Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Teyfur Erdoğdu, Lütfi Hoca, Ertan Hoca, Ömer Faruk İspir ve diğer konuşmacıların yer aldığı bir televizyon programıdır. Konuşmacılar arasında Hoca, Bey ve Efendi unvanlarıyla anılan kişiler bulunmaktadır.
- Program, Yahudi tarihi, mesihlik iddiaları ve özellikle Sabatay Sevi'nin hayatı ve hareketi üzerine odaklanmaktadır. Video, Yahudi tarihindeki önemli olayları (Barkopa ayaklanması, Babil sürgünü, Roma işgali) ele alarak başlamakta, ardından Sabatay Sevi'nin 1648'de İzmir'de mesihliğini ilan etmesi, Osmanlı Divan-ı Hümayun'da yargılanması ve İslam'ı seçmesi olayları detaylı olarak incelenmektedir.
- Programda ayrıca Osmanlı İmparatorluğu'nun azınlık politikaları, Cumhuriyet dönemindeki erdem rejimi, Çin-Tayvan ilişkileri ve teknolojik durumlar gibi konular da ele alınmaktadır. Sabatay Sevi'nin mesihlik ilanının ardından cemaatlerin üç farklı kola ayrıldığı, "üst akıl" kavramı ve "yirmidört" terimi gibi tarihsel detaylar da tartışmanın içeriğinde yer almaktadır.
- 00:03Yahudi Tarihi ve Mesihlik Beklentileri
- Barkopa ayaklanması (135'te Hadrian döneminde) büyük bir katliamla sonuçlanmış ve Yahudiler büyük bedeller ödemek zorunda kalmıştır.
- Yahudi cemaati diasporada olursa olsun, mesih ortaya çıktığında bunun bedelinin ne olduğunu bilirler ve Haham otoriteleri bunu çok iyi bilir.
- Roma, Haham otoritelerine karşı inanılmaz bir katliam yapmıştır.
- 00:43Sabatay Sevi ve Mesihlik Beklentileri
- Sabatay Sevi, bir mesih olarak incelenmiş ve hakikaten meczup bir adam olarak görülüyordu.
- 1648-1649 yılları arasındaki Ukrayna savaşları ve Klemenski katliamları gibi antisemitizm zirveye vurmuş bir dönemde mesih beklentileri yükseliyordu.
- Mesih kavramı "Maşaah" (İbranicesi) denilen kavramdan gelir ve bu beklentiler COVID sonrası da tavan yapmış durumdadır.
- 02:10Sabatay Sevi'nin Mesihlik İlanı
- Sabatay Sevi'nin 1648 yılında mesihliğini ilan etmesi boş bir iddiadan ibaret değildi çünkü Zohar'a göre ebced hesabına göre 1648'de Sabatay isimli birinin bir mesih olacağı belirtiliyordu.
- Sabatay Sevi'nin en büyük özelliklerinden biri kabbala metinlerini, özellikle İza'nın metinlerini okumasıydı.
- Sabatay Sevi, kabbala ve Tora uzmanı olarak kabul ediliyordu ve Hahamlar büyük ihtimalle onun mesih olmadığını, hasta olduğunu İstanbul'a şikayet etmişlerdi.
- 04:14Yahudiliğin Tarihi ve Mesihlik Beklentileri
- Yahudiliğin en temel dogmalarından biri "Maşa" (mesih) inancıdır ve "Amha Bavur" (seçilmiş kavim) kavramı Yahudiliğin temel dokumasıdır.
- Yahudiler tarihte iki büyük sürgüne uğramıştır: 587'de Nabukadnezar döneminde birinci Tapınağın yıkılması ve Asurluların Kuzey Krallığını yerle bir etmesi.
- Yahudiler daha sonra Seleukos döneminde Yunan işgaline, Roma İmparatorluğu döneminde Pompeius ve Pontius Pilatus döneminde büyük acılar çekmişlerdir.
- 06:22İsa ve Sahte Mesihler
- İsa mesihliğini ilan etmiş ve Yahudiler onu çarmıha geritmiş, onu da sahte mesih olarak ilan etmişlerdir.
- Yahudiler için en büyük sahte mesihler sırasıyla İsa, Barkopa ve Sabatay Sevi'dir.
- Osmanlı'da da Kadı Bosnavi İbrahim Efendi, Sultan İbrahim'i Hristiyan olmaya davet eden bir mesih olarak bilinir.
