Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, "Sürdürülebilir Yeşil Kampüs ve Bina Serisi" kapsamında Profesör Dr. Burak Beyhan, Profesör Dr. Feray Koca ve Eray Hoca tarafından sunulan bir akademik webinar'dır.
- Sunum, 2021 yılında Muğla'da gerçekleşen orman yangınlarını uzaktan algılama teknikleriyle analiz ederek, ekolojik hafıza ve sosyoekolojik dayanıklılık yaklaşımının geliştirilmesi üzerine odaklanmaktadır. Video dört ana bölümden oluşmaktadır: Muğla ili orman varlığının tarihi önemi, uzaktan algılama yöntemleri, yangın sonuçlarının analizi ve geleceğe yönelik dayanıklılık stratejileri.
- Sunumda, Muğla'da 57.213,97 hektarlık alanın yanıldığı, bunun çoğunluğunun iğne yapraklı ormanlar olduğu belirtilmektedir. Ayrıca, küresel iklim değişikliğinin orman yangınlarının boyutlarını artırdığı vurgulanmakta ve orman yangınlarına karşı temel, dönüştürücü ve uyarlanabilir dayanıklılık stratejileri detaylı olarak açıklanmaktadır.
- 00:03Giriş ve Çalışmanın Amacı
- Sürdürülebilir Yeşil Kampüs ve Bina Serisi kapsamında Prof. Dr. Burak Beyhan ve Prof. Dr. Feray Koca, Muğla Orman Yangınları kapsamında ekolojik hafıza ve sosyoekolojik dayanıklılık yaklaşımının geliştirilmesi başlıklı konuşmaları gerçekleştirilecek.
- 2021 yılında 29 Temmuz-12 Ağustos tarihleri arasında 15 gün boyunca süren büyük orman yangınlarında Muğla'da ciddi orman kaybı oluşmuş ve bu kayıpları ortaya koyma ve ekolojik hafıza ve sosyoekolojik dayanıklılık geliştirilmesi bağlamında neler yapılabilir çalışması başlatılmıştır.
- Çalışma dört bölümden oluşuyor: Muğla ili orman varlığının Akdeniz coğrafyasındaki geçmişi ve önemi, ekolojik hafızanın öneminden bahsedilmesi, orman yangınlarının yayılımı üzerine araştırma ve çalışmanın yöntemi, geleceğe dayalı dayanıklılık yaklaşımı stratejileri.
- 02:53Muğla İli Orman Varlığı
- Muğla ili Sap Tropikal Akdeniz iklimi etkisinde olup, 2000 metre ve üzerindeki yükseltilerde kızılçam, meşe, karaçam ve ardıç karışımı türlerinden oluşan ormanlar, 2200 metreden daha yüksek alanlarda ise çıplak, kayalık ve açıklık alanlar yer alıyor.
- Orman Genel Müdürlüğü tarafından yangınlar öncesinde toplam orman alanı 829.309 hektar olarak tespit edilmiş ve il genelinde toplam alanın %68'ini ormanlar oluşturuyor.
- Muğla'da iğne yapraklı orman miktarı 416.423,64 hektar, geniş yapraklı orman miktarı 17.940,30 hektar, karışık orman alanı 32.140,87 hektar, zeytinlikler 31.19,36 hektar, sklorofil bitki örtüsü 142.173,80 hektar olarak kayıtlarda bulunuyor.
- 07:36Ekolojik Hafıza ve Önemi
- Ekolojik hafıza, bir eko-dizgenin geçmiş evrimsel tarihinin ve deneyimlerinin, eko-dizgenin gelecekteki ekolojik tepkilerini etkileme yeteneği olarak tanımlanıyor.
- Ekolojik hafıza iki bileşenden oluşuyor: birincisi bir buzunma rejimine karşı evrimsel adaptasyonları içeren bilgi mirası, ikincisi bozulma rejiminin sonrası ekosistemdeki tohumlar, ölü ağaçlar gibi büyük ve abiyotik yapıları içeren gözlemlenen maddi miras.
- Ekolojik hafıza, ekodizgenin dayanıklılığını destekleyen ekolojik mirasının belirlenmesi, günümüzde ve gelecekte eko-dizgenin ve yerleşimleri tehdit eden iklim değişimi krizine karşı tutarlı tahminler yapılmasına ve doğru desteklerin oluşturulmasında yardımcı olacaktır.
- 12:53Uzaktan Algılama Yöntemi ve Akış Şeması
- Akış şeması, ağırlıklı olarak uzaktan algılama yöntemine dayanmaktadır.
- Landsat 8 uydusundan temin edilen uydu görüntüleri kullanılarak yangın öncesi ve sonrası yakın kızılötesi (YKI) ve kısa dalga kızılötesi (KDK) görüntüleri elde edilmektedir.
