Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Osmanlı İmparatorluğu'nun Akdeniz'deki hakimiyeti ve Amerika ile yaşadığı deniz savaşlarını anlatan tarihsel bir anlatımdır. Barbaros Hayrettin Paşa, Karamanlı Yusuf Paşa, Jefferson, Preble gibi tarihi karakterler ve Amerika'nın ilk başkanları hakkında bilgiler sunulmaktadır.
- Video, 15. yüzyıldan başlayarak Osmanlı'nın Akdeniz'deki hakimiyetini, 19. yüzyılda Amerika ile yaşanan deniz savaşlarını kronolojik olarak anlatmaktadır. Özellikle 1785-1815 yılları arasındaki Amerika-Trablusgarp savaşları, Amerika'nın bu süreçte yaşadığı zorluklar ve sonunda Cezayir ile imzaladığı barış anlaşması detaylı şekilde ele alınmaktadır. Video, Amerika'nın bu süreçte yaşadığı zayıflık ve sonrasında topraklarını genişleterek dünyanın en güçlü devleti haline gelmesiyle sonlanmaktadır.
- 00:16Osmanlı'nın Akdeniz'deki Hakimiyeti
- Asırlar boyunca Hristiyan ve Müslüman korsanlar Akdeniz'de karşı karşıya geldiler.
- 15. yüzyıl sonunda Osmanlı fetihleri sayesinde Müslümanlar Akdeniz'de üstünlüğü ele geçirdiler.
- Barbaros Hayrettin Paşa'nın yönetimindeki deniz cihadının başkenti Cezayir, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Osmanlı İmparatorluğu'na bağlandı.
- 00:5119. Yüzyılda Osmanlı'nın Durumu
- 19. yüzyıla gelindiğinde Osmanlı eski gücünde ve Akdeniz üzerindeki hakimiyetine sahip değildi.
- Tunus, Cezayir ve Trablusgarp hala Osmanlı yönetimindeydi ve buralar Akdeniz'in kilit noktalarıydı.
- 18. yüzyıl sonu ve 19. yüzyıl başlarında dönemin en güçlü donanmasına sahip Fransa, İngiltere ve İspanya belirli bir vergi karşılığında anlaşmalar imzaladılar.
- 01:26Amerika'nın Akdeniz'deki Durumu
- Amerikalılarla anlaşmazlıklara düşen İngilizler, Amerika'nın donanmasının artık Britanya koruması altında olmadığını Osmanlı idaresine bildirdiler.
- Birinci Abdülhamit'in padişahlığı döneminde Osmanlı yönetimindeki Cezayirliler, 1785 yılında birçok Amerikan gemisini ele geçirdi.
- Genç Amerika o dönemde oldukça geniş topraklara yayılmış ancak nüfusu kalabalık olmayan bir ülkeydi ve Kızılderililer dışında savaş tecrübesi olmayan genç Amerika, kendisinden binlerce kilometre uzaktaki devletlerle sorunlar yaşamaya başlamıştı.
- 03:11Amerika'nın Tedbirleri
- Acilen bu olumsuz durumu düzeltmek için tedbirler almak zorundaydılar.
- Amerika ticaret güvenliğine 80 bin dolar bütçe ayırdı ve Fas 20 bin dolar karşılığında anlaşmayı imzalayan ilk devlet oldu.
- Osmanlı idaresindeki Cezayir çok daha yüksek bir meblağ istedi ve pazarlıkların güçleşmesi on yıl süren gerginliğin devam etmesine sebep oldu.
- 03:34Trablusgarp'taki Olaylar
- Üçüncü Selim döneminde 1786'da Osmanlı yönetimindeki Trablus Amerikan Devleti ile anlaşma yapsa da 1796'da Trabluslu gemiciler iki Amerikan ticaret gemisini ele geçirdi ve mürettebatı el koydu.
- Bu olayın ardından yaptıkları şantajla Amerikalılara daha avantajlı bir anlaşmayı zorla kabul ettirdiler.
- Amerika'nın ikinci başkanı Adams, 1797'de devlet bütçesinin beşte birini ticaret güvenliği için ödenecek vergileri ayırsa da 1801'de başkan olan Jefferson, bu haraçların boşa ödendiğini düşünmekteydi.
- 04:08Yusuf Paşa ve Amerika
- Osmanlı beylerinin ve paşalarının isteklerinin ardı arkası kesilmemekteydi ve Amerika'yı resmen oyuncağa çevirmişlerdi.
