Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir denizcilik ve donanma uzmanı akademisyen tarafından Dolmabahçe'de sunulan, Osmanlı'dan günümüze Türk Donanması'nın 170 yıllık tarihini anlatan bir eğitim içeriğidir.
- Sunum, denizcilik kavramlarının açıklanmasıyla başlayıp, Osmanlı'nın modernizasyon sürecindeki stratejik kararları, Cumhuriyet dönemindeki gelişmeleri ve 2000'li yıllardan itibaren bölgesel güç hedefi ve stratejik doktrini kronolojik olarak ele almaktadır. Video, Osmanlı'nın donanma programlarındaki zorlukları, Trablusgarp Harbi, Balkan Savaşları, Birinci Dünya Savaşı, Kıbrıs Barış Harekatı ve NATO'ya giriş gibi önemli dönüm noktalarını kapsamaktadır.
- Sunumda ayrıca Türk donanmasının stratejik tedarikçi Amerika'dan bağımsızlaşması, Kardak Krizi sonrası donanma reformları, Milli Gemi Projesi (Milgem) ve TCG Anadolu gibi yeni gemilerin önemi de vurgulanmaktadır. Doğu Akdeniz'in stratejik önemi ve münhasır ekonomik bölge kavramı da sunumun son bölümünde ele alınan konular arasındadır.
- 00:18Giriş ve Denizcilik Kavramları
- Konuşmacı, Osmanlı'dan günümüze Türk donanmasını anlatmak için 1850'yi modern donanmanın başlangıcı olarak alarak günümüze kadar getirmeyi tercih etmiştir.
- Denizcilik gücü, bir ülkenin denizcilikle ilgili tüm alanlarını (fırkateyn, deniz harp tarihçisi, balıkçı) kapsayan bir kavramdır.
- Deniz gücü, denizcilik gücünün uygulama alanında sistematiğidir ve altında deniz kuvveti yer alır.
- 02:59Donanmanın Yapısı ve Önemi
- Donanma, siyasi karar alıcıların tam desteğine ihtiyaç duyan, uzun erimli kararlılık ve sürdürülebilirliğe sahip bir örgüttür.
- Deniz gücünün en önemli iki parametresi güçlü bir ekonomi ve köklü bir endüstriyel altyapıdır.
- Donanma dört ana unsurdan oluşur: materyal (platform, gemi, silah, teçhizat), personel, doktrin (strateji) ve taktik.
- 04:57Sanayi Devrimi ve Denizcilik
- 19. yüzyılda sanayi devrimi ile beraber donanmanın nispi gücündeki en kayda değer değişimler başlamıştır.
- Buhar makineleri ilk olarak sanayiden önce gemilere tatbik edilmeye başlanmış ve 19. yüzyılın ikinci yarısından sonra zırh ve ateş gücünde bariz bir dönüşüm yaşanmıştır.
- 1856 Kırım Savaşı'nda deniz kuvvetlerinin savaşın gidişatını değiştirmekte stratejik rolü belli olmuştur.
- 08:41Osmanlı'nın Denizcilik Sorunları
- 19. yüzyılda Osmanlı, Düveli Muazzama'nın tahammül edilemez boyutlardaki diplomatik ve askeri müdahalelerine karşı ciddi beka ve güvenlik sorunlarıyla karşı karşıyaydı.
- Dört tarafı denizlerle çevrili bir imparatorluk olan Osmanlı, 8600 ml'lik devasa bir sahil şeridini korumak ve ulaşım hatlarının güvenliğini sağlamak zorunda kalmıştır.
- Osmanlı'nın devletine karşı en büyük tehditler 19. yüzyıl boyunca ağırlıkta denizlerden gelmiştir.
- 10:36Sultan Abdülaziz'in Donanma Programı
- Sultan Abdülaziz'in pahalı ve riskli donanma programını başlatmasının sebebi güvenlik endişesidir.
