• Buradasın

    Osmanlı Tarihindeki İlk Kızılbaş İsyanı: 1511 Kızılbaş İsyanı

    youtube.com/watch?v=JDkQoXKomf0

    Yapay zekadan makale özeti

    • Bu video, Osmanlı tarihindeki ilk kızılbaş isyanı olan 1511 Kızılbaş İsyanı'nı anlatan tarihsel bir anlatımdır. Videoda II. Bayezid, Şahkulu, Karaman Beylerbeyi Haydarpaşa, Hadım Ali Paşa, Şehzade Ahmed ve Safevi Şah İsmail gibi tarihi karakterler yer almaktadır.
    • Video, Safevi Devleti'nin kuruluşu ve Osmanlı Devleti ile olan ilişkisinden başlayarak, Şahkulu'nun hayatı ve kızılbaşlık hareketinin gelişimini anlatmaktadır. Ardından 1511 yılında başlayan isyanın aşamaları kronolojik olarak incelenmekte, Şahkulu'nun Antalya, Burdur, Kütahya ve Manisa gibi şehirleri ele geçirmesi, Osmanlı devlet adamlarını öldürmesi ve sonunda Çubuk Ovası'nda yaşanan savaşın detayları aktarılmaktadır.
    • Videoda ayrıca Hadım Ali Paşa'nın Şahkulu'yu takip etmesi, savaşta Hadım Ali Paşa ve 170 Osmanlı askeri hayatını kaybetmesi ve Yavuz Sultan Selim'in tahta çıktıktan sonra Anadolu'daki kızılbaşları sürgüne göndermesi gibi önemli olaylar da anlatılmaktadır.
    00:06Kızılbaş İsyanı'nın Arka Planı
    • 1511 yılında II. Bayezid ve oğulları arasında yaşanan taht mücadelesi döneminde, Kızılbaş şeyhi Şahkulu liderliğinde ayaklanan Alevi Türkmenler, birçok şehri kontrol altına alarak dört sancak beyi ve dört Osmanlı paşasını katletti.
    • 1501 yılında Safevi Devleti yeni kurulmuş, İsmail kendisini Şah ilan ederek Akkoyunlu topraklarına göz dikmişti ve 1508 yılında topraklarının tamamını işgal ederek Akkoyunlu Devleti'ne son verdi.
    • Safeviler, Osmanlı Devleti ile sınır komşusu olup, Erzurum'dan Hürmüz'e kadar devasa büyüklükte bir toprağın sahibi olsalar da gözlerini Osmanlı hakimiyetindeki Anadolu'ya dikmişlerdi.
    01:26Safevilerin Anadolu'ya Yaklaşımı
    • 15. yüzyılın başından beri Türk geleneklerine sıkı sıkıya bağlı olan Teke bölgesindeki Alevi Türkmenler, Erdebil kentindeki Safevi tarikatı ile haberleşmeyi kesintisiz sürdürmekteydi.
    • Osmanlı Devleti'nde Sultan II. Bayezid ve oğulları arasındaki güç mücadelesi otoriteyi zayıflatmış, şehzadelerin hükümdar olma hususundaki rekabetleri Anadolu'da Kızılbaş faaliyetlerini kolaylaştırmıştı.
    • Kızılbaş ismi, Safevi tarikatı müritlerinin on iki imam inancını anımsatmak amacıyla kafalarına taktıkları kızıl renkli mihverden gelmektedir.
    02:05Safevilerin Alevi Türkmenlerle İlişkileri
    • Şah İsmail, Kızılbaşlılığı demografik açıdan üstün hale getirmek ve hakim olduğu toprakları batıya doğru genişletmek için 1508 yılından itibaren Anadolu'da yaşayan Alevi Türkmenlerle yakın ilişkiler kurulmasını istedi.
    • Osmanlı yönetimi, göçebe Türkmenleri yaşam tarzına aykırı olmasına rağmen iskana zorlayıp vergiye bağlamaya kalkışınca Türkmenler her fırsatta isyan çıkarmaya başladı.
    • Fatih Sultan Mehmed döneminden beri süregelen bu olaylar karşısında Alevi Türkmenler Safevilerden medet ummaya ve onların yararına çalışmaya başladı.
    02:43Şah İsmail'in Türkmenlere Yaklaşımı
    • Şah İsmail Tekeli Türkmenlerine çok değer verip onları devlet kademelerinde çeşitli görevlere atadı.
