Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir kimya öğretmeni tarafından sunulan kapsamlı bir eğitim içeriğidir. Öğretmen, periyodik tablo konusunu detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Video, periyodik tablonun tarihsel gelişiminden başlayarak yapısını, periyot ve grup kavramlarını, s, p, d ve f bloklarını açıklamaktadır. Ardından element gruplarının özellikleri, metal-ametal sınıflandırması ve iç geçiş elementleri ele alınmaktadır. Son bölümde ise periyodik sistemdeki elementlerin konumları, elektron dizilimleri ve çeşitli element gruplarının (alkali metaller, toprak alkali metaller, geçiş elementleri, toprak metalleri, karbon grubu, azot grubu, kalkojenler, halojenler ve soygazlar) özellikleri örneklerle anlatılmakta ve soru çözümleriyle konu pekiştirilmektedir.
- Videoda Dimitri Mendeleyev ve Henry Moseley gibi önemli bilim insanlarının periyodik tablo üzerindeki çalışmaları, element gruplarının grup numaraları, metalik aktiflik dereceleri ve günlük hayattaki kullanım alanları gibi konular da ele alınmaktadır. Öğretmen, teorik bilgilerin yanı sıra sodyum, potasyum, kalsiyum gibi elementlerin özelliklerini göstererek ve deneyler yaparak konuyu somutlaştırmaktadır.
- 00:03Periyodik Tablo Hakkında Giriş
- Bugün periyodik tabloda yer bulma konusu ele alınacak.
- Elektron dizilimleri yapıldıktan sonra, bu dizilimleri kullanarak periyodik tabloda yer nasıl bulunur.
- Periyodik tablo, farklı şekillerde gösterilebilir, ancak en yaygın olanı Dimitri Mendeleyev ve Henry Moseley tarafından geliştirilen klasik periyodik tablodur.
- 01:27Dimitri Mendeleyev'in Periyodik Tablosu
- Dimitri Mendeleyev, elementleri atom kütlesine ve benzer özelliklerine göre sıralayarak 1869 yılında periyodik tablo oluşturmuştur.
- Aynı atom kütlesine sahip elementler aynı kutuya yerleştirildiği için bazı kutular boş kalmıştır.
- Mendeleyev, silisyumun altında "eka silisyum" olarak adlandırdığı bir boşluk bırakmış ve bu elementin özelliklerini tahmin etmiştir.
- 03:26Germanyum Keşfi
- 1886 yılında Germanyum elementi keşfedilmiş ve Mendeleyev'in tahminleri doğrulanmıştır.
- Mendeleyev, Germanyum'un kütle numarasını 72, yoğunluğunu 5,30, erime noktasını 938 gibi değerlerle tahmin etmiştir.
- Germanyum'un rengi, bazik kimyasal özellikleri ve klorla oluşturduğu bileşiğin formülü de Mendeleyev'in tahminleriyle uyuşmuştur.
- 03:55Henry Moseley'in Katkıları
- Henry Moseley, X-ışını spektrumu deneyleri ile elementlerin atom numaralarını hassasiyetle belirlemiştir.
- Moseley, her elementin proton sayısının birbirinden farklı olduğunu fark ederek periyodik tabloyu proton sayısına göre düzenlemiştir.
- 1952 yılında Glenn Cyborg, periyodik tabloya alttaki iki sırayı yerleştirmiştir.
- 04:47Henry Moseley'in Hayatı
- Henry Moseley, 20 küsur yaşındayken Birinci Dünya Savaşı'na İngiliz subay olarak katılmıştır.
- Savaş sırasında Çanakkale'ye gelmiş ve bir sniper tarafından vurulmuştur.
- Moseley'in zeki bir bilim insanı olduğu ve savaşa katılmasaydı daha fazla keşif yapabileceği belirtilmiştir.
- 05:47Periyodik Tablonun Yapısı
- Periyodik tabloda proton sayısı (atom numarası), element simgesi, adı ve ortalama atom kütlesi gibi bilgiler yer alır.
- Periyodik tabloda birinci periyotta iki element, ikinci ve üçüncü periyotta sekiz element, dördüncü ve beşinci periyotta on sekiz element, altıncı ve yedinci periyotta ise otuz iki element bulunur.
