Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşayan Yahudilerin tarihini ve Filistin'deki Yahudi göçlerini anlatan bir tarih belgeselidir.
- Video, 1340'lardan başlayarak Osmanlı topraklarına göç eden Yahudi gruplarının tarihini kronolojik olarak ele alır. İlk bölümde Osmanlı'nın teokrasi sistemi, Fatih Sultan Mehmet döneminde İstanbul'un fethi sonrası Yahudilerin millet statüsünü kazanması ve Kanuni Sultan Süleyman dönemindeki ekonomik yükselişi anlatılırken, ikinci bölümde Filistin'deki Yahudi nüfusunun artışı, siyonizm akımı ve 1948'de bir Yahudi devleti kurma hedefine ulaşma süreci ele alınır.
- Videoda ayrıca Theodor Herzl'in siyonizm akımı, Sultan II. Abdülhamid ile görüşmesi, İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin Yahudilere toprak satın alma serbestliği tanıması ve I. Dünya Savaşı sonrası İngiltere'nin Filistin bölgesini işgal etmesi gibi önemli tarihsel olaylar da yer almaktadır.
- 00:02Osmanlı İmparatorluğu'nda Yahudilerin Konumu
- Osmanlı Devleti teokrasi ile yönetilmekteydi ve İslam hukukunun geçerli olduğu topraklarda Müslüman ve gayrimüslim insanların hukuki statüleri farklıydı.
- Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşayan Yahudiler, fetihlerle veya baskıdan kaçarak Osmanlı'ya sığınmalarıyla bu topraklara gelmişlerdir.
- Yahudiler hem ticaret hem de siyaset gibi alanlarda ülkenin kaderini değiştiren olaylara etkide bulunmuştur.
- 01:32Yahudilerin Osmanlı'ya Göçü
- 1340 yılında Doğu Roma'daki Hristiyan zulmünden kaçan yaklaşık 300 kişilik Yahudi grubu Orhan Gazi tarafından Bursa'ya yerleştirilir.
- Sultan I. Murad döneminde Edirne'nin fethedilmesiyle burada yaşayan Yahudiler Osmanlı tebaasına dahil olur.
- Hahambaşı zamanla Osmanlı Devleti'nin hoşgörüsünü görünce, Avrupa'da zulm gören Yahudilere "Haç'ın gölgesinden Hilal'in gölgesine gelin" çağrısı yapar.
- 02:56İstanbul'un Fethi ve Yahudilerin Millet Statüsü
- Yahudilerin Osmanlı yönetimi altında millet olarak tanınma olayı, İmparatorluğu İstanbul'u fethetmesinin ardından gerçekleşir.
- Fatih Sultan Mehmet İstanbul'u fethettikten sonra şehrin yeniden imar edilmesini emreder ve ticaret ve sanayi işlerinde başarılı olan Yahudilerin İstanbul'da olmalarını ister.
- 1453 yılı itibariyle tahminlere göre 50 bin olan İstanbul nüfusunun %10'unu Yahudiler oluşturmaktadır ve Rumlardan ve Ermenilerden sonra millet statüsünü kazanan üçüncü azınlık olurlar.
- 05:14Yahudilerin Ekonomik Etkisi
- 16. yüzyılda Yahudiler, Rumlarla birlikte İstanbul'un en önde gelen finansörleri durumuna gelir.
- Kanuni Sultan Süleyman tarafından koruma altına alınan zengin Yahudi aileler Selanik vilayetine yerleştirilir.
- Salomon, 1588 yılında Selanik'e gelen İspanyol Yahudilerinden biri olarak yanında 85 bin duka altın getirmiş ve kısa sürede Osmanlı İmparatorluğu'nun maliyesinde sözü geçer bir konuma gelmiştir.
- 06:22Tanzimat Dönemi ve Yahudiler
- Yahudilerin Osmanlı topraklarında huzur içinde yaşamaları 17. ve 18. yüzyıllarda da devam etti.
