Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Sendikacılık Okulu'nda bir tarih akademisyeninin sunduğu ders formatındadır. Konuşmacı, Türkiye işçi sınıfı tarihini ve özellikle Osmanlı İmparatorluğu'ndaki işçi koşullarını anlatmaktadır.
- Video, Osmanlı işçi sınıfının kökenlerinden başlayarak, yeniçerilerin işçi sınıfının ilk temsilcileri olduğunu, kapıkullarının ücretliler olduğunu ve ilk grevlerin yeniçeriler tarafından yapıldığını anlatıyor. Daha sonra 19. yüzyılda Osmanlı'da işçi bulma zorlukları, mükellefiyet sistemi ve işçi örgütlenmesinin gelişimi ele alınıyor.
- Videoda ayrıca Osmanlı'daki işçi ücretlerinin İngiltere'deki ücretlerle karşılaştırması yapılıyor ve işçi örgütlenmesinin olmamasının nedenleri olarak ücretlerin iyi olması, işçilerin köylü bağının devam etmesi ve azınlık işçilerin cemaatleri veya yabancı uyruklarının konsoloslukları aracılığıyla sorun çözebilmesi gibi faktörler açıklanıyor. 1900'lü yıllarda daha ciddi işçi örgütlenmesinin başladığı ve Amelperver Cemiyeti, Amel-i Osmani Cemiyeti gibi örgütlerin gerçek işçi örgütleri olmadığı belirtiliyor.
- 00:13Türkiye İşçi Sınıfı ve Önemi
- Türkiye işçi sınıfı bugün Türkiye'nin geleceğini belirleyecek ana güç olup, gelir getirici işte çalışanların %70'inden fazlasını işçiler ve memurlar oluşturuyor.
- İş arayan işsizler, işçi emeklileri ve memur emeklileri dikkate alındığında nüfusun %80 ve daha yukarı bir bölümü işçi veya memur statüsünde.
- Türkiye'nin geleceğini belirleyecek ana güç olan işçi sınıfı tarihini bilmek, siyasal ve toplumsal gelişmeleri kavrayabilmek için önemlidir.
- 01:21Osmanlı İşçi Sınıfı Tarihi
- Osmanlı'da işçilerin kökenleri yeniçerilere kadar gidiyor; kapıkulları (devşirilerek Osmanlı'nın sürekli çalışanı haline getirilenler) esasında ücretlilerdi.
- İlk grevler 1400'lü yıllarda yeniçeriler tarafından yapılmış, Osmanlı hazinesi kötüye gittiğinde yeniçerilerin ücretlerinin içindeki gümüş miktarı azaltılarak zayıf akçe ödeniyordu.
- Yeniçeriler, zayıf akçe uygulaması ve gerçek ücretlerinin satın alma gücünün düşmesi durumunda bazen padişahları deviriyor ve yeni tahta çıkan padişah culus bahşişi adıyla yeniçerilerin bir yıllık ücretlerine tekabül eden para ödüyor.
- 03:10Osmanlı'da İşçi Sınıfının Çeşitliliği
- Osmanlı döneminde inşaat sektöründe çok büyük miktarda işçi çalıştırılıyor; Süleymaniye Camii'nin yapımı sırasında binlerce insan farklı statülerde çalıştırılıyor.
- Acemi olanlar (yeniçerilerin ilk biçimi) devlet kuruluşlarında, imalathanelerde, tophane ve silah fabrikalarında, sarayın hizmetinde ve inşaatlarda ücretli işçi olarak kullanılıyorlar.
- Osmanlı'da 19. yüzyılın ortalarına kadar imalathanelerde köle emeği yaygın biçimde kullanılıyor; dokuma işlerinde, çiftliklerde, tersanelerde ve gemi yapımında köleler çalıştırılıyor.
- 04:53Osmanlı'da İşçi Sınıfının Durumu
- Osmanlı'da çoğunluk toprağa bağlı tarım sektöründe olduğu için, reaya olduğu için işçilerin çok fazla ezildiğinden söz edilemiyor.
- Bazı bölgelerde işçi statüsünde çalışanların ayrıcalıkları ve öncelikleri var; örneğin Tokat'ta kalhane işçileri ve kürede maden işçileri hamama girmede ve pazardan alışveriş yapmada öncelikleri bulunuyor.
