Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Osmanlı tarihinin en önemli sadrazamlarından Pargalı İbrahim Paşa'nın hayatını ve kariyerini anlatan bir tarih anlatımıdır. Konuşmacı, İbrahim Paşa'nın 1494 yılında Pargada'da doğumundan başlayarak, köle olarak Manisa'ya getirilmesi, Şehzade Süleyman'ın yanına yaren olarak alınması ve kısa sürede sadrazamlığa yükselmesi sürecini kronolojik olarak aktarmaktadır.
- Video, İbrahim Paşa'nın Mısır'daki görevleri, Mohaç Savaşı, Viyana Kuşatması ve Irakeyn Seferi gibi askeri seferlerindeki başarılarını, diplomatik becerilerini ve zamanla artan siyasi gücünü anlatmaktadır. Ayrıca İskender Çelebi ile olan çekişmesi, Bağdat seferindeki başarısızlığı ve sonunda 15 Mart 1535'te yay kirişi ile boğdurulması süreci de detaylı şekilde ele alınmaktadır.
- Konuşmacı, İbrahim Paşa'nın sadece Sultan Süleyman'ın dostluğuyla değil, üstün vasıfları ve istidadıyla bu makamlara yükseldiğini vurgulamakta, heykelleri sergilediği için öldürüldüğü iddiasını ve Kanuni Sultan Süleyman'ın kız kardeşi Hatice Sultan ile evlendiği iddiasının yanlış olduğunu belirtmektedir. Video, İbrahim Paşa'nın İstanbul'da yaptırdığı eserlerin günümüzde Türk ve İslam Eserleri Müzesi olarak hizmet verdiği bilgisiyle sonlanmaktadır.
- 00:23Pargalı İbrahim Paşa'nın Vezirlik Tarihi
- Pargalı İbrahim Paşa, Osmanlı tarihinin en çok bilinen ve konuşulan sadrazamıdır.
- Vezirlik makamı Osmanlı'da Orhan Bey ile başlamış, kardeşi Alaaddin Bey ilk vezirdir.
- Vezir kelimesi Arapça "yük" kelimesinden gelir ve vezir "bu yükü yüklenen kişidir", Vezir-i Azam ise "ağır yük yüklenen" demektir.
- 01:24İbrahim Paşa'nın Doğumu ve Köle Olduğu
- İbrahim Paşa 1494 yılında Pargada (Epius) doğmuştur.
- En meşhur hikayesinde, küçük Piyatro'dan korsanlarca kaçırılıp Manisa'da dul ve zengin bir kadına satılmıştır.
- Saruhan sancakbeyi Şehzade Süleyman, ava çıktığında keman çaldığını duyunca yaşlı kadından bu köleyi kendisine satmasını istemiştir.
- 02:16İbrahim Paşa'nın Köle Olduğu Dönemdeki Müzik
- O dönemde keman vardır ancak bildiğimiz şekilde keman yoktur, 1550'lerden itibaren yaygınlaşmaya başlayacaktır.
- O dönemde daha çok violin'e benzeyen Bizans liri (Avrupa'daki adı rebec) ve İtalyan müzisyenlerin kullandığı kemana benzeyen elle ya da lia de bracco adı verilen çalgılar vardır.
- Köle olmuş bir çocuğun pek yaygın olmayan bir çalgıyı kullanması akla yatkın görünmüyor, bu nedenle İbrahim Paşa'nın İskender Paşa tarafından (Bosna valisi) zeka vasfıyla öne çıkıp şehzadeye hediye edilmiş olabileceği düşünülmektedir.
- 03:47İbrahim Paşa'nın Eğitim ve Kariyeri
- Enderun'da yaklaşık üç yıla yakın eğitim almıştır.
- İstanbul'a geldikten sonra Ademe-i Hassa reisi, doğancıbaşı ve has odabaşıcılık gibi önemli görevler üstlenmiştir.
- Askeri alanda da eğitimi olsun diye Belgrad seferine gönderilmiştir.
- 04:22Sadrazamlık Makamına Yükselişi
- Sadrazamlık makamına geliş hızı ve orada üç sene kalması muazzam istidatlı bir devlet adamı olduğunu gösterir.
- Başlangıçta etraftaki devlet ricalini rahatsız etmiş, ancak alçakgönüllü olmasıyla ve istidadının yüksekliğini kısa zamanda göstermesiyle sarayda sevilen bir karakter haline gelmiştir.
- Sultan Süleyman'ın ona olan muhabbetinin de insanları onu sevmesine sebep olduğu iddialar arasında yer almaktadır.
