Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Dr. Savaş Sertel ve Şahin Yedek Bey'in yer aldığı bir kitap tanıtım programı ile başlayıp, ardından Mustafa Umut Bodur'un hazırladığı "Yemen" adlı belgeseli içeren tarihsel bir anlatımdır. Dr. Savaş Sertel Tunceli Üniversitesi'nde yardımcı doçent olarak görev yapmakta ve Cumhuriyet tarihi üzerine doktora yapmıştır.
- Video, Osmanlı İmparatorluğu'nun Yemen seferlerini kronolojik olarak anlatmaktadır. Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinden başlayarak, Osmanlı'nın Yemen'i fethetme süreci, yaşanan isyanlar ve özellikle 1905 yılında düzenlenen sefer detaylı şekilde ele alınmaktadır. Belgesel, Harput'un bu seferlerdeki rolünü, Harputlu İzzet Paşa'nın komutası altında gönüllü olarak Yemen'e giden askerleri ve şehit olanların hikayelerini anlatmaktadır.
- Belgeselde ayrıca "Yemen Türküsü" veya "Havada Bulut Yok" olarak da bilinen türkünün tarihi ve anlamı açıklanmakta, Osmanlı askerlerinin Yemen'de yaşadığı zorluklar, savaş koşulları ve dört yüzyıl boyunca beş yüz bin kişinin şehit olduğu belirtilmektedir. İngiliz ve Fransızların bu süreçteki rolleri, 1911'den sonra İmam Yahya ile yapılan anlaşma ve Mondros Mütarekesi'ndeki gelişmeler de belgeselin konuları arasında yer almaktadır.
- Kitabın Tanıtımı
- Üçlü İtilaf Devletlerinin yayınlarına göre "Harbi Umumi'nin Meşeleri" kitabının naşirlerinden Şahin Yedek Bey'e teşekkür ediliyor.
- Savaş Sertel, Tunceli Üniversitesi'nde yardımcı doçent ve Cumhuriyet tarihi üzerine doktora yapmış.
- Kitap, Birinci Dünya Savaşı'nda İtilaf Devletleri olarak adlandırılan İngiltere, Fransa ve Rusya'nın resmi kaynaklarından istifade ederek Carl Hey tarafından yazılmış.
- 00:59Kitabın İçeriği ve Önemi
- İngiltere, Fransa ve Rusya tarafından 1915 yılında yayınlanan resmi kaynaklar "Mavi Kitap", "Sarı Kitap" ve "Turuncu Kitap" olarak adlandırılmış.
- Carl Hey, bu üç ülkenin resmi kaynaklarından istifade ederek savaş sırasında ve öncesindeki çelişkileri ortaya çıkarıyor ve savaşın müsebbibi olan Rusya'nın İngiltere ve Fransa tarafından desteklendiğini gösteriyor.
- Bu kaynak, Birinci Dünya Savaşı ile ilgili bildiğimiz bilgileri altüst edecek bir kaynak olarak değerlendiriliyor.
- 02:07Savaşın Gerçek Nedenleri
- Klasik tarihçilikte İtilaf Devletleri barışçı, Almanya ve Avusturya-Macaristan ise saldırgan olarak gösterilirken, bu kaynak farklı bir bakış açısı sunuyor.
- Belgelerden görüldüğü gibi, Sırbistan problemi çözülmek üzereyken Rusya'nın seferberlik yapması ve İngiltere ile Fransa'nın bu seferberliği desteklemesi savaşa önceden karar vermiş olduklarını ortaya çıkıyor.
- İngiliz Dışişleri Bakanı Edward Grey'in yazdığı mesajlardan, İngiltere'nin hiçbir menfaati olmayan Sırbistan yüzünden savaşa girdiğini kamuoyuna açıklamayacaklarını, aslında savaşa giriş sebebinin Osmanlı İmparatorluğu'nun elindeki petrol bölgelerini ele geçirmek olduğunu görüyoruz.
- 04:01Osmanlı İmparatorluğu'nun Durumu
- Birinci Dünya Savaşı'nın asıl kaybedeninin Almanya değil, Osmanlı Devleti olduğu belirtiliyor.
- En fazla toprak kaybeden, paramparça olan ve imparatorluğunu kaybeden Osmanlı Devleti olmuştur.