- 19. yüzyılda madenlerde ve yeni kurulan sanayi işletmelerinde yabancı işçi kullanımı söz konusu; ayrıca eve iş verme sistemi de yaygın olarak kullanılıyor.
- 07:11Osmanlı'da İşçi Ücretleri ve Durumu
- 19. yüzyılda Osmanlı'daki işçi ücretleri İngiltere'deki işçi ücretlerinin %40 ila %46'sı arasında seyrediyor ve fiyatların daha düşük olduğu dikkate alındığında, Osmanlı'da işçiler diğer toplumsal kesimlere göre daha rahat durumda.
- İşçi ücretleri 100 yıllık dönemde her yıl ortalama %1-2 oranında bir artış gösteriyor ve İngiltere ile kıyaslandığında da iyi durumda.
- İngiltere sömürgeci bir ülke ve sanayi devrimini yapmışken, Osmanlı yarı sömürge bir ülke ve sanayileşme çok daha geri düzeyde olmasına rağmen, işçi ücret ortalaması İngiltere'deki işçi ücret ortalamasının %40'ı ile %46'sı arasında değişiyor.
- 09:11Osmanlı'da İşçi Bulma Sorunları
- 1850'lerde İzmir, Aydın ve Turgutlu'da demiryolu yapımında yabancı şirketler yüksek ücret ödediklerine rağmen işçileri tutamıyorlardı.
- Zonguldak yöresinde mükellefiyet getirildi; 15 yaş ve üzeri işçilere her ayın belirli süreleri maden ocağında çalışma yükümlülüğü verildi.
- Buharlı gemilerin işletilmesi için yüksek kalorili kömür gerekiyordu ve Zonguldak Kabzası'nda tespit edilen kömür için işçi bulmak zor olduğu için yerli insanlara askerlik muafiyeti sunuldu.
- 11:34İşçi Örgütlenmesi ve Sosyal Yapı
- Türkiye sınıfı tarihi incelenirken atılan her adımın kendi içinde bir mantığı olduğu ve işçilerin tepkilerinin bu mantığa uyduğu dikkate alınmalıdır.
- İşçi ücretleri çok düşük değildi ve farklı kökenlerden, inançlardan insanların işyerlerinde birlikte çalıştığı, kölelerin, acemi olanların ve ücretli işçilerin aynı iş yerini paylaştığı bir yapı vardı.
- Osmanlı İmparatorluğu döneminde işçi örgütlenmesi çok geç ortaya çıktı ve 19. yüzyılda ilk başlarda kurulduğu düşünülen örgütlerin önemli bir bölümü gerçek anlamda işçi örgütü değildi.
- 12:52İlk İşçi Örgütleri Hakkında Yanlış Bilgiler
- Lütfü Er-İşçi'nin 1951'de yayınlanan broşürlerinde 1871 yılında kurulan "Amel Perver Cemiyeti" (İşçi Sevenler) işçi örgütü olarak çevrilmiştir.
- Oya Baydar'ın doktora tezinde ve daha sonraki araştırmalarda bu cemiyetin masonların kurduğu bir yardımlaşma derneği olduğu, işçi örgütü ile ilgisi olmadığı ortaya çıkmıştır.
- 1894-1895 yıllarında İstanbul'daki Tophane'deki Büyük Silah Fabrikasında kurulan "Amel-i Osmani Cemiyeti" (Osmanlı Amel Derneği) konusunda da hiçbir belge ve temel kaynak olmadığı, bu örgütün varlığının bile tartışılır olduğu belirtilmiştir.
- 15:35İşçi Koşulları ve Azınlık İşçileri
- 19. yüzyılda işçi örgütlenmesi yoktu ve bu örgütlerin olmaması bu ihtiyacın doğmamasının ürünüdür.
- 1907'ye kadar ücretler sürekli olarak artmıştır ve işçi sınıfının önemli bir bölümü köylü bağı devam etmektedir.
- Azınlık işçileri (Ermeni, Rum, Yahudi) sorunları olduğunda cemaatlerini devreye sokarak sorun halledebilmektedirler; ayrıca yabancı uyruğuna geçmiş işçilerin konsoloslukları da sorun çözebiliyordu.