- Normalleştirilmiş yanma oranı yöntemi kullanılarak yanan alanların hesaplanması yapılmıştır.
- 14:12Muğla'daki Yangın Öncesi ve Sonrası Görüntüler
- Yangın öncesi Landsat 8 uydu görüntüsünde Muğla'nın il sınırları siyah kalın çizgilerle, ilçe sınırları kırmızı hatlarla gösterilmektedir.
- Yangın sonrası görüntüde büyük kahverengi alanlar yanan alanları göstermektedir.
- Yangın öncesi ve sonrası verilerin alındığı tarihler son derece önemlidir ve mümkün olduğunca hemen öncesi ve hemen sonrası temin edilmelidir.
- 16:40Kullanılan Veri Kaynakları
- Çalışmada NASA'nın Landsat 8 (30 metre çözünürlüğe sahip) ve Topography Mil One (30 metre çözünürlüğe sahip) uydu görüntüleri kullanılmıştır.
- Corin Land Cover arazi örtüsü 2018 vektör biçimindeki arazi dosyaları kullanılmıştır.
- Çalışmada kullanılan idari sınırlar, Harita Genel Komutanlığı'nın internet sayfasından indirilen il ve ilçe sınırlarıdır.
- 18:19Landsat 8 Uydusunun Özellikleri
- Landsat 8 için iki ana sensör vardır: Operasyonel Arazi Görüntüleyici (OLI) ve Termal Kızılötesi Sensörü.
- Operasyonel Arazi Görüntüleyici 15-30 ve 60 metre çözünürlükte dokuz spektral bant üretmektedir.
- Termal Kızılötesi Sensörü ise 100 metre mekansal çözüme sahip iki termal banttan oluşmaktadır.
- 19:59Normalleştirilmiş Bitki Fark Endeksi
- Normalleştirilmiş bitki fark endeksi, bitki örtüsünün yoğunluğunu ölçmek için kullanılır.
- Formülde yakın kızılötesi ve kırmızı bantların farkı, bu iki bandın toplamına bölünerek hesaplanır.
- Normalleştirilmiş bitki fark endeksi -1 ile +1 arasında bir değer alabilir ve canlı bitkiler yüksek indeks değerlerini alır.
- 21:14Normalleştirilmiş Yanma Oranı
- Normalleştirilmiş yanma oranı, yanan alanlar ve yanma derecesinin belirlenmesinde en çok kullanılan yöntemlerden biridir.
- Normalleştirilmiş yanma oranı hesaplamak için spektrumun yakın kızılötesi (YK) ve kısa dalga kızılötesi (KDK) bantlarına ihtiyaç vardır.
- Yangın sonrası normalleştirilmiş yanma oranı görüntüsü, yangın öncesi normalleştirilmiş yanma oranı görüntüsünden çıkarılarak fark görüntüsü elde edilir.
- 24:56Normalleştirilmiş Yanma Oranı ve Yangın Sınıflandırması
- Normalleştirilmiş yanma oranı -2 ile 2 arasında tanım gereği sınırlandırılmıştır ve sıfırdan büyük olması yanmayı göstermektedir.
- Normalleştirilmiş yanma oranı, yangın şiddeti ölçüsü olarak kullanılmakta ve bitki örtüsü yandığında görünür ile yakın kızılötesi yansıması ciddi bir azalma göstermektedir.
- Yangın şiddeti yer üstü ve yer altı organik madde kaybı veya değişim olarak tanımlanmakta ve bu değişikliğin derinliği bitki örtüsü üzerindeki şiddet derecesi ile ilişkilidir.
- 25:51Yangın Sınıflandırma Sistemleri
- Amerika Birleşik Devletleri Jeolojik Araştırma Servisi tarafından önerilen sınıflandırmada yanma derecesi olarak yanmamış alanlar, düşük hasar, orta hasar, ağır orta hasar ve şiddetli hasar aralıkları bulunmaktadır.
- European Forrest Fire Information Service tarafından önerilen sınıflandırma da benzer şekilde yapılmaktadır.
- Normalleştirilmiş yanma oranı fark verisi incelendiğinde, bulutlar veya tarımsal hasat dönemlerinden kaynaklanan yanlış tespitler görülebilmektedir.
- 27:33Yangın Alanlarının Tespiti ve Sınıflandırılması
- Yangın alanlarının sınırını belirlemek için normalleştirilmiş yanma oranı verisi uydu resimleri üzerine oturtulabilir ve yanlış tespitler temizlenebilir.
- Saga coğrafi bilgi sistemi yazılımı kullanılarak normalleştirilmiş yanma oranı fark verisi yeniden sınıflandırılıp vektörize edilmiştir.
- Muğla'da toplam 57.213,97 hektarlık bir alanın yandığı tespit edilmiştir.
