Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Gazi Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Necati Demir ile yapılan bir röportaj programıdır. Prof. Dr. Necati Demir, Türk kültür ve irfan hayatına katkılar sağlayan bir akademisyen olarak "Oğuz Kağan Destanı" adlı yeni kitabını tanıtmaktadır.
- Programda Oğuz Kağan Destanı'nın içeriği, yapısı ve Türk tarihiyle ilişkisi ele alınmaktadır. Destan, Hz. Adem ile başlayan dünya tarihi anlatısıyla başlayıp, Oğuz Kağan'ın doğum hikayesi, fetihleri ve tek tanrılı dini kabulüne kadar uzanan bir anlatım sunmaktadır. Video, destanın farklı bölümlerinden alıntılar yaparak, Türk milletinin tarihsel kökenleri ve Oğuz Kağan'ın fethettiği alanlar hakkında bilgiler vermektedir.
- Programda ayrıca Oğuz Kağan'ın Çin, Hindistan, Horasan, Gürcistan, Diyarbakır, Hatay, Roma, Fransa, Mısır ve Afrika'nın kuzeyini fethettiği belirtilmektedir. Ayrıca destanın Alevi-Bektaşi cem törenleriyle ilişkisi, Türklerin Oğuz Kağan'dan başlayarak Oğuz Kıpçağı, Karluk ve diğer Türk boylarına kadar uzanan tarihsel bağları ve destanın çeşitli hikayeleri ve gelenekleri de detaylı olarak incelenmektedir.
- 01:38Oğuz Kağan Destanı ve Prof. Necati Demir
- Gazi Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Necati Demir, Oğuz Kağan Destanı'nın bugünkü Türkçe'ye aktarılmış versiyonunu ve Oğuz Kağan'ın tarihi hakkında konuşacak.
- Prof. Necati Demir, Oğuz Kağan Destanı'nın Paris nüshasını ve Uygur Türkçesi ile yazılan metinleri okuyabilmektedir.
- Köktürk yazısı, Göktürk kitabelerindeki alfabe, Türklerin en eski alfabesi olup, Latin alfabesi de bu alfabeden geliştirilmiş olabilir.
- 04:00Göktürk Abideleri ve Oğuzname
- Prof. Necati Demir, 2011 yılında Göktürk abidelerini ziyaret etmiş ve oradaki abidelerin korunaklı olduğunu belirtmiştir.
- Yenisey bölgesinde cam mekan gibi bir yapı yapılmış ve abidelerin yaklaşık 1 km uzaklığında bir müze kurulmuştur.
- Oğuzname, Kazan Fenler Akademisi'ne bağlı İbrahimov adına Dil, Edebiyat ve Sanat Enstitüsü'nün el yazmalar ve tektoloji mirashanesi'nde yer alan Kazan nüshası üzerine dayanmaktadır.
- 08:39Oğuzname'nin İçeriği ve Kaynakları
- Prof. Necati Demir'in kitabı, Oğuz Kağan Destanı'nı okumak isteyen orta bir ilkokul beş-dört yetmiş yaşındaki insanlar tarafından rahatlıkla okunabilir.
- Oğuzname dört ana kaynaktan gelmektedir: Uygur Türkçesi ile yazılan metin, Reşidüddin'in Cami Tevarih'i, Ebu'l-Gazi Bahadır Han'ın Şecere-i Terakki ve oğlu tarafından bitirilen Şecere-i Türk.
- Prof. Necati Demir, dört ana kaynaktan gelen metinleri tek bir metne birleştirerek, satır satır bilgileri birleştirmiş ve tek çileli bir çalışma yapmıştır.
- 10:10Oğuzname'nin Nüshaları
- Oğuzname'nin Türkiye Türkçesi ile olan kısmında yaklaşık on nüsha üzerinden çalışılmış, belki iki-birçok baskısı ve yirmi nüsha bulunuyor.
- Oğuzname'nin nüshaları dört kanattan geliyor, Uygur nüshası Paris'te bir tane var, ancak Yazıcıoğlu'nun başka bir yerde gördüğünü söylediğine göre başka bir yerde de olabilir.
- Oğuzname'de yaklaşık yirmi nüsha var, ancak Türkmenistan'ın Aşkabat'ta iki nüsha ve Taşkent'te iki nüsha bulunmasına rağmen alınamıyor.
