Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmen ve Caner adlı bir öğrenci arasında geçen eğitim dersi formatındadır. Öğretmen, Osmanlı Devleti'nin askeri ve ekonomik yapısı hakkında detaylı bilgiler vermektedir.
- Video dört ana bölümden oluşmaktadır: İlk bölümde Osmanlı Devleti'ndeki ordunun yapısı (donanma ve kara ordusu) ele alınmakta, ikinci bölümde eyalet askerleri ve kapıkulu askerleri incelenmektedir. Üçüncü bölümde Osmanlı'nın ekonomik yapısı, gelir kaynakları ve çeşitli vergiler anlatılmakta, son bölümde ise devletin ekonomik ilkeleri (iaşecilik, gelenekçilik ve sosyal devlet anlayışı) açıklanmaktadır.
- Videoda Osmanlı'nın askeri yapısı için önemli donanma komutanları ve zaferler, kapıkulu askerlerinin devşirme kökeni ve piyade-süvari birlikleri detaylı olarak anlatılmaktadır. Ekonomik yapıda ise hazine-i amire ve hazine-i hassa kavramları, çeşitli vergiler, para sistemi ve ticaret teşkilatı hakkında bilgiler verilmektedir.
- 00:13Osmanlı Devleti'nde Ordu
- Osmanlı Devleti'nde ordu, nitelik olarak kara ordusu ve deniz ordusu (donanma) olarak ikiye ayrılır.
- Osmanlı Devleti klasik dönemde hava kuvvetleri yoktu, hava kuvvetleri 1912'de kurulmuştur.
- 00:52Osmanlı Donanması
- Osmanlı Devleti ilk donanmaya Orhan Bey döneminde Karasi Beyliği'nin Osmanlı'ya tabi olmasıyla sahip oldu ve Karamürsel Tersanesi ilk tersane ve liman oldu.
- Yıldırım Bayezid döneminde Gelibolu Tersanesi, Fatih döneminde ise Haliç Tersanesi (Tersane-i Amire) kuruldu.
- Osmanlı donanma komutanına "Kaptan-ı Derya" veya "Kaptan-ı Paşa" denir ve ilk Divan üyesi olarak görev yapan Kaptan-ı Derya Barbaros Hayreddin Paşa'dır.
- 02:00Önemli Donanma Komutanları ve Zaferler
- Donanma askerine "Levent", "Tayfa", "Forsa" gibi isimler verilir ve Osmanlı donanmasında kullanılan gemiler arasında kadırgalar, çektiriler ve kalyonlar bulunmaktadır.
- Osmanlı denizcilik tarihinin en büyük zaferi 27 Eylül 1538'de Barbaros Hayreddin Paşa komutasındaki Osmanlı donanmasının Andrea Doria komutasındaki Haçlı donanmasına karşı kazandığı Preveze Deniz Zaferi'dir.
- 19. yüzyılda Sultan Abdülaziz döneminde Osmanlı donanması dünyanın en büyük üçüncü donanması haline gelmiş, ancak savaşlar, baskınlar ve felaketler nedeniyle sona ermiştir.
- 04:25Osmanlı Kara Ordusu
- Osmanlı Devleti kara ordusu, bulunduğu konum itibariyle merkez ordusu ve taşra ordusu olarak ikiye ayrılır.
- Merkezdeki askerlere "kapıkulu askeri" denir, bu askerler İstanbul ve Edirne'de yaşayan, sarayın kulu olan, 7/24 askerlik yapan adamlardır.
- Kapıkulu askerlerinin sabit geliri üç aydan üç aya alınan ulufedir, ayrıca culus bahşişi, sefer bahşişi ve ganimetten pay alırlar.
- 06:25Kapıkulu Askerlerinin Kökeni ve Sınıflandırılması
- Kapıkulu askerleri kesinlikle devşirme kökenlidir, özünde Türk Müslüman değildir.
- Devşirme, sepet edilen topraklarda yaşayan gayrimüslim ailelerin çocuklarının alınması, savaşlarda esir alınan askerlerin alınması ve Türk ailenin yanına verilerek yetiştirilmesidir.
- Kapıkulu askerleri nitelik olarak piyadeler (yayalar, acemi olanlar, yeniçeriler, cebeciler, bostancilar, lağımcılar, topçular, top arabacıları) ve süvariler (altı bölük halkı) olarak ikiye ayrılır.