- 29:36Yangın Alanlarının Basralı Ormanlara Etkisi
- Yangın bölgeleri basralı (çam balı) alanlarıyla karşılaştırıldığında, Marmaris'teki yanan alanların çoğu basra böceğini yaşadığı alanları kapsamaktadır.
- Mazı-Köyceğiz yangın bölgesinde de büyük miktarda basralı orman yer almaktadır.
- Ekonomik bakımından da yangının bölgemize verdiği hasar oldukça büyüktür.
- 30:52Arazi Örtüsüne Göre Yanan Alanlar
- Muğla ili kapsamında iğne yapraklı ormanlar (kızıl çamlar dahil) en çok hasar gören arazi örtüsüdür ve yaklaşık %57,40 oranında hasar görmüştür.
- Menteşe-Kavaklıdere yangın bölgesi %27,66 oranında en çok yanan iğne yapraklı ormanları kapsamaktadır.
- Muğla'da yanan geniş yapraklı ormanların %99,96'sı Mazı-Ören yangın bölgesinde, yanan zeytinliklerinin %90,66'sı ise aynı bölgede bulunmaktadır.
- 33:29Yangınların Toplam Etkisi ve Orman Varlığı
- Muğla'daki orman varlığının geniş yapraklı ormanlar, iğne yapraklı ormanlar ve karışık ormanlar toplamından yaklaşık %8'i yitirilmiş durumdadır.
- Muğla'da %68 orman varlığı olmasına rağmen, yangınlar sonrasında geriye %60'lük bir orman varlığı kaldığı hesaplanmaktadır.
- Yangınlar sadece orman varlığının değil, su kaynakları, tarım alanları, üretim sahaları, maden sahaları, kentsel ulaşım ağları ve yerleşim alanlarının da zarar gördüğünü göstermektedir.
- 34:43Dayanıklılık Yaklaşımları
- Orman yangınlarının sonucunda 21. yüzyılda geleceğe yönelik dayanıklılık tartışmaları kapsamında üç tip dayanıklılık yaklaşımı benimsenmektedir.
- Temel (basic resilience) yaklaşımı, ekodizgenin ve doğal kaynakların istikrarlı durumunu korunması gerektiğini savunur.
- Dönüştürücü (transformative resilience) yaklaşımı, tamamen yeni bir dizgenin oluşturulmasını ve orman yangını ile insan ilişkisinde derin bir değişimi getirir.
- Uyarlanabilir (adaptive resilience) yaklaşımı, dizgenin temel özelliklerini değiştirerek, insan topluluklarının ve sosyal sistemlerin yeni ve dinamik koşullara uyum sağlamasını kolaylaştırmak için gerekli miktarda müdahaleyi içermektedir.
- 35:55Yangın Sonrası Yaklaşımlar
- İklim değişikliği nedeniyle bozulma öncesi koşullara geri dönüşümü mümkün olmadığı durumlar gerçekleşebilir.
- Uyarlanabilir dayanıklılık yaklaşımı, ekolojik çöküşlerin ve eko-dizge üzerindeki artan insan talebinin üstesinden gelmeye yardımcı olabilir.
- Orman alanlarının kendini yenileyebilme kapasitesi olduğu için kendi haline bırakılması önemli bir seçenek olabilir, ancak yanan alanlardan tüm yalan türlerin kesilerek uzaklaştırılması ve sonrasında fidan dikimi, orman oluşumunu engelleyebilir.
- 37:13Orman Yangınlarına Dayanıklılık Stratejileri
- The Nature Conservacy kuruluşu, 2018-2020 yıllarındaki şiddetli orman yangınlarından sonra 2021 yılında orman yangınlarına dayanıklılık kapsamında paradigma değişimi gerektirdiğini belirterek bir öneri raporu sunmuştur.
- Rapor, orman çalışmaları ile ilgili programlarda yatırımları artırmayı, orman yangınlarına dayanıklı çalışmanın ortak faydalarını vurgulamayı ve bütünsel stratejik bir yaklaşım benimsemeyi önermektedir.
- Dayanıklılığı artırmak için sosyal, ekonomik ve ekolojik ortak fayda değerini koruyacak bir strateji dizisi önerilmiştir; istihdam oluşturma, ekonomik kalkınma, çevresel adalet, altyapı koruma, su havzaları sağlama, yeşil alan koruma, vahşi yaşam habitatı restore etme, açık hava etkinlikleri için fırsat oluşturma, orman ve toprak karbonunu koruma gibi hedefler belirlenmiştir.
- 39:19Sosyoekolojik Dayanıklılık Stratejileri
- Orman alanları içerisinde ve çevresindeki yerleşim yerlerinin özelliklerinin, konumunun ve fiziksel tasarımının orman yangınlarının hem olasılığını hem de sonucunu etkilediği belirtilmiştir.
