Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan Osmanlı İmparatorluğu'nun 19. yüzyılda yaşadığı dağılma dönemi hakkında kapsamlı bir tarih dersidir.
- Video, Osmanlı Devleti'nin "en uzun yüzyıl" olarak adlandırılan 19. yüzyılda uyguladığı denge siyasetinden başlayarak, Napolyon Bonapart'ın Mısır işgali, Kırım Savaşı, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, Berlin Antlaşması ve diğer önemli siyasi olayları kronolojik olarak anlatmaktadır. Ders, Osmanlı'nın iç ve dış politikasındaki sorunları, milliyetçilik hareketlerinin etkisini ve Avrupa devletleriyle olan ilişkilerini detaylı şekilde ele almaktadır.
- Videoda ayrıca Yunan isyanı, Kavalalı Mehmet Ali Paşa isyanı, Londra Boğazlar Sözleşmesi, Balta Limanı Ticaret Sözleşmesi ve Berlin Antlaşması'nın sonuçları gibi önemli konular da işlenmektedir. Konuşmacı, bu dönemde Osmanlı Devleti'nin ekonomik bağımlılığının artması, toprak kayıpları ve dış borç alma zorunluluğu gibi sonuçları vurgulamaktadır. Video, bir sonraki derste ıslahatlara geçileceği bilgisiyle sona ermektedir.
- 00:14Osmanlı Devleti'nin Dağılma Dönemi
- Osmanlı Devleti'nin en uzun ve bitmek bilmeyen dönemi, dağılma dönemidir.
- Bu dönemde elde bulunan toprakları koruma politikası, çıkarlar doğrultusunda denge siyaseti ve azınlık isyanlarıyla mücadele verilmiştir.
- Avrupa, Osmanlı Devleti'ni "hasta adam" olarak nitelendirerek Şark Meselesi'ni masaya yatırmıştır.
- 01:29Denge Siyaseti
- 19. yüzyılın temel politikası denge siyasetidir; çıkarlar doğrultusunda bugün dost olan yarın düşman olabilir.
- Denge siyaseti Napolyon Bonapart'ın Mısır'ı işgali ile başlamıştır.
- Tilsit Antlaşması ve Erfurt Görüşmeleri Fransa ile Rusya arasında yapılmış, Osmanlı Devleti'ni parçalamak istemişlerdir.
- 03:25Milliyetçilik Hareketleri
- 1789 Fransız İhtilali sonrası milliyetçilik akımı dünyaya yayılmaya başlamıştır.
- Milliyetçilik hareketleri Osmanlı topraklarına sızarak Rumlar ve Sırplar arasında bağımsızlık fikirleri yayılmıştır.
- İlk isyan edenler Sırplar, ilk bağımsız olacak olanlar ise Rumlar olmuştur.
- 04:20Mısır Meselesi
- Mısır meselesi dönemin en önemli belasıdır; Mısır'ın hidivi Kavalalı Mehmet Ali Paşa ile mücadele edilmiştir.
- Mısır sorunu yüzünden Kütahya Antlaşması, Hünkar İskelesi Antlaşması ve Balta Limanı Ticaret Sözleşmesi imzalanmıştır.
- Nizip Savaşı'nda Mehmet Ali Paşa'ya yenilgi alınca İngiltere'nin müdahalesi sonucu Londra Antlaşması ve Londra Boğazlar Sözleşmesi imzalanmıştır.
- 05:40Kırım Savaşı ve Sonrası
- Kırım Savaşı sonunda imzalanan Paris Antlaşması, Osmanlı Devleti'ni bir Avrupa devleti saymıştır.
- Bu savaşta ilk defa dış borç alınmış, telgraf hattı döşenmiş ve Florence Nightingale gönüllü hemşirelik yapmak üzere Osmanlı topraklarına gelmiştir.
- 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı (Doksanüç Harbi) sonrasında Ayastefanos ve Berlin Antlaşması imzalanmıştır.
- 06:45Girit Meselesi ve Dömeke Meydan Muharebesi
- Berlin Antlaşması'ndan ötürü Girit'e ayrıcalık verme sözü verilmiş, Halepa Fermanı ile Girit'e ayrıcalıklar yağdırılmıştır.
- Yunanlar Girit'i ele geçirmek için Dömeke Meydan Muharebesi'ni düzenlemişlerdir.
- Bu savaşta Mustafa Kemal lisenin yurdundan kaçmış, Mehmet Emin Yurdakul'un "Cenge Giderken" adlı şiiri bu muharebe üzerine yazılmıştır.
