Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan Osmanlı tarihi dersidir. Eğitimci, ÖSYM sınavlarında sıkça sorulan Osmanlı dağılma dönemi konusunu kronolojik olarak anlatmaktadır.
- Video, Osmanlı'nın 19. yüzyılda uyguladığı denge politikasından başlayarak, Fransız İhtilali'nin etkisiyle ortaya çıkan milliyetçilik akımının Osmanlı'daki azınlık isyanlarına etkisini, Kırım Savaşı, Osmanlı-Rus Savaşı (1877-1878) ve 1893 Harbi gibi önemli olayları ele almaktadır. Ayrıca Tanzimat Fermanı, İslahat Fermanı, Londra Antlaşması, Paris Antlaşması ve Berlin Antlaşması gibi önemli tarihsel belgeler ve bunların Osmanlı İmparatorluğu'na etkileri detaylı şekilde açıklanmaktadır.
- Ders, Osmanlı'nın Avrupa devletleriyle olan ilişkilerini, Mısır sorunu, Boğazlar sorunu, Balkan buhranı ve Jön Türklerin meşrutiyet taleplerini de içermektedir. Video, bir sonraki derste dağılma dönemi ve 19. yüzyıl ıslahatları konusunun işleneceği bilgisiyle sonlanmaktadır.
- 00:07Osmanlı Dağılma Dönemi Genel Bakış
- Osmanlı dağılma dönemi, 19. yüzyılda Osmanlı ile ilgili ÖSYM'nin en çok soru sorduğu ve en fazla iki soru içeren konudur.
- Bu dönemde Osmanlı'nın politikası denge politikasıydı; devletler arasındaki çıkar çatışmalarından yararlanarak varlığını sürdürmekteydi.
- Fransız İhtilali'nin etkisiyle milliyetçilik akımı ortaya çıktı ve Osmanlı'da azınlık isyanları görüldü.
- 00:55Sırp ve Yunan İsyanları
- İlk ayrıcalık elde eden ve bağımsızlığını kazanan ilk Osmanlı ulusu Sırplardır.
- Sırplar 1804'te ayaklanıp 1878'de bağımsızlığını kazanırken, Yunanlılar 1821'de ayaklanıp 1829'da bağımsızlığını kazanmıştır.
- Sırpların bağımsızlığını Rusya, Yunanlıların ise Avrupalı devletler desteklemiştir.
- 01:33Sırp Bağımsızlık Süreci
- Sırplar 1812'de Bükreş Antlaşmasıyla ayrıcalık, 1829'da Edirne Antlaşmasıyla özerklik, 1878'de Berlin Antlaşmasıyla bağımsızlığını kazanmıştır.
- Sırpların bağımsızlığını Rusya sağlamıştır.
- Yunan isyanı beraberinde Mısır ve Boğazlar sorununa da ortam hazırlamıştır.
- 02:03Yunan İsyanı ve Gelişmeleri
- Yunan isyanlarında Rusya'nın kışkırtmaları etkili olmuş ve Yunanlılar ilk isyanlarını Eflak'ta çıkarmıştır.
- Etnik Eterya (Filike Eterya) adlı cemiyet, Megali Idea (büyük ülkü) adlı Bizans'ı yeniden kurma hayaliyle Yunan isyanlarını desteklemiştir.
- İngiliz şair Lord Byron, Mora'daki halkı Osmanlı'ya karşı ayaklanmaya teşvik etmiştir.
- 03:34Mora İsyanı ve Kavalalı Mehmet Ali Paşa
- Mora Yarımadası'ndaki Yanya valisi Tepedelenli Ali Paşa'nın isyanından yararlanarak Yunanlılar Mora isyanını genişletmiştir.
- II. Mahmut, Yunan isyanını bastıramayacağını anlayıp Kavalalı Mehmet Ali Paşa'dan yardım istemiş ve Mora ve Girit valiliklerini vaat etmiştir.
- Kavalalı Mehmet Ali Paşa, oğlu İbrahim Paşa'nın emrine donanmasını vererek isyani bastırmıştır.
- 04:28Navarin Baskını ve Osmanlı-Rus Savaşı
- İsyan bastırıldıktan sonra Osmanlı ve Mısır donanmaları Navarin limanında demirliyken, İngiltere, Fransa ve Rusya ortaklaşa bir baskın düzenleyerek donanmaları yakmıştır.
- İngiltere, Rusya ve Fransa ultimatom çekerek tazminat talep etmiş, Rusya ise Osmanlı'ya saldırarak 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı patlak vermiştir.
