Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan tarih dersidir. Eğitimci, öğrencilere Osmanlı İmparatorluğu'nun 19. yüzyıl ıslahatlarını detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Video, Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılma dönemi ve özellikle II. Mahmut, Abdülmecid, Abdülaziz ve II. Abdülhamid dönemlerindeki ıslahatları kronolojik olarak ele almaktadır. Her dönem için önemli reformlar, kurulan kurumlar, çıkarılan kanunlar ve Osmanlı'nın modernleşme sürecindeki dönüm noktaları detaylı şekilde açıklanmaktadır.
- Eğitimci, ÖSYM sınavlarında çıkabilecek soru tiplerine yönelik bilgiler sunarak, öğrencilere not alma teknikleri ve tablo şeklinde çalışma yöntemleri önermektedir. Tanzimat Fermanı, İslahat Fermanı, Birinci ve İkinci Meşrutiyet gibi önemli tarihsel olaylar ile Süveyş Kanalı'nın açılması, demiryolları yapımı, Bank-ı Osmani ve Şirket-i Hayriye gibi kurumların kuruluşu gibi konular da videoda ele alınmaktadır.
- 00:15Osmanlı Dağılma Dönemi ve İslahatlar
- Osmanlı dağılma dönemine tüm hızıyla devam ediliyor ve şimdi 19. yüzyıl ıslahatları (dağılma dönemi ıslahatları) ele alınacak.
- İslahatlar konusu öğrenciler için zor ve ÖSYM'nin vazgeçilmezi olarak belirtiliyor.
- II. Mahmut, Abdülmecid, Abdülaziz ve II. Abdülhamid ıslahatları birbirine giriyor.
- 00:43Öğrenme Yöntemi
- Konuşmacı, ıslahatları en basit şekliyle anlatacağını ve öğrencilerin dediklerini harfiyen uygulamalarını istiyor.
- Ders notlarında dağılma döneminin sonunda II. Mahmut, Abdülmecid, Abdülaziz ve II. Abdülhamid şeklinde kocaman bir tablo bulunuyor.
- İslahatlar aklımızda zor kalıyor ve sıkıntı yaşıyoruz, bu nedenle ilk etapta post-it kağıdına örnekler koymak tavsiye ediliyor.
- 01:26Osmanlı Padişahları ve İslahatları Öğrenme Yöntemi
- Osmanlı padişahları ve islahatları öğrenirken kısa notlar alıp cebinize koymak veya akıllı telefonunuzda görüntüsünü almak faydalı olacaktır.
- İki gün boyunca günlük 10-15 dakika çalışarak II. Mahmut, Abdülmecid, Abdülaziz ve II. Abdülhamid padişahlarını tekrar etmelisiniz.
- Öğrenilen bilgileri A4 kağıdına yazıp sürekli çalışarak, padişah adı bile aklınıza gelmezse bile cevap bulabilirsiniz.
- 03:21Tablo Şeklinde Çalışmanın Faydaları
- Tablo şeklinde çalışmanın faydaları arasında Osmanlı'daki önemli demokratikleşme hareketleri, senedi ittifak, Tanzimat ve Islahat fermanları gibi konuları kolayca hatırlamak bulunmaktadır.
- ÖSYM sınavlarında genellikle "Abdülmecid dönemi islahatları içinde hangisi yer almaz?" gibi sorular sorulduğunda, II. Mahmut'un islahatlarından birini seçeneklere koyarlar.
- II. Mahmut'un islahatlarını iyi bilmek, diğer padişahların islahatlarını da anlamayı kolaylaştırır.
- 05:25II. Mahmut'un İslahatları
- II. Mahmut döneminde senedi ittifak padişah ile ayanlar arasında imzalanan sözleşme, tımar sistemi kaldırıldı ve devlet memurları maaşa bağlandı.
- Tımar sisteminin kaldırılmasıyla tımarlı sipahiler kırsal kesimde güvenliği sağlayamadığı için redif birlikleri kuruldu.
- Memurlara fes, ceket, pantolon giyme mecburiyeti getirildi ve müsaadere sistemi kaldırılarak özel mülkiyet anlayışının gelişimi sağlandı.
