Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, AUZEF Çocuk Gelişimi Bölümü'nde verilen Gelişimsel Psikopatoloji dersinin altıncı ünitesinin ders özetidir ve özgül öğrenme bozukluğu hakkında kapsamlı bilgiler sunmaktadır.
- Video, özgül öğrenme bozukluğunun tanımı, tarihsel gelişimi, epidemiyolojisi ve etiyolojisi ile başlayıp, öğrenme bozukluğunun üç ana grubunu (okuma, yazma ve aritmetik bozukluğu) açıklamaktadır. Ardından duygusal, sosyal, akademik, dil, algısal kavramsal, motor koordinasyon, bellek, dikkat ve hareket, organizasyon alanlarındaki belirtiler ele alınmakta, tanısal değerlendirme süreci, DSM-5 tanı kriterleri ve yönetim yaklaşımları detaylandırılmaktadır.
- Video ayrıca öğrenme bozukluğunun okul öncesi, okul dönemi ve ergenlik sonrası üç farklı dönemdeki klinik özellikleri, eşlik eden durumlar, ayırıcı tanı ve özgül öğrenme bozukluğu olan çocukların eğitim ve yaşam durumları hakkında istatistiksel bilgiler içermektedir.
- 00:11Özgül Öğrenme Bozukluğu Tanımı
- Öğrenme, bireyin çevresiyle etkileşimi ve yaşantıları sonucu davranışlarında meydana gelen uzun süreli ve nispeten kalıcı değişimlerdir.
- Özgül öğrenme bozukluğu, uygun müdahalelere rağmen en az altı aydır süren, öğrenme ve okul becerilerini kullanma ile ilgili güçlükleri içeren nörogelişimsel bir bozukluktur.
- Özgül öğrenme bozukluğu, okuma, yazılı anlatım veya matematik alanlarında genel zeka düzeyine oranla daha düşük akademik başarı göstermesiyle karakterizedir.
- 00:59Öğrenme Bozukluğu Tarihi
- Öğrenme bozukluğu kavramı tıp literatürüne 1870'li yıllarda girmiştir.
- 1877'de Kusma ol, görme ve konuşma sorunu olmayan ve entelektüel kapasitesi yerinde olduğu halde okuyamayan kişiler için kelime körlüğü terimini kullanmıştır.
- 1962'de Kirk tarafından ilk kez öğrenme güçlüğü terimi kullanılmıştır.
- 02:04Özgül Öğrenme Bozukluğunun Grupları
- Özgül öğrenme bozukluğu, okuma bozukluğu (disleksi), yazma bozukluğu (disgrafi) ve aritmetik bozukluğu (diskalkuli) olarak üç grupta ele alınmaktadır.
- Disleksi olan çocuklar sözcükleri tanıya bilmelerine rağmen sesleri birleştirmekte güçlük yaşarlar.
- Yazma bozukluğu olan çocuklar sınıftaki yaşıtlarına göre yazmaları yavaştır, harf, hece, noktalama, gramer yanlışları yaparlar ve çoğunlukla ünlü harfleri atlarlar.
- Aritmetik bozukluğu olan çocuklar dört işlemi yapmakta zorlanırlar, problemin çözümüne gitmekte sıkıntı çekerler ve toplama ve çıkarma yaparken parmakla sayarlar.
- 03:15Epidemiyoloji ve Etiyoloji
- Özgül öğrenme bozukluğunun okul çağındaki çocuklarda yaygınlığı %5 ile %15, erişkinlerde ise ortalama %4 olarak bildirilmiştir.
- Erkek-kız oranı genellikle 2:1 veya 3:1 civarındadır; erkeklerde okuma ve yazılı anlatım bozukluğunun, kızlarda ise matematik bozukluğunun daha fazla olduğu saptanmıştır.
- Özgül öğrenme bozukluğunun nedenleri henüz tam olarak aydınlığa kavuşmamıştır, ancak çeşitli genetik, epigenetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi ile ortaya çıkan nörogelişimsel bir bozukluktur.
- Gebelikte annenin sigara, alkol ve uyuşturucu kullanması, beslenmesi ve kullandığı ilaçlar gibi çevresel etkenler de neden olarak gösterilebilmektedir.
- 04:39Öğrenme Bozukluğunun Klinik Özellikleri
- Öğrenme bozukluğu, çocuğun sadece akademik yaşantısını etkilemekle kalmayıp yaşamının diğer alanlarını da etkisi altına alan bir sorundur.
- Öğrenme bozukluğu okul öncesi (erken dönem), okul dönemi (7-11 yaş arası) ve ergenlik ve sonrası (12 yaş ve erişkin) olarak üç döneme ayrılabilir.
- Öğrenme süreci, bilginin alınması, düzenlenmesi, bellekte depolanması ve iletilmesine ilişkin dört temel alanda beceri gerektirir.