- 08:23Tarihsel Süreç ve Sürgünler
- M.Ö. 70'de İmparator Vespasianus'un oğlu Titus, Süleyman Mabedi'ni yıkıp tüm Yahudileri Roma'ya sürgün etmiştir.
- Batı Duvarı'nın kanuni zamanında inşa edildiği söylenirken, aslında duvarın kalıntıları daha eskiye dayanmaktadır.
- Titus'un 70'deki mabed çarpışması belki de İsa'nın veya Josephus'un mesihlik iddialarını etkilemiştir.
- 10:02Yahudilerin Tarihsel Durumu ve Mesih Beklentisi
- Romalı Yahudi tarihçilerden en önemlisi Flavius Josephus'tur ve Masada çarpasından en iyi anlatanıdır.
- Yahudiler Tanrı'nın seçmiş olduğu halk olmasına rağmen yenilgiye uğramış, acılar çekmiş ve Tanrı tarafından terk edilmiş gibi görünmektedir.
- Yahudilerin inancına göre Tanrı sonunda halkını kurtaracak ve Yesse oğlu Davud soyundan gelen bir Mesih, dağılmış olan Tanrı'nın çocuklarını toplayıp tüm dünyaya hakim olacaklardır.
- 11:15Yahudilerin Hristiyanlık ve İslam'a Eleştirileri
- Hristiyanlar Mesih'in geleceğini kabul etse de, Yahudilerin İsa hakkındaki görüşleri son derece olumsuzdur; onlara göre İsa, Meryem'in gayrimeşru çocuğu ve babasız doğmamıştır.
- Yahudilerin Hristiyanlığa ve İslam'a yönelik eleştirileri, İslam'a yönelik eleştirilerden daha şiddetlidir.
- İsa'nın hanımlarla arası iyi olmasına rağmen, Hristiyanlığın kadın düşmanı haline gelmesi Paulus'un etkisiyle olmuştur.
- 13:38Paulus'un Kimliği ve İddiaları
- Paulus, Tarsus'taki Stefan Gamaliel'in öğrencisidir ve Gamaliel'in kızı Popea'ya aşık olmuştur.
- Bazı yorumculara göre, Paulus'un İsa düşmanlığı ve Roma'ya yürüyüşü, Popea'yı görmek için olmuştur.
- Paulus'un en büyük dualarından biri, erkeklerin Tanrı'ya şükretmesi için "Tanrı seni erkek olarak yarattı, kadın olarak yaratmasaydı iyi olmazdı" şeklinde bir dua olmuştur.
- 15:35Yahudilerin Sürgünleri
- Yahudilerin sürgünü sadece Babil'e değil, Titus'un sürgünü ve Barkopa ayaklanmasından sonra Hadrian'ın yaptığı katliamlar da dahil olmak üzere çok sayıda olaydır.
- M.Ö. 132-135'te Barkopa isyanında Kudüs'te bir Yahudi bile kalmamıştır.
- 1290'da İngiltere'den Yahudilerin Hollanda'ya sürülmesi ve 1492'de İspanya'dan sürgünleri de önemli sürgün olaylarıdır.
- 18:04Sabatay Sevi ve İsrailliğe Yönelik Beklentiler
- Sabatay Sevi, sadece İsrail'i kurmak için değil, aynı zamanda Osmanlı'ya karşı da düşmanlık duymaktaydı.
- Sabatay Sevi, Mabed'in Hamburg'da veya Amsterdam'da inşa edilmesini istemiştir.
- 1948'de kurulan İsrail'e daha önce de iki kişi (Rambam ve İspanya'dan gelen bir kişi) İsrail'e ilgi göstermiştir.
- 21:41Sabataycılar ve Tarikatlar
- Sabataycıların üç kolunun (Karakaşlar, Yakubiler gibi) devam etmesiyle bazı tarikatların devam etmesi arasında bir fark yoktur.
- Sabataycıların büyük kısmı inanç sahipleriydi ve bir akıl tarafından bu filizlenme kontrol edilebilirdi.
- O dönemde Yahudi nüfusu az sayıda olmasına rağmen ekonomik olarak iyi bir pozisyonda bulunuyordu.
- 22:54İngiltere ve Sabatay Sevi
- İngiltere'de Tavistock adlı bir kuruluş var ve bu kuruluşun en büyük bölümlerinden biri din konusudur.
