Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Osmanlı tarihinde 17. yüzyılın ilk yarısında gerçekleşen sıra dışı bir isyan dizisinin hikayesini anlatan tarihsel bir anlatımdır. Ana karakter Abaza Mehmed Paşa, II. Osman'ın intikamını almak için Erzurum'da yeniçerileri idam eden ve ardından 11 yıl boyunca devleti meşgul eden bir paşadır.
- Video, II. Osman'ın 1622'de yeniçeriler tarafından tahttan indirilmesi ve öldürülmesiyle başlayan olayları kronolojik olarak anlatmaktadır. Abaza Mehmed Paşa'nın ilk isyanı, ardından Hüsrev Paşa'nın onu yenmesi ve sonunda IV. Murat tarafından idam edilmesi süreci detaylı şekilde aktarılmaktadır. Anlatım, Osmanlı Devleti'nin bu dönemdeki iç çatışmalarını, yeniçeri-sekban kavgasını ve devlet erkanının değişen durumlarını da içermektedir.
- 00:01Osmanlı Tarihinde Özel Bir İsyancı
- Yeryüzünde beş milyar yıla yakın ömründe sayısız devlet olmuş, Osmanlı Devleti ise en uzun soluklu devletlerden biriydi.
- Osmanlı, parçalanmış Anadolu Selçuklu Devleti'nin bir uç beyliğinden imparatorluğa uzanan, otuz altı padişah görmüş bir saltanattı.
- 17. yüzyılın ilk yarısında gerçekleşen sıra dışı bir isyan dizisinin hikayesi anlatılacak.
- 00:48II. Osman'ın Katli ve Abaza Mehmet Paşa'nın İsyanı
- 1622'de genç ve tecrübesiz II. Osman, yeniçeriler tarafından zorla tahttan indirilip zindanda katledildi.
- II. Osman'ın intikamını almaya ant içerek isyan bayrağını çekti, bu paşa Abaza Mehmet Paşa'ydı.
- Abaza Mehmet Paşa, II. Osman'ın Hotin seferinde Rumeli Beylerbeyi olarak yanında yer almış, II. Osman öldüğünde Erzurum Beylerbeyi olarak görev yapıyordu.
- 01:36İsyanın Başlangıcı ve Devletin Tepkisi
- Abaza Paşa, II. Osman'ın intikami adına Erzurum'da bulunan bütün yeniçerileri rütbe ayırt etmeksizin toptan idam etti.
- Ardından kırk bin kişilik devasa bir sekban ordusuyla harekete geçti ve Sivas Valisi Tayyar Mehmet Paşa da bu isyana destek verdi.
- İstanbul'dan beklenmeyen bir yanıt geldi; devlet, Abaza Paşa'yı yok etmek yerine Sivas Valiliği teklif etti.
- 02:29Devletin Durumu ve İsyanın Sonuçları
- Osmanlı Devleti eski katılığını kaybetmişti; altı senede verilen bolca culus bahşişleri hazineyi boşaltmıştı.
- Liyakat kalmamış, valilik, kadılık gibi büyük vazifelerin başına bile rüşvetle geçilmişti.
- İsyankar paşa savaşmaktan yanaydı, ancak Türkmen aşiretleri savaş meydanını terk etti ve Sivas Valisi Tayyar Mehmet Paşa saf değiştirdi.
- 03:35Abaza Paşa'nın Başarısızlığı ve Affedilmesi
- Pek fazla akıllı olmadığı herkesçe bilinen Abaza Paşa, müttefiklerini yanında tutmayı başaramamış, bozguna uğramıştı.
- Geri çekilip kendini Erzurum Kalesine kitledi ve Çerkez Paşa kaleyi kuşatınca affedilmeyi diledi.
- Çerkez Paşa, kaleye koyduğu yeniçerilere dokunmama sözü karşılığında onu affetti ve Erzurum Beylerbeyi olarak kalmasına izin verdi.
