Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir tarih öğretmeni tarafından sunulan, KPSS ve LYS sınavlarına hazırlık amacıyla hazırlanmış Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluş dönemi (1299-1453) hakkında kapsamlı bir eğitim dersidir. Öğretmen, tahtaya yazarak ve görsel desteklerle konuyu anlatmaktadır.
- Ders, Osmanlı'nın kuruluşundan başlayarak, Osman Bey, Orhan Bey, Birinci Murat, Yıldırım Beyazıt, Fetret Devri, Çelebi Mehmet ve II. Murat dönemlerini kronolojik olarak ele almaktadır. Her dönem için önemli fetihler, savaşlar, kurulan kurumlar ve tarihsel olaylar detaylı şekilde anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca Osmanlı'nın soy kütüğü, tarihçilerin teorileri, siyaset anlayışları (istimalet, şenlendirme, nizam-ı alem, evladı fatiha, müdara, kızılelma), devlet teşkilatı (Divan-ı Hümayun, Vezirlik makamı, Rumeli Beylerbeyliği, kapıkulu ocağı, tımar sistemi) ve sınavlarda çıkabilecek soru tipleri de içermektedir. Dersin sonunda, bir sonraki dersin konusu olarak yükseliş dönemi anlatılacağı belirtilmektedir.
- 00:04Osmanlı Kuruluş Dönemi
- Osmanlı kuruluş dönemi 1299-1453 yılları arasındadır.
- Osmanlılar, Oğuzların Bozok kolunun Günhan soyundan gelen Kayı boyunun Karakeçili aşiretine mensuptur.
- Kayı boyunun Anadolu öncesindeki ilk yerleşim alanı İran'daki Mahan bölgesiydi, Anadolu'da ise Ahlat'taki Sürmeli Çukur'dur.
- 02:07Osmanlı'nın Kuruluş Bölgesi
- Osmanlı'nın kurulduğu bölge antik çağda Bitinya olarak anılmaktadır.
- Bitinya bölgesinde Kocaeli, Sakarya, Bilecik, Bursa, İznik, Düzce, Yalova, Bartın ve Zonguldak illeri bulunmaktadır.
- 1277 yılında Moğol Abaka Han'ın Anadolu'da ayrı bir katliam yaptığı dönemde Sülemiş isyanı ortaya çıkmıştır.
- 03:30Osmanlı Kuruluşu Hakkındaki Teoriler
- Paul Wittek, Osmanlı'nın kuruluşunu "Gaza Tezi" ile açıklamış ve Osmanlı'nın Kayı boyu ile alakası olmadığını söylemiştir.
- Fuat Köprülü, Paul Wittek'in gaza düşüncesine katılıp, Osmanlı'nın büyümesinde Selçukluların etkisini zayıflaması, siyasi boşluk, yetenekli hükümdarlar ve Gazianurum gibi güçlerden destek alınması gerektiğini belirtmiştir.
- Halil İnalcık, Paul Wittek'in gaza tezini yetersiz görüp, Osmanlı'nın kuruluşunun Moğolların önünden kaçan Türk boylarının Anadolu'ya gelmesi ve Kayı boyunun bu nüfus potansiyelini iyi yönlendirmesiyle olduğunu ileri sürmüştür.
- 07:51Osmanlı'nın Politikaları
- İstimalet, adil ve hoşgörülü yönetim politikası, uzlaştırıcı fetih siyaseti olarak tanımlanır.
- Şenlendirme politikası, yeni yerleşim ve tarım alanları oluşturma politikasıdır.
- Nizam-ı Alem, dünya ve kainata hakim olan düzen ve denge demektir.
- 08:49Osmanlı ile İlgili Önemli Kavramlar
- Evladı Fatihan, Rumeli fethedilince Anadolu'dan göç ettirilip orada iskan edilen Türklerin çocuklarıdır.
- Müdara, Osmanlı'nın kuruluş aşamasında komşu beylik ve tekfurluklarla görünüşte iyi geçinme politikasıdır.
- Kızılelma, düşler ülkesi olarak tanımlanır ve üzerinde düşünüldükçe uzaklaşan ancak uzaklaştığı oranda cazibesi artan ülkeleri ifade eder.
