Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Çin ve Rusya arasındaki ilişkileri ve Şangay İşbirliği Örgütü'nün kuruluşunu anlatan eğitim içeriğidir. Mao Zedong ve Boris Yeltsin gibi tarihi liderlerin rolleri ele alınmaktadır.
- Video, Sovyetler Birliği ve Çin arasındaki gergin ilişkilerden başlayarak, Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrası Çin-Rusya yakınlaşmasını anlatmaktadır. Ardından 1996'da kurulan Şangay Beşlisi'nin (daha sonra Şangay İşbirliği Örgütü) kuruluş süreci, hedefleri ve genişlemesi kronolojik olarak açıklanmaktadır. Son bölümde ise örgütün dünya üzerindeki ekonomik, askeri ve diplomatik potansiyeli ile Avrupa Birliği ile karşılaştırması yapılmaktadır.
- Videoda ayrıca Şangay İşbirliği Örgütü'nün iç çatışmaları (Tacikistan-Kırgızistan sınır çatışmaları, Keşmir sorunu) ele alınmakta ve örgütün sorunlarını aşması halinde büyük bir potansiyele sahip olduğu vurgulanmaktadır.
- 00:09Sovyetler Birliği ve Çin Arasındaki İlişkiler
- Sovyetler Birliği ve Çin Halk Cumhuriyeti aynı ideoloji ile yönetilen devletler olsa da, komünizme olan farklı bakış açıları ve sınır problemleri nedeniyle ilişkileri uzun süre gergin devam etti.
- 1969 yılında Çinli bir grubun Sovyet sınırını ihlal etmesiyle tansiyon yükseldi ve iki nükleer gücün birlikleri yüzlerce askerin öldüğü sınır çatışmalarına girdiler.
- Çin, Sovyetlere karşı yakınlaşma yoluna gitti ancak Amerika aynı zamanda Tayvan'a silah satmaya devam etti.
- 01:22Sovyetler Birliği'nin Dağılması ve Sonrası
- 1980'li yıllarda ekonomik zayıflığını fark eden Sovyetler Birliği, Çin ile ilişkilerini düzeltme yoluna gitti.
- Sovyetler Birliği 1991 Aralık ayında ekonomi kaynaklı sebeplerle dağıldı ve 15 yeni devlet kuruldu.
- Çin ile Sovyetler Birliği döneminde başlayan yakınlaşma, Rusya Federasyonu döneminde de devam etti ve 1992'den itibaren sınırın 200 km derinliğine kadar askerlerini azaltmayı kabul ettiler.
- 02:28Çin'in Ortadoğu ve Orta Asya Stratejisi
- 1990'lı yıllarda büyük atılım yapan Çin ekonomisi hızla büyüyerek enerji kaynaklarına ihtiyaç duymaya başladı.
- Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla ortaya çıkan ve Çin'e yakın olan Orta Asya ülkelerinde büyük enerji kaynakları mevcuttu.
- Çin, bölgede bağımsız devletler kurulmasından dolayı sınırlarında güç boşluğu hissederek, Tibet ve Sincan Uygur gibi bağımsızlık isteyen bölgelerdeki hareketleri tetiklemekten endişe duydu.
- 04:09Çin ve Rusya'nın Yakınlaşması
- Çin ve Rusya'yı birbirine yaklaştıran diğer bir faktör Amerikan karşıtlığıydı.
- Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla dünyada Amerika'nın liderlik ettiği tek kutuplu bir sistem ortaya çıktı.
- Rusya zamanla batı dünyasıyla yakınlaşma politikasından vazgeçerek askeri güç ve ulusal güvenlik esaslarına dayanan bir politikaya yöneldi.
- 05:38Doğu'da Yeni İttifakın Doğuşu
- Çin, Rusya ve Orta Asya Cumhuriyetleri açısından açıklanan sebepler doğuda yeni bir ittifakın doğmasına neden oldu.
- Çin, Kazakistan, Tacikistan, Rusya Federasyonu ve Kırgızistan temsilcileri 1993 yılından itibaren sınır problemlerini çözmek için sık sık bir araya gelmeye başladılar.