- Sultan Abdülaziz'in donanma programında yabancı tersanelerden ciddi oranda zırhlı alımı ve Osmanlı Bahriye Teşkilatına İngiliz modeline özgü bir kurumsal görünüm kazandırma çabası vardır.
- Alınan zırhlı muharebe gemilerin operasyonel kapasiteleri ve savunma doktoruna göre tertiplendirici ile ilgili herhangi bir planlama yapılmamıştır.
- 12:101893 Harbi ve Sonrası
- 1893 Harbi'nde Karadeniz'deki Rus donanmasına karşı Osmanlı donanmasının sınırlı abluka ve ufak tefek birlik intikalleri dışında çok işe yaramadığı görülmüştür.
- Tahta yeni çıkan Sultan Abdülhamid, Muharrem Kararnamesi ve Duyunu Umumiye ile 1893 Harbi hezimeti ve ardından gelen ekonomik, siyasi, askeri çöküntünün gölgesinde barış zamanında dengeli bir filoyu muhafaza etmenin zorluğunun farkına varmıştır.
- 12:56Osmanlı Donanmasının Modernizasyon Stratejisi
- Osmanlı donanması, yarılanma ömrü tamamlanmış zırhlı muharebe gemilerine çok fazla para ayırmak istememekte, bunun yerine kıyı savunması görevini icra edecek torpido bot ve vegan botlardan müteşekkil bir çekirdek donanma oluşturmayı tercih etmektedir.
- Sultan Abdülhamid'in stratejik karar alışımda kötünün en iyisini seçmesi, İstanbul'un iaşesinin sağlanması, boğazların güvenliği ve iç güvenlik harekatlarında etkin kullanım gibi önemli amaçları doğrultusunda sağduyulu bir karar olarak değerlendirilmektedir.
- Osmanlı deniz kuvvetlerinin modernizasyon etkisinin temel dayanağı yurt dışından en yeni teknolojiyi tedarik etmektir, ancak bu tesisat odaklı bakış açısı uzun vadeli mali istikrarsızlığı körüklemekten başka bir işe yaramamıştır.
- 17:05Osmanlı Donanmasının Kronik Sorunları
- Osmanlı'nın kronik sorunlarının başında konsept ve doktrin geliştirememe, geliştirse dahi bunu operatif düzeyde uygulayamaması vardır.
- Donanmanın beşeri sermayesinin zayıflığı, yetişmiş kalifiye personel sıkıntısı, Osmanlı'nın en büyük sorunlarından biridir.
- Modern deniz teknolojisine dönük profesyonel bir deniz yapısını kurmayı başaramamıştır, bu nedenle yeni nesil muharebelerin dinamiklerini kavramış ve komuta kontrolünü becerebilecek kifayette personel yetiştirememiştir.
- 18:28İttihatçıların Donanma Stratejisi
- İttihatçılar, donanmanın ihtiyacı olan sürdürülebilirlik kavramını çözüm bulduklarını zannederek, İngiltere'den müşavir subay getirmek suretiyle donanmanın teşkilatını ıslah etmeye çalışmışlardır.
- İttihatçılar için kırılma noktası Trablusgarp Harbi'dir; donanmanın aktif görevi üstlenememesi ve Çanakkale istihkamlarının arkasında yüzer bir batarya olarak kullanılması onlar için utanç verici bir durumdur.
- Balkan Savaşı sırasında Osmanlı donanması, Çatalca ve Varna'da orduya atış desteği sağlamakla yetinirken, Yunan donanması ablukaya almış ve Ege'de ciddi bir hareket kabiliyeti kazanmıştır.
- 21:31Birinci Dünya Savaşı ve Milli Mücadele Dönemi
- Birinci Dünya Savaşı arefesinde donanmada Alman etkisi hissedilir, Çanakkale Boğazı'ndan giren Goben ve Brassa kruvazörleri Osmanlı donanmasının dizginlerini Almanların eline geçirmiştir.
