Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından KPSS ve AÖF sınavlarına hazırlık amacıyla sunulan tarih dersidir. Eğitimci, Osmanlı Devleti'nin toprak sistemi ve askeri yapısı hakkında detaylı bilgiler vermektedir.
- Video, iki ana bölümden oluşmaktadır: İlk bölümde Osmanlı toprak sistemi (miri ve mülk topraklar, dirlik toprakları, taşmaklık, malikane, vakıf, mukatta, metruk, mevat, öşri ve haraci topraklar) ele alınırken, ikinci bölümde Osmanlı ordusunun yapısı (kara kuvvetleri ve deniz kuvvetleri) detaylı şekilde incelenmektedir. Kapıkulu askerleri, eyalet ordusu, yardımcı kuvvetler ve geri hizmet birimleri hakkında kapsamlı bilgiler sunulmaktadır.
- Ders, sınav perspektifinden önemli tuzakları ve soru potansiyellerini içermekte, müfredat kitabındaki yeni tanım değişikliklerini vurgulamakta ve örnek sorular çözerek konuyu pekiştirmektedir. Video, bir sonraki derste Osmanlı ekonomik yaşamına geçileceği bilgisiyle sona ermektedir.
- 00:21Osmanlı Toprak Sistemi
- Osmanlı toprak sistemi ikiye ayrılır: miri toprak (devlet toprağı) ve mülk toprak (kişiye özgü toprak).
- Devlet toprağının %99'u miri arazidir, mülk toprağın ise %1'i veya daha azı vardır.
- Toprak mülkiyeti Allah'ındır ve padişah (devlet) bu mülkiyeti temsil eder.
- 02:46Miri Toprak Sistemi
- Miri toprakların ilk türü dirlik (tımar) topraklarıdır; gelirleri bazı hizmetler karşılığında asker ve memurlara bırakılan topraklardır.
- Dirlik toprakları gelirlerine göre üç gruba ayrılır: Has (100 bin akçe üstü), Zeamet (20-100 bin akçe) ve Tımar (3-20 bin akçe).
- Dirlik topraklarına sahip kişilerin karşılığında devletten talep edilen hizmet tam teşekküllü atlı asker (cebeli) yetiştirmektir.
- 06:32Dirlik Sisteminin Detayları
- Tımar sistemi kendi içinde mustahfız (kalelerin korunması için), eşkinci (savaşta yararlılık gösteren sipahiler için) ve hizmet tımarı (sarı görevliler ve sınır illerdeki cami imamları için) olarak ayrılır.
- Dirlik sistemi, Osmanlı Devleti'nin hazinesinin yükünü azaltmaya çalıştığı ve büyük bir askeri güce sahip olmasına yardımcı olmuştur.
- Tımar sistemi, güvenlik, maliye, askerlik ve tarım alanlarında etkili olmuştur.
- 11:58Diğer Miri Toprak Türleri
- Taşmaklık, gelirleri saraydaki kadınlara (padişahın eşlerine, annesine, kız kardeşlerine) bırakılan toprak gelirleridir.
- Malikane, üstün hizmet gösteren devlet adamlarına verilen, müsadere ile geri alınabilecek topraklardır.
- Ocaklık ve yurtluk da miri toprak türleridir.
- 12:49Osmanlı Toprak Sistemi
- Ocaklık toprakları, kale muhafızlarına ve tersane giderlerine ayrılan, yurtluk toprakları ise sınır boylarındaki askerlere verilen topraklardır.
- Milli Eğitim Bakanlığı'nın müfredat kitabında, yurtluk ve ocaklık toprakları ayrılmadan bir arada ele alınarak "gelirleri devlete sadakatle bağlı mahalli beylere verilen topraklar" olarak tanımlanmıştır.
- Vakıf toprak sistemi, Türk-Islam devlet geleneğinin en önemli toprak sistemidir ve bu toprakların gelirleri medrese, cami, aşevi gibi sosyal kurumların masraflarını karşılar.
- 15:51Diğer Toprak Sistemleri
- Mukatta topraklar, gelirleri doğrudan devlet hazinesine giden topraklardır ve uzak diyarların geliri bu şekilde hazineye gider.
- Arpalık, yüksek rütbeli görevlilerin çalışırken ek geliri ve emekli olduktan sonra emekli aylığına benzer bir gelirdir.
- Metruk topraklar, kamusal yarar için kamuya bırakılan topraklardır (pazaryeri, çarşı, mezarlık) iken, mevat (ölü toprak) tarıma elverişsiz çöl ve bataklık topraklardır.
- 20:19Mülki Toprak Sistemi
- Mülki topraklar, kişinin mülküne bırakılan topraklardır ve Osmanlı'da müslüman ve gayrimüslim arasında farklılık gösterir.
