Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, "Türk Düşünce Tarihi" programının bir bölümü olup, Osmanlı'da düşünce tarihi üzerine bilgi vermektedir.
- Video, 17. yüzyıla giren Osmanlı Devleti'nin karşılaştığı siyasi, ekonomik ve epistemik krizleri detaylı şekilde ele almaktadır. Siyasi krizde II. Osman'ın katledilmesi ve Edirne vakası, ekonomik krizde Atlantik Okyanusu merkezli yeni ticaret rotalarının oluşması ve epistemik krizde İbn Teymiyye mektebi ve Kadızadeliler hareketi incelenmektedir. Ayrıca, Osmanlı'da düşünce üretiminin önemli aktörleri olan katiplerin üç kuşak ve çağ üzerinden (çelebiler çağı, sefirler ve reisülküttablar çağı, münevverler çağı) incelenmesi yapılmaktadır.
- 00:31Osmanlı'nın Üç Önemli Krizi
- Osmanlı Devleti 17. yüzyıla girerken siyasi kriz, ekonomik kriz ve epistemik kriz olmak üzere üç önemli sorunla karşı karşıya kalmıştır.
- Siyasi krizde II. Osman'ın katledilmesi ve yeniçerilerin dokunulmaz sultan imgesini yıkmaları önemli rol oynamıştır.
- Ekonomik krizde 16. yüzyıldan itibaren Atlantik Okyanusu merkezinde yeni ticaret rotalarının oluşması ve Akdeniz ticaretinden gelir kaybı yaşanan Osmanlı Devleti etkilenmiştir.
- 01:12Siyasi ve Ekonomik Krizlerin Sonuçları
- 17. yüzyıldaki siyasi kriz, Osmanlı egemenlik anlayışını zorlamış ve yeniçerilerin II. Osman'ı katletmesiyle Sultan'ın meşruiyeti sarsılmıştır.
- Edirne Vakası sırasında Sultan'ın meşruiyet krizi doruğa çıkmış ve ilk defa alternatif saltanat arayışları gerçekleştirilmiştir.
- Ekonomik kriz, Avrupa'da gümüş para bolluğu ve gıda fiyatları üzerinde artış yaratmış, fiyat artışları ve para politikaları etkisiyle enflasyonist bir dönem açığa çıkmıştır.
- 03:12Epistemik Kriz ve Kadızadeliler Hareketi
- Epistemik krizin ortaya çıkmasında Birgivi Mehmed Efendi'nin etkilediği İbn Teymiyye Mektebi önemli bir etkisi olmuştur.
- İbn Teymiyye Mektebi, Osmanlı dini düşüncesinde hakim olan Fahri Razi Mektebi'ne karşı bir tepki hareketi olarak ortaya çıkmıştır.
- Kadızadeliler hareketi, İbni Teymiyye ve Birgivi ekolünün devamı olarak tekke-medrese ahengini alt üst etmiş ve 17. yüzyılda sisteme egemen olmuşlardır.
- 05:05Katip Sınıfı ve Osmanlı Düşüncesinin Yeni Aktörleri
- Osmanlı bilim ve düşüncesinin üretiminde tek merkez medrese ve ulema sınıfı değil, kalemiye de etkiliydi.
- Katip sınıfı, ulemanın aksine nakli ilimlerden çok akli bilgi üretiminde etkiliydi ve imparatorluğu askeri bir imparatorluktan bürokratik bir devlete dönüştürmek istiyordu.
- Katip sınıfı üç kuşak ve çağ üzerinden okunabilir: Çelebiler çağı, sefirler ve reisülküttablar çağı, münevverler (aydınlar) çağıdır.
- 05:45Tanzimat Öncesi Yenileşme Düşüncesi
- Katip Çelebi'nin fikirlerinin savunucusu ve yayıcısı İbrahim Müteferrika'dır.
- İbrahim Müteferrika, "Nizam-ı Cedid" terimini kullanan ilk yazardır ve değişmez düzen karşısında yeni düzen anlayışını dile getirmiştir.
- Kalemiye mensupları sadece düşünce üretmekle kalmayıp düşüncelerini projeye dönüştürmüş ve projelerinin gerçekleşmesi için çaba sarf etmişlerdir; bu çabaları Tanzimat ve Cumhuriyet dönemlerine etki etmiştir.