Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan tarih dersi formatındadır. Eğitimci, tahtaya harita çizerek Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluş dönemi ve ilk dönemlerini kronolojik olarak anlatmaktadır.
- Video, Osmanlı'nın kuruluş dönemi ile ilgili temel kavramları açıklayarak başlıyor ve Kayı Boyu'nun Anadolu'ya gelişinden başlayarak Osman Bey, Orhan Bey, Birinci Murat, Yıldırım Beyazıt, II. Murat dönemlerine kadar olan tarihsel süreci ele alıyor. Her dönem için önemli fetihler, savaşlar, teşkilat sistemleri ve siyasi gelişmeler detaylı şekilde anlatılıyor.
- Ders içeriğinde Köse Dağ Savaşı, Sülemiş İsyanı, Bursa'nın fethi, Edirne'nin fethi, Niğbolu Savaşı, Ankara Savaşı, Fetret Devri, Şeyh Bedrettin İsyanı ve Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u fethi gibi önemli tarihsel olaylar açıklanmaktadır. Ayrıca Osmanlı'nın kuruluşunu açıklayan tarihçilerin tezleri ve Osmanlı ile ilgili ilk bilgilerin hangi kaynakta yer aldığı da videoda yer almaktadır.
- 00:10Osmanlı Kuruluş Dönemi Kavramları
- Osmanlı kuruluş dönemi gelişmeleri ve fetihleri üzerinden anlatılacak.
- İskan politikası, Anadolu'da sıkıntı yaşayan ailelerin Rumeli ve Balkanlar'a göç ettirilmesi ve belirli süre vergi alınmamasıdır.
- İstimalet politikası, uzlaştırıcı fetih politikası, adil ve hoşgörülü yönetim anlamına gelir ve tekfurluklarla iyi geçinme politikasıdır.
- 01:48Anadolu'nun Siyasi Haritası
- Anadolu'nun siyasi haritası 1243 Köse Dağ Savaşı'ndan sonra ortaya çıkmıştır.
- Moğollar Anadolu Selçukluları yenilgiye uğratınca Anadolu'da güçlü bir otorite bırakmak istemediklerinden ikinci beylikler dönemi başlamıştır.
- 1277'de Moğol Abaka Han Anadolu'da katliama girişmiş ve Anadolu'da Moğol valisi Sülemiş isyanı patlak vermiştir.
- 03:02Osmanlı'nın Kuruluş Noktası
- Osmanlı'nın çıkış noktası Antik Çağda Bitinya adı verilen bölgedir.
- Bitinya, günümüzdeki Bursa, Yalova, Kocaeli, İznik, Bartın ve Zonguldak bölgelerinin tamamını kapsar.
- Osmanlı'nın kurulduğu bölgede Bergama, Komagene ve Pontus gibi Büyük İskender İmparatorluğu'nun parçalanmasıyla ortaya çıkan Selefkoslar Krallığı'na bağlı küçük krallıklar bulunmaktadır.
- 04:30Osmanlı'nın Gelişimi ve Soy Kütüğü
- Osmanlıları aşiretten beylik seviyesine getiren Osman Bey, beylikten devlet seviyesine getiren Orhan Bey, devletten imparatorluk seviyesine getiren İkinci Mehmet'tir.
- Osmanlılar Oğuzların Bozok kolunun Günhan soyundan gelen Kayı boyunun Karakeçili aşiretine mensuptur.
- Osmanlı'nın kuruluş dönemi fetihlerinde Osmanlı'ya özellikle destek olan gruplar Gazian Rum, Ahi Teşkilatı, Abdurum (dervişler, erenler) ve Bacıyanurum (kadın gönüllüler)dir.
- 07:14Osmanlı'nın Kuruluşu Hakkında Tezler
- Paul Wittek, Osmanlı'nın kuruluşunu gaza teziyle açıklayan ve Osmanlı'nın Kayı boyu ile ilişkisi olmadığını iddia eden bir tarihçidir.