- 10:21Osmanlı Hakkında İlk Kaynaklar
- Osmanlı hakkında ilk bilgileri veren önemli müellif Yahşi Fakih'tir ve Menakıbnamesinde Osmanlı ile ilgili ilk bilgiler yer almıştır.
- Yahşi Fakih'in eseri günümüzde kaybolmuştur ve nüshası bulunmamaktadır.
- Bugün elimizde nüshası bulunan Osmanlı ile ilgili en eski kaynak Ahmedi'nin İskendername'sidir.
- 10:56Osmanlı Tarihi Kaynakları
- Ahmedi'nin İskendername'si günümüzde elimizde bulunuyor, ancak Yahşi Faki'nin Menakıbname'si gibi eski eserlerin nüshaları yok.
- Osman Bey lakabı "Fahrüddin" olup, Bizans valileri (tekfur) ile arasında sıkıntı yaşanıyordu.
- Osman Bey, tekfurların elinden Kulacahisar, Yunhisar, Karacahisar, İnegöl, Bilecik gibi yerler alıyordu.
- 12:19Osmanlı-Bizans Savaşları
- Osmanlı ile Bizans arasındaki ilk savaş Koyunhisar Savaşı (Bafeus/Bapheon Savaşı) olarak kabul ediliyor.
- Halil İnalcık, Osmanlı'nın kuruluşunu 1302 Koyunhisar Savaşı ile açıklıyor.
- Osmanlı'nın kuruluş tarihi olarak 1299 kabul ediliyor, bu tarih 1414 yılında Osmaniye Encümeni'nde Efdaladdin Bey tarafından ortaya atılmış.
- 14:15Osman Bey Dönemi Gelişmeleri
- Harmankaya tekfuru Köse Mihal, Osman Bey döneminde Müslüman olup Osmanlı'ya katıldı ve İstanbul'daki Askeri Müzede sergilenen kılıcı günümüzde en eski Osmanlı savaş aracısı olarak kabul ediliyor.
- Osman Bey, Ahi Şeyhi Edebali'nin kızıyla evlenerek Ahiler'in desteğini kazandı.
- 1321 yılında Mudanya'yı alarak Bursa'nın deniz kıyısını ele geçirerek Bizans'a yardım gelmesini engelledi.
- 15:27Osmanlı'nın Ekonomik ve Siyasi Gelişmeleri
- Osman Bey döneminde ilk bac (çarşı pazar) vergisi alındı ve ilk bakır para bastırıldı.
- Karacahisar'a ilk kadı ataması yapıldı ve kadı olarak Dursun Fakih atandı.
- Bilecik yakınlarında yapılan kazı çalışmalarında Osman Bey dönemine ait para bulundu.
- 18:05Fetihlerde Etkili Şahıslar ve Bursa'nın Fethi
- Osman Bey döneminde fetihlerde Karamürsel Alp, Konur Alp, Turgut Alp, Samsa Çavuş, Akçakoca, Gündüz Alp gibi şahıslar etkili oldu.
- Osman Bey'in adını ilk kez zikreden Bizanslı tarihçi Pakimeres, "Relation Historycus" (Türkler adlı eserinde) adlı eserinde onu anlatmıştır.
- 1326'da Bursa fethedildi ve 1329'da Palekenon Savaşı kazanıldıktan sonra 1331'de İznik alınıp geçici başkent yapıldı.
- 19:18Orhan Bey Dönemi Gelişmeleri
- 1337'de İzmit (Kocaeli) alındı ve Kocaeli Yarımadası'nın fethi tamamlandı.
- 1348'de Karasıoğulları alındı ve Anadolu Türk siyasi birliğinde ilk adım atıldı.
- Karasıoğulları'nın denize kıyısı ve donanması sayesinde Osmanlı donanma gücü elde edildi ve Karasıoğulları'nın önemli komutanları Osmanlı hizmetine girdi.
- 20:34Orhan Bey Dönemi ve Bizans İlişkileri
- 1353 yılında Kantakuzen ile Yuannis arasında taht kavgası yaşanmış, Kantakuzen Orhan Bey'den yardım istemiş ve Orhan Bey oğlu Süleyman Paşa komutasında bir ordu göndermiştir.
