Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Oğuz boyları hakkında bilgi veren eğitici bir içeriktir. Prof. Dr. Halil İnalcık gibi tarihçilerin görüşleri de aktarılmaktadır.
- Video, Oğuzların kim olduğu, Oğuz kelimesinin anlamı ve Oğuzların Anadolu'ya göç süreci hakkında bilgiler sunmaktadır. İçerikte Oğuzların 24 boydan oluştuğu, bu boyların Bozoklar (dış Oğuz) ve Üç Oklar (iç Oğuz) olarak ikiye ayrıldığı anlatılmaktadır. Ayrıca Kaşgarlı Mahmud'un "Divanu Lugatit Türk" ve Reşidüddin'in "Cami-üt-Tevarih" eserlerinden alınan bilgilerle Kayı, Bayat, Aleli, Kara Evli, Yaz, Döver, Dodurga, Çarıklı Yaparlı, Avşar, Kızık, Bey Dili, Karın, Karkın, Bayındır, Peçenek, Çavuldur, Çepni, Salur, Eymür, Alaytlu, Yüregir, İğdır, Büyüdüz, Yılva, Kınık gibi boyların özellikleri, tarihsel önemi ve Anadolu'daki yerleşim durumları açıklanmaktadır.
- Videoda ayrıca boyların kendilerine seçtikleri semboller olan ongunlar (kuşlar) hakkında detaylı bilgiler de verilmektedir.
- Oğuz Boyları Hakkında Genel Bilgiler
- Tarihimizde ülke nüfusunun büyük bir kısmının Oğuz boylarından geldiğini görüyoruz.
- Oğuzlar Anadolu'ya tek seferde değil, uzun bir süreç içerisinde göç etmiş ve bu topraklara yerleşmişlerdir.
- Türkiye'de en çok bilinen boy Kayı boyu olmasına karşın, aslında yirmidört boy bulunmaktadır.
- 00:59Oğuz Kelimesinin Etimolojisi ve Boylar
- Oğuz kelimesinin etimolojisi hakkında birçok çalışma yapılmış, genel olarak kabul edilen görüş "okların birliği, kabile" anlamına geldiği görüşüdür.
- Kitabelerde Oğuz federasyonlarının sayısı yirmialtı olarak verilirken, on asırdan kalma bazı metinlerde Oğuzhan ve onun yirmidört komutanından bahsedilmektedir.
- Yirmidört boydan oluşan Oğuzlar Bozoklar (dış Oğuz) ve Üç Oklar (iç Oğuz) olarak iki kısma ayrılmaktadır.
- 01:36Oğuz Boylarının Kaynakları
- Kaşgarlı Mahmud'un kaleme aldığı Divanu Lügatit Türk eserinde yirmiiki Oğuz boyu zikredilmektedir.
- Reşidüddin'e göre Oğuzlar Üç Ok ve Bozok olarak ikiye ayrılmaktadır; Bozoklar sağ yanı, Üç Oklar ise sol yanı oluşturmaktadır.
- Oğuzlarla alakalı bilgiler Kaşgarlı Mahmud'un Divanu Lügatit Türk ve Reşidüddin'in Camiü't-Tevarih eserlerinden edinilmektedir.
- 02:42Kayı Boyu
- Kayı boyu en önemli, en eski ve en köklü boylardan biridir.
- Geleneğe göre Osmanlılar da bu boya mensuptur, bunu ilk söyleyen müellif Yazıcıoğlu Ali'dir.
- Anadolu'da birçok yer adı bu boyun ismini taşımaktadır; 16. yüzyılda 94 Kayı yer adı bulunurken, İcisleri Bakanlığı'nın Türkiye'de M eskun Yerler Kılavuzu kitabında 25 Kayı yer adı bulunmaktadır.
- 03:34Bayat Boyu
- Bayat boyu Kaşgarlı Mahmud'un listesinde dokuzuncu sırada yer almış, Reşidüddin ise boyun adının "devletli ve nimeti bol" anlamına geldiğini ifade etmiştir.
- Dulkadiroğlu Beyliğini kuranlar büyük ihtimalle Bayatlardır.
- Selçuklular devrinde fetih ve göç hareketlerine katılmamış, Moğol istilası sebebiyle Anadolu'ya göç etmişlerdir.
- 04:11Al Evli ve Kara Evli Boyları
- Al Evli boyu Kaşgarlı Mahmud'a göre Al Bölük olarak verilirken, Reşidüddin'e göre Al Evli anlamına gelme ihtimali vardır.
- Kara Evli boyu Kaşgarlı Mahmud'a göre Kara Bölük, Reşidüddin'e göre Kara İbli olarak verilmiştir.