- 12:14Oğuzname'nin Tarihsel Önemi
- Oğuzname, Oğuz Kağan Destanı, Cenknameler, Batanname ve Saltukname gibi önemli yayınlar arasında yer alıyor.
- Konuşmacı, alan araştırması yaparken köy köyü giderek sözlü kültürü derleme çalışmaları yapmış ve Oğuz Kağan Destanı'nın Paris'teki nüshasını öğrenmiş.
- Oğuzname'nin dikkatini çeken tarafı alan araştırması sırasında kaya üstü resim, yazı ve semboller olmuştur.
- 14:20Oğuz Damgaları
- Oğuz damgaları, Oğuz boylarının mühür gibi bayrak alemleri olup, Türk bayrağının yanına konuluyordu.
- Anadolu'daki kaya üzerindeki damgalar Divan Lügat-it Türk'teki damgalar ne de Reşit'teki damgalar ne de Yazıcıoğlu Ali'nin kitaplarındaki damgalarla aynı.
- Mesudiye'nin tepesinde bulunan damga, Ordu'daki Çepni damgası ile Yazıcıoğlu'nun yazdığı kitaptaki damga aynı.
- 17:16Oğuz Kağan'ın Önemi
- Oğuz Kağan, Türkmenistan'daki Türkmenlerin, Azerbaycan'daki Türklerin, Irak ve İran'daki Türklerin, Kıbrıs'taki kardeşlerin, Balkanlardaki kardeşlerin ve Hristiyan olan Gagavuz kardeşlerinin hepsinin en büyük atasıdır.
- Oğuz Kağan Destanı, dünya tarihini bu şekilde kucaklayan en kapsamlı dünya tarihi eseridir.
- Her paragraf ayrı bir şifre, ayrı bir bilgi ve ayrı bir dünya içerir.
- 19:16Oğuz Kağan Destanının İçeriği
- Oğuz Kağan Destanı Hz. Adem'den başlıyor ve Kur'an-ı Kerim'de de uyumlu bir şekilde anlatılıyor.
- Eserde Hz. Adem'in yaratıldığı yerin Mekke olduğu ve Kabe'nin Hz. Adem'in yaratıldığı yer olduğu belirtiliyor.
- Nuh'un kıssası, Sümer tabletleri ile mukayese edilecek kadar önemli ve Nuh'un gemisinin yapımı yıllarca anlatılıyor.
- 21:46Nuh'un Gemisi ve Cudi Dağı
- Nuh'un gemisi, turistlerin Ağrı Dağı'na gidip aramalarına rağmen, geminin malzemesi Tanrı tarafından gönderilmiş ve mühendisi de yüce Tanrı olduğu için 3-5 bin yıl sonra bile çürümüş olmayabilir.
- Gemi bulunursa dünyada muhteşem teknolojik değişimler yaşanacak ve farklı şeyler ortaya çıkacak.
- Oğuz Kağan destanında Nuh'un gemisinin Cudi Dağı'nda olduğu açıkça belirtiliyor.
- 22:39Oğuz Kağan Destanı'ndaki Bir Hikaye
- Oğuz Kağan savaşa giderken yakın arkadaşlarını ve ailelerini de götürmüş, ancak Kılbaraklar tarafından yenilmiş ve geri çekilmek zorunda kalmışlar.
- Geri çekilirken bir komutan ölmüş, hamile eşi olan bu komutandan Oğuz Kağan, içi oyuk bir ağacın altında doğum yapmasını sağlamış.
- Doğan erkek çocuğa "Kıpçak" (içi oyuk ağaç anlamına gelen) adı verilmiş.
- 24:54Ağrı Dağı ve Cudi Dağı
- Konuşmacı, Ağrı Dağı'nın eski adının farklı bir şey olduğunu ve ismin sonradan değiştiğini belirtiyor.
- Ararat Dağı'nın ismi Ermeniler tarafından değiştirilmiş, Ağrı Dağı'nın ismi de eskiden farklı bir şeymiş.
- Kurt kavmi Türklerin ilk ataları olarak görülüyor ve konuşmacının memleketinin ismi Kurt Kotyora'dır.