    • Bu olaylar, vergi ödemek istemeyen ve iskan politikasına uyum sağlayamayan Türkmenlerin, kendi inançlarına yakın olan Şah İsmail'i bir kurtarıcı olarak görmelerine neden oldu.
    • Şah İsmail II. Bayezid'a mektup yazarak taraftarı olan Türkmenlerin Erdebil'deki tekkeyi ziyaret edebilmeleri için kolaylık sağlamasını istedi ve II. Bayezid bu isteği olumlu yanıtlayarak Alevilerin Erdebil tekkesini ziyaret etmelerine izin verdi.
    03:16İsyanın Başlangıcı
    • Çoğunluğu sipahi olan Tekeli Türkmenlerinin Erdebil'e gidip dönmemelerinden dolayı Tekeli bölgesindeki sipahi sınıfında azalmalar olmasına, bu da devletin önemli maddi kaynağı olan vergi sisteminin sarsılmasına neden oldu.
    • Bu durum Beyazıt'ı rahatsız ederken, çok geçmeden Erdebil'e gitmek isteyen Tekeli Türkmenlerine geri dönmek şartıyla izin verilmeye başlandı.
    • Bundan hoşnut olmayan Tekeli ve Hamit ilinde yaşayan Türkmenler, Osmanlı yönetimine karşı bir ayaklanma başlattı ve bu ayaklanma kısa sürede bastırılırken, Beyazıt'ın emriyle ayaklanmaya katılan Alevi Türkmenler Moon ve Koron şehirlerine sürüldü.
    03:58Şahkulu'nun Liderliği
    • Kendilerine dayatılan sistemi kabullenmeyen, göçebe hayatlarına devam edip vergi vermek istemeyen Alevi Türkmenler, Kızılbaş şeyhi Şahkulu'na giderek yardım isteğinde bulundu.
    • Şahkulu, çocukluğundan itibaren Kızılbaş kültürüyle büyütülüp bu kültürü benimseyen cesur, adaletli ve zeki birisiydi; babası Şeyh Halife Safevi tarikatının önde gelen isimlerinden olup uzun yıllar Safevi tarikatında hizmette bulunmuştu.
    • Babasının hayatını kaybetmesinin ardından Kızılbaş şeyhi olan Şahkulu, Antalya'ya bağlı Yalınköy'deki bir mağarada Safevi tarikatının görüşlerini yaymaya devam etmekteydi.
    04:35Şahkulu'nun Mehdi İlanı
    • Alevi Türkmenlerin akın akın gelerek kendisinden medet umması üzerine Şahkulu bunu kullanarak kendisini Mehdi ilan etti.
    • Ancak onun kendisini Mehdi ilan etmesine gerek kalmadan Türkmen taraftarlarınca büyük bir kurtarıcı, hatta Allah'ın tecessüm etmiş şekli ve peygamber olarak görülmeye başlanmıştı.
    • Yavaş yavaş etrafında toplanan müritlerine hitap eden Şahkulu, artık büyük kurtuluşun zamanının geldiğini, Osmanlıoğulları'nın süresinin dolduğunu, kendisine bütün yeryüzünün hakimiyetinin verildiğini, gökyüzünden kılıç indirildiğini, bununla bütün milletleri hükmü altına alacağını söyledi.
    05:11İsyanın Yayılması
    • Kısa zaman önce İstanbul'da küçük kıyamet denilen büyük depremin yaşanması, müritlerinin kıyamet vaktinin geldiğine inanmasını daha da kolaylaştırdı.
    • 1510 yılının sonlarına doğru civardaki tüm Alevilere haber yollayan Şahkulu Safevi hükümdarı Şah İsmail'e biat edilmesini ve kendilerine zulmeden Osmanlı yönetimine karşı isyana kalkışmalarını istedi.
    • Bu dönemde Sultan II. Beyazıt, devlet yönetiminden elini eteğini çekmiş, oğulları arasında taht kavgası baş göstermiş ve Osmanlı yönetimi tamamen vezirlerin eline kalmıştı.
    05:44Şahkulu'nun İlk Hareketleri
    • Aslında Antalya'da sancakbeyi olan Şehzade Korkut Şahkulu'nun faaliyetlerinin haberini almış ve Hasan Paşa komutasında bir orduyu onun üzerine göndermişti.