- 03:56İsyannın Devamı ve Kösem Sultan'ın Müdahalesi
- Veziriazam Çerkez Paşa olaydan bir süre sonra öldü, yerine Hafız Ahmet Paşa getirildi ve o da azledilince Halil Paşa veziriazam oldu.
- Osmanlı ordusu Bağdat seferi ile meşgulken, Abaza Mehmet Paşa yeniçerileri tekrar kaleden atıp kılıçtan geçirmeye başladı.
- Bu hareket üzerine Kösem Sultan Abaza'nın idam fermanını çıkardı.
- 04:35Halil Paşa'nın Planı ve Başarısızlığı
- Halil Paşa bu fermana karşı derhal ordusunu hazırladı ve yanına eski bir yeniçeri ağası olan Hüsrev Paşa'yı aldı.
- Halil Paşa Abaza'ya Ahıska'ya desteğe gitmesini söyleyerek yanına sekiz yüz yeniçeri yolladı.
- Casusları aracılığıyla idam fermanı öğrenen Abaza Paşa, gece baskınıyla bütün yeniçerileri kılıçtan geçirdi ve Halil Paşa sadrazamlıktan azledildi.
- 05:22Hüsrev Paşa'nın Müdahalesi
- Kösem Sultan ani bir kararla devlet erkanını topladı ve Abaza'yı yok etmek için vezirazamlık makamını Hüsrev Paşa'ya verdi.
- Doğuştan bir asker olan Hüsrev Paşa orduyu demir yumruk gibi yönetiyordu.
- İlk olarak Abaza'nın İstanbul'daki casuslarını yakalattı ve Abaza'nın Sivas'ta yeniçerilere yaptığını yaptı.
- 06:02Abaza Paşa'nın Sonu
- Abaza için tarih tekerrür ediyordu; yönetmeyi bilmediğinden yanındaki paşalar ona sırtlarını dönüp Hüsrev Paşa'ya sığınmışlardı.
- Abaza son çare olarak İran Şahından yardım istedi, ancak Hüsrev Paşa kaleyi içten fethediyordu.
- Kurtuluşu olmadığını anlayan Abaza Mehmet Paşa, akıl hocası olan Şeyh Seyid'i Hüsrev Paşa'ya gönderip aman diledi.
- 06:46Abaza Paşa'nın Sonrası
- İsyanın sorumlu devlet paşası bir kez daha affedildi ve İran Şahı ile iş birliği yapmış olmasına rağmen hazredildikten sonra Anadolu'dan uzaklaştırıldı.
- Abaza Paşa halkın gözünde devlete başkaldıran bir hain değil, II. Osman'ı katleden kapı kullarından intikam almaya and içmiş bir halk kahramanıydı.
- İstanbul'daki döneminde Sultanın gölgesi gibi olmuş, ava ya da gezintiye çıktıklarında yanından ayrılmıyordu.
- 07:49IV. Murad'ın İntikamı
- IV. Murad artık Kösem Sultan'dan sıyrılmış ve tam manasıyla padişah olmuştu.
- İsyanci Abaza'nın parlamasından rahatsız olan Murat, isyanci paşanın ortadan kaldırılması gerektiğine kanaat etti.
- İsyanci paşa saraya ayak basar basmaz hapsedildi ve kendisine padişahın kaleme aldığı idam fermanı okundu.
- 08:43Abaza Paşa'nın Sonu
- Sokakta yeniçerileri kılıçtan geçirdiğinde, ikinci kez isyan edilince ve İran Şahı ile ittifak yaptığında da affedilmişti.
- IV. Murat bu parlayışın kendi şanına karşı olabileceğini düşünüyordu ve intikamcı karakteri Abaza'nın zamanında yaptıklarına karşı kinini hep diri tutuyordu.
- Tam on bir yıl devleti meşgul etmiş olan Abaza Paşa'nın ölümü isyandan olmamıştı.