- 07:11Yönetim Sistemindeki Değişiklikler
- II. Mahmut döneminde Divan-ı Hümayun kaldırıldı, yerine nazırlıklar veya Heyet-i Vükela (bakanlıklar) kuruldu.
- Sadaret Kethüdalığı dahiliye nezaretine, Resul Kitaplık hariciye nezaretine dönüştürüldü.
- Şeyhülislamlık Bab-ı Meşat Dairesi'ne, Hazine-i Amire Maliye Nezareti'ne, Sadrazamlık Baş Vekalete dönüştürüldü.
- 09:31Yeniçeri Ocağı ve Askeri Değişiklikler
- II. Mahmut yeniçeri ocağına alternatif olarak Sekman-ı Cedid ve Eşkinci ocaklarını kurdu ancak yeniçerilerin ayaklanmasıyla bu ocaklar kaldırıldı.
- 1826 yılında yeniçeri ocağı kaldırıldı ve bu olaya Osmanlı literatüründe "Vaka-i Hayriye" (hayırlı olay) denildi.
- Yeniçerileri coşturan mehter takımı kaldırıldı, İtalya'dan Donizetti getirildi ve Mızıka-i Hümayun kuruldu.
- Askeri amaçlı ilk nüfus sayımı yaptırıldı, Asakir-i Mansure-i Muhammediye adında öz Türk ve Müslümanlardan oluşan ulusal bir ordu kuruldu ve Mansure Hazinesi oluşturuldu.
- 11:19II. Mahmut Dönemi İslahatları
- II. Mahmut 1807'den 1839'a kadar Osmanlı tahtında bulunmuş ve ondan sonra Abdülmecid tahta çıkmıştır.
- Senedi İttifak 1808 yılında gerçekleşmiş olup, ayanlar ile padişah arasında imzalanan karşılıklı sözleşmedir.
- Senedi İttifak, mutlak monarşik yapıda hükümdarın yetkilerini kısıtlayan ilk demokratikleşme hareketi olarak kabul edilir.
- 12:41Senedi İttifakın Önemi
- Senedi İttifakın imzalanmasını sağlayan kişi Alemdar Mustafa Paşa'dır, II. Mahmut'u tahta çıkaran ve daha önce Rusçuk ayanı olan bir şahısdır.
- Senedi İttifak, İngiltere'deki Magna Carta ile şekil olarak benzerdir, ancak içerik yönünden Tanzimat Fermanı ile daha çok uyuşmaktadır.
- Magna Carta'nın maddeleri (herkes kanun önünde eşit olacak, mahkemeler herkese açık olacak, herkes gelirine göre vergilendirilecek) Tanzimat Fermanı'nda da yer almaktadır.
- 14:58Ekonomik ve Sosyal İslahatlar
- II. Mahmut döneminde tımar sistemi kaldırılmış, devlet memurlarına direkt merkezden maaş ödemesi yapılarak ekonomik anlamda modernleştirilmiştir.
- Tımarlı sipahilerin yerine redif birlikleri kurulmuş ve memurlara fes ceket, pantolon giyme mecburiyeti getirilmiştir.
- Müsadere sistemi kaldırılmış, bu sayede memurlara özel mülkiyet hakkı tanınmış ve özel mülkiyet anlayışı geliştirilmiştir.
- 17:32Merkezi Yönetimin Güçlendirilmesi
- II. Mahmut döneminde posta teşkilatı kurulmuş, bu da merkezi yönetime önem verildiğinin göstergesidir.
- İller merkeze bağlanmış ve mahalle ve köylere muhtarlar atanmıştır, muhtarlar en ücra yerde bile devlet otoritesini temsil etmektedir.
- Divan-ı Hümayun kaldırılıp yerine nazırlıklar (bakanlıklar) kurulmuş, Sadaret Kethüdalığı'nın yerine Dahiliye Nezareti, Reisülküttaplık'ın yerine Hariciye Nezareti kurulmuştur.
- 20:01II. Mahmut'un İdari Değişiklikleri
- Şeyhülislamlık makamının yerine Bab-ı Meşriat Dairesi kuruldu.
- Sadrazamlığın yerine Maliye Nezareti kuruldu.