- Osmanlı'nın son bir asırdır başarısı 25 bin tonluk muharebe gemileri değil, 360 tonluk Nusret mayın gemisi ve Muavi Teyi milli muhribidir.
- Milli Mücadele döneminde elde bir avuç gemi Haliç'te etern edilmiştir ve Anadolu'daki milli mücadele için lojistik köprü oluşturulmuş, Duh ve Umuru Bahriye Müdürlüğü kurulmuştur.
- 25:16Cumhuriyet Döneminde Türk Deniz Kuvvetleri
- Cumhuriyet döneminde Türk Deniz Kuvvetleri, Osmanlı'dan miras alan hareket kabiliyeti sınırlı ve ciddi personel kayıpları olan bir donanma alıyordu.
- Atatürk, kıyıların korunması ve Mussolini tehdidi nedeniyle en kısa sürede yeni bir donanma kurmak istedi.
- 1925'te İhsan Eryavuz Beyefendi riyasetinde Şeyh Bahriye Vekaleti kuruldu ancak başarılı olamadı çünkü Osmanlı'dan gelen karasal odaklı devlet jeopolitiği mantığı hala hakimiyetini sürdürüyordu.
- 26:42Denizaltı Alımı ve Deniz Müsteşarlığı Dönemi
- Atatürk kararlı bir şekilde ağır bütçe kısıtlamalarına rağmen Hollanda'dan iki adet denizaltı (İnonu) alarak genç Cumhuriyet'in donanmasının temelini oluşturdu.
- Denizaltı stratejik bir silah, caydırıcı ve zayıf donanmalarda kuvvet çarpanı etkisi yaratır.
- 1930'larda Erdek'te Deniz Müsteşarlığı kuruldu, daha sonra İzmit'e taşındı ve ağırlıklı olarak kalifiye personel yetiştirme işine girişildi.
- 27:50Eğitim ve İkinci Dünya Savaşı Sonrası Dönem
- 1930'da Harp Akademisi (Deniz Harp Akademisi) Yıldız Sarayı'nda eğitim öğretimine başladı ve Almanya'dan önemli kişiler getirildi.
- İkinci Dünya Savaşı'nda gemiler hareketten sağ kıt kaldı ve savaşın sonunda iki kutuplu yeni bir dünya düzeni oluştu.
- 1947'de Türkiye'nin Marshall Planı çerçevesinde Amerika ile askeri anlaşma imzalaması, Avrupa-Atlantik Paktı'na kayışın göstergesidir.
- 30:13NATO Dönemi ve Deniz Kuvvetleri
- 1949'da Oramiral Mehmet Ali Ülgen komutanlığı altında günümüze kadar gelecek olan Deniz Kuvvetleri Komutanlığı kuruldu.
- 1952'de NATO'ya girişi ve Soğuk Savaş döneminde Türkiye, Varşova Paktı'na karşı NATO'nun ileri karakol mevziği tampon ülke konumundadır.
- NATO'ya girilmesiyle Türk donanmasına Karadeniz ve Boğazlar'ın kontrolü verildi, temel doktrin ise Sovyet amfibi harekatına karşı boğazların denizaltı ve mayınla savunma harbi icra etmesiydi.
- 33:12Kıbrıs Barış Harekatı ve Milli Odaklı Eksen
- 17 Temmuz 1974 Kıbrıs Barış Harekatı, Türkiye'yi kuzey bölgesinde hapseden NATO doktrininden milli odaklı bir eksene yönelişinde kırılma noktasıdır.
- Türk donanması ilk defa deniz üzerinden güç intikali yani geniş çaplı bir amfibi harekatına girişmiş ve başarılı olmuştur.
- Bu harekatta milli maksatlara uygun ilk defa açık bir deniz gücü oluşturulmuştur.
- 34:24Kıbrıs'ın Stratejik Önemi ve Doğu Akdeniz
- Kıbrıs, Anadolu'nun bağrına demirlemiş bir liman ve jeostrateji bir kaledir, günümüzde de Türk Hava Kuvvetleri tarafından aktif olarak kullanılmaktadır.
