Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Biosem YouTube kanalında yayınlanan bir biyoloji dersidir. Bir öğretmen, öğrencilere ökaryot hücrelerdeki zararlı organeller hakkında bilgi vermektedir.
- Video, ökaryot hücrelerdeki endoplazmik retikulum, gol aygıtı, lizozom, koful ve peroksi gibi zararlı organellerin detaylı tanıtımını içermektedir. Her organelin yapısı, görevleri, hangi hücrelerde bulunmaları ve özellikleri anlatılmaktadır. Öğretmen, konuları örneklerle ve soru-cevap şeklinde açıklamakta, ÖSYM sınavlarında çıkabilecek soru tiplerini de içermektedir.
- Video, bir sonraki derste mitokondri ve klastan konularının işleneceği bilgisiyle sonlanmaktadır. Ayrıca lizozom faaliyeti sırasında hücredeki su, ATP, polimer, monomer ve bağ miktarlarının nasıl değiştiği gibi detaylar da açıklanmaktadır.
- Zarlı Organellerin Tanıtımı
- Önceki derste ribozom ve sentrozom zarsız organeller olarak tanıtılmıştı.
- Bu derste endoplazmik retikulum, gol aygıtı, lizozom, koful ve peroksi zarı gibi zararlı organeller ele alınacak.
- Zarlı organeller sadece ökaryot hücrelerde bulunur, prokaryotlarda (bakteriler ve arkelerde) bulunmaz.
- 01:18Endoplazmik Retikulum
- Endoplazmik retikulum (ER), hücre içi kanalcık anlamına gelir ve ökaryot hücrelerin tümünde bulunur (olgun alyuvar hariç).
- Tek zarlı bir organeldir ve hücre içi madde iletimi sağlar.
- Çekirdek zarıyla hücre zarı arasını doldurarak hücreye desteklik sağlar ve gol aygıtı, lizozom, koful ve hücre zarı oluşumunda görev alır.
- 02:55Granüllü ve Granülsüz Endoplazmik Retikulum
- Endoplazmik retikulum iki grupta incelenir: granüllü ve granülsüz.
- Granüllü ER, ribozom taşır ve hücre dışına salgılanacak protein yapılı bileşikleri, enzimleri, hormonları ve lizozom içinde bulunan sindirim enzimlerini üretir.
- Granülsüz ER, ribozom bulunmaz, karbonhidrat ve yağ sentezi, lif sentezi, glikozun glikojen şeklinde depolanması, kalsiyum depolanması ve ilaç, alkol ve zehirlerin zararlı etkisinin azaltılması görevlerini üstlenir.
- 06:02Gol Aygıtı
- Gol aygıtı (Golgi), prokaryotlarda bulunmaz, ökaryotlarda bulunur (olgun alyuvar hariç).
- Tek zarlı bir organeldir ve endoplazmik retikulum ve gol aygıtı meydana gelmiştir.
- Salgı olayından (egzositoz) sorumludur; gözyaşı, tükürük, mukus, balgam, hapşırık ve süt gibi bileşiklerin hücre dışarısına atılması olaylarından sorumludur.
- 07:09Gol Aygıtının Diğer Görevleri
- Bitki hücrelerinde mitoz ve mayoz bölünmede arame oluşumunda görev alır.
- Hücre çeper yapısında bulunan selüloz liflerinin düzenlenmesinde görev alır.
- Lizozom organinin oluşmasında görev alır; lizozom öncülü gol aygıtına gelip bağlanarak son halini alır ve lizozom organ oluşur.
- 08:44Gol Aygıtı ve Görevleri
- Gol aygıtı, kompleks molekülleri birleştirip ayırabilen önemli bir organdır.
- Gol aygıtı glikoz ve proteini birleştirerek glikoprotein, fosfat ve lipiti birleştirerek fosfolipit sentezleyebilir.
- Kırmızı kan hücrelerinde hemoglobin molekülündeki demir ve globin birbirine bağlanarak hemoglobin sentezlenir.
- 09:31Endoplazmik Retikulum ve Gol Aygıtı Arasındaki İlişki
- Endoplazmik retikulum, hücre içerisindeki moleküllerin bir yerden bir yere taşınmasına müsaade eder.
- Gol aygıtı, hücre dışına atılması gereken salgıların oluşumunda rol oynar.
- Vücutta tükürük, gözyaşı, nezle mukusu gibi bileşiklerin salgılanması ve hücre dışına atılması için moleküllerin izlediği yollar vardır.
- 10:37Salgı Molekülünün Oluşumu ve Hücre Dışına Atılması
- Sindirim enzimi protein, granüllü ribozom organeli tarafından sentezlenir.
- Sentezlenen enzimler koful içerisine konularak gol aygıtına gönderilir.
- Gol aygıtı, hücre dışına çıkacak molekülleri salgı kofuluna dönüştürür ve egzoz olayı ile hücre zarından dışarı atar.
- 11:22Organellerin Görevleri
- Ribozom, amino asitleri peptit bağları birleştirerek protein sentezleyen zarlı bir organdır.
- Gol aygıtı, glikoz ve proteini birleştirerek glikoprotein üretir.
- Kloroplas, ışık yardımıyla karbondioksit ve suyu birleştirerek glikoz üretimini gerçekleştiren organdır.
- 12:39Lizozom ve Özellikleri
- Lizozom, hücre içerisindeki bileşiklerin parçalanmasını sağlayan tek zarlı bir organdır.