- Kantakuzen, Osmanlı'ya yardımından dolayı Gelibolu Yarımadası'ndaki Çimpe Kalesi'ni hediye etmiş, bu kale Osmanlı Rumeli'deki Avrupa kıtasındaki ilk toprak parçası olmuştur.
- Süleyman Paşa, Çimpe Kalesi'ni ele geçirdikten sonra tüm Gelibolu Yarımadası'nı fethetmiş, Çorlu, Bolayır, Tekirdağ, Malkara, Keşan bölgelerini Osmanlı hakimiyetine almıştır.
- 21:52Orhan Bey Döneminde Teşkilatlanma
- Orhan Bey döneminde ülke sınırları genişledikçe teşkilatlanma faaliyetleri başlamış, Divan-ı Hümayun kurulmuş ve Alaaddin Paşa ilk vezir olarak atılmıştır.
- Yaya ve Müsellem adıyla ilk düzenli ordu kurulmuş, yaya askerler normal piyade, müsellem askerler ise atlı askerlerden oluşmuştur.
- Vakıf teşkilatı kurulmuş, Orhan Bey "Mal odur ki hayra sarf oluna" sözünü söyleyerek Osmanlı'da ilk vakıf teşkilatını kuran padişah olmuştur.
- 22:50Orhan Bey Döneminde Diğer Gelişmeler
- İlk tersane Karamürsel'de kurulmuş, ilk gümüş para bastırılmış ve İznik fethedilince ilk Osmanlı medresesi burada açılmıştır.
- İbn-i Batuta, Orhan Bey için "Türk hükümdarlarının en ulusu" ifadesini kullanmıştır.
- İslam Ansiklopedisi ve akademik kaynakların çoğu, Osmanlı'da ilk Sultan unvanını kullanan padişahın Orhan Bey olduğunu belirtmektedir.
- 24:07Birinci Murat Dönemi ve Savaşlar
- Orhan Bey'in vefatıyla tahta oğlu Birinci Murat geçmiş, unvanı "Hüdavendigar" (Allah'ın cengaveri savaşçısı) olmuştur.
- 1363'te Sazlıdere Savaşı yaşanmış, Osmanlı bu savaşı kazanarak Edirne'yi fethetmiştir.
- 1364'te Sırpsındık Savaşı (ilk Osmanlı Haçlı Savaşı) kazanılmış, Edirne başkent ilan edilmiş ve bu zaferin kazanılmasında Hacı İlbey etkili olmuştur.
- 25:49Birinci Murat Döneminde Toprak Kazanımları
- Trakya ve Makedonya prenslikleri ile Çirmen Savaşı kazanılmış, Birinci Murat Anadolu-Türk siyasi birliğini sağlamak için barışçı yollarla toprak kazanmaya çalışmıştır.
- Germiyanoğulları ve Hamitoğulları beyliklerinden toprak alınmıştır; Germiyanoğulları topraklarını kızı ile evlendirilen Yıldırım Beyazıt'e çeyiz olarak vermiş, Hamitoğulları ise seksenbin altın karşılığında topraklarını satmıştır.
- Bu beyliklerin topraklarını vermesindeki temel amaç, Karamanoğulları baskılarına karşı Osmanlı'nın desteğini almak olmuştur.
- 27:10Birinci Kosova Savaşı ve Birinci Murat'ın Vefatı
- 1388'de Ploşnik Bozgunu yaşanmış, Balkan ulusları cesaretlenerek 1389'da Birinci Kosova Savaşı'na girişmişlerdir.
- Bu savaşta ilk kez toptan kullanılmış, Anadolu beyliklerinden yararlanılmış ve savaş kazanılmıştır.
- Savaş meydanında şehit düşen tek Osmanlı padişahı Birinci Murat olmuştur; Miloş Obiliç tarafından yerde yatan ölü taklidi yaparak öldürülmüştür.
- 28:06Tarih ve Coğrafya Eğitiminin Önemi
- Konuşmacı, tarih ve coğrafya derslerinin seçmeli olmaya çalışıldığı süreçte yaşanan olayları anlatmaktadır.
- Yeni Zelanda'da bir hristiyanın Müslümanları öldürürken silahına "Miloş Obiliç 1683 Vienna" yazdığını belirtmektedir.
- "Tarihini bilmeyenlerin coğrafyasını başkaları çizer" sözüyle tarih ve coğrafya eğitiminin önemini vurgulamaktadır.
