Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılışından Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuna kadar yaşanan şapka devrimi hakkında bilgilendirici bir içeriktir. Konuşmacı, şapka devriminin tartışmalı yönlerini ve yaygın yanlış anlaşılmaları ele almaktadır.
- Video, şapka devriminin tarihsel arka planını açıklayarak başlıyor ve 1925 yılında çıkarılan şapka kanununun içeriğini detaylı şekilde anlatıyor. Ardından, şapka devrimine karşı çıkan kişilerin idam edildiği iddialarına karşı bilgi veriyor ve özellikle İskilipli Atıf'ın hayatını ve idam edilme sebebini açıklıyor. Son olarak, Rize'de şapka devrimi nedeniyle Hamidiye gemisinin bombalandığı söylentisinin gerçekliğini sorguluyor ve bu konudaki kaynakları değerlendiriyor.
- 00:02Şapka Devrimi'nin Tarihi
- Osmanlı yıkılıp yerine Türkiye Cumhuriyeti kurulduğunda, Latin alfabeye geçiş, halifeliğin kaldırılması, medeni kanunun kabulü ve şapka inkılabı gibi birçok yenilik gerçekleşti.
- Şapka devrimi, üzerinde en çok tartışılan inkılaplardan biri oldu ve günümüzde bile siyasetçiler ve tarihçiler tarafından tartışılıyor.
- Bu video, Atatürk'ün emriyle şapka takmayanların idam edilip edilmediği, Rize'nin şapka devrimi nedeniyle bombalanıp bombalanmadığı ve İskilipli Atıf'ın sadece şapka takmayı reddettiği için mi idam edildiği sorularını cevaplayacak.
- 00:44Şapka Kanunu'nun İçeriği
- Osmanlı döneminde erkekler başlarına fes ve sarık gibi başlıklar takarken, Cumhuriyet kurulduktan sonra 1925 yılında bir kanun düzenlendi.
- Şapka Kanunu'na göre Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, genel ve yerel idare mensupları ve müstahkemler, Türk milletinin iktisat etmiş olduğu şapkayı giymek zorundaydı.
- Türkiye halkının genel başlığı şapka olup, buna aykırı bir alışkanlığın devamını hükümet men edecekti.
- 01:42Şapka Devrimi'nin Uygulanması
- Şapka giymemek ve başı açık dolaşmak kanun dışı bir hareket değildi; kanun, başa bir şey giyecekse eskisi gibi fes ve sarık değil, Türkiye devletinin uygun gördüğü şapkalar olacak şekilde yorumlanıyordu.
- Bu kanun din adamlarını kapsamıyordu.
- Günler geçtikçe Anadolu'dan Mustafa Kemal'e ve inkılaplara karşı sesler yükseldi, bazı kişiler Mustafa Kemal'e "gavur" diyerek halkı galeyana getirmeye çalışıyordu.
- 02:24Mustafa Kemal'in Şapka Nutku
- Mustafa Kemal, İnebolu'da Türk Ocağı'nda halka hitaben bir şapka göstererek "Bu serpuşun adına şapka derler" dedi.
- Şapka takmeyi caiz görmeyenlere "Yunan serpuşu olan fesi giymek caiz olurken şapkayı giymek neden olmaz?" diye sordu.
- Bu durum, Osmanlı İmparatorluğu'nda da yaşanan bir olayla benzerdi; Sultan Mahmut fesi Osmanlı için kanuna soktuğunda ona "gavur padişah" denmişti.
- 03:16Şapka Devrimi'nin Sonuçları
- Türkiye Cumhuriyeti'nin yeniliklerine karşı olan ve halkı galeyana getiren kişiler istiklal mahkemelerinde yargılandı, suçları ağır olanlar idam edildi.
- Fakat şapka takmadığı için hiç kimse idam edilmedi; Atatürk'ün yanındaki çoğu kişi bile şapka takmıyordu ve Atatürk bile çoğu kez halk karşısına şapkası çıkıyordu.
- Şapka inkılabı yüzünden idam edilenlerin olduğu konuşulmakta, bunlardan en gündemde olanı İskilipli Atıf'tır.
- 03:48İskilipli Atıf'ın Hayatı ve İdamı
- İskilipli Atıf, Çorum'un İskilip ilçesinde doğdu, İstanbul'un Fatih Camii'nde ders verdi ve 1909'da 31 Mart İsyanına karıştığı için tutuklandı.
- 1913'te Mahmut Şevket Paşa'nın öldürülmesi işine karıştı ve 5,5 yıl boyunca Sinop'a sürüldü.
- 1919'da İslamili Tarihli Cemiyeti kuruldu ve İskilipli Atıf bu cemiyetin kurucularındandı.
- 04:37İskilipli Atıf'ın Vatan Hainliği
- 26 Eylül 1919'da İskilipli Atıf ve İslamili Tarihli Cemiyeti tarafından İkdam gazetesinde bir bildiri yayınlandı, bu bildiride Kuvayi Milliye'ye ağır hakaretler kullanıldı.
- Bildiride "Mustafa Kemal ve Kuvayi Milliye maskaraları Yunan askerlerinin önünden kaçıyor" gibi ifadeler vardı.
- Savaştan sonra karşıtlığına son vermeyen Atıf "Frank Mukallitliği ve Şapka" adında bir kitap yayınladı ve 1926'da İstiklal Mahkemeleri tarafından vatan hainliği sebebiyle idam edildi.
- 05:59Rize Olayı
- Söylentiye göre Rize'de şapka takmayan bir grup olduğu için Hamidiye gemisi denizden Rize şehrini bombalamış, yüzlerce ve hatta binlerce insan ölmüş.
- Bu konuyla ilgili hiçbir dayanak bulunmuyor, hayatını kaybedenlerin isimleri ve bu olaya ait hiçbir kaynak görünmüyor.
- Rize'de bir isyan çıktı ve Hamidiye gemisinin Rize'ye gittiği kaynaklarca doğrulanıyor; gemi şehir merkezine yakın bir yere demir atmış ve havaya kuru sıkı top atışları yaparak isyancılara korku salmış.
- 07:05Rize İsyanının Sonuçları
- İsyan sırasında 150 kişinin 143'ü yargılanmış, 63 kişi mahkum olmuş ve 80 kişi beraat etmiştir.
- Bu konuyla ilgili bulunan tek elle tutulur kaynak, o dönemde yaşayan Necip Fazıl'ın "Son Devrin Din Mazlumları" kitabında geçiyor.
- Necip Fazıl'ın kaydına göre "Bir zamanların kahraman Hamidiyesi şimdi Rize önünde ve kahramanlık toplarını havaya ateş etmekle göstermekte" deniyor, bu da Rize'nin bombalanmadığını kanıtlayan bir kaynak olarak değerlendiriliyor.