- 09:59Taşra Askerleri
- Taşra askerleri savaş zamanı orduya katılan birliklerdir, barış döneminde toprakla, hayvancılıkla ve çiftçilikle uğraşır.
- Eyalet askerlerinin en önemli birliği tımarlı sipahilerdir.
- Dirlik sisteminde dirlik sahiplerinin topladıkları verginin kalan kısmıyla devlete yetiştirmek zorunda olduğu atlı askerlerden oluşan birliklere tımarlı sipahi ordusu denir ve her bir tımarlı sipahi askerine "cebelü" adı verilir.
- 11:00Osmanlı Eyalet Askerleri
- Eyalet askerleri arasında "deliler" adı verilen, akli dengesinin yerinde olmadığı söylenen, fiziksel olarak iri ve heybetli atlı süvari birlikleri bulunur.
- Deliler, cenge hazır olma ölçüsü olarak tokatla atı bayıltmayı bilirlerdi ve cenk zamanında ayı postu, öküz kafatası ve kartal kanadı takarak düşmana saldırırlardı.
- Eyaletlerde ayrıca azaplar (bekar erkeklerden oluşan birlikler), gönüllüler, beşliler, akıncılar, turnalar (istihbaratçılar), postacılar ve sakalar (savaş zamanı askerin su ihtiyacını karşılayan birlikler) gibi önemli birlikler yer alır.
- 13:39Hristiyan Birlikler ve Ordu Yapısı
- Eyalet askerleri içerisinde savaş zamanı orduya katılan ve ordunun geri hizmetinde kullanılan cerrahlar, martalozlar ve voyluklar gibi Hristiyan birlikler vardır.
- Bu Hristiyan birlikler siper kazdırır, atların bakımını yapar, istihbarat toplar ve tercüman olarak kullanılır, ancak cihat politikasına terstir diye savaşmazlar.
- Osmanlı ordusunun temelini Orhan Bey döneminde yaya müsellem askerleriyle atmış, klasik dönemde ise kapıkulları ve yeniçeriler ordunun omurgasını, eyalet askerleri içerisinde ise tımarlı sipahiler oluşturur.
- 15:25Osmanlı Devleti'nin Ekonomisi
- Osmanlı Devleti'nde iki tane hazine vardır: Hazine-i Hassa (hükümdarın şahsi hazinesi) ve Hazine-i Amire (devlet hazinesi).
- Hazine-i Amire'nin kaynakları vergiler, savaş ganimetleri, savaş tazminatları, iltizam gelirleri, müsadere, bağlı beylik ve hükümetlerden gelen hediyeler, yabancı devletlerden gelen hediyelerdir.
- Devletin en önemli gelir kalemi vergilerdir ve Osmanlı'da onlarca vergi vardır: zekat (belirli mal varlığına sahip Müslümanların kırkta biri oranında ödediği vergi), öşür (toprak sahibi Müslüman çiftçinin topraktan elde ettiği ürün üzerinden ödediği onda bir oranında vergi), haraç (gayri müslim toprak sahibinin topraktan elde ettiği ürün üzerinden ödediği beşte bir oranında vergi), cizye (gayri müslim sağlam erkeklerin askerlik yapamadıkları için ödedikleri baş vergisi), çarşı pazar vergisi, ağnam vergisi, çift resmi (Müslüman toprak sahibinden alınan toprak vergisi), ispenç (gayrimüslim toprak sahibinden alınan arazi vergisi) ve çift bozan vergisi (toprağını üç yıl üst üste ekmeyenden alınan vergi).
- 21:34Osmanlı Devleti'ndeki Vergiler
- Çit bozan vergisi, toprağı bozduğu ve üretimi aksattığı gerekçesiyle alınan, tarımsal üretimin devamlılığını sağlamak amacıyla uygulanan bir vergidir.
- Osmanlı Devleti'nde asiya vergisi (değirmenleri kullananlardan), derbent vergisi (yolları, geçitleri, köprüleri kullananlardan), mücerret vergisi (toprak sahibi bekar erkeklerden) ve bennak vergisi (toprak sahibi evli erkeklerden) gibi ekstra vergiler de bulunmaktadır.