- 05:05Hain Ahmet Paşa İsyanı ve İbrahim Paşa'nın Müdahalesi
- 1523'te Sultan Süleyman, Baba Yadigarı veziri azam Piri Mehmed Paşa'nın yerine Pargalı'yı sadrazam olarak atamıştır.
- Bu, o döneme kadar iki vezir vezir-i azamlığa yükseltilirken, hasodabaşılık gibi bir makamdan bu seviyeye yükselen ilk kişi olmuştur.
- Hain Ahmet Paşa, Piri Mehmet Paşa'dan sonra veziri azamlığı en güçlü adayken yerini Pargalı'nın getirilince çıldırmış, önce Mısır beylerbeyi olmak için izin istemiş, sonra isyan etmiştir.
- 06:13İbrahim Paşa'nın Mısır'daki Faaliyetleri
- İbrahim Paşa, Hain Ahmet Paşa'yı yenip kellesini hünkara göndermiştir.
- Mısır'ın ihyası adına hazineyi korumak için iki kule yaptırmış ve Kanunname adıyla bilinen reformlar dizisini düzenlemiştir.
- Mısır'dan Portekiz'in Hint Denizi'ndeki faaliyetlerini engellemek için kurduğu elli kadırgalık Mısır Kaptanlığı önemlidir.
- 07:14İbrahim Paşa'nın Ailesi
- İbrahim Paşa'nın Hatice Sultan ile evlenmiş fikrine katılmıyor, bunun için hiçbir kanıt yoktur.
- Eşi kendisini Sultan'a hediye eden İskender Paşa'nın torunu olan Muhsin Hatun'dur.
- Düğünündeki şatafatı nedeniyle muhtemelen Hünkar'ın kız kardeşi ile evlendiği düşünülmüştür, ancak İbrahim Paşa zaten şatafatı seven birisiydi ve kendisi böyle bir düğün yapmak istemiş olabilir.
- 07:50İbrahim Paşa'nın Mısır Seferi ve Mohaç Zaferi
- Sultan Süleyman, İbrahim Paşa'nın oğlunun sünnetine davetli olarak gittiğinde, gösterişli hazırlık karşısında "bizim oğlanın sünneti bu kadar şaşaalı değildi" demiş, İbrahim Paşa ise "bu düğünün şeref misafiri sizsiniz" diyerek kıvrak zekasını göstermiş.
- İbrahim Paşa, Mısır'dayken yeniçeri isyanına maruz kalmış ve isyan bastırıldıktan sonra İstanbul'a dönmüş.
- Mohaç Savaşı, Habsburglularla Macarların yakınlaşması ve yeniçerilerin sefer yapma heyecanı nedeniyle gerçekleşmiş, İbrahim Paşa bu seferin başkomutanı olarak atanmış.
- 08:55Mohaç Savaşı ve İbrahim Paşa'nın Ölümü
- İki-üç saat içinde biten savaşta Osmanlı ordusu orantısız bir güç göstermiş, verdiği zayiat sadece yüz elli kişi olmuş.
- İbrahim Paşa'nın öldürülme sebeplerinden biri heykel olduğu söylenir, ancak bu iddia akla muhal çünkü heykeller on sene ambarda saklandıktan sonra ortaya çıkarılmış.
- Mohaç seferinden üç gün sonra Herkül, Apollo ve Artemis tunç heykelleri, Macar ressamların tabloları ve birçok kitap İstanbul'a götürülmüş.
- 11:01İbrahim Paşa'nın Siyasi Yükselişi
- İbrahim Paşa, seferde gösterdiği muvaffakiyeti, Anadolu'daki isyanları bastırmada da göstermiş ve seraskerliği ele almış.
- Rumeli beylerbeyi makamını geri alarak üç makamı aynı anda ittihaz etmeye başlamış ve tuğ sayısı dörtten yediye çıkarılmış.
- Batılıların "sultan'ı yöneten adam" yakıştırması kendisine yapıldığında "ben ancak onun kölesi olabilirim" demiş, haddini bildiğini göstermiş.
- 12:00İbrahim Paşa'nın Dış Siyaseti ve İrakeyn Seferi
- Viyana Kuşatması'nda Pargalı İbrahim'in beşinci Karl ile anlaştığına dair söylentiler yüzünden kuşatma bitirilmiş iddiası var, ancak elle tutulur hiçbir belgesi yoktur.
