu tarihindeki en büyük orduyu bir cihan harbinde çıkarmıştır.
Enver Paşa'nın askeri tecrübesi olmadığı için bu ordunun başına getirilmesi stratejik bir hata olarak değerlendirilmektedir.
İttihat ve Terakki, Almanlar olmadan da dağlarda savaşıyorlardı, Alman hayranı olarak dile getirilen tarih anlayışının yanıltıcı olduğu belirtiliyor.
1:19:13Sarıkamış Harekatının Tarihsel Yeri: Sarıkamış Harekatı Cumhuriyet tarihimiz boyunca geride kalmış, çok şehit verilmesine rağmen Çanakkale'ye bile sahip olunmamıştır.
Sarıkamış'tan dönerken askeri cerideler kara ateşle yakılmış, Almanya'ya kaçarken sansürle konuşulmamıştır.
İlk defa 1919 yılında geri dönenlerin anılarıyla ortaya çıkmış, 1921 yılında İshak ve Şerif Köprülü'nün anıları yazmaya başlamıştır.
1:20:49Sarıkamış Hakkında Çalışmalar: 2003 yılında bu çalışmaya başlandığında piyasada sadece üç tane kitap vardı, şu anda yüz'e yakın kitap var.
Almanlar 1918'de Osmanlı'nın arşivlerini götürmüş ve geri göndermemişlerdir.
Alman tarihinde Sarıkamış-Kafkas cephesi çok az yer almış, sadece üç ciltlik bir ansiklopedide Erzurum'a giden bir kayak hocası hakkında bilgi bulunmaktadır.
1:21:53Türk Askerinin Kahramanlıkları: Rus kaynaklarında Türk askerlerinin cesur düşman olarak tanımlanması ve kahramanlıkları anlatılmaktadır.
Türk askerleri dondurucu soğuğa rağmen, barınaksız ve düzensiz beslenme şartlarında 10 gün boyunca inatçı bir şekilde muharebe etmişlerdir.
Ruslar, Türk askerlerinin geceleri bile dinlenmeden saldırılarına devam ettiğini belirtmektedir.
1:22:57Sarıkamış Savaşı ve Sonuçları: Türk ordusu 15 gün içerisinde 32 bin kayıp vermiş ve geri çekilme emri verilmiştir.
General Yudenich'in geri çekilme emrini bir gün geciktirmesi, Rus ordusunun büyük panik içinde geri çekilmelerine neden olmuştur.
Sarıkamış'ı almayı başarılsaydı bile, bir hafta sonra gelen büyük Rus ordusu tarafından silip süpürülme tehlikesi vardı.
1:24:34Teşhir Olayı ve Savaşın Gerçekleri: Teşhir kararını resmen Alman Genelkurmay'ın vermiş, bu savaşın kayıtları çıkarılmamıştır.
Teşhir olayı her savaşta olduğu gibi koruma amaçlı uygulanmıştır, ancak sorumluluğu kesinlikle Almanlar taşımaktadır.
Balkan coğrafyasından 1,6 milyon insan Anadolu'ya göç etmiş, ancak sadece 700 bin küsur kişi ulaşabilmiştir.
1:26:46Çanakkale Savaşı ve Müttefiklerin Tutumu: Sarıkamış'ta Türk ordusu ciddi şekilde saldırdığında, Ruslar şaşkınlık içindediler ve İttifak Devletleri'ne Çanakkale'ye saldırın diye ısrar ettiler.
Almanlar Çanakkale savaşı sırasında Ruslara İstanbul'u verebileceklerini vaat ederek İttifak Devletleri'ni Rusya'dan çekmeye çalışmışlardır.
Bu olay, hiçbirini kendimizden başka dostumuz olmadığını ve uluslararası ilişkilerde sadece menfaatlerin geçerli olduğunu göstermektedir.
1:30:19Enver Paşa ve Panislamizm: Enver Paşa'nın Panislamizm ve Panturizm arasında bir tercih yapması tartışmalıdır.
Panislamizm fiyasko ile sonuçlanmış, İngiliz ve Fransız entelejan servisleri Arap ülkelerini Osmanlı'ya karşı ayaklandırmıştır.
Panteizm fiyasko olunca Panturizm ortaya çıkmış, Alman kurnazlığı ile İpekyolu petrolü ve Hindistan'daki madenler hedef alınmıştır.
1:31:36Çanakkale Savaşı'nda İngiliz ve Hintli Askerler: Çanakkale Savaşı'nda İngiliz emriyle gelen Hintli askerler cephede Kur'an okuyor ve ezan duyduğunda namazda duruyorlardı.