- 16. yüzyılda Karaevli şeklinde sayısı sekiz'i geçmeyen yer adı bulunurken, Türkiye'de M eskun Yerler Kılavuzu'nda on Karaevli isimli köy bulunmaktadır.
- 05:07Yaz Boyu
- Yaz boyu Kaşgarlı Mahmud yazgır şeklinde, Reşidüddin yazı biçiminde kaydetmiş ve anlamının "çok ülkenin sahibi" olduğunu ifade etmiştir.
- Oğuz hükümdarlarını çıkaran beş boydan biri olarak sayılmaktadır.
- 12. yüzyıldan 17. yüzyıla kadar Horasan'da yaşamış, Anadolu'nun fethinde ve iskanında da önemli rol oynamışlardır.
- 05:35Döver ve Dodurga Boyları
- Döver boyu Kaşgarlı Mahmud töer olarak, Reşidüddin ise döver olarak yazmıştır ve anlamının "toplanmak için" olduğu kaydedilmiştir.
- Selçuklu fethinde büyük rol oynamış, Artuklu Hanedanının bu boydan olduğu söylenmektedir.
- Dodurga boyu Kaşgarlı Mahmud toturka, Reşidüddin ise dodurga olarak kaydetmiş ve anlamını "ülke almak ve yönetmek" olarak vermiştir.
- 06:41Çarıklı Yaparlı ve Avşar Boyları
- Çarıklı Yaparlı boyu Kaşgarlı Mahmud'un listesinde adı geçmemektedir, Reşidüddin ise Yaparlı şeklinde vermiştir.
- Avşar boyu Kaşgarlı Mahmud'un listesinde Avşar, Reşidüddin'in listesinde Avşar olarak geçmektedir.
- Reşidüddin'e göre Avşarların anlamını "çevik ve vahşi hayvan avına hevesli" olarak açıklamış, onlara en yakın kızı begdilli ve karkın boyları olduğunu ifade etmiştir.
- 07:53Kızık ve Bey Dili Boyları
- Kızık boyu Kaşgarlı Mahmud'un listesinde bulunmamaktır, Reşidüddin ise boyun isminin "kuvvetle ve yasakta ciddi" olduğunu ifade etmiştir.
- Bey Dili boyu Kaşgarlı Mahmud'un listesinde yedinci olarak bu boyun ismini vermiştir, Reşidüddin ise hükümdar çıkaran beş boydan biri olduğunu ifade ederek adının anlamının "büyükler gibi aziz" olduğunu ifade etmiştir.
- Karın boyu Kaşgarlı Mahmud'un listesinde bulunmamaktır, Reşidüddin boyun isminin "çok ve doyurucu aş" anlamına geldiğini aktarmaktadır.
- 09:06Karkın Boyu
- Karkın boyu Oğuzların tarihi için önemli bir boydur.
- 16. yüzyıl kayıtlarında altmışiki yer adı tespit edilmiştir.
- Kayıtlarda ismi Garkın, Kargun, Karkun olarak da geçmektedir.
- 09:16Oğuz Boyları Hakkında Bilgiler
- Nüfus bakımından en önemlileri Halep Türkmenleri, Dulkadırlılar ve Hamid sancağındaki Türkmenlerdir.
- Bayındır boyu Kaşgarlı Mahmud'un listesinde üçüncü sırada yer almış, Reşideddin'in listesinde ise "daima nimetle dolu olan yer" anlamında "Bayındır" olarak geçmiştir.
- Dede Korkut destanlarında Oğuzların başında Kamgan oğlu Bayındır Han bulunmaktadır ve tahrir defterlerinde bu boya ait elliiki köy yer almaktadır.
- 10:08Peçenek ve Çavuldur Boyları
- Peçenek boyu Kaşgarlı Mahmud'un listesinde yer almış, Reşidüddin ise "işçi, gayret gösterir" anlamında "becene" şeklinde yazmıştır.
- Çavuldur boyu Kaşgarlı Mahmud'un listesinde yer almış, Reşidüddin ise "şerefli ve ünü yaygın" anlamında "çavulur" olarak açıklamıştır.
- Tahrir defterlerinde Peçenek boyuna ait dört köy adı görülmüştür.
- 11:02Çepni ve Salur Boyları
- Çepni boyu Kaşgarlı Mahmud'un listesinde yirmibir sırada yer almış, Reşidüddin ise "düşmanla her zaman savaşır" anlamında açıklamıştır.
- Anadolu'nun fethinde ve iskanında önemli rol oynayan Çepni boyuna 16. yüzyılda Anadolu'da yaklaşık kırkbeş yer adı aittir.
- Salur boyu Kaşgarlı Mahmud'un listesinde yer almış, Reşidüddin ise "nerede olsa kılıç ve topuzu iş görür" anlamında açıklamıştır.