- 26:25Oğuz Kağan ve Zülkarneyn
- Türkmenistan merkez bankasının paralarında Oğuz Kağan'ın tasviri bulunuyor ve güneş şeklindeki boynuzları var.
- Türkmenler Oğuz Kağan'ı Zülkarneyn Peygamber olarak eşitlemişler ve bu tasvir Kur'an-ı Kerim'den alınmış.
- Oğuz Kağan'ın başındaki taç, Zülkarneyn'in iki boynuzlu başlığıyla ilişkilendiriliyor.
- 28:18Oğuz Kağan'ın Veli Olması
- Oğuz Kağan Destanı'nda Oğuz Kağan'ın annesinden veli doğduğu belirtiliyor.
- Oğuzname'de Oğuz Kağan'ın "Allah Allah" diye yürürken herkesin şaşırması anlatılıyor çünkü o dönemde "Allah" kelimesini bilen yoktu.
- Oğuz Kağan çocuk yaşta "Allah" kelimesini nereden biliyor, bu soru üzerine herkes şaşırıyor.
- 29:19Oğuzname'nin Tarihi
- Türklerin en eski tarihi olan Ulu Ata Bitikçi Kitabı'nın aslını bilmediğimiz, ancak 1300'lerin başında Mısır'da yaşayan Devedari adlı bir adamın kitabında bahsedildiği belirtiliyor.
- Devedari, babasıyla birlikte gezilerde kitapları okuyup özetlerini çıkaran bir adammış.
- Devedari'nin kitabında, Türklerin en eski tarihini anlatan altın kaplamalı bir kitaptan bahsediliyor ve bu kitabın Eba Müslüm Merve'nin kitaplığından alınmış olduğu söyleniyor.
- 33:01Oğuzname'nin Tarihi ve Özellikleri
- Konuşmacı, Oğuzname'deki yer isimlerinin Türkçe olduğunu ve kitabın Türkçeden çevrilmiş olduğunu belirtiyor.
- Oğuzname, Orhun abidelerinden önce yazılmış olup, içindeki dil öğeleri Orhun abidelerindeki arkaik şekillerden daha eski unsurları içeriyor.
- Oğuzname'nin en eski nüshası Kazan nüshası olup, elimizdeki en eski nüshası İngiltere'de bulunuyor.
- 35:04Oğuzname'nin Oluşumu
- Oğuzname'nin yazarları, halk arasında parça parça olan Oğuz nağmelerini bir araya getirerek bir kitap oluşturmuşlar.
- Reşideddin, Oğuzname'nin yazarı olarak Türklerle Yahudileri aynı köke bağlamış ve bu nedenle Moğol hükümdarı tarafından idam edilmiştir.
- Ebu'l-Gazi Bahadır Han, Oğuzlar'ın ellerindeki küçük Oğuz nağmelerini toplayarak "Şecere-i Terakkime" ve "Şecere-i Türk" adlı eserleri oluşturmuştur.
- 37:12Oğuz Kağan'ın Hikayesi
- Oğuz Kağan'ın hikayesinde farklı versiyonlar bulunmakta, bazılarında Oğuz Kağan'ın Özhan'ın kızından doğduğu, diğerlerinde ise bir ışıkla karşılaşarak evlendiği anlatılmaktadır.
- Türk bayrağı ve diğer Türk devletlerinin bayrakları Oğuzname'den gelmektedir.
- Oğuz Kağan'ın oğulları olan üç boy (Eyp, Kınık ve Kayı) Anadolu'daki beylikler dönemi boyutunda teşekkül etmiştir.
- 38:30Oğuzname'nin Önemi ve Yayımlanması
- Konuşmacı, Oğuzname'nin tüm nüshalarını bir araya getirerek on üç-on dört yıl içinde basılacağını belirtiyor.
- Oğuzname, Türk tarihini ve Türk dünyasını kucaklayan en önemli eser olarak tanımlanıyor.
- Türk bayrağı, Türkmenistan, Azerbaycan, Gagavuz Türkleri ve diğer Türk topluluklarının bayrakları Oğuzname'den gelmektedir.
- 43:17Oğuz Kağan'ın Dinî Anlamı
- Oğuz Kağan, bir muvahhit (vahdet ehli) olarak tanımlanıyor ve tek tanrılı bir din getiriyor.