    • Ancak Şah Kulu ve müritleri 1510 kışını Antalya'nın dağlarında saklanarak geçirdiklerinden Osmanlı ordusu tarafından bulunamamıştı.
    • 1511 yılının Mart ayında Yenice Derbendi'ne giderek tımarları ellerinden alınmış eski Karaman sipahilerini örgütleyen Şahkulu sipahilerin kendilerine katılmalarını sağladı.
    06:24İsyanın Yayılması ve İlk Zaferler
    • Mahiyetindeki 400-500 kadar adamla yol kesmeye, devlet görevlilerini öldürmeye ve kervanlara saldırarak yağmalamaya başlayan Şahkulu, yeniden Antalya'ya doğru yürüyüşe geçti.
    • Antalya'ya geldiklerinde burada bekleyen diğer müritleri ile birleşerek topluca Manisa'ya doğru ilerlemeye başladılar.
    • Bu sırada Manisa sancakbeyi olarak tayin edilen Şehzade Korkut, Manisa'ya doğru yola çıkarken geriden gelen çadırları ve eşyaları isyancılar tarafından saldırıya uğradı, ancak Serasker Hasan Paşa buna engel oldu.
    07:01Antalya Kuşatması
    • Şah Kulu bu olayın ardından yanına aldığı 3000 kişilik bir kuvvetle Şehzade Korkut'un eşyalarının peşine düştü.
    • Antalya önlerinde Serasker Hasan Paşa liderliğindeki küçük bir Osmanlı birliği ile savaşa girişen Şah Kulu, bazı askerlerin taraf değiştirip kendi safına katılması sonucu Hasan Paşa'yı bozguna uğrattı.
    • Savaşta yaralanan Serasker Hasan Paşa Antalya kalesine sığınırken, Şah Kulu kısa sürede kaleyi kuşatma altına aldı ve iki günlük kuşatma sırasında Antalya şehrini tamamen yağmalayan isyancılar, Şehzade Korkut'un hazinesini ve eşyalarını da ele geçirdi.
    07:36İsyanın Yayılması ve Zaferler
    • Antalya üzerindeki kuşatmayı zaman kaybı olarak gören Şah Kulu, Döşemealtı, Korkuteli, Elmalı Bucak ve İsparta'yı ele geçirip birçok kişiyi öldürdükten sonra Burdur'a yöneldi.
    • Olayların haberini alan Burdur sancakbeyi Murat Paşa, isyancıları Burdur'un girişinde karşıladı ve taraflar arasında savaş patlak verdi, ancak Şah Kulu bir kez daha zafer kazanarak Burdur'u ele geçirdi.
    • Sancakbeyi Murat Paşa'yı öldürttü, camileri yaktı, zenginlerin mallarına el koydu ve şehri baştan aşağı tahrip etti.
    08:13Kütahya ve Manisa'ya Yolculuk
    • Bu sırada yanındaki adamlarını beylerbeyi, sancakbeyi ve subaşı sıfatlarıyla ele geçirdiği bölgelere tayin etmeye başladı.
    • Burdur'da bir süre dinlendikten sonra 16 Nisan 1511 günü Anadolu Beyliği'nin merkezi olan Kütahya'ya doğru yürüyüşe geçti.
    • Yolu üzerindeki Keçiborlu, Sandıklı, Sincanlı ve Afyon'u ele geçirip yağmaladıktan sonra Kütahya yakınlarında karargah kurdu.
    08:38Osmanlı Ordusuyla Karşılaşma
    • İsyanın bir türlü kontrol edilememesi üzerine Osmanlı sadrazamı Hadım Ali Paşa, Anadolu Beylerbeyi Karagöz Ahmed Paşa'yı ve yaklaşık 5 bin kişilik Osmanlı askerini isyancıların üzerine gönderdi.
    • Müritleriyle birlikte Kütahya önlerinde bekleyen Şah Kulu, Osmanlı ordusunun geldiğini görünce savaş alanından geri çekilip mallarını ve eşyalarını geride bıraktı.
    • Karagöz Ahmet Paşa'nın adamları ve Kütahya halkı bu malları yağmalamakla meşgulken, Şah Kulu ve müritleri ansızın geri dönerek Osmanlı askerlerine saldırdı ve son derece başarılı olan bu taktiğin ardından Osmanlı askerlerinin çoğu öldürülürken, Karagöz Ahmet Paşa Şahkuluna esir düştü.