- 08:39Milliyetçilik ve İsyanlar
- Fransız İhtilali ile dünyaya demokrasi, insan hakları, eşitlik ve laiklik gibi fikirler yayılmıştır.
- Milliyetçilik çok uluslu yapıdaki imparatorlukları parçalamaya başlamış, Osmanlı Devleti'ne sıçradığında Sırplar ve Rumlar isyan etmiştir.
- Sırplar Kara Yorgi başkanlığında isyan çıkarmış, Osmanlı Devleti Bükreş Antlaşmasıyla Sırplara ayrıcalık vermiştir.
- 10:17Yunan İsyanı ve Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın Yardımı
- Yunanlılar büyük bir isyan çıkardı ve Filika Eterya adlı cemiyet bu isyanın liderliğini üstlendi.
- İngiltere'den ünlü şair Lord Byron, Yunanlılara destek olmak için geldi ve Don Juan adlı eserini verdi.
- İkinci Mahmut, Yunan isyanını bastırmak için Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'dan yardım istedi ve ona Mora valiliğini vaat etti.
- 11:24Avrupalı Devletlerin Çifte Standartı
- Avrupalı devletler, Viyana Kongresi'nde Metternik Yemini ederek milliyetçiliğe karşı çıkacaklarını söylemişlerdi.
- Milliyetçilikten etkilenen bir devlet olursa onun yanında yer alacaklarını söyleyen Avrupalı devletler, Yunanistan'ın milliyetçilikten dolayı ortaya çıkmasına rağmen Rumların yanında yer aldılar.
- Avrupalı devletler, Osmanlı'ya Yunanlılara ayrıcalık vermesini istediler, ancak Osmanlı bunu reddetti.
- 12:59Donanma Kayıpları ve Rusya'nın Saldırısı
- Avrupalı devletler, Osmanlı'nın donanmasını Navarin, İnebahtı ve Çeşme'de yandırdılar.
- İç sorun olan Yunan isyanı, Navarin olayıyla dış soruna dönüştü.
- Rusya, Osmanlı'nın yaralı bir ceylan gibi önüne düşmesini fırsat bilerek saldırıya geçti ve Edirne Antlaşması imzalandı.
- 14:08Edirne Antlaşması ve Bağımsızlıklar
- Edirne Antlaşmasıyla Mora'da bağımsız bir Rum-Yunan devleti kuruldu.
- İlk isyan eden Sırplar olmasına rağmen, ilk bağımsız olan Rumlar oldu.
- 1829 Edirne Antlaşması ile Ruslar önünü açtılar ve daha sonra Sırplar, Karadağ, Romanya ve Bulgarlar da milliyetçilik akımından etkilenerek bağımsızlıklarını kazandılar.
- 16:06Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı
- Mora'nın kaybı üzerine Kavalalı Mehmet Ali Paşa sinirlenerek saraya geldi ve Girit, Şam, Adana ve Cidde valiliklerini istedi.
- İkinci Mahmut, Kavalalı Mehmet Ali Paşa'ya savaş sırasında yardım etmediğini hatırlattı ve onu sarayın dışına zor attı.
- Kavalalı Mehmet Ali Paşa isyanını bastırmak isteyen İkinci Mahmut başarısız oldu ve "denize düşen yılana sarılır" sözü ortaya çıktı.
- 20:50Kütahya ve Hünkar İskelesi Antlaşmaları
- İngiltere, Kavalalı Mehmet Ali Paşa ile Osmanlı Devleti'ni Kütahya Antlaşması'nda masaya oturttu.
- Kütahya Antlaşması'nda Mehmet Ali Paşa'ya Girit ve Şam valiliği, Evladı İbrahim Paşa'ya Adana ve Cidde valilikleri verildi.
- Hünkar İskelesi Antlaşması'nda Rusya, yardım edecek, yardımının masrafını Osmanlı karşılayacak ve boğazları istediği zaman açıp kapatacaktı.
- 22:19Boğazlar Sorunu ve Hünkar İskelesi Antlaşması
- 1833 tarihinde imzalanan Hünkar İskelesi Antlaşması, Boğazlar sorununun ortaya çıkmasına neden olmuştur.
- Osmanlı Devleti, Rusya'yı yanına çektikten sonra İngiltere'yi de yanına almak için Balta Limanı Ticaret Sözleşmesi yapmıştır.
- Bu anlaşma, Kavalalı Mehmet Ali Paşa'ya karşı İngiltere'yi Osmanlı'nın yanına almak amacıyla yapılmıştır.