- Tavistock, İslam dünyasındaki tarikatlar, şeyhler ve cemaatleri bilir ve bu insanları İngiliz çıkarları doğrultusunda eğitir ve harekete geçirir.
- Sabatay Sevi'nin ayaklanması Osmanlı'da büyük bir kargaşa meydana getirebilirdi ve bu durum hem Hristiyanların hem de İngiltere'nin hoşuna giderdi.
- 24:43Sabatay Sevi'nin Yaygınlığı
- Sabatay Sevi'nin bilgisi İngiltere'den başlayarak Amerika'ya kadar ulaşmıştı.
- Sabatay Sevi'nin mektup göndermesi ve dünyayı 37 bölgeye bölmesi gibi faktörler sayesinde bilgisini geniş kitlelere ulaştırabilmişti.
- 1666 yılı çok önemli bir tarihtir ve bu tarihte "Mesih gelecek dünyaya" ifadesi İngilizler tarafından söylenmiştir.
- 27:37Rafael Çelebi ve Sabatay Sevi
- Sabatay Sevi Mısır'a gittiğinde, Osmanlı'nın Mısır darphanesi'nin ikinci adamı olan Rafael Çelebi ile tanıştı.
- Rafael Çelebi, Sabatay Sevi'nin tilmis talebesi oldu ve onu Sarah adlı bir kadınla evlendirerek para yardımlarında bulundu.
- Sabatay Sevi dört defa evlenmiş ve Rafael Çelebi onu güçlü konuma getirmiş, Osmanlı'nın başına bela etmiştir.
- 30:39Üst Akıl ve Sabatay Sevi
- Üst akıl, her dönemin bir tabii olduğu anlamda değil, imparatorlukların her yerdeki casusları, siyasi ve finansal odaklarını koordine eden bir sistemdir.
- Vatikan en büyük üst akıllarından biridir ve Sabataycıların üzerinde de aynı etkiyi göstermiştir.
- 22 yaşında mesihliğini ilan eden ve manik depresif görünen Sabatay Sevi'nin kitleleri peşinden sürükleyebilmesi, üst akıl tarafından desteklenmesiyle mümkün olmuştur.
- 34:20Osmanlı Yahudileri ve Sabatay Sevi
- Osmanlı Yahudilerinin en büyük özelliği siyasi tartışmalara ve çalkantılara karışmamak, hatta bazen yerli halktan daha fazla devlete sahip çıkmaya çalışmaktı.
- Sinagoglarda Yahudiler Atatürk'e saygı duyuyorlar.
- Sabatay Sevi'nin mesih olarak ilan olması o zamanki dünya için uygun bir şey değildi çünkü bu sadece Osmanlı'daki değil tüm Avrupa'daki Yahudileri de tetikleyecek ve rahatsız edecek bir durumdu.
- 44:55Hindistan ve Çin
- Hindistan'ın başarısı, Amerika Birleşik Devletleri'nde ikinci adamın Hintli olması ve teknolojide Hintlilerin yoğun bulunmasıyla gösterilebilir.
- Hindistan ve Çin arasındaki ilişkiler önemlidir; Hindistan silah üretimi konusunda güçlüdür.
- Üst akıl sistemi, Hindistan'ı ve Çin'i kapıştırmak için Mao gibi kişileri getirmiştir.
- 46:28Çin'in Teknolojik Durumu
- Çin, Ziyamen ve Kinmen adaları arasındaki denizi kumla doldurarak iki adayı birbirine yaklaştırmaktadır, bu uluslararası hukukun ihlali olarak görülüyor.
- Çin, 7 nanometrelik çipleri üretmek için Tayvan'dan 170 milyar dolarlık çip satın almaktadır.
- Çin'in en büyük yonga üreticisi, 77 nanometrelik yarı iletken çip üretmeyi laboratuvar şartlarında başarmıştır, ancak 7 nanometrelik çipler şu anda sadece Amerika ve Tayvan'da üretilmektedir.
- 50:39Uluslararası Hukuk ve Çin
- Dünya Savaşı'nı kazanan güçler için uluslararası hukuk bir kağıttan ibarettir, Çin BM Güvenlik Konseyi'nde daimi üye olarak uluslararası hukuku hiçe sayabilir.
- Uluslararası hukuk zayıf ülkeler için geçerlidir, güçlü ülkeler için ise geçerli değildir.