- Türklerin şamanlıktan önce de bir dinleri olduğu iddia ediliyor.
- Türk ordusu'nun kuruluş tarihi, Oğuzname'ye göre Mete Han'ın onluk, yüzlük, binlik sistemine göre belirlenmiştir.
- 44:26Türk Ordusu ve Oğuz Kağan
- Türk ordusunun 2025 yıllık olduğu belirtiliyor, Metehan bunu Oğuz Kağan'dan alıyor ve tarihi kişilik olarak Metehan daha eski.
- Oğuz Kağan'ın altı oğlu var: Ayhan, Yıldızhan, Dağhan, Denizhan ve Gökhan, bu oğullar tüm varlık alemini özetliyor.
- Anadolu'da Selçuklu döneminde birlik yıkılıyor, boylara göre beylikler kuruluyor ve Osmanlı Devleti bu boyları topluyor.
- 46:05Fatih Sultan Mehmet ve Anadolu Birliği
- Fatih Sultan Mehmet, Yıldırım Beyazıt'ın yaptığı hatayı yapmadan birliği sağlamak için Karamanoğulları'ndan aldığı yerleri Anadolu'nun farklı bölgelerine ve Yunanistan'a dağıtıyor.
- Bu dağıtım, Osmanlı güçsüz durumda kalırsa beyliklerin tekrar kurulmasını ve Osmanlı'nın altını oymasını önlemek için yapılmış.
- Fatih Sultan Mehmet, Kayı boyundan gelmekte ve Anadolu'daki boy birliğini harmanlayan kişi olarak tarihe geçmektedir.
- 47:03Oğuz Kağan Destanı'nın İçeriği
- Oğuz Kağan Destanı'nın ilk bölümünden itibaren dünya tarihi anlatılıyor, hikaye Hz. Adem ile başlıyor ve Kur'an'a ve diğer kutsal metinlere uygun olarak gelişiyor.
- Hazreti Nuh bir kırılma noktası olup, oğulları Yafes, Olcayhan, Yafesoğlu Türk olarak anılıyor.
- Oğuz Kağan'ın dünyaya gelişi, çocukluğu, gençliği, evliliği, oğulları, seferleri ve cihan hakimiyeti mefkuresi destanın içeriğinde yer alıyor.
- 48:13Oğuz Kağan'ın Doğumu ve Öğretisi
- Oğuz Kağan'ın dünyaya gelmesi, Karahan'ın büyük hatunu Ay Hatun'un doğum ağrısından sonra gerçekleşiyor.
- Oğuz Kağan'ın yüzü gök, ağzı ateş kızıl, gözleri ela, saçları ve kaşları kara olduğu ve güneşten ve aydan daha parlak olduğu belirtiliyor.
- Oğuz Kağan, annesinin sütünü üç gün üç gece emmediği için annesi endişelenir, oğul rüyasında annesine "bir olan Tanrı'ya iman et" diyerek sütünü emme şartını belirtiyor.
- 50:07Oğuz Kağan'ın Dini Öğretisi
- Oğuz Kağan, vahdet ehli birisi ve bir öğreti getiren kişi olarak görülüyor, kendinden önceki dini inanç alanı çok kaotik ve çok tanrılıydı.
- Oğuz Kağan'la birlikte semavi bir öğreti geliyor ve Türklerin önceki dini gök tanrı inancına bağlı olan tek tanrılı bir dindir.
- Şamanizm terimi yerine "şamanlar, dini önderler, arifler" anlamında "imamizm" terimi kullanılması gerektiği belirtiliyor.
- 51:34Oğuz Kağan Destanı'nın Yapısal İçeriği
- Oğuz Kağan Destanı'nın birinci bölümü Hz. Adem ile başlayıp, insanlığın hikayesini anlatıyor ve nebi silsilesi boyunca ilerliyor.
- İkinci bölüm Hazreti Nuh'a geçiyor ve Nuh'un oğlu Yafes, Yafes'in oğlu Olcayhan, Olcayhan'ın oğlu Türk olarak anılıyor.
- Nuh'un üç oğlu Yafes, Ham ve Sam olarak belirtiliyor ve bu üç oğul farklı bölgelere gönderiliyor: Yafes Ortay Asya'ya, Ham Hindistan tarafına, Sam ise Arabistan tarafına.