- Avarız, olağanüstü hal vergisidir ve imdadı seferiye (savaş zamanı) ve imdadı hazariye (barış dönemi) olmak üzere iki farklı şekilde alınmıştır.
- 24:32Osmanlı Devleti'ndeki Para Sistemi
- Osmanlı Devleti'nde 19. yüzyıla kadar kullanılan para madeni paradır ve genel adı sikkedir; bakır mangır, gümüş akçe, altın ise sultani olarak adlandırılır.
- Osmanlı Devleti kuruluş döneminde bakır mangırı ve gümüş akçeyi kullanırken, Fatih Sultan Mehmet döneminde altın para kullanılmaya başlanmıştır.
- 19. yüzyıla gelindiğinde devlet maden sıkıntısı yaşamaya başlamış ve Sultan Abdülmecid döneminde kagit para kaime kullanmaya başlamıştır.
- 25:36Tahşiş Politikası
- Osmanlı Devleti madeni para sıkıntısı yaşadığı dönemlerde piyasadaki madeni parayı artırabilmek adına tahşiş politikası uygulamıştır.
- Tahşiş politikası, altın paranın içine altına göre daha değersiz olan bakır, demir ve gümüş karıştırılarak paranın içindeki altın miktarının oranının azaltılmasıdır.
- Bu uygulama sonucunda paranın değeri azalmış, devalüasyon ve enflasyon hareketleri ortaya çıkmıştır.
- 27:24Osmanlı Devleti'ndeki Yabancı Para Kullanımı
- Osmanlı Devleti kendi kullandığı paraların yanı sıra Rus rublesinden Venedik dükasına, Fransa florinden Arap riyaline kadar farklı yabancı devlet paralarını da kullanmıştır.
- 27:55Osmanlı Devleti'ndeki Ticaret Sistemi
- Osmanlı Devleti, Anadolu Selçuklu Devleti'nden miras kalan ahi teşkilatını devam ettirmiş, esnaf örgütü lonca teşkilatı adı altında bir araya gelmiştir.
- Lonca teşkilatı, usta-çırak ilişkisi çerçevesinde mesleki eğitim verir, çarşı-pazar denetimlerini gerçekleştirir ve narh keserek ürünlerin taban ve tavan fiyatını belirler.
- Devlet, ticari hayatı canlandırabilmek adına mekkari (nakliye hizmeti), menzil (güvenlik) ve derbent (yollar ve köprüler) teşkilatları kurmuştur.
- 30:24Osmanlı Ticareti ve Ekonomik İlkeler
- Osmanlı Devleti ticareti özellikle Fatih döneminde ipek, Yavuz Sultan Selim döneminde baharat ticaret yoluna hakim olunmasıyla birlikte inanılmaz bir seviyeye ulaşmıştır.
- 16. yüzyılın başları ve coğrafi keşifler sonrasında bulunan yeni ticaret yollarıyla birlikte Osmanlı ticareti hızla gerilemeye başlamıştır.
- Osmanlı Devleti ticaretinde üç temel ilkeyi esas almıştır: fiskalizm (devletin ekonomik gelirlerinin sürekli artırılması politikası), iaşecilik ve gelenekçilik.
- 32:14Osmanlı Devleti'nin Ekonomik Politikaları
- İaşecilik politikası, piyasada temel tüketim mallarının uygun fiyata ve bol miktarda bulunabilirliğini sağlama politikasıdır.
- Halk ekmek, yağ, tuz, un ve şeker gibi temel ihtiyaçları kolaylıkla uygun fiyata bulabilecektir.
- İaşecilik, sosyal devlet anlayışının bir parçasıdır ve günümüzdeki tanzim, satış ve halk ekmek gibi politikaları içerir.
- 33:10Gelenekçilik İlkesi
- Gelenekçilik, mevcut ekonomik düzenin devamı ve yeni uygulamalardan uzak durulması ilkesidir.
- Osmanlı Devleti, toprağa ve hayvana dayalı ekonomik sistemi devam ettirme noktasında ısrarcılık sergilemiştir.
- Osmanlı'nın 18-19. yüzyılda çağın gerekliliklerini yerine getirmemesi, ekonomik anlamda çöküşüne zemin hazırlamıştır.