- Periyodik tabloda yatay sıralara periyot, dikey sütunlara ise grup ifadesi kullanılır ve toplam yedi periyot ve on sekiz grup vardır.
- 07:33Periyodik Tablonun Grupları
- Periyodik tabloda A ile bitenlere baş grup elementi (A grubu elementleri), B ile bitenlere ise geçiş elementleri (yan grup elementleri) denir.
- Periyodik tabloda sekiz A grubu ve on B grubu vardır, B grupları arasında on tane geçiş elementi bulunur.
- Periyodik tabloda s bloğu, p bloğu, d bloğu ve f bloğu olmak üzere dört farklı blok vardır.
- 09:11İç Geçiş Elementleri
- Altıncı periyotta bulunan lantanitler ve yedinci periyotta bulunan aktinitler iç geçiş elementleridir.
- İç geçiş elementleri tamamen metaldir ve f bloğu elementleridir.
- İç geçiş elementleri lantanit ve aktinit olarak adlandırılan iki seriden oluşur.
- 11:36Periyodik Tablonun Özellikleri
- Modern periyodik tablo proton sayısına göre yapılmıştır ve Henry Mosdy'nin periyodik tablosuna göre oluşturulmuştur.
- Her grupta aynı sayıda element bulunmaz, her periyotta element sayısı bir önceki periyottan daha fazla değildir.
- Baş grup elementleri s ya da p blokta bulunur, d ya da f ile bitiyorsa B grubu elementidir.
- 13:47Periyodik Tabloda Grup Numarası Belirleme
- S ile biten elementlerin grup numarası, s'nin üzerindeki sayıdır (hidrojen hariç).
- P ile biten elementlerin grup numarası, s ve p'deki değerli orbitallerin üslerinin toplamına 2 eklenerek bulunur.
- D ile biten elementlerin grup numarası, d'deki değerli orbitallerin üslerinin toplamına göre belirlenir.
- 15:19D ile Biten Elementlerin Grup Numarası
- D bir ile biten elementlerin grup numarası 3B, d iki ile bitenlerin 4B, d üç ile bitenlerin 5B'dir.
- D dört ile biten elementler yoktur, d beş ile biten elementler 6B, d altı ile biten elementler 7B, d yedi ile biten elementler 8B'dir.
- D sekiz ile biten elementler 8B, d dokuz ile biten elementler 1B, d on ile biten elementler 2B'dir.
- 16:34Periyot Belirleme ve Örnekler
- En büyük baş kuantum sayısı, elementin hangi periyotta olduğunu belirler.