- Trablus Sualisi Yusuf Paşa, "barışı sağlamak için para verdiniz ama barışı sürdürmek için vermediniz" diyerek Amerikan konsolosluğu James Kartaca'yı sınır dışı edip Amerika'ya savaş ilan etmiştir.
- Karamanlı Yusuf Paşa, gücünü Osmanlı padişahından alsa da kendi politikasını uygulayan, çok da sadık olmayan bir Osmanlı valisiydi ve Napolyon ile gizlice anlaşmaktan çekinmedi.
- 05:18Amerika'nın İlk Donanma Harekatları
- Amerikan Başkanı Jefferson, vergi ödeyerek bir yere varamayacaklarını düşünerek Trablusgarp'a bir donanma göndermeye karar verdi.
- Dört savaş gemisi Trablus'a haddini bildirmek için okyanusu geçti ancak Amerikalılar küçük bir çatışmayı kazanıp Trablus Limonlu abluka altına alsalar da bu harekat daha ileri gidemedi.
- İkinci deneme 1803 Nisan'ında Commodore Morris tarafından gerçekleştirildi fakat o da başarısızlıkla sonuçlandı.
- 05:52Amerika'nın Üçüncü ve Dördüncü Donanma Harekatları
- 1803 yılında Amerika, Fransa'dan Louisiana'yı satın alarak yüzölçümünü iki katına çıkardı ve bu bölge Amerikan ekonomisine büyük katkı sağladı.
- Amerika donanmasını üçüncü kez yolladı ve donanmanın başında Edward Preble adında yetenekli bir kumandan vardı.
- Amerikalılar 7 Ekim 1803'te Trablus limanını bir kez daha ablukaya aldı ve bu abluka sırasında bir Amerikan gemisi silahı, cephaneleri ve mürettebatı ile ele geçirildi.
- 07:07Derne'nin Düşüşü
- Amerika pes etmedi ve Komodor Baron kumandasında dördüncü bir donanma gönderdi.
- Yusuf Paşa'nın Hamit adında Mısır'a kaçıp burada yaşayan bir kardeşi vardı ve tahtta hak sahibiydi.
- Varis Hamit Amerikalılara bir anlaşma teklif etti ve Amerikalılar bu teklifi kabul ettiler.
- 07:31Derne'nin Düşüşü ve Sonrası
- Amerikan donanması Derne abluka altına aldı fakat bombardıman yapmadı çünkü Amerikan karacılarının Hamit'in Mısır'daki adamlarıyla da birleşerek Derne limanına saldırmak üzere harekete geçmesini bekliyorlardı.
- Saldırı, iki Amerikan gemisinin 26 Nisan 1805'te kale burçlarını bombardıman etmesiyle başladı ve bombardıman şehre inanılmaz zarar verdi.
- Derne düştü ve Hamit ve müttefiklerinin Trablus'a saldırmak için artık virüsleri vardı.
- 08:10Anlaşma ve Sonrası
- Derne'nin düştüğünü duyunca Karamanlı Yusuf barış teklifini kabul etti ve anlaşma gereği Derne Yusuf'a iade edildi.
- İki taraf da zafer kazandığını düşünmekteydi, Amerika barışı elde etmişti ve mahkumlar geri alınmıştı.
- Bu anlaşma ile birlikte Amerika'nın zayıflığı iyice belirginleşmişti ve Cezayir'de bu zayıflıktan faydalanmak istedi.
- 08:44Amerika'nın Sonraki Savaşları
- 1812 ve 1815 yılları arasındaki İngiliz-Amerikan Savaşı ABD'yi epey oyaladı.
- Bu savaş biter bitmez de gemilerine el koyulan Amerika, Cezayir'e karşı 1815'te tekrar bir savaş başlattı.
- Donanma Cezayir önüne geldiğinde eski gücünden uzak Osmanlı'nın bir eyaleti olan Cezayir, Dördüncü Mustafa'nın padişahlığında barış teklif etmek zorunda kaldı.
- 09:09Amerika'nın Gelişimi
- Bu anlaşmayla Amerika, hiçbir Avrupalı ülkenin elde edemediği avantajlar elde etti ve bu durumu fark eden İngiltere ve Hollanda da aynı derecede etkili bir anlaşma imzalamak zorunda bıraktılar bu eyaletleri.
- 1830'da Fransızlar Cezayir'i zaptı ve bu durum Osmanlı'nın Akdeniz'deki konumunu zayıflattı.
- 1805'te Amerikalı Levi ve Clark yaptıkları seferlerle Pasifik'e ulaştılar ve sonraki on yıl boyunca Amerika anlaşma, fetih yoluyla batıda ve güneyde topraklarını genişletti.