- II. Mahmut, yeniçeri ocağındaki sıkıntıları biliyor ve alternatif ocaklar kurmak istiyor, ancak yeniçeriler bu ocakları kaldırdılar.
- 21:01Yeniçeri Ocağı'nın Kaldırılması
- Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılması sürecinde Sadrazam Alemdar Mustafa Paşa öldürüldü ve bu olaya Osmanlı tarihinde Alemdar Olayı deniliyor.
- II. Mahmut, yeniçeri ocağını kaldırmak için ajanları çarşıya pazara yollayarak halkın yeniçerilerle ilgili şikayetlerini öğrendi.
- Kara İbrahim önderliğinde 1826 yılında sabah erken saatte yeniçeri kışlaları top atışına tutuldu ve yeniçeri ocağı kaldırıldı, bu olaya Osmanlı tarihinde Vaka-i Hayriye deniliyor.
- 22:56Yeniçeri Ocağı'nın Kaldırılmasının Sonrası
- II. Mahmut, yeniçerileri coşturan mehter takımını yasakladı ve İtalya'dan Donizetti'yi getirerek Mızıka-i Hümayun (askeri bando okulu) kuruldu.
- Askeri amaçlı ilk nüfus sayımını yaptırdı ve sadece erkekleri saydı.
- Asakir-i Mansure-i Muhammedi adında bir ordu kurdu, bu ordu öz ve öz Türk ve Müslümanlardan oluştuğu için ulusal ordu olarak geçti.
- 24:50Askeri ve Ekonomik İslahatlar
- Prusya'dan piyade, süvari, topçu subaylar getirerek askeri anlamda ıslahatlar devam ettirdi.
- Yerli malı kullanımını teşvik ederken, 1838 yılındaki Balta Limanı Ticaret Antlaşması'yla İngilizlere en geniş kapitülasyonları verdi.
- İlköğretim zorunlu hale getirildi ve İstanbul'da Mekteb-i Tıbbiye, Mekteb-i Harbiye, Mekteb-i Adliye ve Mekteb-i Ulumu-i Edebiye gibi orta dereceli dört okul kuruldu.
- 26:22Diğer İslahatlar ve Gelişmeler
- Meclis-i Vala-yı Ahkam Maddeye kuruldu, Dar-ı Sura-yı Askeri ve Dar-ı Sura-yı Babli kuruldu.
- II. Mahmut ilk kez Avrupa'ya öğrenci gönderen padişahtır ve bu öğrenciler Fransa'ya gidiyor, kendi aralarında Jön Türkler veya Genç Osmanlılar cemiyeti oluşturuyorlar.
- Takvim-i Vekayi adlı ilk resmi gazete çıkarıldı ve Osmanlı tarihinde ilk kez karantina sistemini uygulayan padişah II. Mahmut'tur.
- 29:06II. Mahmut Dönemi
- II. Mahmut, resmini devlet dairelerine astırmış ve artistik pozlar almış, günümüzde yaşasaydı Instagram'da en fazla resim paylaşan padişahı olurdu.
- II. Mahmut, yurtdışına pasaport uygulamasını başlatmış ve "mürür tezkeresi" kavramını kullanarak İstanbul'a vize uygulaması yapmıştır.
- II. Mahmut döneminde seraskerlik makamı kurulmuş, bu günümüzdeki milli savunma bakanlığına denk gelmektedir.
- 31:12Tanzimat Dönemi İslahatları
- Tanzimat dönemi, 1839'da Tanzimat Fermanı'nın ilanından 1876'da Birinci Meşrutiyet'in ilanına kadar olan süredir ve padişahları Abdülmecid, Abdülaziz ve Beşinci Murat'tır.
- Tanzimat Fermanı, İslahat Fermanı ve Birinci Meşrutiyet'in ilan edilmesindeki temel amaç, azınlık isyanlarını, iç işlerimize karışılmasını ve Osmanlı'nın yıkılmasını önlemektir.
- Tanzimat Fermanı ile Osmanlı anayasal devlet değil, hukuk devleti olmuştur; anayasal devlet olma süreci Birinci Meşrutiyet'in ilanıyla başlamıştır.