- 26 Nisan 1996 tarihinde Çin'in Şangay kentinde imzalanan askeri güvenlik anlaşmalarıyla Şangay Beşlisi kuruldu.
- 06:26Şangay Beşlisi'nin Gelişimi
- Örgütün ilk yıllarındaki hedefleri daha çok askeri işbirliği yönündeyken, 1996'da taraflar birbirlerine karşı askeri tatbikat yapmamayı taahhüt ettiler.
- 1997'de taraflar sınırlardaki asker sayısını yarı yarıya azaltmayı garanti ederken, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan Çin'e güvence verdiler.
- 1998'de Kazakistan'ın Almata kentinde yapılan zirvede ekonomik kalkınmaya dair kararlar alındı ve Kazakistan'dan Çin'in batı kesimine doğru 3000 km'lik bir boru hattının döşenmesi planlandı.
- 07:50Şangay İşbirliği Örgütü
- 2001 yılında Özbekistan'ın katılımıyla oluşumun adı "Şangay İşbirliği Örgütü" olarak adlandırılmaya başlandı.
- Örgütün adının "İşbirliği Örgütü" olarak tanımlanması, yeni üye alımlarına açık olduğunu göstermek amacıyla dünyaya verilen bir mesajdı.
- 2005 yılında yapılan zirvede Amerika Birleşik Devletleri'ne Orta Asya'daki askeri varlığına son verme çağrısı yapılmıştı.
- 09:09Şangay İşbirliği Örgütünün Genişlemesi
- 2007 yılında Pakistan ve Hindistan örgüte tam üye oldular.
- 2011 yılında İran'ın tam üyeliğe kabul edilmesiyle Şangay İşbirliği Örgütünün üye sayısı dokuz'a çıktı.
- Afganistan, Belarus ve Moğolistan gözlemci üyeyken, Türkiye, Azerbaycan, Nepal, Kamboçya ve Ermenistan örgütün diyalog partnerleri konumundadır.
- 09:45Şangay İşbirliği Örgütünün Özellikleri
- Şangay İşbirliği Örgütü'ne üye olan ülkelerin toprakları dünyadaki kara parçalarının %23'ünü, nüfusu dünya nüfusunun %40'ını ve ekonomisi dünya ekonomisinin 8'de 1'ini oluşturuyor.
- Örgüt toprak büyüklüğü ile Asya'nın neredeyse tamamını temsil eder hale gelmiş bulunuyor.
- Örgüte üye olan Hindistan, Pakistan, Çin ve Rusya nükleer güçlerken, Rusya ve Çin Birleşmiş Milletler'in beş daimi üyesinden ikisi olmaları sebebiyle veto hakkına sahipler.
- 10:21Örgütün Stratejik Kaynakları ve Sorunları
- Rusya ve İran çok büyük petrol ve doğalgaz rezervlerine sahipken, Orta Asya'da da geniş doğalgaz yatakları bulunmaktadır.
- Örgütün en temel problemleri kendi içinden kaynaklanıyor; Tacikistan ile Kırgızistan arasındaki sınır çatışmaları, Pakistan ve Hindistan arasındaki Keşmir bölgesi meselesi gibi.
- Çin ile Hindistan da sınırlarındaki sorunlu bölgeler nedeniyle sık sık karşı karşıya geliyorlar.
- 11:19Avrupa Birliği ile Karşılaştırma
- Avrupa Birliği'ne üye ülkeler arasında insanların, sermayenin ve ürünlerin serbest dolaşımı hakkı bulunurken, Şangay İşbirliği Örgütü'nde böyle kurallar yok.
- Avrupa Birliği ekonomi, politika, güvenlik ve insan hakları konusunda üyeleri bağlayıcı kuralları, yasama gücü bulunan meclis, ortak para birimi, marş ve ortak bayrağı bulunurken, bunlar Şangay İşbirliği Örgütü'nde mevcut değil.
- Şangay İşbirliği Örgütü sorunlarını aşması halinde çok büyük bir potansiyele sahip olabilir.