- 05:31Okul Öncesi Dönem Belirtileri
- Bu dönemde çocukların gelişim süreçleri bireyden bireye önemli değişiklikler gösterebilmekle birlikte, belirgin gecikmeler ya da bazı alanlarda çok iyi performansa rağmen bazı alanlarda ciddi yetersizlikler özgül öğrenme bozukluğu için sinyal olarak algılanmalıdır.
- Dil alanında kelime ve cümle düzeyinde konuşmanın gecikmesi, sözcük dağarcığının yaşa uygun olmaması, nesnelerin isimlerini ve eylem sözcüklerini karıştırmak, ses ya da hecelerin ardışıklığını öğrenmekte zorlanmak ve sözcükleri doğru telaffuz edememek dikkat çekicidir.
- Algısal ve kavramsal alanda renk, sayı ve geometrik şekilleri öğrenmekte ve ayırt etmekte güçlük çekmek, eşleştirme, sınıflandırma ve sıralama güçlükleri, zıt kavramları öğrenmekte zorlanmak ve zaman, mekan, yön kavramlarına ilişkin güçlükler belirgindir.
- Motor koordinasyon alanında sakarlık, denge güçlüğü, lego ve yapboz yapmada zorlanma, koşma, zıplama ve tırmanmada beceriksizlik, el tercihinde gecikme, düğme iliklemekte ve yardımsız giyinmekte zorluk çekmek, kesme, yapıştırma, boyama, çizim faaliyetlerinde isteksiz ve başarısız olmak, kalemi hatalı tutma ve geometrik şekillerin çiziminde güçlük görülebilir.
- Bellek alanında haftanın günlerini, sayıları, öğretmenin ve arkadaşlarının isimlerini işittiklerini, gördüklerini ve onların sırasını hatırlamakta güçlük çekmek, şekil, büyüklük, renk, zaman gibi temel kavramları öğrenmekte güçlük yaşayabilirler.
- Dikkat alanında hareket alanında dikkatin çabuk dağılması, sözlü yönergeleri dinleme ve izlemede zorluk, dikkatini bir noktaya odaklamakta ve sürdürmekte güçlük vardır; bazı çocukların el ve ayakları sürekli hareket halindedir ve hareketsiz oturmakta güçlük çekebilirler.
- Organizasyon alanında her zaman yaptığı işleri yerine getirmekte, bir işe başlamakta ve bitirmekte zorlanabilir, giyinirken giysilerin sırasını karıştırabilirler.
- Duygusal, sosyal alanda yaşından daha çocuksu davranabilirler, yalnız başına ya da daha küçük çocuklarla oynayabilir, oyuncakların seçimi ve kullanımında yaşından daha çocuksu tercihleri olabilir, duygularının denetiminde zorlanabilir, aşırı tepki gösterebilir ve düşünmeden harekete geçebilirler.
- 08:58Okul Dönemi Belirtileri
- Özgül öğrenme bozukluğunda belirtilerin fark edilmesi ve tanı konulması sıklıkla ilkokul döneminde olmaktadır.
- Dil alanında sesler ile harfler arasındaki bağlantıların öğrenilmesi genellikle yavaştır, sözcükleri oluşturan sesleri algılamakta, sözcükleri doğru telaffuz etmekte ve benzeşen sesleri algılamakta güçlük çekebilirler.
- Algısal ve kavramsal alanda yaşına uygun oyunları anlamakta zorlanabilirler, akıl yürütmekte ve sorun çözmekte güçlük çekebilirler, yeni becerileri yavaş öğrenebilirler, saati öğrenmekte, zamana ilişkin kavramları ve fiillerin zamanlarını anlamakta zorlanabilirler.
- Motor koordinasyon alanında kalemi kontrol etme becerilerinde yetersizlik görülebilir ve el yazıları bozuk olabilir, harfleri ve şekilleri yanlış yönden başlayarak çizebilirler, şekilleri kopya etmekte ve çizmekte güçlük çekebilirler, sağ ve sol karıştırabilirler, ayakkabı, kravat bağlamakta zorlanabilirler, fiziksel çevreyi algılamada sorun yaşayabilirler.
- Bellek alanında günler, aylar, sayılar ve alfabenin ardışıklığını hatırlamakta güçlük yaşayabilirler, yeni öğrendikleri bilgiyi hatırlamakta ve sırasıyla anlatmakta yetersizlikleri olabilmektedir, okul gereçlerini sıkça kaybedebilirler.
- Dikkat ve hareket alanında sözlü yönergeleri izlemekte zorlanabilirler, okur ya da yazarken dikkatini toplamakta güçlük çekebilir ve dikkat süresi genellikle kısadır.
- Organizasyon alanında materyallerini temiz, düzenli bir şekilde korumakta, ödevlerini ve projelerini planlamakta, yaptıkları işleri kontrol etmekte güçlük çekebilirler.
- 11:52Özgül Öğrenme Bozukluğunun Belirtileri
- Duygusal ve sosyal alanda arkadaş edinmekte güçlük çekebilirler, arkadaşları tarafından kolay yönlendirilebilir ve grup oyunlarına kışkırtılabilirler.