- 35:00İslahat Fermanı ve Sonuçları
- İslahat Fermanı ile gayrimüslimlere en geniş haklar verilmiş, bu da halk içinde sıkıntılara ve toplumsal çatışmalara neden olmuştur.
- İslahat Fermanı'nda gayrimüslimlerin asker ve memur olabilmesi, cizye vergisinin kaldırıldığının göstergesidir.
- İslahat Fermanı'nda gayrimüslimlerin il genel meclislerine üye olabilmesi, yerel yönetime katılmalarını sağlamıştır.
- 36:48Birinci ve İkinci Meşrutiyet
- II. Abdülhamit döneminde Jön Türkler, meşrutiyeti ilan etmesini istemiş, böylece Osmanlı anayasal devleti olmuştur.
- 93 Harbi'nden sonra II. Abdülhamit meclisi kapatmış, anayasayı rafa kaldırarak istibdat dönemini başlatmıştır.
- 1908 yılında İttihat ve Terakki'nin ortaya çıkmasıyla II. Abdülhamit zor durumda kalmış, yeniden meşrutiyeti ilan etmiş ve Osmanlı tarihinde ikinci meşrutiyet dönemi başlamıştır.
- 38:38Tanzimat Fermanı'nın Genel Özellikleri
- Tanzimat Fermanı 1839 yılında ilan edilmiş olup, diğer adı Gülhane-i Haddi Hümayun'dur ve İstanbul'daki Gülhane Parkı'nda halka duyurulduğu için bu ismi almıştır.
- Tanzimat'ın temelleri II. Mahmut döneminde atılmış, hazırlayan Mustafa Reşit Paşa'dır.
- Tanzimat Fermanı'nın ilan edilmesindeki ortak amaç azınlık isyanlarını, iç işlerimize karışılmasını ve yıkılmayı önlemektir.
- 40:00Tanzimat Fermanı'nın İlan Edilme Nedeni ve Etkileri
- Tanzimat Fermanı'nın ilan edilmesindeki güncel neden Mısır ve Boğazlar sorunudur.
- Tanzimat Fermanı'nın ilanını hızlandıran güncel gelişme Mısır ve Boğazlar sorunudur.
- Tanzimat Fermanı, Osmanlıcılık düşüncesi doğrultusundadır ve kısmen batıcılık etkilidir.
- 41:09Tanzimat Fermanı'nın Maddeleri
- Tanzimat Fermanı'nda kimse yargılanmadan cezalandırılmayacak, mahkemeler halka açık olacak ve tüm halkın can, mal, namus güvenliği sağlanacak.
- Tanzimat Fermanı ile askerlik vatan görevi haline gelmiştir.
- Herkes mal mülk edinebilecek, satabilecek, miras olarak bırakabilecek ve müsaadere usulü kaldırılacaktır.
- 43:08Tanzimat Fermanı'nın Önemi ve İslahat Fermanı
- Tanzimat Fermanı'nda ferman hükümlerine ve çıkarılan kanunlara padişah dahil herkes uyacak, bu da Osmanlı'da anayasallaşma sürecinin başlamasını sağlamıştır.
- Tanzimat Fermanı'nda Avrupalı devletlerin etkisi yoktur, ancak İslahat Fermanı ilan edilmesinde Avrupalı devletlerin etkisi vardır.
- İslahat Fermanı 1856 yılında ilan edilmiştir.
- 44:24İslahat Fermanı'nın İlanı ve İçeriği
- İslahat Fermanı'nı Abdülmecid ilan etmiş, hazırlayan Ali ve Fuat Paşalar'dır.
- Fermanın ilan edilme nedeni azınlık isyanlarının iç işlere karışılmasını önlemek ve Kırım Savaşı sonucundaki Paris Antlaşması kararlarını etkilemektir.
- Fermanın etkili olduğu düşünce akımı Osmanlıcılık'tır, kısmen birkaç maddesi batıcılıkla da ilişkilidir.
- 45:15İslahat Fermanı'nın Maddeleri
- Azınlıklara küçük düşürücü sözler kullanılmayacak, "gavur" demek bile yasaklanmıştır.
- Yabancı uyruklular vergi ödemek şartıyla mal mülk edinebilecek, azınlıklarda devlet memuru, asker olabilecek ve her tür okula gidebileceklerdir.