- Fuat Köprülü, Osmanlı'nın kısa sürede güçlenmesinde etkili olan gelişmeleri (güçlü hükümdarlar, jeopolitik konum, Gazian Rum, Ahi Teşkilatı gibi örgütlerden destek alınması) ortaya atan önemli bir tarihçidir.
- Halil İnalcık, "Şeyhül Müverrihin" olarak anılan ve Osmanlı'nın kuruluşunu Moğolların önünden kaçan Türkmenlerin Anadolu'ya gelmesi ve Kayı boyunun bunları iyi yönlendirilmesiyle gerçekleştiğini belirten önemli bir tarihçidir.
- 09:31Osmanlı ile İlgili İlk Kaynaklar
- Osmanlı hakkındaki ilk bilgilere Yahşi Fakih Menakıbnamesinden ulaşılmaktadır.
- Yahşi Fakih Menakıbnamesi günümüzde mevcut değildir, kaybolmuştur.
- Günümüzde elimizde bulunan Osmanlı ile ilgili en eski kaynak Ahmedi'nin İskendernamesidir.
- 10:42Kayı Boyunun Anadolu'ya Gelişi
- Kayı boyu Orta Asya'dan İran'a doğru gelmiş ve İran'daki ilk yerleşim alanı İran'ı Maan kenti olmuştur.
- Kayı boyu Van Gölü kıyısında günümüzde Bitlis'in ilçesi olan Ahlat'a gelmiştir.
- Kayı boyu, Yassıçemen Savaşı'nda Anadolu Selçuklularına yoğun destek sağlamış ve Anadolu Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat, Kayı boyuna Ankara yakınlarındaki Karacadağ bölgesini yurtluk olarak vermiştir.
- 12:09Osmanlı'nın İlk Dönemleri
- Osmanlı, beyliklerle ilk etapta mücadeleye girmeyecek çünkü bu beyliklerin savaşçılık gücü ve teşkilatçı yapıları gelişmiş ve Osmanlı'ya hemen yok edebilirlerdi.
- Karamanoğulları, Anadolu Türk siyasi birliğini sağlamak için diğer beyliklerle sürekli mücadele halindeydi ve kendisine Anadolu Selçuklu Devleti'nin varisi olarak görüyordu.
- Osmanlı, Bizans valilerine "tekfur" denilir ve bu bölgedeki tekfurlar Bizans İmparatoru'ndan bağımsız hareket ediyordu, Osmanlı bu tekfurların bağımsız hareket etmesinden yararlanarak toprak alıyordu.
- 13:14Osman Bey Dönemi
- Osman Bey döneminde tekfurlar bağımsız hareket edince, Osman Bey tekfurların elinden Karacahisar, Yarhisar, İnegöl, Bilecik gibi yerleri tek tek alıyordu.
- 1302 Koyunhisar Savaşı, milli eğitim kitaplarına göre ilk Osmanlı-Bizans savaşı olarak kabul ediliyor ve bu savaşı Osman Bey kazanıyor.
- Osman Bey bu savaşı kazandıktan sonra Karacahisar'a ilk kadı atamasında yapıyor, ilk bac vergisini almaya başlıyor, ilk bakır parayı bastırıyor ve Ahilerin desteğini almak için Ahi Şeyhi Edebali'nin kızıyla evleniyor.
- 14:15Bursa ve İznik Fethi
- Osman Bey döneminde Bursa fethedilmek isteniyor, İstanbul yoluyla yardım gelmesini önlemek için Bursa'nın Mudanya deniz kıyısındaki ilçesini ele geçiriyor.
- Bursa kuşatmalarına başlıyor fakat başarılı olamıyor, Harmankaya Tekfuru Köse Mihal İslamiyet'i benimseyip Osmanlı hizmetine giriyor.
- Osman Bey Bursa kuşatmalarına başlarken vefat ediyor ve yerine oğlu Orhan Bey geçiyor, Orhan Bey hemen Bursa'yı fethediyor ve Bursa Osmanlı'nın ilk büyük başkenti oluyor.