- 23:24Mehmet Ali Paşa İsyanı ve Nizip Savaşı
- Mehmet Ali Paşa vergisini ödememiş ve Mısır'da isyan çıkarmış, Osmanlı ordusu Nizip bölgesinde yenilgiye uğramıştır.
- Nizip Savaşı'nda Osmanlı Devleti yenilince İngiltere olaya müdahale etmiş ve Mısır meselesini kendi meselesi olarak görmüştür.
- İkinci Mahmut hayatını kaybetmiş, yerine Abdülmecid tahta çıkmıştır.
- 24:44Londra'da Mısır Meselesi ve Tanzimat Fermanı
- Mısır meselesi Londra'da görüşülürken, Osmanlı Devleti aleyhine karar çıkmasın diye Tanzimat Fermanı ilan edilmiştir.
- Londra'da Mısır meselesi İngiltere'nin istediği gibi çözüme kavuşmuş, Mısır özerk hale getirilmiş ve valiliği hidivli babadan oğula saltanata dönüştürülmüştür.
- Osmanlı Devleti'nin çıkardığı kanunlar Mısır'da da geçerli olmuş, toplanan verginin bir kısmı Mısır'da kalmış, bir kısmı İstanbul'a gönderilmiştir.
- 25:47Londra Boğazlar Sözleşmesi
- 1841 yılında İngiltere, Hünkar İskelesi Anlaşması'nın sekiz yıl dolmasını bekleyerek Londra Boğazlar Sözleşmesi'ni yapmıştır.
- Boğazlar Osmanlı Devleti'nin egemenliği altında kalmış, ancak savaş ve barış zamanında gemilerin geçişleri İngiltere'nin sözüne bağlı olmuştur.
- Boğazlar sorunu Hünkar İskelesi Anlaşması ile ortaya çıkmış, Londra Boğazlar Sözleşmesi ile uluslararası statü kazanmıştır.
- 27:34Balta Limanı Ticaret Sözleşmesi
- Balta Limanı Ticaret Sözleşmesi'nin diğer adı Türk-İngiliz Ticaret Anlaşması'dır ve 1838'de imzalanmıştır.
- Bu anlaşmaya göre İngiliz tüccarlar Osmanlı ülkesinde her türlü malı alıp satabilecek, nakliye bedeli ödemeyecek ve yerli tüccarlardan daha az vergi ödeyecektir.
- Yabancı mallar Boğazlardan serbestçe geçebilecek ve anlaşma sürekli olacak.
- 29:20Balta Limanı Ticaret Sözleşmesinin Etkileri
- Yabancı mallar Osmanlı pazarlarına egemen olacak ve Osmanlı Devleti'nin ekonomik yönden dışa bağımlılığı artacaktır.
- Osmanlı ülkesinde ticaret gelirlerinin büyük bir bölümü yabancıların eline geçecek ve yerli tüccar yabancı tüccarla rekabet edemeyecektir.
- Balta Limanı Ticaret Sözleşmesi, Yedi Vahid Tekel Sistemi'ni, Lonca Teşkilatını ve yerli esnafı bitiren, Osmanlı Devleti'nin pazarlarını dışa bağımlı hale getiren bir anlaşmadır.
- 31:14Kırım Savaşı ve Osmanlı Devleti
- 19. yüzyılın en önemli siyasi olaylarından biri olan Kırım Savaşı, Osmanlı Devleti'nin hasta bir adam gibi durumunu gösteriyor.
- Osmanlı ile Rusya arasındaki ilişkiler sıkıntılı durumda; Macar mültecileri ve kutsal yerler sorunu gibi konular gündeme geliyor.
- İngiltere, Osmanlı'yı ziyaret ederken iki donanma göndererek koruma vaat ediyor, ancak Osmanlı'nın bu donanmaların masrafını karşılamak için İngiltere'den borç para alması gerekiyor.
- 33:41Kırım Savaşı'nın Sonuçları
- Florence Nightingale gönüllü hemşirelik yapmak üzere Osmanlı topraklarına geliyor ve İstanbul'dan Balkanlar'a, Balkanlardan Kırım'a telgraf hattı döşeniyor.
- Sinop'ta donanma yakılıyor, bu da İngiltere'nin harekete geçmesine neden oluyor ve İngiltere, Fransa, Piomente ve Avusturya-Macaristan Osmanlı'nın yanında Kırım'a asker çıkartıyor.