- Ergenlik döneminde fiziksel değişiklikler ve akademik yük yetersizlikleri ortaya çıkabilir, düşük kendilik algısı depresyon ve öfke patlamalarına yol açabilir.
- Dil alanında uzun açıklamaları yorumlamakta, düşüncelerini ifade etmekte, açık uçlu soruları yanıtlamakta ve doğru okumakta güçlük çekebilirler.
- 13:01Algısal ve Motor Alanındaki Belirtiler
- Algısal kavramsal alanda bilgiyi yanlış yorumlayabilir, soyut kavramları anlamakta, sonuç çıkarmakta ve özetlemekte güçlük çekebilirler.
- Motor koordinasyon alanında koordinasyon ve uzamsal yönelmede zayıflıklar sürebilir, sağ-solunu karıştırmaya devam edebilirler.
- Bellek alanında yeni bilgiyi izlemekte zorlanabilir, unutabilir ve tekrarlatma gereksinimi duyabilirler.
- 13:48Dikkat ve Organizasyon Alanındaki Belirtiler
- Dikkat ve hareket alanında okurken veya yazarken dikkat süresi genellikle kısadır, detaylara az dikkat ederler.
- Organizasyon alanında işlerini yavaş tamamlarlar, zamanını ve etkinliklerini düzenlemekte zorlanabilirler.
- Duygusal ve sosyal alanda yüz ifadesini, vücut dilini doğru yorumlamakta, ince şakaları anlamakta ve topluluk önünde konuşmakta güçlük çekebilirler.
- 14:37Tanısal Değerlendirme
- Özgül öğrenme bozukluğu tanısı DSM-5 tanı ölçütleri kullanılarak klinik değerlendirme ile konulur, çocuğun tıbbi, gelişimsel ve eğitimsel özellikleri araştırılır.
- Tanı sürecinde çocuğun öğrenme bozukluğu olup olmadığını belirlemek, nasıl öğrendiğini anlamak ve niçin öğrenemediğini açıklamak hedeflenir.
- Zeka testleri ve akademik başarı testleri olarak iki ana bölüme ayrılabilir, bu testler çocuğun zeka seviyesini ve öğrenme stilini belirlemekte yardımcı olur.
- 15:44Zeka Testleri ve Akademik Başarı Testleri
- Zeka testleri zeka seviyesi ve özel alanları ile ilgili bilgi verir, özgül öğrenme bozukluğunda sadece belli zihinsel yeti alanlarında genel zeka ile tutarsız düşüklük görülür.
- Özgül öğrenme bozukluğunda en çok etkilenen bilişsel alanlar çalışma belleği, işlem hızı ve sözel kavrama alanıdır.
- Akademik başarı testleri okuma, yazma, heceleme ve matematik testlerini içerir, bu testler çocuğun akranları ile karşılaştırıldığında özel öğrenme alanındaki başarı düzeyini belirler.
- 17:42DSM-5 Tanı Kriterleri
- Özgül öğrenme bozukluğu tanısı, gerekli girişimlerde bulunulmuş olmasına karşın en az altı aydır süren belirli öğrenme ve okul becerilerini kullanma güçlükleri ile konulur.
- Öğrenme güçlükleri okul yıllarında başlar, ancak etkilenen okul becerileri ile ilgili gerekler kişinin sınırlı yeterliliğini aşmadıkça tam olarak kendini göstermeyebilir.
- Öğrenme güçlükleri, zihinsel yetersizlik, düzeltilmemiş görme ya da duyma keskinliği, diğer ruhsal ve sinirsel bozukluklar ile daha iyi açıklanamaz.
- 18:52Eşlik Eden Durumlar ve Ayırıcı Tanı
- Özgül öğrenme bozukluğu tanısı koyarken çocukların aldıkları eğitimle ilgili kalite ve sorunlar dikkate alınmalıdır.
- Duyu organları ile ilgili bozukluklar ve nörolojik bozukluklar dışlanmalıdır, çeşitli medikal durumlar öğrenme becerisini etkileyebilir.
- Öğrenme bozukluğu olguları okul başarısızlığı nedeniyle getirilmekle birlikte okul korkusu, depresyon, davranış bozuklukları gibi farklı klinik görünümler de olabilir.
- 19:56Yönetim ve Gidiş
- Öğrenme bozukluklarının tedavisine geçmeden önce önleyici müdahaleler üzerinde durulmalıdır, ilk basamakta her öğrenci için yüksek kalitede eğitimin sağlanması hedeflenmelidir.
- Günümüzde özgül öğrenme bozukluğu olan çocuklar için onaylanmış tıbbi bir tedavi yoktur, aile desteğine yoğun ihtiyaç duyulmaktadır.
- Özgül öğrenme bozukluğu tipik olarak ömür boyu devam eden yapısal bir bozukluktur, ancak bazılarında zamanla güçlüklerin tümüyle çözüldüğü bildirilmektedir.