Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Osmanlı devri Türk-Amerikan ilişkilerini anlatan bir eğitim içeriğidir. Konuşmacı, iki ülke arasındaki ilişkilerin başlangıcını ve gelişimini kronolojik olarak aktarmaktadır.
- Video, Türk-Amerikan ilişkilerinin ticaret ve misyonerlik açısından ele alınmasını önererek başlıyor. 1783'te bağımsız olan Birleşik Devletler'in Akdeniz pazarına giriş çabaları, 1795'te Cezayir ile yapılan anlaşma, 1830'da imzalanan ticaret ve seyr-i sefain antlaşması detaylı şekilde anlatılıyor. Ayrıca, 1895'te imzalanan ikinci ticaret anlaşması ve 1895'te feshedilen bu anlaşmanın maddeleri de açıklanıyor. Video, misyonerlik faaliyetlerinin Osmanlı topraklarındaki yayılışı ve özellikle Ermeni nüfus üzerindeki etkileri üzerine odaklanıyor.
- Osmanlı-ABD İlişkilerinin Başlangıcı
- Osmanlı-ABD ilişkileri temel olarak ticaret ve misyonerlik olarak ele alınabilir.
- Birleşik Devletler, İngiltere'ye karşı ayaklanarak bağımsızlığını kazandıktan sonra sınırlarını genişletti ve Akdeniz pazarına girmeye çalıştı.
- Batı Akdeniz'de gezen iki Amerikan gemisinin Cezayir tarafından esir alınması ile Türk-Amerikan ilişkileri başlamış oldu.
- 01:08İlk Ticari Anlaşmalar
- 1795'te Amerikan Senatosu, Cezayir Dayısı Hasan Paşa ile yıllık 12.000 vergi ödemeye razı olan bir anlaşma yaptı.
- Benzer anlaşmalar Tunus ve Trablus beyleri ile de yapıldı.
- Amerikan iş adamları ve tüccarları İzmir gibi birçok limanda ticarete başladı ve ilk resmi heyet Kasım 1800'de İstanbul'a geldi.
- 02:06Resmi Ticaret İlişkileri
- David Offley, 1811'de İzmir'de gayri resmi olarak Amerikan Ticaret Evi'ni kurdu ve 1823 yılında resmi olarak tanındı.
- 1830'da Osmanlı-ABD Ticaret ve Seyr-i Sefain Antlaşması imzalandı ve ABD vatandaşlarına konsolosluk kurma ve düşük gümrüklü ticaret hakkı verildi.
- Anlaşmada gizli bir madde, Osmanlı donanması için maliyet fiyatına gemiler yapılması ve İstanbul Tersanesi'nde Amerikalı mühendisler tarafından gemi inşa edilmesi öngörüldü.
- 03:45Anlaşmanın Uygulanması
- II. Mahmud'un anlaşmayı yürürlüğe koymaması üzerine ABD Başkanı padişaha mektup yazdı ve senato onaylamasa da el altından maddeyi kabul etti.
- Henry Ecford, 1831 Ağustos'unda kendi yaptığı bir savaş gemisi ile İstanbul'a gelerek anlaşma yürürlüğe girdi.
- Amerikan mühendisleri İstanbul'da 1840'lara kadar ondan fazla fırkateyn yaptı ve ticaret hız kazandı.
- 04:19İlişkilerin Gelişimi
- Singer Dikiş Makineleri Şirketi ilerleyen dönemlerde tek başına ülke genelinde 200 bayi olacaktı.
- Amerikalılar Osmanlı topraklarında pamuk ekim alanlarını ve maden yataklarını araştırmaya başladılar.
- 1862 yılına gelindiğinde daha kapsamlı bir ticaret anlaşması imzalandı, ancak 1884'te II. Abdülhamid tarafından feshedildi.
- 05:1219. Yüzyıl İkinci Yarısında İlişkiler
- 19. yüzyıl ikinci yarısında iki ülke arasındaki ilişkiler birçok açıdan değişime uğradı, özellikle Osmanlı 93 Harbi'ni kaybedince.
- Batılı devletler Osmanlı üzerindeki baskıyı artırdı, İngiltere toprak bütünlüğü politikasından vazgeçti.
- ABD, 93 Harbi'nden sonra Ermenilerin koruyuculuğunu üstlenmeye başladı ve Türk hükümeti üzerinde baskı oluşturmaya başladı.
- 06:00ABD'nin Siyasi Stratejisi
- ABD, Türkiye'nin iç işlerine müdahaleyi görev belirlemişti ve kıta dışındaki siyasi işlere karışmama doktrini yürürlükteydi.
- ABD, 1850-1914 arasında istediği imtiyazları alamadığında Osmanlı'yı tehdit edip Akdeniz'de savaş gemisi dolaştırmayı adet edinmişti.
- 1895 tarihli bir arşiv belgesinde Amerikalıların dış politikası özetleniyor: "Amerikalılar daima Hıristiyanları iltizam ediyorlar, zaten Amerikalıların cümlesi Hükümet-i İslamiye'ye düşmandırlar."
- 07:02Misyonerlik Faaliyetleri
- İlişkilerin ikinci ayağı misyonerlikti; ABD ticaret ve donanmayla etki oluşturmaya çalışırken, eğitim ve sağlık faaliyetleri ile de etki oluşturma çabasındaydı.
- Protestan misyonerler toplantısında Osmanlı toprakları Amerikan misyoner teşkilatına devredilmişti.
- 1830-1862 ticaret anlaşmaları imzalandığı yıllar Osmanlı Devleti'ndeki misyonerlik hareketinin genişleyerek yerleştiği dönem olmuştur.
- 07:56Ermeni Misyonerliği
- Misyonerlik faaliyetleri Müslümanlar üzerinde işe yaramayınca hedef olarak Ermenileri seçtiler.
- Gregoryen Ermeniler 1850'lerden sonra Protestan olmaya başlamışlardır ve Amerikan doktorlarının Ermeni bölgelerindeki faaliyetleri 1859'dan itibaren başlamıştır.
- Osmanlı hükümeti misyonerliğe ve Ermeni nüfusunun olduğu yerlerde konsolosluk kurulmasına engel olmaya çalışırken, ABD yapılan anlaşmalar ve tehditlerle hükümeti çaresiz bırakıyordu.
- 08:47ABD'nin Ermeni Politikası
- ABD, Türkleri Batıda Osmanlı aleyhinde propaganda yapmakla tehdit ediyordu ve dönem dönem çıkan ayrılıkçı isyanlara destek veriyordu.
- Osmanlı Devleti'nin Zeytun'da çıkan Ermeni isyanı karşısında Ermenilerin Maraş'a nakletmesi üzerine bölgedeki misyonerlerden John Marill, Amerikan Konsolosluğu'na gönderdiği mektupta "Maraş bölgesinin okumuş ve kabiliyetli Hıristiyan halkının göç ettirilmesi, Amerikan misyonerlerinin menfaatlerine direkt darbedir" diyerek değerlendirmelerde bulundu.
- 50 yıldan fazla süren bir çalışmanın ve binlerce dolar masrafı neticesi tehlikeye sokulmaktadır.