- Sırbistan meselesi ve Avusturya'nın saldırganlığı meselesi, Almanya'nın saldırganlığı meselesi günümüzde Batılı büyük devletlerin oynadığı gibi bir tiyatro olarak sunulmuştur.
- 04:37Kitabın Yayımlanma Nedenleri
- Bu kitap 100 yıldır Türkçeye çevrilmemiş ve araştırmacılar tarafından kullanılamamış.
- Kitabın 100. yılını ve Birinci Dünya Savaşı'nın 100. yılını münasebetle Türkçeye çevrilmeye karar verilmiş.
- Kitap, Batılı İtilaf Devletleri'nin barışçılık rollerini ortaya çıkarıyor ve aslında barışçı olmadıklarını gösteriyor.
- 05:32Carl Hey ve Talat Paşa'nın Değerlendirmesi
- Carl Hey, Almanya'nın maliye bakanlığını yapmış ve çok zeki bir insandır.
- Talat Paşa, eserin önsözünde Carl Hey'in zekasından, faaliyetlerinden ve eserinin faydasından bahsediyor.
- Talat Paşa, eserin dünya literatüründe önemli bir kaynak olduğunu vurguluyor.
- 07:21Rusya'nın Saldırganlığı
- Kitapta Rusya'nın sadece Almanya'ya karşı değil, dünya devletlerine karşı saldırgan bir ülke olduğu ortaya çıkıyor.
- Rusya'nın politikalarında, saldırganlığında ve dünya bakış açısında 100 yıl sonra büyük bir değişiklik olmamıştır.
- Rusya'nın Batılı devletlerle düşmanmış gibi görülmüş olsa bile, fikirlerde, düşüncelerde ve faaliyetlerde İtilaf Devletleri ile ittifak yapmıştır.
- 09:11Belgesel Tanıtımı
- Dr. Savaş Sertel'in Çanakkale Savaşları, Kut'ül Amare Savaşı ve Yemen Savaşı'na aydınlanan bir eseri Türkçeye kazandırılmış.
- Mustan Umut Bodur'un "Yemen" adlı belgeseli tanıtılıyor.
- Belgesel, Osmanlı İmparatorluğu'nun 400 yıl hükmettiği Yemen topraklarında yaşanan olayları anlatıyor.
- 13:12Osmanlı'nın Yemen İstilası
- 1516 yılında Yavuz Sultan Selim Han, Memluklu Devleti'ni yıkmış ve Mısır topraklarını almıştır.
- 1520 yılında Yavuz Sultan Selim Han'ın oğlu Kanuni Sultan Süleyman Han tahta oturmuş ve dönemin Mısır valisi Hadım Süleyman Paşa'ya Yemen'in alınmasını emretmiştir.
- Hadım Süleyman Paşa, 1539 yılında Yemen'i Osmanlı topraklarına katmıştır.
- 14:37Yemen'deki İsyanlar
- Osmanlı İmparatorluğu, Yemen'i alarak Hicaz'a güneyden gelecek tehditleri önlemek için orayı fethetmiştir.
- Devlet zayıfladıkça İngilizleri kışkırtan yerel milliyetçi İmam Yahya, Osmanlı'ya senelerce karşı çıkmıştır.
- Osmanlı askerleri İngiliz gemileriyle Yemen'e gidip, yenilgiye uğradıktan sonra tekrar İngiliz gemileriyle İstanbul'a getirilmişlerdir.
- 15:40Yemen Kuşatması
- Vali Mehmet Tevfik Bey'in anılarına göre, kuşatmayı kırmak için ordunun bir kısmı Sanaya'ya girmiş ancak isyanı bastıracak gücü bulunmamıştır.
- Her geçen gün dayanacak güç azalırken, askerler günlük otuz gram ekmekle besleniyor, hayvanlar yiyor ve açlıktan ölümler başlamıştır.
- Bir ay içinde asker sayısı altıbin'den ölümler, firarlar ve kayıplar nedeniyle iki bin'e düşmüştür.
- 17:05İmam Yahya'nın Zaferi
- İmam Yahya, Sana'nın kendilerine teslim edilmesi ve Meneha'nın devletin elinde kalması şartıyla bir şartname hazırlamıştır.
- 20 Nisan 1905'te İmam Yahya Sanaya işgal etmiş ve Osmanlı'dan kalan yaklaşık on altı bin silaha el koymuştur.
- Yemen, Türk askerleri için gittikçe büyüyen bir azap olmaya başlamış, Osmanlı artık İngilizler ve Fransızlarla da savaşıyordu.
