Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan Osmanlı Devleti'nin idari yapısı ve vergi sistemleri hakkında kapsamlı bir ders anlatımıdır.
- Video iki ana bölümden oluşmaktadır: İlk bölümde Osmanlı Devleti'nin taşra teşkilatı (eyalet, sancak, kaza, köy) ve idari görevleri (şehzadelerin sancaklara gönderilmesi, kadıların hukuk işleri, subaşıların güvenlik işleri, muhtesiplerin belediyecilik işleri) anlatılmaktadır. İkinci bölümde ise Osmanlı Devleti'nin vergi sistemleri (tımar ve iltizam) ve bunların hangi bölgelerde uygulandığı açıklanmaktadır.
- Video ayrıca eyaletlerin üç farklı türü (imtiyazlı, salyaneli ve salihyanesiz), eyalet yöneticilerinin farklı isimleri (voyvoda, emir, hitit) ve bu sistemlerin zaman içinde nasıl değiştiği hakkında bilgiler içermektedir. Eğitimci, sınavlarda çıkabilecek soru tiplerini de örneklerle açıklamaktadır.
- Osmanlı Devleti'nin Taşra Teşkilatı
- Osmanlı Devleti'nde taşra teşkilatı, başkent dışında kendini yöneten birimlerdir ve en büyük yönetim birimi eyalettir.
- Eyaletin yöneticisi beylerbeyidir ve Osmanlı Devleti'nde temelde iki beylerbeylik vardır: Rumeli Beylerbeyliği ve Anadolu Beylerbeyliği.
- Rumeli Beylerbeyliği'ni Balkan Fatihi lakaplı Birinci Murat, Anadolu Beylerbeyliği'ni Yıldırım Bayezid kurmuştur.
- 01:15Beylerbeyliklerin Özellikleri
- Rumeli Beylerbeyliği'nin merkezi Manastır iken, Anadolu Beylerbeyliği'nin merkezi Kütahya'dır.
- Rumeli Beylerbeyi'ne atanan ilk kişi Birinci Murat'ın hocalığını yapmış olan Lavaş Şahin Bey, Anadolu Beylerbeyi'ne atanan ilk kişi İshak Paşa'dır.
- Osmanlı Devleti'nde üstün olan taraf Rumeli Beylerbeyliği'dir; defterlerde, kazasker'de ve askeri alanda ön planda yer alır.
- 02:24Taşra Yönetim Birimleri
- Eyaletten bir küçük olan yönetim birimi sancaktır ve sancağın yöneticisi sancak bey'dir.
- Sancaktan bir küçük olan yönetim birimi kazadır ve kazanın yöneticisi kadır.
- Kazadan bir küçük olan yönetim birimi köydür ve köyün yöneticisi köy kethüdasıdır.
- 03:13Taşra Teşkilatındaki Değişiklikler
- Osmanlı Devleti'nde süreç içinde değişiklikler olmuştur; Divan'ın kaldırılması İkinci Mahmut döneminde merkez yönetimdeki bir değişikliktir.
- Tanzimat dönemindeki Vilayet Nizamnamesi, Osmanlı Devleti'nin taşra teşkilatındaki en büyük değişikliği yapmıştır.
- Sınırların genişlemesine bağlı olarak eyalet, sancak, kaza ve köy sayısı artmıştır.
- 05:34Taşradaki İdari Görevler
- Osmanlı Devleti'nde şehzadeler yönetim tecrübesi kazanmak için on iki yaşından itibaren Kütahya, Amasya, Manisa ve Trabzon gibi sancaklara gönderilmiştir.
- Taşrada hukuk işlerine kadılar bakar, köyde hukuka ise kadın aybi (katı vekili) bakar.
- Taşrada güvenlik işlerine subaşılar bakar, köyde güvenliği için yiğit başı veya tımarlı sipahi görev yapar.
- 08:22Eyaletlerin Ayrımı
- Osmanlı Devleti'nde eyaletler kendi içerisinde üçe ayrılır: imtiyazlı (özel yönetimli) eyaletler, salyaneli (yıllık) eyaletler ve salihyanesiz (yıllıksız) eyaletler.
- İmtiyazlı eyaletler iç işlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlı'ya bağlıdır ve yöneticileri kendi halkı içinde belirlenir ancak ataması padişah tarafından yapılır.
- İmtiyazlı eyaletler vergi verir ve savaş zamanı asker gönderir; Eflak, Boldan, Erdel, Kırım ve Hicaz gibi eyaletler bu kategoride yer alır.
- 13:01Osmanlı Devleti'nin Merkezi ve Uzak Eyaletler
- Osmanlı Devleti'nin merkezi İstanbul'dur ve Fatih Sultan Mehmet'ten sonra en uzun süreli başkent olmuştur.
- İstanbul'dan uzak olan bölgeler, özellikle güney uç kısımlar (Mısır, Cezayir, Yemen, Trablusgar, Habeş) Osmanlı Devleti için yol yürüme mesafesi yaklaşık bir yıldır.
- İstanbul'dan uzak eyaletlerden vergi toplamak için memurlar göndermekten ziyade, o eyaletin etkili kişilerini İstanbul'a çağırıp açık arttırma yaparak vergileri toplamalarını sağlardı.
- 15:09İltizam Sistemi
- İltizam sisteminde, vergi miktarı (örneğin Yemen'den yılda bin lira) için açık artırmaya giren kişiler, vergi toplamadan önce peşin olarak bir miktar para öderlerdi.
- En yüksek miktarı veren kişi (örneğin Mehmet) vergi toplamayı kazanır, devlet bu peşin ödenen miktarı hazineye koyar ve vergi toplamadan sonra geri kalan parayı (örneğin altıyüz lira) o bölgedeki memurun yıllık toplu maaşına dağıtırdı.
- Bu sistemde vergileri toplamaya hak kazanan kişiye "mültezim" denir ve vergileri doğrudan hazineye aktarılan topraklara "mukatta toprak" denir.
- 19:42Malikane Sistemi ve Tımar Sistemi
- Eğer mültezim devlette sorun çıkarmazsa, Osmanlı Devleti belli zaman sonra onun ihalesini ömür boyu verir ve buna "malikane sistemi" denir.
- İltizam sistemi uygulanan eyaletler Mısır, Yemen, Cezayir, Habeş ve Trablusgar'dır.
- İstanbul'a yakın olan Anadolu Eyaleti, Rumeli Eyaleti, Sivas ve Dulkadir (Diyarbakır) gibi bölgelerde tımar sistemi uygulanırdı.
- 21:42Tımar Sisteminin Özel Özellikleri ve Eyalet Yöneticileri
- Rumeli'de tımar sisteminin özel bir sebebi vardır: Avrupa tarafından ani bir haçlı saldırısı olursa, tımarlı sipahi ordusu acil olarak saldırı durdurabilir.
- Osmanlı Devleti'nde her eyaletin yöneticisine "beylerbeyi" denmez; Eflak, Erdem ve Boğda bölgesindeki yöneticilere "voyvoda", Kırım'ın yöneticilerine "kira edilir", Hicaz yöneticilerine "emir" veya "şerif", Mısır yöneticilerine ise "hitit" gibi isimler verilir.
- Osmanlı Devleti'nin duraklama ve gerileme dönemlerinde bazı eyaletler salyanesiz sistemden salyaneli sisteme dönüştürülmüştür, bu durum ekonomide sıkıntı, hazine açıkları ve savaşlarda yenilme gibi durumlarla ilişkilidir.