- Berilyum (1s² 2s²) 2A grubu ve 2. periyot elementidir.
- 1s² 2s² 2p⁵ 3s² 3p⁶ 4s² 3d⁵ 4p⁶ 4s² 3d⁷ 4p⁷ 4s² 3d⁸ 4p⁸ 4s² 3d⁹ 4p⁹ 4s² 3d¹⁰ 4p¹¹ 4s² 3d¹¹ 4p¹² 4s² 3d¹³ 4p¹³ 4s² 3d¹⁴ 4p¹⁴ 4s² 3d¹⁵ 4p¹⁵ 4s² 3d¹⁶ 4p¹⁶ 4s² 3d¹⁷ 4p¹⁷ 4s² 3d¹⁸ 4p¹⁸ 4s² 3d¹⁹ 4p¹⁹ 4s² 3d²⁰ 4p²0⁰ 4s² 3d²¹ 4p²¹ 4s² 3d²² 4p²² 4s² 3d²³ 4p²³ 4s² 3d²⁴ 4p²⁴ 4s² 3d²⁵ 4p²⁵ 4s² 3d²⁶ 4p²⁶ 4s² 3d²⁷ 4p²⁷ 4s² 3d²⁸ 4p²⁸ 4s² 3d²⁹ 4p²⁹ 4s² 3d³⁰ 4p³⁰ 4s² 3d³¹ 4p³¹ 4s² 3d³² 4p³² 4s² 3d³³ 4p³³ 4s² 3d³⁴ 4p³⁴ 4s² 3d³⁵ 4p³⁵ 4s² 3d³⁶ 4p³⁶ 4s² 3d³⁷ 4p³⁷ 4s² 3d³⁸ 4p³⁸ 4s² 3d³⁹ 4p³⁹ 4s² 3d⁴⁰ 4p⁴⁰ 4s² 3d⁴¹ 4p⁴¹ 4s² 3d⁴² 4p⁴² 4s² 3d⁴³ 4p⁴³ 4s² 3d⁴⁴ 4p⁴⁴ 4s² 3d⁴⁵ 4p⁴⁵ 4s² 3d⁴⁶ 4p⁴⁶ 4s² 3d⁴⁷ 4p⁴⁷ 4s² 3d⁴⁸ 4p⁴⁸ 4s² 3d⁴⁹ 4p⁴⁹ 4s² 3d⁵⁰ 4p⁵⁰ 4s² 3d⁵¹ 4p⁵¹ 4s² 3d⁵² 4p⁵² 4s² 3d⁵³ 4p⁵³ 4s² 3d⁵⁴ 4p⁵⁴ 4s² 3d⁵⁵ 4p⁵⁵ 4s² 3d⁵⁶ 4p⁵⁶ 4s² 3d⁵⁷ 4p⁵⁷ 4s² 3d⁵⁸ 4p⁵⁸ 4s² 3d⁵⁹ 4p⁵⁹ 4s² 3d⁶⁰ 4p⁶0⁰ 4s² 3d⁶¹ 4p⁶¹ 4s² 3d⁶² 4p⁶² 4s² 3d⁶³ 4p⁶³ 4s² 3d⁶⁴ 4p⁶⁴ 4s² 3d⁶⁵ 4p⁶⁵ 4s² 3d⁶⁶ 4p⁶⁶ 4s² 3d⁶⁷ 4p⁶⁷ 4s² 3d⁶⁸ 4p⁶⁸ 4s² 3d⁶⁹ 4p⁶⁹ 4s² 3d⁷⁰ 4p⁷⁰ 4s² 3d⁷¹ 4p⁷¹ 4s² 3d⁷² 4p⁷² 4s² 3d⁷³ 4p⁷³ 4s² 3d⁷⁴ 4p⁷⁴ 4s² 3d⁷⁵ 4p⁷⁵ 4s² 3d⁷⁶ 4p⁷⁶ 4s² 3d⁷⁷ 4p⁷⁷ 4s² 3d⁷⁸ 4p⁷⁸ 4s² 3d⁷⁹ 4p⁷⁹ 4s² 3d⁸⁰ 4p⁸⁰ 4s² 3d⁸¹ 4p⁸¹ 4s² 3d⁸² 4p⁸² 4s² 3d⁸³ 4p⁸³ 4s² 3d⁸⁴ 4p⁸⁴ 4s² 3d⁸⁵ 4p⁸⁵ 4s² 3d⁸⁶ 4p⁸⁶ 4s² 3d⁸⁷ 4p⁸⁷ 4s² 3d⁸⁸ 4p⁸⁸ 4s² 3d⁸⁹ 4p⁸⁹ 4s² 3d⁹⁰ 4p⁹⁰ 4s² 3d⁹¹ 4p⁹¹ 4s² 3d⁹² 4p⁹² 4s²
- 19:28Periyodik Sistemde Elementlerin Yerini Bulma
- Çekirdeğinde yirmi proton bulunan nötr X elementinin periyodik sistemdeki yeri, elektron dizilimine göre dördüncü periyot ve 2A grubu olarak belirlenir.
- Elektron dağılımı p² ile biten nötr X elementinin periyodik tablodaki yeri, üçüncü periyot ve 4A grubu olarak hesaplanır.
- Demir metalinin periyodik tablodaki yeri, elektron dizilimine göre dördüncü periyot ve 8B grubu olarak bulunur.
- 21:03Periyodik Sistemdeki Gruplar ve Özellikleri
- Periyodik sistemde gruplar 1A'dan 18A'ya kadar gider ve her grup belirli bir elektron dizilimine sahiptir.
- Alüminyum elementinin periyodik tablodaki periyot ve grup numarası sırasıyla üçüncü periyot ve 3A (13. grup) olarak belirlenir.