- Mahkemeler halka açık olacak, herkes kendi dininde yemin edebilecek, iskence, dayak ve angarya (ücret vermeden insanları çalıştırmak) kaldırılacaktır.
- 48:04İslahat Fermanı'nın Diğer Maddeleri
- Azınlıklar il genel meclislerine üye olabileceklerdir, ancak devlet yönetimine katılmaları Birinci Meşrutiyet'in ilanıyla gerçekleşecektir.
- Tanzimat Fermanı'nda yer alan maddelerin bir kısmı İslahat Fermanı'nda da yer almıştır.
- 48:53Abdülmecid Döneminde Diğer Gelişmeler
- İlk belediye teşkilatı kurulmuş, modern belediyeciliğin temeli olarak kabul edilmektedir.
- Zaptiye teşkilatı (polis teşkilatı) ve jandarma teşkilatı kurulmuştur.
- Limanların ve kıyıların güvenliği için Rüsuma Emaneti adıyla ilk sahil güvenlik örgütü kurulmuştur.
- 49:28Ekonomik ve Sosyal Gelişmeler
- İltizam sisteminin yerine muhasırlık sistemi getirilmiştir.
- Kaime adlı ilk kâğıt para ve Mecidiye adlı madeni para bastırılmış, Kırım Savaşı masraflarını karşılamak için İngiltere ve Fransa'dan dış borç alınmıştır.
- İlk demiryolları yapılmıştır: Kuzey Afrika'da Kahire-İskenderiye hattı (1851), Rumeli'de Köstence-Çernova hattı (1856) ve Anadolu'da İzmir-Aydın hattı.
- 51:26Bankacılık ve Eğitim Alanındaki Gelişmeler
- Bank-ı Dersaadet Osmanlı'nın ilk bankasıydı, Kırım Savaşı sırasında iflas etmişti.
- Bank-ı Osmani İngiliz sermayeli banka kurulmuş, Abdülaziz döneminde Bank-ı Osmani Şahane adını almıştır.
- Boğazlarda vapur işletmeciliği yapmak üzere Şirket-i Hayriye adıyla şirket kurulmuştur.
- 52:02Eğitim Kurumları
- Mekteb-i Mülkiye, idareci yetiştirmek amacıyla İstanbul'da Abdülmecid döneminde açılan okuldur, Cumhuriyet döneminde Ankara'ya taşınmış ve Ankara Üniversitesi'ne bağlı Siyasal Bilgiler Fakültesi'ne dönüştürülmüştür.
- Darülmuallimin erkek öğretmen okulu, Darülmuallimata kız öğretmen okulu Abdülaziz döneminde açılmıştır.
- Darülmaarif devlet memuru yetiştirmek için, Heybeliada'da Hıristiyan Ortodoks din adamı yetiştirmek için ruhban okulu açılmıştır.
- 53:33Abdülmecid Dönemi İlahatları
- Abdülmecid döneminde ilk kız rüştiyesi ve telgraf mektebi kurulmuştur.
- Encümen-i Daniş (Osmanlı Bilimler Akademisi) ders kitaplarının hazırlanmasından sorumlu olup, günümüzdeki TÜBİTAK veya Talim Terbiye Kurulu'nun faaliyetlerini gerçekleştirmiştir.
- Ceride-i Havadis adlı ilk yarı resmi gazete, Tercüman-ı Ahval adıyla ilk özel gazete ve Muhacirun Kanunnamesi bu dönemde çıkarılmıştır.
- 54:41Mülteciler ve Arazi Kanunu
- 1850'lerden itibaren Çekler, Macarlar ve Lehistanlılar Rusya ve Avusturya'ya karşı Türkiye'ye sığınarak mülteciler sorunu oluşmuştur.
- 1858 Arazi Kanunnamesi ile miri arazide bulunan topraklar şahıslara verilmeye başlanmıştır.
- Bu kanunname özel mülkiyeti özendirmeye yönelik olup, hazırlanmasında Ahmet Cevdet Paşa etkili olmuştur.
- 55:57Abdülaziz Dönemi İlahatları
- Abdülaziz, Avrupa'ya ilk seyahat eden Osmanlı padişahı olup, Avrupa'da gördüğü heykelleri İstanbul'a getirmiştir.