- 18:02Osmanlı'nın Yemen Stratejisi
- Osmanlı, Yemen'den vazgeçemezdi çünkü Yemen hem hac yoluydu, hem de Süveyş Kanalı'nın açılmasıyla ticaret yolu haline gelmişti.
- Yemen'i bırakmak demek İngilizlerin ve Fransızların kucaklarına atmak demekti.
- İstanbul hükümeti, Yemen'e asker gönderilmesi için Bab-ı Ali'ye Anadolu'dan asker toplanması yönündeki bilgi ve evrakları göndermiştir.
- 19:31Harput ve Yemen Savaşı
- Yemen cephesine askerler Anadolu'nun her yerinden gönderilmiştir ve bu askerler Elazığ'da toplanmıştır.
- Harput, savaşın acılarını hisseden, evlatlarını savaşa gönderen ve geri dönmeyen yüzlerce evladının acısını içine gömen bir şehirdir.
- 14 Mayıs 1905'te Harputlu İzzet Paşa, Elazığ'da bulunan tarihi valilik binasında rütbeli subaylar ve Harput uleması ile bir toplantı düzenlemiştir.
- 21:53Harput'un Yemen'e Gönderilen Askerleri
- 1905 yılında Yemen'e asker gönderilmesi bir seremoni ile ifade edilmiştir.
- Vali Paşa, Harput'taki Sarahatun Camisi'nde "ben sadece cuma namazı kılınmaya değil, sizlerden can istemeye geldim" demiş ve her evden bir kişinin yemen'e asker gönderileceğini ifade etmiştir.
- Gençler "vali paşam, gençler sağol, yaşa, varol" diyerek onu alkışlamış ve yüzlerce Harputlu gönüllü olarak Yemen'e gitmek üzere yazılmışlardır.
- 23:27Yemen Savaşı'nda Türk Askerleri
- İzzet Paşa, Yemen'deki isyanların bastırılması sırasında ihanete uğrayarak Türk asker ve subayları ile birlikte şehit edilmiş ve naaşı paramparça edilmiştir.
- Müderris (bugünkü anlamda profesör) Musa Efendi, okuryazarları ve müderrisleri askerlikten muaf tutulduğu bir devirde, Yemen'in düşmesinin Osmanlı topraklarının kaybına yol açacağını biliyerek gönüllü olarak yazılmıştır.
- Musa Efendi, bir öğrencisiyle birlikte Yemen'e giderek sekiz sene boyunca isyanları bastırmakla ilgili tabloların birlik içinde savaşa katılmıştır.
- 24:35Harput'tan Yemen'e Yolculuk
- 7 Temmuz 1905'te, Harput ahalisi yaklaşık iki ay öncesinden Yemen'e gidecek askerlerin haberi almış ve bu iki aylık süre içinde gidecek askerler belirlenmiş, kayıtlar yapılmıştır.
- Harput'tan Yemen'e giden askerler, İmam Hatip Lisesi'nin bulunduğu bölgede toplanmış ve aileleriyle ayrılışlarını yaşlamışlardır.
- Askerler, Harput'tan taburlar halinde hareket ederek Amasya'da Nur Dağları'na açıldıktan sonra İskenderun limanına inmişlerdir.
- 28:29Amanos Dağları ve Yolculuk
- Kahramanmaraş'tan başlayarak Hatay'ı boydan boya geçen, Amanos Dağları'na gelindiğinde asker zayiatı başlamıştır.
- Askerler Amanos Dağları'nı geçerken bitkin düşmüş ve bazı askerler şehit olmuşlardır.
- Anadolu'nun birçok ilinden toplanan askerler, Karadeniz, İstanbul, İzmir, Mersin ve İskenderun limanlarından gemilerle Yemen'e aktarım yapılmıştır.
- 30:22Yemen'e Ulaşım ve Savaş Hazırlığı
- Devletin elinde yeterli miktarda vapur bulunmadığı için Fransa ve İngiltere'den yük gemileri kiralanmış, her gemiye yaklaşık 2500 asker, 150 yük hayvanı ve erzak alınmıştır.
- Gemiler önce Port Said şehrine uğrayıp erzak ve kömür alarak Süveyş Kanalı'ndan geçerek Hudeyde Limanı'na ulaşmıştır.
