Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Mısır tarihini anlatan eğitim içeriğidir. Videoda Akhenaton, Amonhotep, Tutankamon, Horemhep, Seti ve Ramses gibi Mısır hükümdarları ile Amon rahipleri ve diğer toplumsal gruplar arasındaki ilişkiler ele alınmaktadır.
- Video, Mısır'daki iki farklı din anlayışını (tek tanrıcı Osiris din ve çok tanrılı Amor Ra dini) açıklayarak başlıyor ve Mısır'ın dinsel evrimini anlatıyor. Ardından Akhenaton'un tek tanrılı din reformu, Mısır'ın Babil ve Pers istilalarına uğraması, Horemhep'in imparatorluğu yeniden kurma çabaları ve Ramses'in seferleri kronolojik olarak sunuluyor.
- Videoda ayrıca Mısır'ın güçsüzleşmesi, Amon rahiplerinin güçlenmesi ve Mısır'ın dar Nil vadisi'ne çekilmesi gibi tarihsel süreçler de ele alınıyor. Mısır'daki tek tanrılı din anlayışının Atlantis ve Mu uygarlığından geldiği, Ra'nın aslında tek tanrının ifadesi olduğu ve Mısırlıların bu anlayışı nasıl yozlaştırdığı da açıklanıyor.
- 00:36Mısır'da İki Din Anlayışı
- Amerikalı araştırmacı Augustus Le P Launchen'a göre Mısır'da iki din anlayışı mevcuttur: sırlara insili olan rahipler içindir ve tamamen tek tanrıcı olan kadim Osiris dinidir.
- Diğer din olan Amor Ra dini ise yozlaşmıştır, çok tanrılıdır, şatafatlıdır ve çeşitli törenlerle halkın gözlerini ve zihinlerini oyalamak içindir.
- Mısır'da büyük bir gizlilik perdesi altında saklanan tek tanrı öğretisi hiçbir zaman kitlelere mal olmamış ve sadece insiye edilmiş rahiplerin tek elinde kalmıştır.
- 01:42Ortadoğu'nun Kültür Önderlerinin Karşılaştığı Sorunlar
- Köylülerin yabancılaşması, İsa'dan önce 1700 ila 500 yılları arasında Ortadoğu'nun kültür önderlerinin karşısına dikilen sorunun yalnızca bir parçasıydı.
- Eski Mezopotamya ve Mısır geleneksel bilimi tarafından değişmez biçimler verilerek dondurulan eski duygu ve düşünce yolları, kozmopolit bir çağda yeni ortaya çıkan olguları açıklamaya elverişli değildi.
- Mısır orduları ve diplomatları Asya, Suriye, Filistin ülkeleri arasında mekik dokumaya başladıklarında, tanrısal firavunun isteğinin her yerde ve her zaman geçerli en yüksek istek olduğuna inanma olanağı ortadan kalkmaya başladı.
- 02:36Siyasal İktidar ve Ekonomik Servetin Etkileri
- Siyasal iktidar ve ekonomik servet, bir zamanların gelişip serpilen Sümer kentlerini çöküntü ve yıkıntı içinde bırakarak Dicle-Fırat vadisi'nin kuzeyine, önce Babil'e ve sonra Ninova'ya kaydıkça, Sümer'i dünyanın merkezi ve tanrıların en çok ilgilendikleri ülke olarak gösteren dinsel şarkılara ve törenlere artık eskisi gibi kolaylıkla ve karşı konulmaksızın inanılmaz oldu.
- Mısır ve Mezopotamya arasında yaşayan küçük halklar açısından, içinde yaşanılan olgularla geleneksel inançlar arasında bu tür tutarsızlıklar çok daha belirgindi.
- Gittikçe daha sık olarak kendilerini yerel dinlerin saygı gören mitosları, dinsel törenleri ve tanrıları hakkında pek az şeyi bilen ve bunlara pek az ilgi gösteren yabancı orduların acımasına bırakılmış buldular.
- 03:30Çelişkilerin İki Tepkisi
- Genel olarak bu çelişkilerin birbirinin karşıtı olan iki tepkiden birine yol açtığı söylenebilir.
- Bazı kişiler, sofuca beklentilerle gerçekler arasındaki uçurumun, geleneksel dinsel törenler gereğince yerine getirilmeyerek tanrıları kızdırdığı için doğduğunu belirtiyorlardı ve yapılması gereken şey, eski göreneklere daha sıkı sarılmaktı.
- Bazıları ise tanrılar ve insanların tanrılarla ilişkileri hakkındaki eski düşüncelerin düzeltilmesi, hatta yerlerine yeni açıklamaların konulması gerektiği görüşündeydiler.
- 05:10Babil'deki Dini Reform
- Babil'de rahipler Marduk'un evreninin egemeni olduğu savununda bulundular ve eski dinsel şarkılar ve törenler, rahiplerin bu yoldaki görüşleri ile uyuşmaz duruma düşen her şeyi ortadan kaldırmak amacıyla düzeltildi.
- Sümer dinsel şarkılarında krallara tanrılık yükleyen bölümler atıldı.
- Eski metinleri bu yolla arındırılmalarından sonra daha büyük değişikliklere gidilmedi ve büyük bölümü eski Sümer'den gelen belli sayıda kutsal yazıdan oluşan bir dinsel edebiyat derlemesi, hemen hiç değişikliğe uğramaksızın Asur yönetimi boyunca varlığını sürdürdü.