- 15:44Orhan Bey Dönemi
- 1326 yılında Maltepe (Palekanon) Savaşı yaşanıyor ve bu savaşı Osmanlı kazanıyor, bu savaştan sonra Osmanlı İznik'i ele geçiriyor ve İznik geçici başkent oluyor.
- 1345 yılında Karesioğulları hakimiyet altına alınıyor ve böylece Osmanlı, Anadolu-Türk siyasi birliğini sağlama yolunda ilk adımı atıyor.
- Karesioğulları'nın denize kıyısı var, Osmanlı donanma gücüne sahip oluyor ve önemli karası komutanları (Hacı İlbeyi, Evren Bey, Gazi Halil, Ece Halil, Gazi Fazıl Bey) Osmanlı hizmetine giriyor.
- 17:03Rumeli'ye Geçiş
- Bu dönemde Bizans'ta Kantakuzen ile Yuannis arasında taht kavgaları var ve Bizans, Balkanlar'dan Sırp, Bulgar, Macar tehdidi altında.
- Kantakuzen, Orhan Bey'e tahtını sağlamlaştırması ve Balkanlar'dan Sırp, Bulgar, Macar saldırılarına karşı kendisini koruması karşılığında Gelibolu Yarımadası'ndaki Çimpe Kalesi'ni hediye ediyor.
- Orhan Bey'in oğlu Süleyman Paşa, Karasioğullarının donanmasından yararlanarak Çimpe Kalesi'ni askeri üs haline getiriyor ve tüm Gelibolu Yarımadasını fethediyor, Gelibolu Fatih ünvanını alıyor.
- 19:16Orhan Bey'in Teşkilatlanma Çalışmaları
- Orhan Bey tahta geçtiğinde Osmanlı sınırları genişlemiş oluyor ve eski sistemle yeni sınırları yönetmek mümkün olmadığı için teşkilatlanma yoluna gidiyor.
- Divan-ı Hümayunu kuruyor, vezirlik makamını oluşturuyor, yaya ve müsellem vakıf (ilk askeri teşkilatı) kuruyor ve vakıf sisteminin temellerini atıyor.
- Balkanlar'da tımar sistemi, iskan politikası ve istimalet politikası Orhan Bey döneminde başlıyor.
- 19:59Bir Murat Dönemi
- Orhan Bey'in vefatı ile birlikte tahta oğlu Bir Murat geçiyor ve Rumeli'deki Bizans tekfurları Osmanlı'ya saldırıyor, Sazlıdere Savaşı meydana geliyor.
- Sazlıdere Savaşı ile Edirne fethediliyor ve Edirne bir sonraki savaş Sırpsındığı Savaşı'ndan sonra başkent oluyor.
- Osmanlı bu Edirne çevresinde alınca Balkan ulusları rahatsızlık duyuyor, büyük bir Haçlı ordusu oluşturuyorlar ve ilk Osmanlı Haçlı Savaşı olan Sırpsındığı Savaşı cereyan ediyor.
- 21:30Edirne'nin Başkent Olması
- Sırpsındığı Savaşı'ndan sonra Edirne başkent oluyor ve Osmanlı'nın ikinci büyük başkenti oluyor.
- Osmanlı Anadolu fetihlerinde Bursa'yı, Rumeli fetihlerinde Edirne'yi başkent olarak kullanıyor, kısa süreliğine İznik'te geçici başkent olmuştu.
- Bir Murat, Anadolu-Türk siyasi birliğini barışçı yollarla sağlamaya çalışarak oğlu Yıldırım Beyazıt'ı Germiyan Bey'in kızı ile evlendiriyor ve Germiyan Bey'in oğullarından İsparta, Yalvaç, Seydişehir, Beyşehir, Akşehir çevresi seksenbin altın karşılığında satın alma yoluyla alınıyor.
- 23:36Birinci Murat Dönemi
- 1388 yılında Ploşnik'te Osmanlı orduları Sırpların önderliğinde ani bir baskına uğrayarak büyük bir darbe alıyor.