    09:23Manisa'ya Yolculuk ve Zafer
    • Şah Kulu Ahmet Paşa'nın başını vurdurtarak kazığa geçirtti ve ibret-i alem için köy köyü dolaştırttı.
    • Kütahya'yı ele geçirmek yerine yönünü değiştirerek Manisa'ya ulaşan Şehzade Korkut'un üzerine doğru yürüyüşe geçti.
    • Bu ani değişikliğin sebebi tam olarak bilinmese de Osmanlı tahtına en büyük aday olarak gösterilen Şehzade Korkut'u ortadan kaldırmak istediği tahmin edilmektedir.
    09:48Alaşehir Ovası Savaşı
    • 3 Mayıs 1511 günü Manisa'ya ulaşan isyancılar, Şehzade Korkut ve mahiyetindeki Osmanlı ordusu ile savaşa girişti.
    11:03Şahkulu'nun Karaman'daki İsyanı
    • Şahkulu'nun kaçabileceği yolları kesmek için Karaman Beylerbeyi Haydarpaşa'ya emir verildi ve Şehzade Ahmed ile birlikte 15 Haziran 1511 günü Kızılkaya'ya ulaşıldı.
    • Şahkulu ve kuvvetleri Karaman taraflarına çekilmişti ve Karaman Beyi Haydarpaşa komutasındaki Osmanlı birlikleri şehrin girişinde isyancıların önünü kesince savaş patlak verdi.
    • Osmanlı ordusunda bulunan Karamanlı sipahilerin taraf değiştirerek Şahkulu'nun yanında yer almasıyla sayı bakımından üstünlük sağlayan Şahkulu, Osmanlı ordusunu bozguna uğrattı ve Karaman'ı kontrol altına aldı.
    11:55Hadım Ali Paşa'nın Takibi
    • Hadım Ali Paşa, ordusu ile birlikte Karaman'a ilerlerken, Karaman'daki hadisenin haberi ulaştı ve asıl kuvvetlerini geride bırakarak yanına aldığı en iyi 500 adamı ile Şahkulu'nun peşine düştü.
    • Şahkulu, Beyşehir'i ele geçirdiği sırada büyük bir Osmanlı kuvvetinin üzerine geldiğinin haberini almış ve Şah İsmail'e sığınmak için yola koyulmuştu.
    • Hadım Ali Paşa, yaklaşık 14 günlük hızlı bir takibin ardından Sivas yakınlarındaki Çubuk Ovada Şahkulu'na yetişmeyi başardı ve sayıca üstün olmasına rağmen tereddüt etmeden saldırmaya başladı.
    12:48Savaşın Sonuçları
    • 2 Temmuz 1511 günü yapılan savaşta Hadım Ali Paşa ve 170 Osmanlı askeri hayatını kaybederken, sağ kalan Osmanlı askerleri geri çekilmek zorunda kaldı.
    • Osmanlı kaynaklarına göre, Ali Paşa yanındaki askerlerin dinlenip gelecek yardımı beklemeleri tekliflerine rağmen saldırmayı seçmiş, bu yüzden savaş başlar başlamaz yanındaki adamların çoğu kaçmıştı.
    • Savaştan kısa bir süre sonra Şehzade Ahmet ve Osmanlı ordusu Sivas'a gelse de isyancılar çoktan Safevi Devleti'ne doğru kaçmıştı.
    13:20Şahkulu'nun Akıbeti ve Kızılbaş İsyanının Sonuçları
    • Şahkulu'nun savaş esnasında öldüğü veya Safevilere sığınarak Şah İsmail tarafından koruma altına alındığı iddiaları vardır.
    • Dönemin tarihçisi Kemal Paşazade, Şahkulu'nun akıbetini "yer delindi, yere mi girdi yoksa göğe mi çıktı kimse anlamadı" diyerek ifade etmiştir.
    • Savaş sonrasında yapılan araştırmalarda Şahkulu'nun cesedi bulunamadı ve en kuvvetli iddia onun Şah İsmail'e sığındığı ve Acem diyarında hayatını kaybettiğidir.
    • İsyana katılan Kızılbaş Türkmenler Safevi topraklarına vardıktan sonra Şah İsmail'in ordusuna katıldılar ve Yavuz Sultan Selim tarafından Anadolu'daki Kızılbaşların tamamı çeşitli yerlere sürgüne gönderildi.

    Yanıtı değerlendir

  • Yazeka sinir ağı makaleleri veya videoları özetliyor