- Müslümanlara bırakılan topraklara öşri toprak, gayrimüslimlere bırakılan topraklara ise haraci toprak denir.
- Müslümandan alınan toprak vergisi çift resmi (çiftlik resmi) olarak bilinirken, ürün vergisi öşür (aşar) olarak adlandırılır.
- 24:29Ordu Teşkilatı ve Toprak Sistemleri
- Tımar sistemi, salyanesiz coğrafyalarda uygulanan bir sistemdir.
- İltizam sistemi, uzak coğrafyalarda ve salyaneli topraklarda uygulanan, tımar sisteminin tamamlayıcısıdır.
- Osmanlı'nın gerileme dönemlerinde iltizam sistemi bozulup, mültezimlere ömür boyu toprağın gelirlerini toplama hakkı verilerek malikane sistemi ortaya çıkmıştır.
- 26:08Malikane Sistemi
- Yaşam boyu kiralama malikane sistemi, 1295 fermanıyla yürürlüğe girdi.
- Malikane sistemi, tımarı tamamlayan iltizamın bozulma emaresi ile yaşam boyu kiralanmasına denir.
- 1840'da Tanzimat döneminde malikane sistemi resmen kaldırıldı.
- 27:05Osmanlı Ordusu Teşkilatı
- Osmanlı'nın ilk ordusu Orhangazi döneminde kurulan yaya (piyade) ve müsellemdin (süvari) olarak adlandırılır.
- Osmanlı ordusu zamanla büyük bir imparatorluğun ordusuna dönüştüğü için sistemli ve düzenli bir yapıya ulaştı.
- Osmanlı ordusu teşkilatı kara kuvvetleri ve deniz kuvvetleri olarak ikiye ayrılır, hava kuvvetleri ise 20. yüzyılda 1911-12 yıllarında ortaya çıktı.
- 28:03Kara Kuvvetlerinin Yapısı
- Kara kuvvetlerinde devletin merkez ordusu olan kapıkulu askerleri, eyalet askerleri (taşra ordusu) ve destek askerler bulunur.
- Kapıkulu askerleri, Selçuklu'nun hassa ordusuna benzeyen, profesyonel bir merkez ordusudur.
- Kapıkulu askerleri 14. Murad döneminde kurulmuş, maaşları "ulufe" olarak adlandırılır ve üç ayda bir ödenir.
- 31:39Kapıkulu Askerlerinin Özellikleri
- Kapıkulu askerleri seçkin askerlerdir ve kırk yaşına kadar evlenmezler, emekli olduktan sonra istedikleri gibi yaşayabilirler.
- Kapıkulu askerleri ikiye ayrılır: kapıkulu piyade ve kapıkulu süvari (süvari daha seçkin ve önemlidir).
- Kapıkulu askerlerinin maaşı "ulufe" olarak adlandırılır ve padişah değişikliği sonrası "cülus bahşişi", sefere çıktıklarında ise "sefer bahşişi" dağıtılır.
- 32:45Kapıkulu Piyade Ocakları
- Acemi oğlanlar ocağı, askerlik eğitiminin verildiği ilk noktadır ve yaklaşık üç yıl sürer.
- Yeniçeri ocağı, savaşın seyrini belirleyen ana gruptur ve savaşlarda fişi çeker.
- Cebeci ocağı, silahların bakım ve onarımından sorumlu olup savaş öncesi silahları dağıtma ve savaş sonrası toplama işlerini yapar.
- 34:48Diğer Kapıkulu Piyade Ocakları
- Topçu ocağı, Fatih döneminde gelişen ve hareketli topları kullanan önemli bir birimdir.
- Humbaracı ocağı, el bombası ve dinamit yapım merkezidir.
- Lağımcılar, kale kuşatmalarında tünel kazıp fitil yerleştirerek surları çökertir.
- Bostancı ocağı, saray ve köşklerin korunmasından sorumlu olup, cellatlar bölüğü de bostancı başı tarafından yönetilir.
- 38:30Kapıkulu Süvarileri ve Görevleri
- Kapıkulu süvarileri seçkin askerlere altı bölük halkı denir: sipahiler, silahtarlar, sağ-sol ulufeciler ve sağ-sol garipler.
- Silahlar ve silahtarlar hükümdarın yanında yürürler, tuğculuk, yedekçilik ve buçukçuluk gibi görevler üstlenirler.
- Sağ-sol ulufeciler savaş sırasında saltanat sancaklarını korurken, garipler savaş araç gereçlerinin yanında hazineyi korurlar.
- 40:42Kapıkulu Askerlerinin Özellikleri
- Kapıkulu askerler profesyonel askerlerdir ve üç ayda bir maaş alırlar.
- Ulufeciler ve gariplerin yanında sarı ve kırmızı bayraklar vardır.