- Birinci Murat, Anadolu beyliklerinden destek alarak ve topun gücünden yararlanarak (korkutmak amaçlı) Birinci Kosova Savaşı'nda kazanıyor.
- Birinci Murat, savaş meydanında yerde yatan ölü taklidi yapan bir Sırp tarafından hançerlenerek öldürülüyor ve savaş meydanında şehit düşen tek Osmanlı padişahı olarak kabul edilmektedir.
- 24:39Birinci Murat'ın Yönetimi
- Birinci Murat, Rumeli taraflarında ele geçirilen toprakları yönetmek için Rumeli Beylerbeyliği adıyla ilk Osmanlı eyaletini kuruyor ve merkezini Manastır şehri yapıyor.
- Balkanlar'da tımar, iskan ve istimalet politikası uygulanıyor, fethedilen bölgelerdeki halktan uzun süre vergi alınmıyor ve tohumluk buğday veriliyor.
- Pençik sistemi ile ele geçirilen esirlerin beşte birinden yararlanılarak kapıkulu ordusunun, yeniçeri ocağının ve acemi ocağının temelleri atılıyor.
- 26:19Birinci Murat'ın Siyasi Değişiklikleri
- Birinci Murat, Osmanlı veraset sisteminde ilk değişikliği yaparak "ülke padişah ve oğullarının dır" diyerek amcaların ve amca çocuklarının taht kavgasına kolaylaştırıyor.
- Babası Orhan Bey'in kurduğu Divan-ı Hümayun ve vezirlik makamını geliştirerek veziri azamlık, defterdarlık ve kazaskerlik makamlarını oluşturuyor.
- Birinci Murat'ın vefatı ile birlikte tahta oğlu Birinci Beyazıt (Yıldırım Beyazıt) geçiyor.
- 27:04Yıldırım Beyazıt'ın Anadolu Beylikleri ile Mücadelesi
- Yıldırım Beyazıt'ın en büyük amacı İstanbul'u fethetmek olmasına rağmen, önce Anadolu beylikleri ile mücadeleye girişerek Anadolu Türk siyasi birliğini sağlamaya çalışıyor.
- Yıldırım'ın hakimiyetine girmek istemeyen Anadolu beyleri doğuya doğru kaçarak Timur'a sığınıyorlar.
- Yıldırım Beyazıt, babasının izinden giderek merkezi Kütahya olan Anadolu Beylerbeyliği'ni kuruyor ve fethettiği yerleri bu beylerbeyliğe bağlıyor.
- 28:14İstanbul Kuşatmaları ve Niğbolu Savaşı
- Yıldırım Beyazıt, Anadolu Türk siyasi birliğini sağladıktan sonra İstanbul kuşatmalarına başlıyor ve Anadolu Hisarı (Güzelce Hisarı) yaptırıyor.
- İstanbul kuşatmalarına başlayınca Bizans Avrupalı devletlerden destek istiyor ve Papa'nın önerisiyle İngiltere, Fransa ve Almanlardan oluşan büyük bir Haçlı ordusu kuruluyor.
- 1396 Niğbolu Savaşı'nda Yıldırım Beyazıt, Haçlı ordusunu büyük bir bozguna uğratıyor ve Abbasi halifesi ona "Sultanı İklimi Rum" (Anadolu'nun sultanı) ünvanını veriyor.
- 30:00Ankara Savaşı
- Niğbolu Savaşı'ndan sonra Yıldırım Beyazıt yine İstanbul kuşatmalarına başlıyor, ancak Timur'un Anadolu'ya girmesi üzerine yeniden kuşatmayı kaldırmak zorunda kalıyor.
- Ankara yakınlarındaki Çubuk Ovası'nda gerçekleşen savaşta, Timur ordusunda bulunan filler Osmanlı askerlerinin üzerine salınarak büyük bir yenilgi alınıyor.