- Orman yönetim ve eylem planlarının mekansal olarak oluşturulması, mekansal planlama bilgisi ve arazi kullanımının işlemselleştirilmesi sosyolojik dayanıklılık ve afet direncini oluşturmada önemli rol oynayacaktır.
- Yangından etkilenebilecek kaynakların ve varlıkların tespit edilmesi ve planları işlenmesi sonrasında esnek ve uyarlanabilir bir planlama geliştirilmesi gerekmektedir.
- 40:22Teknolojik Çözümler ve İzleme Sistemleri
- Uzaktan algılama yöntemleri ile temin edilen bilgiler, alandan toplanan verilerle birlikte kullanılarak olası orman yangınları için risk haritaları oluşturulabilir.
- Dizgeli biçimde üretilecek ve güncellenecek olan bu haritalar, mekansal planlamanın bir bileşeni olarak alınan kararlara sadece bir altlık oluşturmakla kalmayıp, planlama sürecine dinamik bir girdi oluşturacak şekilde değerlendirilmelidir.
- Orman yangınlarının hızlı bir şekilde tespit edilebilmesi ve doğru ölçeklerde müdahale edilebilmesi için ön uyarı sistemleri geliştirilmelidir.
- 41:29Ekosistem Restorasyonu ve İşbirliği
- İzleme ve değerlendirme merkezleri kurarak risk haritalama ve modelleme süreçleri gerçekleştirilebilir, ayrıca erken uyarı amaçlı kurulabilecek merkezler orman yangınlarının sağlık üzerine etkilerini araştırabilir ve hava kalitesindeki bozulmaları modelleyebilir.
- Yanan orman alanlarının sadece o alandan faydalanan toplumların değil, ekodinin bir bütün olduğundan yola çıkarak tüm insanlığa ait olduğunu unutulmamalı ve mülkiyet sınırları düşünülmeden, il ve ilçe sınırlarını aşan bir işbirliği çalışmasına gidilmelidir.
- Orman alanlarında entegre çalışmayı kapsayan, disiplinlerarası uzman işbirliğine ve bilimsel bilgiye dayalı ekosistem restorasyonunu teşvik ederek, ekolojik hafıza dayalı doğal yangın rejiminin yeniden kurulmasını sağlamak önemlidir.
- 43:19Toplumun Sürece Katılımı
- Orman yangını stratejileri kapsamında toplumun sürece katılımı, toplumun benimsemesi ve bilinç düzeyine ulaşması için gerekli olmaktadır.
- Ormandan gelirini sağlayan topluluklardan geleneksel bilgiye ihtiyaç vardır ve bu bilgiler sürece dahil edilmelidir.
- Topluluklara orman yangınlarında neler yapılması gerektiğine dair geri dönüş toplantıları yapılabilir ve onlara yangınlara karşı önlemler alması konusunda bilgilendirme sağlanabilir.
- 45:50Ekolojik Denge ve Böcekler
- Çam kese böcekleri gibi zararlılar, ormanlar üzerinde etkileri olsa da ekolojik döngünün bir parçası olarak olumlu özellikleri de vardır.
- Her canlıyla bir bütün olan eko-dizgide, bazı böceklerin bizim fark edemediğimiz faydaları vardır.
- Kızılçamlar, bu böceklerle mücadele etme yeteneğine sahiptir ve ilaçlamaya gerek kalmadan kendini geliştirerek varlığını garanti altına alabilmektedir.
- 49:15Webinar Sonucu ve Teşekkürler
- Konuşmacılara değerli katkıları için teşekkür ediliyor ve çalışmalarına ulaşılabilme imkanı sunuluyor.
- Burak Hoca, daha fazla bilgi için kendisine ulaşılabilineceği ve makalenin detaylarının verildiği belirtiliyor.
- Karaca, orman yangınlarının bir rejime tabi olduğunu ancak küresel iklim değişikliği nedeniyle boyutlarının büyüdüğünü vurguluyor.
- 50:42Çalışmanın Önemi
- Muğla'da yaşanan yangınların etkileri tüm bölgede hissedildiği, gökyüzünün karardığı ve kül yağdığı anlatılıyor.
- Çalışmanın önemi, bu durumun bir sonraki aşaması bizi beklemeden önlem almamız gerektiğinde vurgulanıyor.
- Çalışma, rejim değişikliğine mi gidildiği sorusunu sorguluyor ve ekolojik sistemde görülen değişikliklerin emarelerini inceleyerek bu konuyu ele alıyor.
- 51:39Webinar'ın Sonu
- Webinar'ın sonuna gelindiği ve başka bir webinar'da görüşmek üzere olduğu belirtiliyor.
- Katılımcılara "sağlıklı kalın, mutlu kalın, hoşça kalın" deniyor.