- Doğu Akdeniz'in jeopolitik önemi, deniz dibindeki hidrokarbon yataklarının yüksek potansiyeli ve Kıbrıs'ın güneyindeki 150 trilyon dolarlık doğalgaz rezervi nedeniyle artmıştır.
- Münhasır ekonomik bölge kavramı 1982'de Birleşmiş Milletler ile ortaya çıkmış, ancak Akdeniz'de uygulanması mümkün değildir çünkü herkesin belirlediği münhasır ekonomik bölgesi birbiriyle çatışmaktadır.
- 37:19Ege Denizi'ndeki Karasular Sorunu
- Ege'de karasular Lozan'da üç mil olarak belirlenmiş, Yunanistan Mussolini'nin tehdidini bahane göstererek bunu altı mile çıkarmıştır.
- Türkiye, 1963'te Yunanistan'ın Lozan dengesine geri döndürmesi gerekirken, 1967'de kendisinin de karasuları altı mile çıkardığını deklare etmiştir.
- 1982'de Üçüncü Deniz Hukuk Konferansı'nda Yunanistan on iki mile çıkarma niyeti bildirdiğinde, Türkiye bu durumu Ege'de soyutlanacak bir durum olarak tanımamış ve savaş nedeni olarak görmüştür.
- 38:42Türk Donanmasının Dönüşümü
- Kıbrıs Barış Harekatı'ndan sonra Türk donanması stratejik tedarikçi Amerika olmaktan çıkarak, Almanya'dan Meo sınıfı fırkateynler, Ay sınıfı denizaltılar ve LRsen'den hücumbotlar almaya başlamıştır.
- 1995 Kardak Krizi, Türk siyasi karar alıcılarının donanmanın reaksiyon gösterebilen ve esnek bir kuvvet olması gerektiğini göstermiştir.
- Kardak Krizi sonrası Türk donanmasının krize müdahale ve savaşa hazırlık düzeyinin tatmin tatminkarlıktan uzak olduğu, özellikle denizcilerdeki güvenlik mimarisinin sorgulanmasına yol açmıştır.
- 40:45Milli Gemi Projesi ve Donanma Stratejisi
- Kardak Krizi sonrası Milgem (Milli Gemi) projesi başlamış, bu sadece milli gemi inşa etmek değil, savunma teknolojilerinde bilgi birikimi oluşturmak ve yerli katkı payını artırmak anlamına gelmektedir.
- 2000'li yıllardan sonra Milgem projesine daha fazla önem verilmiş ve Heybeliada ve Büyükada korvetleri aktif hizmete girmiş, Burgazada ve Kınalıada'da 2009 başında denize indirilecektir.
- Türkiye'nin denizcileşmek gibi bir seçeneği yoktur, güvenlik ve refahı çevrelediği denizlerle iç içedir ve bölgesel sorunlarıyla baş etmenin bir yolu güçlü bir donanmaya sahip olmaktır.
- 42:48Türk Donanmasının Yeni Doktrini
- Türk Deniz Kuvvetleri 2005-2006 yıllarında orta çapta güç intikal yeteneğine sahip ve bölgesel bir güç olmayı hedeflemiş, bu hedefe uygun bir doktrin geliştirmiştir.
- Bu doktrine göre çevrelediği her üç deniz alanında kendi çıkarlarını koruyabilen, farklı görev tiplerine adapte olabilecek, güç intikal yeteneğine sahip bir donanma hedeflenmektedir.
- Türk donanması artık Atlantik'teki önemli tatbikatlara katılıyor ve -10/-20 derecede ve en kötü hava koşullarında bile görev yapacak durumdadır; 2020 yılından sonra TCG Anadolu (amfibi hücum gemisi) ile Türk donanmasının gücünün artacağı öngörülüyor.