- Kapıkulu askerler merkez ordusundadır ve seçkin askerlerdir.
- 43:04Kapıkulu Askerlerine İlişkin Sorular
- 2012 KPSS Önlisans sorusunda müsellem kapıkulu ocaklarından biri değildir çünkü eyalet ordusunda yer alır.
- 2014 KPSS Ortaöğretim sorusunda beşli (beşliler) kapıkulu askerlerini oluşturan birliklerden değildir.
- 2011 İdari Yargı sorusunda mermi, bomba ve havan topu yapan birim humbaracı ocağıdır.
- 45:41Eyalet Ordusu
- Eyalet ordusu Osmanlı ordusunun en kalabalık birimidir ve 60-70 bin kişilik kadroya sahiptir.
- Eyalet askerleri profesyonel asker değil, savaş zamanı asker, barış zamanı çiftçidirler.
- Eyalet askerleri tımar sisteminin çıktısıdır ve genelde Türklerden seçilirken, kapıkulu askerleri devşirmedir.
- 47:48Eyalet Ordusunun Birimleri
- Tımarlı sipahiler (cebeliler) toprağa bağlı, barışta çiftçi, savaşta asker olan birimdir.
- Akıncılar atlı birliklerdir, sınırda yaşarlar, keşif yaparlar ve istihbarat bilgisi toplarlar.
- Farissan (parisan) atlı asker anlamına gelir, kale muhafızlarıdır ve farklı gönüllüler sınır ve kasabaları korurlar.
- Beşliler (azap/azep) bekar erkeklerden oluşur, sınır boylarında bulunan kaleleri korur ve yeniçeri'nin önünde giderler.
- Yaya ve müsellem Osmanlı'nın ilk ordusudur, zamanla geri hizmetlerde görev almaya başlamıştır.
- 51:51Osmanlı Ordusundaki Özel Birimler
- Osmanlı ordusunda geri hizmete düşen birimler yolları açar ve tamir eder.
- Deliler (başıbozuklar, Osmanlı tokatçıları) sınırları koruyan serhat kullarıdır, cesaretlerinden dolayı bu adı alırlar.
- Deliler düşmana saldırırken böğürür ve tokatlar, farklı giyinirler ve kanat takarak düşmanı korkuturlar; psikolojik harbin en önemli kanıtıdır.
- 53:45Yörükler ve Sakalar
- Saka ordunun su ihtiyacını giderir, günümüzdeki saka su adı ondan gelir.
- Yörükler Fatih Sultan Mehmet döneminden önce silahlı askeri birliklerdi, Fatih'ten sonra önemi düşer ve imar ve muhafaza işlerinde kullanılır.
- Eyalet ordusunda tımarlı, sipahi, akıncı, farissan, gönüllüler, beşliler, azepler, yaya, müsellem, deli, saka ve yörük gibi birimler yer alır.
- 55:09Yardımcı Kuvvetler
- Yardımcı kuvvetler arasında Kırım Hanları, Eflak, Boğdan ve Erdel Voyvodaları bulunur.
- Kırım Hanları Osmanlı'ya vergi vermez ancak ciddi anlamda asker yardımında bulunur.
- Eflak, Boğdan ve Erdel Voyvodaları devlete hem vergi verir hem de ordu yardımında bulunurlar.
- 56:01Osmanlı Ordu Terminolojisi
- Tatar, Türk-Islam devletlerinde haberci, postacı veya turnacı anlamına gelir.
- Boyunluk (Slavca asker anlamına gelir) ordunun at ihtiyacını karşılamak ve hayvanlarının çayır ve otlak ihtiyacını karşılamaktadır.
- Derbent, önemli geçit noktalarını tutan ileri karakol niteliğindeki birimlerdir, ordunun geçiş güvenliğini sağlarlar.
- 59:49Özel Birimler ve Deniz Kuvvetleri
- Köprücüler, sefer sırasında herhangi bir ihtiyaç halinde köprü yapan birimdir.
- Martolos, hıristiyanlardan seçilen askeri istihbarat elemanıdır, cerrah ise hıristiyanlardan seçilen askeri inşaat işçileridir.
- Osmanlı'da ilk büyük tersane Gelibolu'dur, ayrıca İstanbul, Süveyş ve Sinop'ta önemli tersaneler kurulmuştur.
- 1:01:46Deniz Kuvvetleri Detayları
- Deniz kuvvetleri komutanına kaptan-ı derya denir, Saruca Reis Yıldırım Bayezid döneminde ilk kaptan-ı derya olmuştur.
- Deniz askerlerine levent denir, tersaneden sorumlu kişilere tersane emini denir.
- Osmanlı donanması tarihte dört yerde yakılmıştır: İnebahti, Çeşme, Navarin ve Sinop.