- Bu savaşta yenilen Osmanlı, Edirne Antlaşması'yla Yunanistan'a bağımsızlık ve Sırplara özerklik vermiştir.
- 05:31Cezayir İşgali ve Kavalalı İsyanı
- Osmanlı'nın kargaşa ortamı ile uğraşırken Fransızlar Kuzey Afrika'daki Osmanlı toprağı olan Cezayir'i işgal etmiş, bu Osmanlı'nın Kuzey Afrika'dan çıkan ilk toprak parçası olmuştur.
- Kavalalı Mehmet Ali Paşa, II. Mahmut'a verilen sözlerin tutulmadığını söyleyerek Mısır'dan yola çıkıp Suriye, Filistin ve Konya'ya kadar ilerlemiştir.
- İkinci Mahmut, Kavalalı'ya karşı Rusya'dan destek istemiş, İngiltere ve Fransa ise Kütahya Antlaşması'nın imzalanmasını sağlamıştır.
- 07:21Hünkar İskelesi Antlaşması ve Balta Limanı Ticaret Antlaşması
- Kütahya Antlaşması'ndan sonra II. Mahmut, Rusya ile Hünkar İskelesi Antlaşması imzalamış, bu antlaşmaya göre Osmanlı'ya saldırı olursa Rusya donanması Boğazlara yerleşecekti.
- Hünkar İskelesi Antlaşması, Boğazlar sorununu başlattı ve Osmanlı'nın Boğazlar konusunda tek başına karar verdiği son anlaşmadır.
- II. Mahmut, sorunlarda İngiltere'nin desteğini alabilmek için İngilizlerle Balta Limanı Ticaret Antlaşması imzalayıp İngilizlere en geniş kapitülasyonlar vermiştir.
- 08:29Tanzimat Fermanı ve Mısır Sorunu
- Kavalalı II. Mahmut döneminde, Kavalalı II. Mahmut'un vergi ödememesi ve ordusu toparlanması sonucu, oğlu İbrahim Paşa'nın Nizip'te Osmanlı'ya bozguna uğratması gerçekleşiyor.
- İkinci Mahmut'un vefatından sonra padişah Abdülmecid geçiyor ve azınlık isyanları, Avrupalı devletlerin içişlerine karışması, Mısır ve Boğazlar sorunları karşısında Avrupalı devletlerin desteğini kazanmak için Tanzimat Fermanı ilan ediyor.
- Tanzimat Fermanı'nda Müslümanlar ve azınlıkların eşit haklara sahip olduğu, herkesin gelirine göre vergilendirileceği ve mahkemelerin halka açık olacağı gibi maddeler bulunuyor.
- 09:48Londra Antlaşması ve Boğazlar Sorunu
- İngiltere'nin desteğiyle Kavalalı Mehmet Ali Paşa sıkıştırılıyor ve Londra Antlaşması imzalanarak Kavalalı'ya verilen valilikler geri alınıyor.
- Hünkar İskelesi Antlaşması'nın süresi dolunca İngilizler devreye girerek Rusları Boğazlardan çıkartıyor ve Londra Boğazlar Sözleşmesi imzalanıyor.
- Londra Boğazlar Sözleşmesi, Boğazlar konusunda imzalanan uluslararası ilk anlaşma olarak kabul ediliyor ve Boğazlardaki hükümranlık haklarının Osmanlı'da kalmasına karar veriliyor.
- 10:47Kırım Savaşı ve Arka Planı
- Kırım Savaşı (1853-1856) Osmanlı Devleti ile Rusya arasında yaşanan savaş, Abdülmecid döneminde yaşanıyor.
- Savaş öncesinde Rus Çarı Nikola, İngilizlerin Moskova Büyükelçisi Sör Hamilton Seymour ile görüşerek Osmanlı'ya "hasta adam" tanımlaması yaparak onu parçalayıp topraklarını paylaşmayı teklif ediyor.
- İngilizler Rusların bu teklifini reddediyor çünkü Osmanlı'ya her türlü sömürüyorlar.
- 11:38Kırım Savaşı'nın Başlaması ve Katılımcılar
- Savaşın başlamasında Rusya'nın bahanesi "Kutsal Yerler Sorunu" olarak ortaya atılıyor; Rusya, Osmanlı'ya Kudüs'teki Hristiyan mabetlerin bakım onarım işlerinin hep Katolik olan Fransızlara verilmesini sorguluyor.