- Osmanlı ordusunda bulunan Kara Tatarlar Kazan Ovası'nda Osmanlı'yı satarak Timur'un safına geçiyor ve bu olay Osmanlı literatüründe "mürted" (dinden dönen, vatanını satan, vatan haini) olarak anılıyor.
- 33:44Ankara Savaşı ve Osmanlı'nın Fetret Devri
- Adı İsen Buga, günümüzdeki Çubuk ilçesi dolaylarında Yıldırım Beyazıt'ı esir ediyor ve Osmanlı'ya son darbeyi vuruyor.
- Ankara'nın Çubuk ilçesinin yanında bulunan Esenboğa havaalanının adı İsen Buga'dan gelmektedir.
- Timur, Yıldırım Beyazıt'ı ve büyük oğlu Mustafa'yı esir edip, tahta kafeslere koyup Semerkant'a götürüyor.
- 34:44Osmanlı Topraklarının Bölünmesi ve Fetret Devri
- Timur, Yıldırım Beyazıt'ın diğer dört oğlu arasında Osmanlı topraklarını paylaştırıyor ve Mustafa'yı yanında götürüyor.
- Ankara Savaşı ile birlikte Osmanlı Fetret Devri'ne giriyor.
- Timur, Osmanlı topraklarını İsa Çelebi, Musa Çelebi, Mehmet Çelebi ve Süleyman Çelebi'nin elinde dört bölgeye bölüyor.
- 35:26Fetret Devri'ndeki Olaylar
- Fetret Devri, kardeşler arasında onbir yıl süren taht kavgaları, buhran ve kargaşa sürecidir.
- Musa Çelebi İstanbul'u kuşatıyor ancak başarılı olamıyor.
- Fetret Devri'nde Selanik dışında Balkanlar'da toprak kaybı yaşanmıyor çünkü Timur Balkanlara geçmiyor ve Osmanlı'nın istimalet politikası halkın Osmanlı'dan kopmasını önlüyor.
- 36:15Anadolu Türk Siyasi Birliğinin Bozulması
- Ankara Savaşı ile Anadolu Türk siyasi birliği bozuluyor.
- Timur, Anadolu'da güçlü bir otorite bırakmak istemediğinden Anadolu beylerine yeniden beyliklerini kurabileceklerini söylüyor.
- Bu yönüyle Köse Dağ Savaşı ile sonuçları bakımından benzerlik gösteriyor.
- 36:34Çelebi Mehmet'in Yükselişi
- Çelebi Mehmet, Amasya'da bulunuyor ve diğer kardeşlerini ortadan kaldırıp Osmanlı'yı parçalanmaktan kurtarıyor.
- Çelebi Mehmet'e Osmanlı'nın ikinci kurucusu deniliyor.
- Çelebi Mehmet, Balkanlar'da yeniden faaliyetlere girişiyor, Eflak'a doğru gidiyor ve Anadolu'da Saruhanoğullarını hakimiyet altına alıyor.
- 37:09Osmanlı'nın İlk Deniz Savaşı ve Şeyh Bedrettin İsyanı
- Çelebi Mehmet'in dirliği ve düzeni sağladığı dönemde Osmanlı'nın ilk deniz savaşı Çanakkale yakınlarında Lapseki tarafında Çalıbey Deniz Savaşı olarak yaşanıyor.
- Osmanlı'nın ilk deniz savaşı Venedik'te yapılıyor ve donanmamız henüz kuruluş aşamasında olduğu için bu savaşı kaybediyoruz.
- Çelebi Mehmet iyice güçlenince Anadolu'da toplumsal nitelikli ilk büyük isyan olan Şeyh Bedrettin İsyanı çıkıyor.
- 37:55Şeyh Bedrettin İsyanının Nitelikleri
- Şeyh Bedrettin İsyanının siyasi niteliği, Fetret Devri'nde Musa Çelebi'nin kazaskeydi ve Musa Çelebi'nin tahta geçmesini istemesiydi.
- İsyanın ekonomik niteliği, devletin halktan aldığı ağır vergilerin son bulmasını istemesiydi.