- II. Mahmut'un "Ben tebaamın Müslümanı camide, Hristiyanını kilisede, Yahudisini de havra'da fark ederim. Aralarında başka bir fark yoktur. Hepsi hakiki evladımdır" sözleri, Osmanlı Devleti'nin azınlıklara karşı hoşgörülü olduğunun kanıtıdır.
- 1839 yılında Tanzimat Fermanı'nın hazırlanması ile Osmanlı'da Batılılaşma konusunda ilk adım atılmış oldu ve tüm vatandaşların Osmanlı vatandaşı sayılarak din farklılıklarına bağlı ayrıcalıkların kısmen kaldırılması sağlandı.
- 07:33Siyonizm ve Osmanlı İmparatorluğu
- 19. yüzyılın önemli olaylarından biri Balkanların karışmaya başlamasıyla Selanik Yahudilerinin ve Rusya'daki baskılardan kaçan pek çok Yahudinin Filistin'e göç etmesidir.
- II. Abdülhamid, Rus zulmünden kaçan Yahudilerin Filistin'e yerleşmelerine karşı çıkmadı, ancak Theodor Herzl'in Filistin ve çevresinde Yahudi bir devleti kurmayı amaçlayan Siyonizm akımını başlatması sultanın keskin kararlar almasına sebep oldu.
- 1882 yılından itibaren Rusya'dan kaçarak kendilerine sığınan Yahudileri kabul etmesine rağmen Filistin'e yerleşmelerini yasakladı.
- 09:17Siyonizm ve Osmanlı İmparatorluğu İlişkileri
- 1897'de Basel'de birinci uluslararası Siyonist Kongresinde konuşan Theodor Herzl, Yahudi devletinin ancak büyük devletlerin desteği ile kurulabileceğini açıkladı.
- Theodor Herzl, II. Abdülhamid'e görüşerek Osmanlı'nın mali yönden zorda olduğunu bildiklerini, tüm borçlarının Rothschild ailesi gibi bankacılık alanında önde gelen Yahudiler tarafından kapatılmasını teklif etti.
- Theodor Herzl'in cüretkar teklifi Sultan Abdülhamid tarafından reddedildiği gibi, yabancı uyruklu Yahudilerin Filistin'de bir aydan daha fazla kalmaları da yasaklandı.
- 10:56Filistin'deki Yahudi Nüfusunun Artışı
- Siyonizme karşı çıkan Yahudiler, Filistinli Araplar ve Hıristiyanlar Filistin'de bir Yahudi devleti kurulmasına şiddetle karşı çıkıyordu.
- Filistin'deki Yahudilerin sayısı giderek artmaya ve dolaylı yollardan toprak satın almalarına devam ediyordu.
- 1800 yılında Filistin bölgesinde 500 Yahudi bile bulunmadığı, 100 yıl sonra ise Kudüs'te 6000 olmak üzere toplam 60.000 Yahudi yaşadığı tespit edildi.
- 11:27İttihat ve Terakki'nin Kararı ve Dünya Savaşı
- 1908 yılında II. Meşrutiyet'in ilanından sonra İttihat ve Terakki Cemiyeti Yahudilere Filistin'de toprak satın alma serbestliği tanıdı, ancak bu karar kısa sürede vazgeçildi.
- I. Dünya Savaşı'nın başlamasıyla Yahudiler kargaşa ortamından faydalanarak Filistin bölgesine göçlerini hızlandırdı.
- 16 Mayıs 1916 tarihinde İngiltere ve Fransa'nın aralarında yapılan anlaşma sonucu Osmanlı Devleti'nin Ortadoğu'daki toprakları paylaşıldı.
- 12:14Filistin'in İngiliz İşgali
- Filistin bölgesi bu anlaşma gereği İngiltere'ye verilirken, Filistin'in geri kalan toprakları üzerinde bir Arap devleti kurulması kararlaştırıldı.
- 1917 yılında Osmanlı ordusunun İngilizler tarafından mağlup edilmesiyle Filistin bölgesi İngiliz ordusu tarafından işgal edildi.
- O tarihten itibaren siyonistler bir Yahudi devleti kurmak için yoğun çaba gösterecek ve bu emellerine ancak 1948 yılında ulaşabileceklerdi.