- Savaş sırasında İngiltere, Fransa ve Avusturya Osmanlı'nın yanında yer alıyor; İngiltere ve Fransa Osmanlı üzerinden sıcak denizlere inmeyi önlemek için, Avusturya ise Balkanlar'da Rus etkisini kırmak ve Tuna Nehri ticaretinde söz sahibi olmak istiyor.
- Piemonte (Sardunya) da Osmanlı'nın yanında savaşa giriyor çünkü İtalyan siyasi birliğini sağlamak istiyor ve bu amaçlarına Paris Antlaşması'nda yer alarak ulaşıyor.
- 14:13Savaş Sırasında Olaylar
- Savaş sırasında Ruslar Sinop Baskını ile Osmanlı donanmasını yakıyor, Osmanlı savaşın masraflarını karşılayabilmek için ilk kez İngiltere'den dış borç alıyor.
- Savaş sırasında haberleşme sağlamak için ilk kez telgraf hatlarından yararlanılıyor ve telgrafın mucidi Samuel Morse'ye Abdülmecid nişanla gönderiyor.
- İstanbul'daki Selimiye Kışlası hastaneye çevriliyor ve burada yaralıları tedavi eden Florence Nightingale, Kırım Savaşı'ndan sonra hemşireliğin kurucusu olarak kabul ediliyor.
- 15:16Paris Antlaşması ve Sonuçları
- Savaş sonucunda imzalanan Paris Antlaşması'nda Osmanlı bir Avrupa devleti sayılacak ve Avrupa hukukundan yararlanacak deniliyor.
- Antlaşmada Osmanlı topraklarının Avrupa'nın korumasında olacağı belirtiliyor, bu da Osmanlı'nın güçsüzlüğünü kabul ettiğinin göstergesi.
- Karadeniz'de donanma ve tersane bulundurulmayacağı belirtiliyor, bu da Osmanlı'nın savaşı kazanmasına rağmen yenik devlet muamelesi gördüğünün göstergesi.
- Eflak ve Boğdan'a özerklik verileceği belirtiliyor, bu da Romanya'nın bağımsızlık sürecinin başlangıcı olarak görülüyor.
- Osmanlı'nın İslahat Fermanı'nı uygulayacağı belirtiliyor ve İslahat Fermanı uluslararası bir ferman olma niteliğine sahip oluyor.
- 18:031877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı ve Meşrutiyet
- 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi) başlamadan önce 1875 yılında Balkanlarda yoğun bir ayaklanma yaşanmış, Bulgaristan, Bosna, Hersek ve Sırbistan'da ayaklanmalar meydana gelmiştir.
- İkinci Mahmut döneminde Avrupa'ya öğrenci gönderilenler "Jön Türkler" (Genç Osmanlılar) adlı bir cemiyet oluşturmuş ve Avrupa'da revaçta olan meşrutiyet rejimini (padişahın yanında halkın temsilcileri aracılığıyla yönetime katıldığı sistem) Osmanlı'nın kurtuluşu için ilan etmeyi düşünmüşlerdir.
- Jön Türkler, Avrupalı devletlerin azınlık sorunu bahane ederek Osmanlı'nın iç işlerine karışmasını engellemek için meşrutiyeti ilan etmeyi ve azınlıkları yönetime ortak etmeyi önermişlerdir.
- 20:24Meşrutiyetin İlanı ve Savaşın Başlaması
- Abdülaziz, yetkilerini halkla birlikte kullanmak istemediği için tahttan indirilmiş, yerine Beşinci Murat çıkarılmış ancak kısa sürede tahttan indirilmiştir.
- Meşrutiyeti ilan edecek olan İkinci Abdülhamid tahta çıkarılmış, meşrutiyet ilan edilmiş, yurt genelinde seçimler yapılmış ve mebusan meclisi açılmıştır.
- Tersane Konferansı'ndan azınlıklara özerklik ve bağımsızlık kararları çıkması üzerine Osmanlı'nın kabul etmemesi üzerine Rusya saldırarak 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı başlamıştır.
- 21:08Savaşta Türk Kuvvetlerinin Mücadelesi
- Savaşta Ruslar iki koldan saldırıya geçmiş: Balkanlar'dan ve Kafkasya'dan.
- Balkanlardan gelen Rus ordularını Şıpka denilen geçitte belli bir süre durduran Süleyman Hüsnü Paşa "Şıpka Kahramanı" olarak anılmıştır.