- Helyum, 1s² ile bitmesine rağmen 8A grubunda yer alır ve değerlik elektron sayısı 2'dir, bu nedenle diğer 8A grubu elementlerinden farklıdır.
- 25:16Periyodik Sistemdeki Grupların İsimleri ve Özellikleri
- 1A grubuna alkali metaller denir, ancak hidrojen hariçtir çünkü hidrojen ametaldir.
- 2A grubuna toprak alkali metal denir, ancak 1s² ile biten helyum bu grupta yer almaz ve 8A grubundadır.
- B gruplarına geçiş metalleri veya geçiş elementleri denir, 3A grubuna toprak metalleri ismi verilir.
- 26:10Periyodik Sistemdeki Diğer Gruplar
- 4A grubu karbon grubu, 5A grubu azot grubu, 6A grubu kalkojenler olarak adlandırılır.
- 7A grubu halojenler (asit yapabilenler) olarak bilinir, 8A grubu ise soygazlar (asal gazlar) olarak adlandırılır.
- Soygazların elektron dizilimi p⁶ ile biter (helyum hariç), değerlik elektron sayısı ile grup numarası aynıdır (helyum hariç).
- 28:08Bir A Grubu Elementlerinin Özellikleri
- Bir A grubu, hidrojen hariç alkali metallerdir ve s1 ile bitmektedirler.
- Bu grubun değerlik elektron sayısı bir'dir ve hidrojen hariç hepsi metaldir.
- Alkali metaller bileşik oluştururken genellikle bir elektron verir ve artı bir yüklü olma eğilimindedirler.
- 28:33Hidrojenin Özel Özellikleri
- Hidrojen eksi bir de alabilir, artı bir de alabilir.
- Diğer bir A grubu elementleri sadece artı bir yüklü olma eğilimindedirler.
- 28:59Metalik Aktiflik ve Reaksiyon Özellikleri
- Grupta aşağıya doğru metalik aktiflik artar ve en aktif metaller bir A grubunda bulunur.
- Bu elementler suyla çok hızlı reaksiyon verirler, aktiflikleri arttıkça reaksiyon verme hızları da artar.
- Bir A grubu elementlerini doğada metal halinde bulamazsınız, hep bileşik yapmak isterler.
- 30:02Sodyum Metali Örneği
- Sodyum metali kesildiğinde parlaktır ve bıçakla bile kesilebilen bir metaldir.
- Sodyum metali kesildiğinde parlaklığı yavaş yavaş matlaşır çünkü havanın oksijen ile hemen reaksiyona girme isteğindedir.
- 31:15Alkali Metaller
- Alkali metaller ısı ve elektriği iletir, erime noktaları ve yoğunlukları düşüktür, yumuşak metallerdir.
- Alkali metaller su ile şiddetli reaksiyona girer ve oksit ve hidroksitleri bazik özellik gösterir.
- Alkali metaller suya atıldığında ortamın pH değeri 7'nin üzerine çıkar.
- 32:24Toprak Alkali Metaller
- Toprak alkali metallerin elektron dizilimi s² ile bitmektedir ve değerlik elektron sayıları 2'dir.
- Toprak alkali metaller tamamı metaldir, bileşiklerinde +2 yükseltgenme basamağına sahiptirler ve çok aktif metallerdir.
- Toprak alkali metaller genellikle doğada bileşik halinde bulunmaktadır, suyla tepkimesinden hidrojen gazı oluştururlar (berilyum hariç).
- 33:47Toprak Metaller
- Toprak metallerin elektron dizilimi p¹ ile biter, değerlik elektron sayısı 3'tür ve bileşiklerinde +3 yükseltgenme basamağına sahiptirler.
- Gruptaki bor elementi yarı metaldir, diğerleri metaldir ve oda koşullarında katı halde bulunurlar.
- Toprak metaller bira ve iki a'ya göre daha pasiftirler.
- 34:58Halojenler
- Halojenlerin elektron dizilimi ns² np⁵ ile bitmektedir, değerlik elektron sayıları 7'dir ve genel olarak ametaldir.