- İsyanın dini niteliği, İslam'da tek eşlilik reformu önermesiydi.
- 38:48Osmanlı'da Taht Kavgaları
- Şeyh Bedrettin isyanı bastırıldıktan sonra Çelebi Mehmet'in otoritesi arttı ve Timur'un Semerkant'a götürdüğü Mustafa, Anadolu'ya taht kavgasına geldi.
- Bazı Osmanlı tarihçileri, Yıldırım Beyazıt'ın Semerkant'a götürdüğü Mustafa'nın hastalanarak vefat ettiğini ve yerine Mustafa'ya benzeyen bir erkek çocuğu alıp yetiştirdiğini iddia ediyor.
- Düzmece Mustafa isyanı bastırıldıktan sonra, Çelebi Mehmet vefat etti ve yerine oğlu İkinci Murat tahta çıktı.
- 40:25İkinci Murat Dönemi
- İkinci Murat tahta çıkınca Bizans, Düzmece Mustafa'ya askerler verdi ancak Düzmece Mustafa yakalanıp boğuldu.
- İkinci Murat'ın kardeşi Mustafa'ya ayaklandı ve ikinci Mustafa da yakalanıp boğuldu, böylece taht kavgalarına son verildi.
- İkinci Murat, Anadolu-Türk siyasi birliğini sağlama faaliyetlerine yöneldi, Menteşeoğulları, Candaroğulları ve Germiyanoğulları'ndan toprak aldı.
- 41:18Osmanlı-Balkan Fetihleri
- İkinci Murat döneminde Osmanlı-Balkan fetih politikası vardı ve özellikle Macarlarla sürekli mücadele halindeydi.
- İkinci Murat, tahtın varisi olarak oğlu Alaaddin'i ilan etti ve ona devrin önemli alimlerinden dersler aldırdı.
- Alaaddin ata binerken düşüp boynu kırılıp öldüğünde, İkinci Murat tahttan elini eteğini çekip inzivaya çekildi ve küçük oğlu Fatih Sultan Mehmet'i tahta geçirdi.
- 42:22Varna ve Kosova Savaşları
- Fatih'in ilk tahta geçişi on iki yaşındaydı ve Macarlar bu durumu öğrenince büyük bir Haçlı ordusu oluşturdu.
- İkinci Murat, Fatih'i tahta geçirdiği zaman Macarlarla ve Sırpların bir kısmıyla Edirne-Segedin Antlaşması imzalayıp on yıl savaşmayacaklarını belirtti.
- 1444 yılında Varna Savaşı patlak verdi ve İkinci Murat ordunun başına geçerek Haçlı ordusunu paramparça etti.
- 43:41İkinci Kosova Savaşı ve Osmanlı'nın Yükselişi
- Balkan uluslarının öcünü almak için oluşturduğu daha büyük Haçlı ordusuyla 1448 yılında Kosova dolaylarında İkinci Kosova Savaşı patlak verdi ve bu savaşı da İkinci Murat kazandı.
- İkinci Kosova Savaşı ile Türklerin Balkanlardan çıkarılamayacağı ve Balkanların Türk yurdu olduğu kesinleşti.
- İkinci Murat döneminde Fatih'in ilk saltanat sürecinde ilk yeniçeri isyanı olan Buçuktepe İsyanı bastırıldı ve İkinci Murat İstanbul'u kuşattı ancak alamayacağını anlayınca kuşatmayı kaldırdı.
- 44:51Fatih'in İkinci Tahta Geçişi
- Türk-Oğuz kimliği ön plana çıkarıldı ve İkinci Murat'ın vefatı ile birlikte Fatih ikinci kez tahta geçti.
- Fatih İstanbul'u fethetti ve Osmanlı'nın toprak bütünlüğünü sağlayıp Osmanlı yükselme dönemine geçirdi.
- Bir sonraki derste fetihler tek tek anlatılacak ve öğrenciler harita üzerinde bakarak daha kalıcı bir öğrenme gerçekleştirecekler.