- Çin, 7 nanometrelik çip üretmek için Tayvan'ı tahrik etmek isteyebilir, ancak Çin'de Li ailesi gibi üst akıl sistemi entegre aileler var ve onlar bu teknolojiyi ürettirmezler.
- 55:21Çip Stoğu ve Savaş Tepkisi
- Bir Amerika generali, savunma sanayisinin gelişmesi için Tayvan'daki çip ihtiyacı olduğunu belirtmiştir.
- Dünyada çip stoğunun olmamasının sebebi, yakın zamanda bir savaş çıkacağından elektronik aletlerin savaşta kullanılması gerekliliğinden kaynaklanmaktadır.
- 56:23Osmanlı Fetihlerinin Uzaklığı
- Osmanlı fetihleri batıda Nis kuşatması ile Fransa'ya kadar, doğuda ise 1569'da Ace Sultanlığı'na yardım ederek Portekiz'e karşı mücadele etmiştir.
- Osmanlı, Ace Sultanlığı'na askeri destek verirken sadece silah teknolojisini değil, aynı zamanda sanatı da transfer etmek amacıyla hattat, imam ve matbaa ustası göndermiştir.
- Osmanlı'nın 24 milyon km²'ye ulaşması iddiası yalan olarak nitelendirilmiştir; Osmanlı topraklarında birçok bölge hakimiyet altında değildi.
- 59:32Akdeniz ve Osmanlı Egemenliği
- Akdeniz'in tam anlamıyla bir Osmanlı gölü olduğu iddiası doğru değildir; İtalya, Fransa ve İspanya kıyıları Osmanlı'nın kontrolünde değildi.
- Osmanlı, gittiği yerlerde içten hain olmayan kişilere tacı giydirip yanlarına garnizon bırakarak yönetimi sağlamıştır.
- 1907 yılında Abdülhamid Han'ın bastırdığı atlasta Osmanlı toprakları 27 milyon kilometrekare olarak belirtilmiştir.
- 1:03:25Sabatay Sevi ve Sabataycılık
- 1924'te Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne Sabataycılık'ın araştırılması için önerge verilmiştir.
- Mübadele döneminde Yunanistan'a ait bir Sabataycı lider, mübadele kapsamından muaf tutulmalarını istemiş, Yunanistan'ın cevabı "Türk'ten bin kat beter bir unsur" olmuştur.
- Sabatay Sevi, 1648 yılında İzmir'de mesihliğini ilk kez ilan eden, 1666'da ikinci kez ilan eden bir kişi olup, bu iddiası Yahudilerden büyük bir yankı bulmuştur.
- 1:07:41Sabataycılık ve Türkiye Büyük Millet Meclisi
- Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde bir milletvekili, Sabataycılık'ın incelenmesi gerektiğini belirtmiş ve gizli cemiyetin hakikatinin araştırılması için komisyon kurulması gerektiğini söylemiştir.
- Jöntürk, İttihat Terakki gibi cemiyetlerin içinde bulunan ve İstiklal Harbi, Ankara Hükümeti kurulması esnasında vazifeli olduğu düşünülen Sabataycılar hakkında araştırma yapılması istenmiştir.
- 1:08:56Sabatay Sevi'nin Mesihlik İlanı ve İslam'ı Seçmesi
- Sabatay Sevi, mesihlik iki kez ilan etmiş, ancak ölüm korkusuyla Divan-ı Hümayun'da yargılanmıştır.
- Divan-ı Hümayun'da kendisine üç yol teklif edilmiş: Müslüman olmak, idam edilmek veya mesih olarak okla test edilmek.
- Sabatay Sevi, "hayat ölümden mücerrahtır" diyerek İslam'ı seçmiş, bu bir seçim olarak nitelendirilmiştir.
- 1:11:15Sabatay Sevi'nin Müdahalesi ve Takipçilerinin Ayrılması
- Sabatay Sevi, Dördüncü Mehmet ile görüşmesinin ardından ne Osmanlı'yı yıktı ne de onu Hristiyanlara karşı savaşa ikna edebildi.
- Sabatay Sevi'nin Müslüman olması üzerine cemaat üçe ayrıldı: bir kısmı mesih olmadığını düşünerek ayrıldı, ikinci kısım Müslüman oldu, üçüncü kısım ise Yahudiliğini muhafaza ederken Sabatay Sevi'ye ittiba etmeyi sürdürdü.