- İbrahim Paşa, 1533 yılında yapılacak olan İstanbul Antlaşması'nın koşullarını görüşmek için gelen Avusturya elçilerine, kendisinin bir tarafa Luter'i, diğer tarafa Papa'yı oturtarak görüşmesini sağlayabileceğini söylemiş.
- İrakeyn seferi, İbrahim Paşa'nın durumuyla ilgili önemli bir dönüm noktasıdır; artık bütün gücü elinde tutmaya başlamış ve bu durum sonunda Devlet-i Ali'yi hazırlamış.
- 13:47İbrahim Paşa'nın Son Yılları
- İbrahim Paşa'nın servetinin iki katı olan başdefterdar İskender Çelebi, Sultan tarafından serasker kethüdalığı'na getirilmiş ve İbrahim Paşa'yı denetlemesi istenmiş.
- İbrahim Paşa, İskender Paşa'dan istediği yüz on askerden sadece otuzunu almış, bu askerleri yağma ettikleri bahanesiyle öldürtmüş.
- Sefer Bağdat üzerine yapılsa da Konya'da iken İskender Paşa'nın satın aldığı ve yakalanan İranlı askerlerin yönlendirmesiyle fikrini değiştirip Tebriz'e yönelmiş, başarısız bir seferin baştan kabulü demek oluyor.
- 14:41İbrahim Paşa'nın İrakeyn Seferi ve Sonuçları
- Sultan Süleyman'ın Bağdat'a yola çıkmasıyla birlikte, lojistikten sorumlu olan Serasker Kethüdası İskender Çelebi görevinden alınıp Bağdat fethedildikten sonra idam edilmiştir.
- Celalzade'ye göre sefer sırasında haksız yere pek çok masumun canına kıyılmış ve hazineden büyük paralar harcanmıştır.
- Modern dönemin birçok tarihçisi, bu idamların genelde haksız olduğunu ve sarayda İskender Çelebi'yi sevenlerin arasında huzursuzluk çıkardığını, Pargalı İbrahim'in idamını hızlandırdığını anlatır.
- 15:52İbrahim Paşa'nın Güçlenmesi ve Saray İçindeki Durum
- Venedik elçisinin tespiti ilginçtir: Sultan, bütün paşalar ve saray erkanı toplandığında İbrahim Paşa yanında olmadan kesinlikle bir karar almıyor, İbrahim ise Sultan olmadan da tek başına kararlar alabiliyor.
- Bu durum Sultan'ın etrafındaki kendisine iyi tavsiyeler veren insanların azaldığını ve ordusunun güç kaybettiğini göstermektedir.
- Rüstem Paşa, İbrahim Paşa'nın Sultan'ın muhabbetini kazanmaya başladığını ve Hürrem'in de bunda etkisi olduğunu fark ederek, İbrahim Paşa'nın Diyarbakır Beylerbeliği'ne atamaya muvaffak olmasına engel olmaya çalışmıştır.
- 17:11İbrahim Paşa'nın Sonu ve Ölümü
- İbrahim Paşa'nın "Serasker-i Sultan" diye imzalamış olduğu fermanlar, kendisini Sultan gibi görmeye başladığı iddiasını desteklemektedir.
- İbrahim Paşa'nın öldürülme sebebi, Mustafa'nın yanında yer alması, saray içerisinde düşman kazanması, padişahın etrafını boşaltması ve kendini tek hüküm sahibi gibi görmeye başlamasıyla kellesini tehlikeye atmış olabilir.
- 15 Mart gecesi Irakeyn seferinden döndükten yaklaşık iki ay sonra iftar için saraya davet edilen İbrahim Paşa, uyuduğu odasında dört dilsiz cellat tarafından yay kirişi ile hanedan ailesine yaraşır bir biçimde boğdurulmuştur.
- 20:54İbrahim Paşa'nın Mirası ve Özellikleri
- Osmanlı vefatı ile birlikte geriye gidiyor, ölümünden sonra asıl önemi daha iyi anlaşılmıştır.
- Müziği, sanatı pek sevdiği, tarihi parçalar ve antikalar toplayarak tarihe ilgisini gösterdiği, büyük İskender'i, Homeros'u kendi dillerinden okuyacak kadar kültürlü ve idealist bir insan olduğu bilinmektedir.
- İstanbul'da, Mekke'de, Selanik'te pek çok cami, medrese, çeşme, hamam yaptırmış, kendi cebinden cömertliği herkes tarafından takdir edilmiş bir zattır ve bugün Sultan Süleyman tarafından kendisi için yaptırılan sarayı Türk ve İslam Eserleri Müzesi olarak hizmet vermektedir.