- 53:49Oğuz Kağan Destanı ve Hz. Adem
- Oğuz Kağan Destanı'nda Hz. Adem'in yaratılışı anlatılır ve bu destanın Kur'an ile bağlantıları vurgulanır.
- Hz. Adem'in yaratılışında Hz. Cebrail'in Arz'dan toprak getirmesi ve Hz. Azrail'in can alma görevi verilmesi anlatılır.
- İnsanın bedeninin yaratıldığı toprak nereden alındıysa vefat edince oraya defnolur, bu nedenle insanların doğduğu yere cenazesi götürülmesi gelenekseldir.
- 56:11Nuh'un Gemisi Hikayesi
- Oğuz Kağan Destanı'nda Nuh'un gemisinin Cudi Dağı'na varması ve karga'nın gönderilmesi hikayesi anlatılır.
- Nuh'un karga'yı lanetlediği ve karga etinin yenmediği rivayeti aktarılır.
- Nuh'un güvercini göndermesi, zeytin dalı getirilmesi ve güvercinin barış elçisi olarak anlatıldığı belirtilir.
- 57:38Oğuzname'nin Etkileri
- Alevi-Bektaşi inancının cem törenlerinin Oğuzname'den çıktığı ve oniki hizmetin varlığı vurgulanır.
- Nuh'un gemisinin oturduğu dağın Cudi Dağı olduğu ve bu dağın Ağrı Dağı ile aynı silsileden geldiği belirtilir.
- Oğuzname'ye göre Nuh'un oğlu Kenan'ı ve eşini almaması, geminin yedi kez dünyayı ve Kabe'nin çevresini dolaştığı anlatılır.
- 59:30Nuh'un Gemisi ve Kur'an
- Nuh'un gemisinin büyük ihtimalle Ağrı Dağı'nda (Cudi Dağı) oturduğu ve bu Kur'an ile çelişmediği belirtilir.
- Kur'an'ın tek harfi bile yanlış çıkarsa zaafa uğradığı ve hiç kimsenin Kur'an'ın tek harfini bile inkar edemeyeceği vurgulanır.
- Reşideddin'in "Dünya Tarihi" kitabındaki Nuh'un gemisini tasvir eden minyatürün gösterildiği ve metnin Farsça'dan modern Farsça'ya, sonra Türkçe'ye çevrildiği açıklanır.
- 1:01:45Bakü'nün Kökeni
- Bakü'nün Azerbaycan'ın başkenti olduğu ve "Türk'ün torunu" olduğu belirtilir.
- Bakü'nün manasının "yücelik, ululuk, büyüklük, halkın önderi, taht, makam, mülkün ilki" olduğu açıklanır.
- "Bir millet, iki devlet" sloganının vurgulanması ve Türklerin birliğini ifade etmesi anlatılır.
- 1:03:15Oğuzname'deki Diğer Bilgiler
- Oğuzname'de Karluk isminin kökeninin anlatıldığı ve bu ismin Özbeklerle Doğu Türkistan'daki Uygurların birleştiği nokta olduğu belirtilir.
- Kaan arabasının icat edilmesi hikayesi anlatılır ve daha önce tekerlek ve arabada bulunmadığı vurgulanır.
- Oğuzname'de anlatılan kaan arabasının minyatürü ve bu arabanın hala Anadolu'nun yüksek köylerinde kullanıldığı belirtilir.
- 1:05:55Oğuz Kağan Destanı ve Toplumsal Sözleşmeler
- Ulubey ilçesinde düğünlerde yumurta dikilip, kim vuruyorsa ona ödül verilir.
- Oğuz Kağan Destanı'nda da benzer bir töre anlatılır: tavuk veya yumurta dikilip, kim vuruyorsa ona ödül verilir.
- Oğuz Kağan'ın ölümünden sonra Oğuz halkı arasında bir sözleşme imzalanır ve bu sözleşmenin gülhan hazinesine konulduğu belirtilir.
- 1:08:00Oğuz Halkı'nın Adalet Anlayışı
- Oğuz halkı arasında suçlu biri yakalanırsa, Kaan'ın yakın akrabası olsa bile onu esirgemesi gerektiği kararlaştırılır.
- Suçlu koruyan kişi Kaan'ın eşiğine getirilip arkasına kılıç ile vurulup ikiye bölüneceği belirtilir.