- Sabatay Sevi, İslam'ı seçmesinin mesihliğin bir alameti olduğunu belirtmiş, bu durum takipçileri tarafından da desteklenmiştir.
- 1:13:17Sabatay Sevi ve Osmanlı İmparatorluğu
- Sabatay Sevi, Osmanlı'ya karşı bir insan olarak görülürken, aslında padişahın temsil ettiği saltanata karşı bir duruş sergilemiştir.
- Sabatay Sevi, işkence görmüş, çeşitli zindanlara atılmış, kapıcıbaşı ilan edilmiş ve Müslüman olduktan sonra maaş bağlanmış ancak Yahudilik ritüellerini sürdürmesi nedeniyle cezalandırılmıştır.
- Sabatay Sevi ve takipçilerinin saltanat ile monarşi ile bir derdi varken, cumhuriyetin ilkeleriyle herhangi bir derdi yoktur.
- 1:16:11Sabatay Sevi'nin Takipçileri
- "Avdeti" kelimesi, aslına rücu eden ve herkesin doğuştan müslümandır, daha sonra ailesi onu Hristiyan hidayete eren anlamına gelir.
- Sabataycılığın "Karakaş" ve "Yakubi" kolları vardır; Yakubiler görünüşte Müslüman, içeride ise Musevi olarak yaşarlar.
- 1924'te Yunus Nadi'nin teşvikiyle bir tüccar olan Mehmet Rüştü Efendi, Osmanlı rejiminin melanet olduğu ve insanların kendilerini gizlemek zorunda kaldığı konusunda yorumlar yapmıştır.
- 1:17:44Cumhuriyet Dönemi ve Sabataycılık
- Cumhuriyet döneminde kendimizi gizlemek yerine neysek o vaziyette temsil etmek ve kabul edilmek gerekiyor.
- Cumhuriyet erdem rejimi, kendimizi gizlemek zorunda bırakan Osmanlı rejiminden farklı olarak, ne asimilasyon ne de başka bir şey, kendimizi tatbik etmeyi savunuyor.
- Sabataycılık, Musevilik ve İslam'dan etkilenen, Sufiz, Islamiyet, Musevilik ve Hıristiyanlığın milenalizm anlayışının çeşitli etkilerinin içinde bulunduğu bir yorum olarak tanımlanıyor.
- 1:19:02Osmanlı'nın Azınlıklara Yaklaşımı
- Osmanlı, yahudilere ve hıristiyanlara, devletle bir derdi yoksa ve devleti yıkmaya çalışmıyorsa bir şey yapmıyordu.
- Osmanlı idarecileri mezhepler ve mezhep kavgalarıyla fazla ilgilenmez, sadece idari sorun çıkıyorsa müdahale ederlerdi.
- Osmanlı'nın tek derdi, sisteme karşı bir şey diyenler ve verdiğini vermeyenlerdi.
- 1:20:06Sabatay Sevi'nin Hayatı
- Sabatay Sevi, 1622 veya 1626 yılında İzmir'de İspanya'dan gelen bir ailenin çocuğu olarak doğmuş, ailesi tarafından özel olarak yetiştirilmişti.
- Ailesi tarafından haham olması için sinagoga teslim edilmiş ve yetişirken özel bir adam olduğunu hissetmiş, Avrupa'daki Yahudilere yönelik şiddet ve mesih beklentisi etkisini almıştı.
- 22 yaşında (1648) Avcı Mehmet (Dördüncü Mehmet) döneminde mesihliğini ilan etmiş, dünyanın kralı ve tüm Yahudilerin efendisi olduğunu söylemiş.
- 1:21:32Sabatay Sevi'nin Mesihlik İlanı ve Sonrası
- Mesihliğini ilan etmesiyle birlikte İzmir'deki hahamların büyük bir bölümü onu reddetmiş, sinagoglara ve havralara girişi yasaklanmış.
- 9 Temmuz günü (Yahudiler için önemli bir tarih) taraftarları, İzmir'deki en büyük sinagoga girip kürsüye bir kadın çıkartıp ona Tevrat okuması yaptırmış.
- Sabatay Sevi, Yahudi şeriatına aykırı davranışlar sergilemiş, domuz yağı önererek Kur'an'ı da ihlal etmiş, bazı araştırmalarda şizofren veya manik depresif olarak tanımlanmış.