- Mekteb-i Sultani (bugün Galatasaray Lisesi) Fransız ekolü ile ders veren bir okul olarak açılmıştır.
- Düstur adlı resmi dergi ve Mirad adlı resimli dergi Mustafa Refik tarafından çıkarılmıştır.
- 57:37Ekonomik ve İdari İlahatlar
- Banko Osmanî Şahane adını alan ve para basma yetkisi olan İngiliz sermayeli banka kurulmuştur.
- Nizamiye Mahkemeleri hem Müslümanların hem de gayrimüslimlerin davalarına bakmak üzere kurulmuştur.
- İslahı Sanayi Komisyonu, günümüzdeki ticaret odalarının ilk şekli olarak kabul edilmektedir.
- 58:19Eğitim ve İdari Yapı İlahatları
- Annesi babası vefat etmiş çocukların meslek sahibi olmasını sağlamak için Mithat Paşa önderliğinde İslahhane Mektebi kurulmuştur.
- 1864 ve 1871 Vilayet Nizamnameleri ile günümüz idari yapılanmasının temelleri atılmıştır.
- Abdülaziz döneminde Yargıtay, Danıştay ve Sayıştay'ın temelleri atılmıştır.
- 1:00:16Eğitim Kurumları ve Diğer İlahatlar
- Darülfünun (bugün İstanbul Üniversitesi) açılması çalışmaları Abdülaziz döneminde başlamış, ancak birkaç ay sonra yangın çıkmış ve ikinci Abdülhamid döneminde yeniden açılmıştır.
- İlk resim sergisi Şeker Ahmet Paşa tarafından açılmış ve Darüşşafaka annesi babasını kaybetmiş çocuklar için kurulmuştur.
- Darülmuallimat (kız öğretmen okulu) ve Darülmuallimat (erkek öğretmen okulu) kurulmuştur.
- 1:01:40Medeni Kanun ve Ekonomik Kuruluşlar
- Şeriata dayalı hazırlanan medeni kanuna Mecelle denilir ve hazırlanmasında komisyon başkanlığını Ahmet Cevdet Paşa yapmıştır.
- Memleket Sandıkları (günümüzdeki Ziraat Bankası'nın temeli) Mithat Paşa önderliğinde 1863'te kurulmuştur.
- İlk posta pulu bastırılmış ve Süveyş Kanalı 1869'da açılmıştır.
- 1:02:27Osmanlı Dönemi İslahatları
- Süveyş Kanalı İngiliz-Fransız ortak şirketi Les Cips tarafından açılmış, İngilizler daha sonra Fransızlardan diğer hisseleri satın alarak kanalın tam sahibi olmuştur.
- Sergi-i Umumi Osmaniye, tarım ve sanayi ürünlerinin tanıtıldığı ilk sergi olarak kabul edilmektedir.
- Abdülaziz döneminde Osmanlı tarihinde en fazla dış borç alınmış, Abdülmecid döneminde alınan dış borcun büyük kısmı Dolmabahçe Sarayı'nın yapımında kullanılmıştır.
- 1:03:18Abdülaziz Dönemi Harcamaları
- Abdülaziz döneminde alınan dış borçlarla Beylerbeyi ve Çırağan Sarayları inşa edilmiştir.
- İngiltere'den özel avizeler, şatafatlı mobilyalar ve batı tarzı araç gereçler sipariş edilmiştir.
- 1:04:00Dut Yemiş Bülbül Hikayesi
- Bülbüller vişne mevsiminde sabah erken saatte vişneleri gagalar, üstten açarak meyve suyunu bırakır ve bu su mayalanarak likör şarap kıvamına gelir.
- Bülbüller vişne suyunu içtiğinde ötmeye başlar, ne kadar çok içerse o kadar kafası hoş olur.
- Vişne mevsimi sona erdikten sonra dut mevsimi başlar, ancak dut içinde şire barındırmadığı için bülbüller ötmez, bu da "dut yemiş bülbül" ifadesinin kökenidir.
- 1:05:21Dersin Sonu
- Bir sonraki derste İkinci Abdülhamit dönemi ıslahatları ile kaldıkları yerden devam edilecektir.