- 12:02Eymür ve Alaytlu Boyları
- Eymür boyu Kaşgarlı Mahmud'un listesinde onbirinci sırada yer almış, Reşidüddin ise "çok iyi ve zengin" anlamında açıklamıştır.
- 16. yüzyılda Anadolu'da bu boya ait yetmişbir yer adı bulunmaktadır.
- Alaytlu boyu Kaşgarlı Mahmud'un listesinde "ula yontlu" olarak yazmış, 16. yüzyılda bu boya ait kırkdört yer adı bulunmaktadır.
- 12:35Yüregir ve İgdir Boyları
- Yüregir boyu Kaşgarlı Mahmud'un listesinde "ürekr ürekr" olarak geçmektedir, Reşidüddin ise "daima iyi iş gören ve düzen kuran" anlamında açıklamıştır.
- Tahrir defterlerinde "yuregir uragir" olarak geçmektedir ve bu boya ait kırkdört yer adı bulunmaktadır.
- İgdir boyu Kaşgarlı Mahmud'un listesinde ondörtüncü sırada yer almış, Reşidüddin ise "iyilik, büyüklük, yiğitlik" anlamında açıklamıştır.
- 13:25Büyüdü ve Yalva Boyları
- Büyüdü boyu Kaşgarlı Mahmud'un listesinde sekizinci sırada yer almış, Reşidüddin ise "herkese karşı alçakgönüllü olan ve yardımcı" anlamında açıklamıştır.
- Dede Korkut destanlarında Ermeni beyi Büyüdü olarak yer almıştır.
- 16. yüzyılda yirmiiki yer adı bulunmaktadır, günümüzde ise bu sayı üç'e düşmüştür.
- 14:20Kınık Boyu ve Oğuz Boylarının Sembolleri
- Kınık boyu Kaşgarlı Mahmud'un listesinde ilk sırada yer almış, Reşidüddin ise "her yerde yüce" anlamında açıklamıştır.
- Selçuklular hanedanı bu boyun mensubudur ve boya ait seksenbir köy bulunmaktadır.
- Oğuz boyları kendilerine birer kuşu "ogun" yani sembol olarak seçmişlerdir.
- 14:54Oğuz Boylarının Kuş Sembolleri
- Kayı boyunun oğunu "şunkar" (Anadolu'da "sungur"), Bayat boyunun oğunu "ugi" (yırtıcı bir gece kuşu, baykuşun farklı bir cinsidir).
- Al Evli boyunun oğunu "kökenek" (orta boy bir doğan), Kara Evli boyunun oğunu "göbek sarı kuşu", Yazıcı boyunun oğunu "trum" (küçük bir doğan cinsi).
- Yapar boyunun oğunu "kırg kuşu" (bir tür atmaca), Dodurga boyunun oğunu "kızıl kargıçy kuşu" (bir tür atmaca), Döger boyunun oğunu "köşken kuşu".
- 15:53Diğer Oğuz Boylarının Kuş Sembolleri
- Avşar boyunun oğunu "cure laçin kuşu" (genel olarak beyaz doğan anlamına gelmektedir), Kızık boyunun oğunu "sarıca kuşu" (sarı renkte bir şahin cinsidir).
- Bedi boyunun oğunu "bahri kuşu" (Osmanlı kaynaklarında "deniz doğanı" olarak geçmektedir), Karın boyunun oğunu "su bürkütü" (Orta Asya'da büyük kartallara verilen isimdir).
- Becene boyunun oğunu "alato anna" veya "alato an" (doğan ile şahin arası küçük bir kuştur), Çavuldur boyunun oğunu "bugdayık kuşu" (kartal türünün en büyüğü ve en yırtıcısıdır).
- 16:40Son Oğuz Boylarının Kuş Sembolleri
- Çepni boyunun oğunu "humay" (kumay kuşu, at efsanevi hüma kuşunun adından gelmektedir), Saur boyunun oğunu "bürküt" (kartal anlamına gelmektedir).
- Eymür boyunun oğunu tespit edilememiştir, Ala Yontlu boyunun oğunu "yagıl baykuşu" (bir av kuşudur).
- Üregir boyunun oğunu "bigu" (beygu anlamı kesin olarak bilinmemektedir), İyidir boyunun oğunu "karga" (kargay güvercin doğanı olması muhtemeldir).
- 17:40Video Kapanışı
- Fikir ve görüşlerinizi videonun yorum kısmına yazarak paylaşabilirsiniz.
- Videonu beğenmeyi, kanala abone olmayı, sosyal medya hesaplarından ve web sitesinden takip etmeyi unutmayın.
- Hoshça kalın ve mutlu olun.