Hintli askerler "Halifeyi kurtarmaya geldik" diyerek dağıtılan broşürlerin mesajını benimsemişlerdi.
Konuşmacı, bu broşürlerin halifenin esir olduğunu ve kutsal emanetlerin satıldığını iddia ettiğini, bu belgelerin arşivinde bulunduğunu belirtiyor.
1:32:11Sömürgeciliğin Stratejileri: Sömürgeciler insanları ve ülkeleri birbirine düşürmeyi çok iyi biliyorlar.
Birinci Dünya Harbi'nde Balkan Savaşı'ndan sonra Osmanlı ordusu dağılmış ve siyaset araya girmişti.
Enver Paşa'nın artı yönlerinden biri, Birinci Dünya Harbi'ne hazır kolordulu bir askeri sistemle güzel bir ordu hazırlamış olmasıydı.
1:32:47Enver Paşa Hakkında Değerlendirme: Enver Paşa için "vatan haini" denilemez, tarihlerde bu konuda herkes ona hak veriyor.
Konuşmacı, Enver Paşa'nın daha çok duygularından ziyade aklını öne çıkarması gerektiğini belirtiyor.
Türkiye, idam edilen başbakanlardan özür dilemek ve türbeleri yaptırmak gibi çok affedici ve bağışlayıcı bir ülke olarak nitelendiriliyor.
1:33:42Osmanlı İmparatorluğu'nun Durumu: O dönemde Osmanlı, Kanuni Sultan Süleyman dönemindeki güçlü bir devlet değil, Abdülhamit dönemindeki bir devletti.
Osmanlı, İngiltere, Fransa, Almanya ve Rusya arasında kendi kendini savunamayan ve sürekli siyasi oyunlar oynayan bir devletti.
Konuşmacı, "elindeki güce göre hareket etmek" gerektiğini ve "cebinde yüz lira varken bin liralık alışveriş yaparsan batarsın" örneğini vererek Çanakkale'deki riski kaybettiklerini belirtiyor.
1:34:22Risk Almanın Önemi: Konuşmacı cerrah olduğunu ve çok riskli ameliyatlar yaptığını, ancak kaybedeceği bildiği hastalara ameliyat etmediğini belirtiyor.
Kırkıncı mesleki yılını kutladığı dönemde "kimin ameliyat edilmemesi gerektiğini" öğrendiğini söylüyor.
Çanakkale Savaşı'nda da bir kış beklemek yerine savaşmaya karar verildiğini, bu da bir risk olduğunu vurguluyor.
1:34:48Sarıkamış Savaşı'nın Tarihi Önemi: Almanlar kazanırsa Türkiye Almanların sömürgeye dönüşecekti, Bağdat-Berlin yolu ve çevresindeki madenler onlara verilmişti.
Almanlar bağımsızlık vermek için savaşmadı, Osmanlı'nın beş milyon altın borç altı milyar borç haline gelmişti.
Sarıkamış'ta ölenlerin isimleri belli değildi, Anadolu kadının ağıtlarından öğrendiklerimiz vardı.
1:36:24Sarıkamış Şehitlikleri ve Çalışmalar: Konuşmacı, şehitleri korumak bana verilmiş bir görev olarak iftiharla yaptığını belirtiyor.
Sarıkamış'taki şehitliklerin durumu kötüydi, bir çoban şehitleri koruduklarını söyleyerek onu teselli etmişti.
Orman bakanlığı Sarıkamış'a yollar yapmış, şehitliklerin yanında mescit, tuvalet ve tören alanları inşa edilmişti.
1:37:54Sarıkamış Müzesi ve Heykel Projesi: Orman bakanlığı, Taşlı Tepe'de yedi dönüm arazide iki milyon liralık bir müze inşa ediyor.
Müze içinde araştırma merkezi ve konferans salonu olacak, müze panoramik bir tasarıma sahip olacak.
Konuşmacı, Sarıkamış'ta on altı metre yüksekliğinde, on ton ağırlığında bir kahraman asker heykeli yapmak istiyor.
1:40:41Sarıkamış'ın Tarihi Önemi ve Sonuç: Sarıkamış'ın şanssızlığı Çanakkale'nin öncesinde olmasıydı, bir yenilgi bir zafer gibi göründü.
Sarıkamış, Çanakkale'nin temeli, Çanakkale ise Kurtuluş Savaşı'nın önsözüydü.
Program, Sarıkamış'tan Çanakkale'ye, tüm şehitlerin ruhlarına saygı duyarak sonlandırıldı.

Sarıkamış Savaşı Belgeseli ve Tarihsel İncelemesi

Yapay zekadan makale özeti

Yanıtı değerlendir