- Prokaryotlarda ve arkelerde lizozom bulunmaz, ökaryotlarda var ancak her ökaryotta bulunmaz.
- Bitkilerde lizozom bulunmaz, hayvan hücrelerinde bulunur.
- 13:32Lizozomun Görevleri ve Özellikleri
- Lizozom, hücre içi sindirimden sorumludur ve endotozla alınan bileşiklerin sindirilmesi işlerinden sorumludur.
- İçinde hidroliz enzimleri (hidrolitik enzimler) bulunur ve büyük molekülleri parçalayarak polimer bileşikleri monomerlere çevirir.
- Lizozom hidroliz tepkimesi gerçekleştirdiği için ATP tüketimi görülmez ve içindeki enzimler granüllü evredeki ribozomlar tarafından üretilir.
- 16:16Lizozomun Etkileri
- Lizozom etkisiyle kurbağaların kuyruklarının kaybolması gerçekleşir.
- Yaşlanan hücre ve organlerin parçalanması, insan embriyosunda parmak arası perdelerin erimesi ve göz kapaklarının ayrılması lizozomun görevidir.
- Spermin yumurtaya girişinde akrozom adı verilen yapı, yumurta zarının delinmesini sağlar.
- 17:25Lizozom Faaliyeti ve Hücre İçindeki Değişimler
- Lizozom faaliyeti sırasında su miktarı, bağ sayısı, polimer miktarı azalırken monomer miktarı artar.
- Lizozom faaliyeti sırasında hidroliz tepkimeleri gerçekleştiği için ATP miktarı değişmez, çünkü lizozom çalışırken enerji harcanmaz.
- Lizozom ile besin kofulu birleştiğinde hidrolik sindirim gerçekleşir ve bu kofula "sindirim kofulu" ismi verilir.
- 18:21Koful Organeli
- Koful, prokaryotlarda (bakterilerde ve arkelerde) bulunmayan, tüm eukaryotlarda (bitki ve hayvanlarda) bulunan tek zarlı bir organeldir.
- Hayvan hücrelerinde kofullar küçük boyutlarda ve çok sayıda bulunurken, yaşlı bitki hücrelerinde merkezi koful adı verilen büyük kofullar görülür.
- Koful, besin kofulu, sindirim kofulu, depo kofulu ve boşaltım kofulu olarak farklı işlevlerde bulunabilir.
- 19:50Koful İşlevleri
- Lizozomla besin kofulu birleştiğinde sindirim kofulu meydana gelir.
- Sindirim kofunda gerçekleşen tepkimelerde sindirilen moleküller sitoplazmaya dağılırken, sindirilemeyen bileşikler hücrenin dışarısına atılır.
- Hücrenin dışına atılan bileşiklere "boşaltım kofulu" adı verilir ve egzoz yoluyla hücre dışına atılır.
- 20:33Koful ve Antiokyan
- Bazı bitkilerde koful içerisinde bulunan antiokyan maddesi, pH değişimine göre mavi veya kırmızı renklerini alabiliyor.
- Patlıcan moru, yılmaz morgül ve mahsun kırmızıgül gibi bitkilerin renklerinin oluşması, koful içerisinde bulunan antiokyan maddesi tarafından sağlanıyor.
- 21:04Kaktül Koful
- Kaktül koful, tatlı suda yaşayan terliksi hayvanlarda hücreye giren fazla suyu ATP harcayarak dışarı atmak için özelleşmiş bir organeldir.
- Hipertonik ortama koyulan terliksi hayvanlarda kontraktil koful çalışmaz çünkü su kaybederler.
- Kaktül koful sadece protesto aleminde görülen bir organeldir ve hücreye giren fazla suyun enerji harcanarak dışarı atılmasını sağlar.
- 22:42Koful Oluşturan Yapılar
- Koful oluşturabilen yapılar: endoplazmi, geç kulum gol ya aygıtı, çekirdek zarı ve hücre zarıdır.
- Endositoz olayında koful oluşturulabilir.
- 23:00Peroksizom
- Peroksizom, tek zarlı bir organeldir ve içinde katalaz enzimi bulunur.
- Katalaz enzimi, hidrojen peroksit (H₂O₂) maddesini suya ve oksijene dönüştürür.
- Bazı peroksizomlar yağ asitlerini mitokondrinin kullanabileceği daha küçük parçalara dönüştürür ve bu olay oksijen tüketir.
- Peroksizom hem oksijen üretebilir hem de oksijen tüketebilen bir organeldir.
- 24:43Hücre Türleri
- DNA ve RNA bulundurması tüm hücrelerde ortak bir özellik olduğundan, bu özelliğe bakarak hücre türünü belirlemek yeterli değildir.
- Gol aygıtı sadece ökaryotlarda bulunur, prokaryotlarda bulunmaz.
- Duvar, bakterilerde bulunur.
- 26:19Organellerin Görevleri
- Gol aygıtı enzim salgılar.
- Ribozom aminoasitleri peptit bağ ile birleştirerek protein sentezi yapar.
- Sentrozom bölünme sırasında kromozomları zıt kutuplara çeker.
- Peroksizom hidrojen peroksiti zehirsiz hale getirir.
- Rizom besin kofulu ile birleşip hidroliz yapar.
- Kaktül koful hücreye giren fazla suyu dışarı atarak hücreyi patlatmasını engeller.
- Granülsüz e ilaç ve alkolün zehirli etkisini azaltır.
- Gol aygıtı kompleks molekülleri birleştirip ayırabilir.