- Yemen, iki tarafı denizlerle çevrili, sarp yamaçlar, tepelikler ve çöllerin bir arada bulunduğu, kurak iklimde bir ülkedir.
- 31:41Sanaa Saldırısı
- Hudeyde Limanı'ndan inen askerler, Sanaa şehrine ulaşmak için sarp kayalıklardan ve patikalardan geçmiştir.
- Saldırı planı şafakla başlayacak, topçu birlikleri ilk saldırıya geçecek ve ardından avcı birlikleri saldıracaktır.
- 15 Temmuz 1905'te şafakla Sanaa'nın surlarından ilk ateş gelmiş ve topçu birlikleri ateşe başlamıştır.
- 33:23Saldırı Öncesi ve Hücum
- Topçu birliklerinin günler süren top atışlarından sonra avcı birlikleri üç koldan saldırmıştır.
- Askerler şehadet şerbetini içmek için hazırdır, sevdiklerini Allah'a emanet ederek hücum emrini beklemişlerdir.
- Müderris Musa Efendi, mevzilerde arkadaşlarının yanında yerini almış ve şehitlik mertebesine ulaşmaya hazır olmuştur.
- 36:03Hücum ve Şehitlik
- Emir "Hücum" gelince, askerler top mermilerinin sağa surlarına açtığı deliklerden içeri süzülmek için mevzilerinden çıkmışlardır.
- Askerler, surlara bile varmadan, Osmanlı'nın sağa surlarından bir yıl önceki çekilmesinden kalan silahlarla vurulmuşlardır.
- Yiğitler, kendi milletinin teriyle yapılmış mermilerle vurularak şehadet şerbetini içmişlerdir.
- 37:53Yemen Savaşı'ndaki Kayıplar
- Düşmanlar kaçarken bile keskin nişancılarıyla askere ateş etmeye devam ediyorlar.
- Kaymakam Şükrü Bey, düşmanın keskin nişancılarından gelen kurşunla şehit düşüyor.
- Müderris Musa Efendi, Şükrü Bey'in yanına koşarak onun şehit olduğunu fark ediyor.
- 40:12Yemen Savaşı'ndaki Kazalar
- Ahmet İzzet Paşa'nın anılarında, Yemen'e giden 750-800 kişilik her taburdan sadece 40-50 kişinin geri döndüğü belirtiliyor.
- Yemenli tarihçiler, Osmanlı'nın Yemen'de 400 yıllık hakimiyeti boyunca verdiği şehit sayısının 500 bine ulaştığını söylüyorlar.
- Yemen'de bugüne kadar toplam kaç kişinin şehit olduğunu bilmiyoruz, ancak binlerce Baba Yiğit'in geri dönmediği kesin.
- 40:59Yemen Türküsü
- Yemen'den geri dönmeyen binlerce Baba Yiğit'in ardından Anadolu'nun her yerinde ağıtlar yakılmıştır.
- Bu ağıtlardan biri "Yemen Türküsü" veya "Havada Bulut Yok Türküsü" olarak da bilinir.
- Türkünün asıl bağlantısı ve eskiden söylenen şekli "ano-Yemen'dir, gül dikendir giden gelmiyor" şeklinde olup, sonradan eklenen "Muş" veya "Huş" gibi isimler tartışmalı konulardır.
- 44:46Yemen Savaşı'nın Gerçekleri
- Yemen, Türk tarihinde önemli bir yere sahip olmasına rağmen, halkın bilgisi yeterli değildir.
- Yemen'e giden askerlerin çoğu hayatlarında deniz görmemiş, İngiliz gemilerine bindirilmişlerdir.
- Askerler surlara sıkışınca açlıktan şehit oluyor, komutanlar "vatan toprağını terk etmektense açlıktan ölmek evladır" diyerek direniyorlardı.
- 47:52İmam Yahya ve Osmanlı İlişkileri
- Yemen'deki mücadelelerde İngilizler ve Fransızlar destek vermişlerdir.
- 1911 yılından sonra İmam Yahya ile Osmanlı hükümeti anlaşma imzalamıştır.
- Mondros Mütarekesi'ne kadar İmam Yahya İngilizlere ve Fransızlara sırt çevirip Osmanlı saflarında yer almış, Mondros Mütarekesi'nde Osmanlı, Yemen'i İmam Yahya'ya bırakarak Yemen Devleti bağımsız olarak kurulmuş oluyor.