- Oğuz halkı'nın anayasasında, Kaan'ı Bozok oğullarından değil, Oğuz neslinin içinde seçmeleri gerektiği belirtilir.
- 1:09:46İktidar Bölmeme ve Namus Anlayışı
- Oğuz halkı iktidar bölünemezliğini kabul eder ve bir Kaan olacağını, iki Kaan olursa bozulacağını belirtir.
- "Bir kadın iki erkek alıp oturmaz", "bir çöplükte iki horoz olmaz" gibi benzetmelerle iktidar bölünemezliği vurgulanır.
- Oğuz halkı için namus çok önemlidir ve "namus için öl" prensibi benimsenir.
- 1:11:14Yafes Hikayesi ve Yağmur Duası
- Hazreti Nuh, Yafes'i Orta Asya'ya gönderirken, orada yağmur yağmadığı için ne yapacağını sorar.
- Tanrı Cebrail'i gönderir ve bir dua verilir, bu dua bir taşa yazılır.
- Yafes yağmur yağmadığında taştaki duayı okuduğunda yağmur yağar.
- 1:12:22Oğuz Kağan ve Tek Tanrılı Din
- Oğuz Kağan tek tanrılı dini kabul etmeye çalışır ve babası Karahan ile çatışır.
- Savaşta Oğuz Kağan kazanır ve babasının yerine geçer, savaşı kaybedenler daha kuzeye gider.
- Oğuz Kağan Destanı'nda, Karahan'ın Oğuz Kağan'ın oku tarafından değil, kimin attığı belli olmayan bir oktan dolayı yaralandığı ve öldüğü belirtilir.
- 1:14:23Osmanlı İmparatorluğu ve Moğollar Arasındaki İlişkiler
- İkinci Murad'ın elçisi Mirza Cihan Şah Bey, Tebriz'de Moğol imparatoruna "biz kardeşiz" diyerek akrabalık iddiası yapıyor.
- İkinci Murad, Tarihçi Şükrullah'a elçi olarak gönderiyor ve onu bir odaya çekerek Uygur yazılı bir nüsha gösteriyor.
- Şükrullah daha sonra bu olaylarla ilgili bir kitap yazıyor.
- 1:15:44Oğuz Kağan Destanı'nın Fetih Alanı
- Prof. Dr. Osman Turan'ın "Türkçe'nin Hakimiyeti Mefkuresi" adlı eserinde Oğuz Kağan Destanı ele alınıyor.
- Oğuz Kağan, güneşin doğduğu yerden batığına kadar bilinen dünyadaki her yeri fethediyor.
- Oğuzname'ye göre Oğuz Kağan önce Kılbaraklar (Çin tarafında), Hindistan, Maç, Horasan, Gürcistan ve Diyarbakır'ı fethediyor.
- 1:17:47Oğuz Kağan'ın Fetih Seyri
- Oğuz Kağan, Diyarbakır'a gelmeden önce yol kesen haydutları temizliyor ve elçileriyle teslim olunmasını istiyor.
- Hatay'ı üç yıl başkent yaparak bir yıl zorlanarak alıyor ve altın taht yaparak tekfuru (muhtemelen İstanbul) çağırıyor.
- Oğuz Kağan, oğullarını Roma ve Frenklerin üzerine göndererek Afrika'nın kuzeyini fethediyor.
- 1:21:57Oğuz Kağan'ın Devlet Yapısı
- Oğuz Kağan, fetihlerinden sonra büyük bir şölen düzenliyor ve devlet yapısını oluşturuyor.
- İmparatorluk ve fütuhat ruhu mefkuresinin kaynağı Oğuz Kağan'dan gelmektedir.
- Oğuz Kağan Destanı'nın ilk sayfası 1937'de Atatürk tarafından Rusya Bilimler Akademisi'nden getirilmiş ve Dil Kurultayı'nda herkese verilmiştir.
- 1:24:23Oğuz Kağan Destanı'nın Sonu
- Oğuz Kağan Destanı'nda, Oğuz İlini yedi Türkmen kızı beylik kılıyor ve ülke ve savaşları yönetiyorlar.
- Bu kızlar adaleti sağlayıp insanların huzurlu yaşamasını sağlamışlardır.