- 1853'te başlayan savaş 1856'da Paris Antlaşması ile sona eriyor ve bu antlaşmada Prusya (daha sonra Almanya) da yer alıyor.
- 36:09Paris Antlaşması ve Osmanlı'nın Durumu
- Paris Antlaşması öncesinde Osmanlı, İngiltere'ye bir şiir okuyarak İslahat Fermanı'nı ilan ediyor ve gayrimüslimlere çeşitli haklar veriyor.
- İngiltere, Osmanlı'nın Avrupa devleti sayılacağını ve toprak bütünlüğünün korunacağını söylüyor, ancak aslında Rusya'nın sıcak denizlere inmesini engellemek için bunu yapıyor.
- Karadeniz tarafsız hale geliyor, tüm devletlerin ticaret gemilerine açık ama savaş gemilerine kapalı tutuluyor ve Osmanlı, Rusya'da Karadeniz'de savaş gemisi bulunduramayacak.
- 38:201877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı
- 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, Rumi takvime göre 1293 olarak da bilinen bir savaş.
- Ruslar sıcak denizlere inmek için harekete geçiyor, Kafkaslardan Gazi Ahmet Muhtar Paşa, Erzurum'da Nene Hatun ve Balkanlarda Gazi Osman Paşa gibi kahramanlar mücadele ediyor.
- Ruslar Ayastefanos'a kadar geliyor ve İstanbul Yeşilköy'e kadar ilerliyor, ancak İkinci Abdülhamit döneminde imzalanan Ayastefanos Antlaşması geçersiz sayılıyor.
- 40:30Ayastefanos Antlaşması'nın Sonuçları
- Ayastefanos Antlaşması'nda Büyük Bulgaristan Krallığı kurulacak, Makedonya ve Doğu Romali Bulgaristan'a bağlanacak, Sırbistan-Karadağ ve Romanya bağımsız olacak.
- Kars, Ardahan, Batum, Doğubeyazıt Ruslara bırakılacak, Bosna-Hersek'e muhtariyet verilecek ve Girit'e ayrıcalık tanınacak.
- Osmanlı Devleti Rusya'ya savaş tazminatı ödeyecek ve İngiltere, Ayastefanos Antlaşması'nı geçersiz sayarak Osmanlı'yı kurtarıyor.
- 42:47Berlin Antlaşması ve Sonuçları
- Berlin Antlaşması'nda Sırbistan-Karadağ ve Romanya bağımsız oldu, Kars, Ardahan ve Batum Rusya'ya verildi, Doğu Bayezid Osmanlı'da kaldı.
- Ayastefanos Antlaşması ile kurulan Bulgaristan üçe ayrılacak, asıl Bulgaristan Osmanlı'ya bağlı bir muhtarlık olacak, Doğu Rumeli ayrıcalıklı hale getirilerek Hristiyan bir vali tarafından yönetilecek.
- Makedonya'ya ıslahat yapma koşuluyla Osmanlı'da kalacak, Girit adasındaki halka ayrıcalık verilecek ve Ermenilerin oturduğu yerde ıslahat yapılacak.
- 43:47Ermeni Sorunu ve Sonuçları
- Uluslararası alanda Ermeni sorunu gündeme geldi, Berlin Antlaşması'ndan itibaren Ermeniler gaza gelecek ve "milleti sadıka" olarak beslenen Ermeniler yılana dönüşecek.
- Ermeniler bağımsız olun diye aşılanınca Hınçak-Taşnak cemiyetlerini kuracak, çetesel faaliyetlere başlayacak, İkinci Abdülhamid'e gönderilen arabanın altına saatli bomba yerleştirecek ve Merkez Bankası'nı soyacaklar.
- Ermeniler tanınmak, tanıtmak, toprak ve tazminat istiyorlar, günümüzde de Assala adlı Ermeni terör örgütü diplomatlarımızı şehit etmiş.
- 44:56Berlin Antlaşması'nın Diğer Sonuçları
- Osmanlı Devleti Rusya'ya savaş tazminatı ödüyor, Bosna Osmanlı toprağı sayılıyor ancak yönetimi geçici olarak Avusturya'ya bırakılıyor.
- Berlin Antlaşması ve İkinci Abdülhamit döneminin en önemli noktası, daha sonra Halep Fermanı ve Dömeke Meydan Muharebesi Osmanlı Devleti'nin dağılma dönemi siyasetini oluşturuyor.
- Dağılma siyasetinden gelen sorular için Hünkar İskelesi, Balta Limanı ve Paris'e dikkat edilmesi gerekiyor.