- Kafkasya'dan gelen Ruslar Kars ve çevresini işgal etmiş, onları oyalayan Gazi Ahmet Muhtar Paşa'dır.
- 21:54Erzurum'da Nene Hatun'un Mücadelesi
- Ruslar Aziziye tabyalarına basmış, yaralı olarak kurtulan bir asker Erzurum şehir merkezine kadar inmeyi başarıp bir kadının kapısında bayılmıştır.
- Bu kadın, yeni doğum yapmış ve bir gün önce abisini, iki gün önce kocasını Ruslarla yapılan muharebelerde kaybetmiş olan Nene Hatun'dur.
- Nene Hatun, kocasının satırını ve abisinin kasaturasını eline alıp tüm Erzurum halkını ayaklandırmış ve Aziziye tabyalarının Rusların çıkarılmasında etkili olmuştur.
- 23:03Plevne Müdafaası ve Ayastefanos Antlaşması
- Balkanlar'dan gelen Ruslar Plevne önlerine kadar gelmiş, burada Gazi Osman Paşa'nın ünlü Plevne Müdafaası ile karşılaşıp aylarca ilerlemelerine engellenmiştir.
- Gazi Osman Paşa sonunda Ruslara esir düşmüş ve Rus Çarı'nın yanına götürülmüştür.
- Ruslar İstanbul'a doğru ilerleyerek Ayastefanos (Yeşilköy) Antlaşması'nı imzalamış, ilk maddesi "Büyük Bulgaristan Krallığı kurulacak" maddesiydi.
- 24:47Berlin Antlaşması ve Sonuçlar
- İngiltere, Ayastefanos'un şartlarının hafifletilmesi karşılığında Kıbrıs'ın yönetimini istemiş ve Osmanlı bunu kabul etmiştir.
- Ayastefanos iptal edilip yerine Berlin Antlaşması imzalanmış, ancak Berlin'in maddelerinin %90'ı Ayastefanos ile aynıdır.
- Berlin Antlaşması'nda Bulgaristan üçe ayrılmış ve Osmanlı'ya bağlanmış, Sırbistan, Karadağ ve Romanya bağımsız olmuş, Bosna-Hersek Osmanlı'nın olup yönetimi Avusturya'ya bırakılmış, Teselya (Mora yarımadası'nın üst kısmı) Yunanistan'a verilmiş, Kars, Ardahan ve Batum Rusya'ya verilmiştir.
- 27:08Ayastefanos Antlaşması ve Osmanlı'nın Durumu
- Ayastefanos Antlaşması'nda Ermenilerin yaşadığı yerde ıslahat yapılması ve Girit Adası'ndaki Rumlar için Halepa Fermanı ile ıslahat yapılması belirtilmiştir.
- Halepa Fermanı sadece Girit ile ilgili bir yerel fermandır, Tanzimat ve Islahat Fermanları ise tüm ülkede yaşayan insanlar için geçerlidir.
- Osmanlı, Rusya'ya savaş tazminatı ödemek zorunda kalmıştır.
- 28:05Osmanlı'nın Dönüşümü ve İstibdat Dönemi
- Doksanüç Harbi sonucunda Osmanlı Çöküş Dönemi bitmiş, Dağılma Dönemi ve İstibdat Dönemi başlamıştır.
- İkinci Abdülhamid, Meşrutiyet rejiminden Muttakikiyete geçerek 30 yıl boyunca (1878-1908) baskıcı bir dönem yönetmiştir.
- İstibdat döneminde devletin resmi ideolojisi İslamcilik olmuştur ve ikinci Abdülhamid döneminde günümüz Türkiye'nin iki katı kadar toprak kaybı yaşanmıştır.
- 29:24Toprak Kayıpları ve Son Gelişmeler
- İngilizler Kıbrıs'ı işgal ettikten sonra 1882'de Mısır'ı, Fransızlar ise Cezayir'in ardından Tunus'u işgal etmiştir.
- 1908 yılında ikinci meşrutiyet ilan edilmesi sürecinde Bulgaristan'ın bağımsız olması, Avusturya'nın Bosna-Hersek'i ilhak etmesi ve Yunanistan'ın Girit Adası'nı topraklarına katması gerçekleşmiştir.
- Osmanlı, Yunanistan ile yapılan Dövmek Ye Meydan Savaşı'nda yenilgiye uğratmış ve imzalanan İstanbul Antlaşması'yla 19. yüzyılın sonunda kazanan taraf olarak imzaladığı son anlaşma olmuştur.