- 30:29Osmanlı Devleti'nin Teşkilatlanma Çalışmaları
- Orhan Bey döneminde başlayan teşkilatlanma çalışmaları, Birinci Murat döneminde devam etmiş ve bazı çalışmalar Orhan Bey dönemindeki çalışmalarla karıştırılmıştır.
- Teşkilatlanma çalışmaları, kurum ve kuruluş oluşturma faaliyetleridir, bir yerin fethi ise teşkilatlanma çalışması değildir.
- Orhan Bey döneminde vezirlik makamı, yaya ve müsellem adlı ordunun kurulması, vakıf teşkilatı ve divan-ı hümayun kurulması gibi teşkilatlanma çalışmaları yapılmıştır.
- 31:52Birinci Murat Dönemi Teşkilatlanma Çalışmaları
- Birinci Murat döneminde Rumeli Beylerbeyliği kurulmuş, merkezi Balkanlar'daki Manastır kenti olarak belirlenmiştir.
- Kapıkulu ocağı, acemi ocağı, yeniçeri ocağı kurulmuş ve tımar sistemi daha teşkilatlı bir şekilde uygulanmaya başlanmıştır.
- Veziriazamlık, defterdarlık, kazaskerlik makamları kurulmuş ve veraset sisteminde ilk değişiklik yapılmış, ülke padişah ve oğullarının mirası anlayışı benimsenmiştir.
- 33:51Yıldırım Beyazıt Dönemi
- Birinci Murat'ın vefatıyla tahta geçen Yıldırım Beyazıt'ın en büyük amacı İstanbul'u fethetmekti ve bunun arkasını sağlama almak için Anadolu Türk siyasi birliğini sağlamaya çalışmıştır.
- Beyliklerle mücadele ederek toprakları ele geçirmiş ve bu toprakları merkezi Kütahya olan Anadolu Beylerbeyliği'ne bağlamıştır.
- İstanbul'u dört kez kuşatmış, Gelibolu'da tersane kurmuş ve Anadolu Hisarı (Güzelce Hisarı) yaptırmıştır.
- 35:09Yıldırım Beyazıt'ın Ünvanı ve İstanbul Kuşatmaları
- Fransız yazarlar Yıldırım Beyazıt için "şimşek" ifadesini kullanmıştır, bu unvanı 1387 yılında Frenk Yazısı Savaşı'nda savaşa girdiğinden dolayı almıştır.
- İstanbul kuşatmalarına başlayınca Bizans, Avrupalı devletlerden yardım istemiş ve ilk kez Avrupalı devletlerin oluşturduğu bir Haçlı ordusu kurulmuştur.
- Niğbolu kalesi önlerine gelen Haçlı ordusunu yenilgiye uğratmış ve Abbasi Halifesi ona "Sultan-ı İklim-i Rum" (Anadolu'nun Sultanı) ünvanını vermiştir.
- 37:27Ankara Savaşı ve Fetret Devri
- Yıldırım Beyazıt, Timur'un önünden kaçan Kara Yusuf ve Ahmet Celal'ı sığınmasına kabul etmiş, bu durumda Timur ile hakaret dolu mektuplaşmalar başlamış ve Timur Anadolu'ya girerek Yıldırım Beyazıt'ı zorunlu kılmıştır.
- Ankara Savaşı'nda Osmanlı ordusunda bulunan Kara Tatarlar Timur'un safına geçmiştir ve bu savaşta Yıldırım Beyazıt ve oğlu Mustafa esir düşmüştür.
- Timur, Anadolu'da güçlü bir otorite bırakmak istemediğinden Anadolu beylerine beyliklerini yeniden kurmalarını söylemiş, bu da Anadolu Türk siyasi birliğinin bozulmasına ve Fetret Devri'nin başlamasına neden olmuştur.
- 41:06Osmanlı'nın Fetret Devri
- Fetret devri, 1402-1413 yılları arasında sürecek 11 yıllık bir kargaşa ve buhran dönemidir.
- Yıldırım Beyazıt'ın dört oğlu (İsa, Musa, Mehmet ve Süleyman Çelebi) 11 yıl boyunca taht için mücadele etmiştir.