- Halojenler metallerle iyonik bağlı bileşik yapar, hem metal hem ametallerle tepkime verebilirler.
- Flor hariç halojenler eksi bir ile artı yedi arasında farklı değişken değerlikler alabilmektedirler.
- 37:27Asal Gazlar (Soygazlar)
- Asal gazların elektron dizilimi ns² mp⁶ ile bitmektedir (helyum hariç), değerlik elektron sayısı helyumun 2, diğerlerininki 8'dir.
- Asal gazlar tek atomlu gaz halinde bulunurlar, bileşik oluşturmazlar ve kararlıdırlar.
- Asal gazlar ışıklandırma sistemlerinde kullanılmaktadır: helyum floresan lambalarda, neon tabelalarda, argon ampullerde ve xenon farlarda.
- 39:35Periyodik Sistem Soruları
- Bir A ve İki A grubu elementleri bileşiklerinde pozitif ve negatif değere sahip olabilir, ancak bu durum sadece hidrojen için geçerlidir.
- Periyodik sistemin Onyedi Grubu (Yedi A Grubu) elementleri halojenlerdir.
- Geçiş elementlerinin tamamı oda koşullarında katı halde bulunur, ancak cıva geçiş elementidir ve sıvı halde bulunur.
- 40:33F ve D Blok Elementleri
- F ve D blok elementleri hepsi metaldir ve oda koşullarında katı halde bulunur.
- F ve D blok elementleri bileşiklerinde pozitif yükseltgenme basamaklarına sahiptir.
- Oda koşullarında sıvı halde bulunan tek metal cıvadır, geri kalan geçiş elementleri katı halde bulunur.
- 41:40Elektron Dizilimleri ve Element Özellikleri
- Elektron dizilimi 1s² 2s² 2p⁶ olan elementler sekiz A grubu elementleridir ve oda koşullarında gaz halinde bulunurlar.
- Elektron dizilimi 1s² 2s² 2p² olan elementler dört A grubu elementleridir ve oda koşullarında katı haldedir.
- İlk yirmi elementin (Hidrojen, Helyum, Lityum, Berilyum, Oksijen, Klor vb.) kim olduğunu bilmek önemlidir.
- 43:09Elektron Dizilimleri ve Grup Özellikleri
- Elektron dizilimi 3s² 3p⁶ olan elementler sekiz A grubu elementleridir ve kararlı yapısından dolayı bileşik oluşturmazlar.
- Elektron dizilimi 3s² olan elementler üç periyot bir A grubu elementleridir ve su ile şiddetli tepkime verirler.
- Elektron dizilimi 2s² olan elementler iki periyot iki A grubu elementleridir ve oda koşullarında katı halde bulunurlar.
- 44:44Element Özellikleri ve Yanlış Bilgiler
- Hidrojen bir A grubu elementidir ancak ametal bileşiklerinde eksi bir ve artı bir değer alabilir.
- Bakır bir B grubu elementidir ve dördüncü periyotdadır.
- Lityum alkali metaldir ve bir A grubu elementidir.
- 46:23Periyodik Sistem Soruları
- Periyodik tabloda merdiven, metalle ametale ayıran bir çizgidir ve merdiven hizasındaki elementler yarı metaldir.
- X ve Y metal, T ise yarı metaldir; Z ise 7A grubunda olduğu için halojendir.
- K ve T aynı gruptakiler olduğu için benzer kimyasal özelliklere sahip olabilirler.
- 47:43Periyodik Sistem Özellikleri
- Altıncı periyotta bulunan bir elementin değerlik elektron sayısı 3 olabilir ve f blokta bulunabilir.
- D bloktaki element sayısı en fazladır ve verilen elementlerin tamamı oda koşullarında katı halde bulunur.
- S ve d bloktaki elementler aynı periyottadır, ancak nikel 8B grubundadır, 9B grubu değildir.
- 49:33Dersin Özeti
- Periyodik tablodaki yer bulma, periyodik tablonun tanıtımı ve grupların özellikleri anlatılmıştır.
- Grupların özel isimleri ve soru çözme öneminden bahsedilmiştir.
- Öğrencilere OGM materyalden ve MEB kitabından soruları çözmeleri tavsiye edilmiştir.