- Fetret devri boyunca Osmanlı'dan Balkanlar'da kopma olmadı, sadece Selanik elden çıktı ve sonra geri alındı.
- 43:49Çelebi Mehmet Dönemi
- Çelebi Mehmet (1413-1421) tahta geçerek devleti parçalanmaktan kurtardığı için Osmanlı'nın ikinci kurucusu olarak anılır.
- Çalıbey (Lapseki) deniz savaşında Venediklilerle yapılan ilk deniz savaşını kaybetmiştir.
- Şeyh Bedrettin isyanı, dini, ekonomik ve siyasi içerikli toplumsal nitelikli ilk büyük isyan olarak kabul edilir.
- 47:47İkinci Murat Dönemi
- İkinci Murat (1421-1451) tahta yer almış ve taht kavgalarına son vermiştir.
- Anadolu-Türk siyasi birliğini sağlamak için beyliklerle mücadele etmiş, Germiyan Beyliği ve Aydın-Menteşe Hamitoğulları'nın varlığını sonlandırmıştır.
- Macarlarla 1444 yılında Edirne-Segedin antlaşması imzalayarak Tuna Nehri'ni geçmemeye dair bir madde koydurmuştur.
- 50:44Osmanlı-Haçlı Savaşları
- 1444 yılında küçük yaşta bir padişahın tahta geçtiğini öğrenen Macarlar, diğer Balkan ulusları ile birlikte büyük bir Haçlı ordusu oluşturarak saldırıya geçiyorlar.
- II. Murat, Varna Savaşı'nda Haçlıları paramparça ediyor ve Balkan ulusları daha kalabalık bir Haçlı ordusu oluşturarak Kosova Savaşı'na geçiyorlar.
- Kosova Savaşı'nda Osmanlı kazanıyor ve bu savaşla birlikte Balkanlar kesin olarak Türk yurdu oluyor, ayrıca bu savaşta yeniçeriler ilk kez ateşli silah kullanmışlar.
- 51:46İstanbul Kuşatmaları
- II. Murat döneminde İstanbul kuşatılıyor ancak alamayacağını anlayınca kuşatmayı kaldırıyor.
- Kuruluş döneminde Osmanlı Hanedanlığından İstanbul'u kuşatanlar: Yıldırım Beyazıt dört kez, Musa Çelebi, II. Murat ve son olarak II. Murat'ın oğlu Fatih Sultan Mehmet İstanbul'u alıp Osmanlı'yı yükselme dönemine geçiriyor.
- 52:12Fatih Sultan Mehmet ve Yeniçeri İsyanı
- II. Murat tahttan feragat ettiği zaman, tahta geçen Fatih Sultan Mehmet 12 yaşında yeniçerilere buçuklu ödeme yapıyor ve bu durum ilk yeniçeri isyanına neden oluyor.
- Bu isyan "Buçuktepe İsyanı" olarak biliniyor ve bastırılıyor, ayrıca daha düşük akçe ile ödeme yapılıyor ki bu Osmanlı'daki ilk devalüasyon olarak kabul ediliyor.
- 52:34II. Murat'ın Özellikleri
- II. Murat "Ebu'l-Hayrat" (Hayır Babası) olarak biliniyor ve yaptığı önemli eserlerden dolayı ilk şair padişahtır, Muradi mahlasıyla şiirler yazmıştır.
- Madeni paralara Kayı boyunun damgasını vurulması ilk kez bu dönemdedir ve Osmanlı soyunun Kayı boyu ile ilişkilendirilmesi çalışmaları da bu dönemdedir.
- Türkçe Oğuz Türk kimliğinin ön plana çıkması yine II. Murat döneminde gerçekleşmiştir.
- 53:07Osmanlı-Haçlı Savaşları Kodlaması
- Kuruluş dönemindeki Osmanlı-Haçlı savaşları "SSKNİK" kodlamasıyla hatırlanabilir: Sırpsındığı, Kosova, Niğbolu, Varna ve Kosova.
- ÖSYM sınavlarında "Kuruluş dönemindeki Osmanlı-Haçlı savaşları arasında hangisi yer almaz?" sorusu sıklıkla sorulur ve Koyunhisar veya Maltepe savaşları Haçlı savaşı mahiyetinde değildir çünkü bunlar direkt Bizans ile yapılmıştır.