- 06:08Mısır'ın Dini Evrimi
- Mısır'ın dinsel evrimi daha fırtınalı geçti; Mısırlılar, istilacı Higsosları ülkelerinden sürdükten sonra Asya'ya doğru emperyalist serüvenlere kalkıştıklarında, Nil vadisi dışında karşılaştıkları yabancıların kendilerininkilere benzemeyen inançları da göz önüne almak zorunda kaldılar.
- Nilli ve firavunu tüm evrenin merkezi yapan eski düşünceler dış dünyaya pek yatkın görünmedi.
- İsa'dan önce 14. yüzyılda Mısır'ın ve öteki ülkelerin geleneksel tanrılarının tümünün düzmece olduklarını öne süren bir dini reformcuları ve dinci radikaller çevresi ortaya çıktı.
- 07:11Mısır'daki Tek Tanrılı Din Akımı
- Söz konusu olan, Mısırdaki toprak bütünlüğüne ve siyasi bütünlüğe paralel gelişen ve yerel tanrıcıları birleştirici bir akımdır.
- Tek bir tapın merkezinde toplanan çeşitli tanrıların anaerkil bir modele göre birleştirilmesi, en ulu tanrısal kudretin, herhangi bir hanedanın veya herhangi bir firavunun özel olarak benimsediği bir tanrının adının anılması durumunda, söz konusu tanrı dönemin firavununun suretinde betimleniyordu.
- I. Ramses'in bir yakarışında Ra'nın yerini Osiris'in alması, tanrı sözcüğünün çoğul hali olan Net Jeru yerine tekil hali olan Nets'in kullanılması, aslı tanrıların tek bir tanrısal varlıkla birleştirilmeleri gibi değişiklikler yapıldı.
- 08:05Dinlerdeki Yozlaşma ve Mısır'daki Durum
- Milattan 4000 yıl kadar önce dünyanın hemen her yerinde dinlerde büyük bir yozlaşma olduğu ve birçok bölgede çok tanrılı dinlerin ortaya çıktığı, eski sembollerin her birinin putlaştırıldığı görülmektedir.
- Bu yozlaşmadan Kadim Uygur İmparatorluğu'nun önde gelen eğitim merkezlerinden Babil gibi Mısır'da kurtulamamıştır.
- Babil'de gerileme doğaldı, çünkü ana kaynak Mu'nun ışığı uzun zaman önce yok olmuştu ve rahipler kitleler üzerindeki güçlerini daha da arttırmak için dini yozlaşmaya çanak tutmuşlardı.
- 08:46Mu ve Atlantis Arasındaki Savaş
- Aşağı Mısır'daki okul Mu ya değil, Atlantis'e dayalıydı ve öğrettiği bu ülkeye nakellere kıyasla çok daha yeni olan Osiris'in bir müridi Hermes getirmişti.
- Hermes rahipleri ile tek tanrılı din öğretisinin hakim olduğu Mısır'da bu ekolün için gelirdi.
- Tufandan uzun zaman önce Atlantisliler Nil deltasından bir koloni kurunca, Mu'nun Hindistan kolu Nagalar da bunu dengelemek ve stratejik önemi olan bu ülkenin tamamen Atlantis eline geçmesini engellemek için Güney Mısırda bir başka koloni kurdular.
- 09:37Savaşın Sonucu ve Dini Değişim
- Ana kıtaların batmasından sonra da bu koloniler arasındaki savaş, bölgenin tufandan fazlaca etkilenmesinden olacak Firavun Menes dönemine kadar devam etti.
- Savaş, dini yozlaşmanın daha yoğun yaşandığı güneydeki krallığın galibiyeti ile sona erdi.
- Tanrı Amon'a ve yanı sıra pek çok ikincil tanrıya inanan güney Mısır dini, tüm ülkenin resmi dini olarak kabul edildi ve Hermes rahipleri yeraltına çekildiler.
- 10:13Ra ve Osiris'in Anlamı
- Atlantik inancında Ra her şeyin ilkiydi, kendi kendini yaratan da o idi.
- Mısırlılar da bu anlayışta ilkelleşmiş, Raya başka ikinci derece tanrılar yaratmak gibi işlemler yapıştırılmıştır.
- Atlantis dininin esasını kutsal nur teşkil ediyordu, Mısırlılar sonraları bunu yanlış bir anlama getirecek kadar basitleştirdiler ve güneşe taptılar.
- 10:50Ra'nın Sembolik Anlamı
- Mu uygarlığında Ra ezoterik anlamı ile nur saçan, ışık saçandı.
- Atlantisliler tek tanrıya tapıyor ve kutsal nuru tanrı'nın sembolü olarak kabul ediyorlardı.
- Başlangıçta Mısırlılar da bu din görüşünü aynen benimsediler ve hiyeroglif yazıda Ra iç içe iki daire halinde gösterilir; içteki halka güneşi temsil eder, dıştaki halka ise kutsal nur'un kaynağını, yani asıl tanrıyı temsil eder.
- 11:34Osiris ve Mısır'daki Siyasal Bunalım
- Osiris, günümüzden 22.000 yıl önce Atlantis'teki Mu tek tanrılı dininin kurucusuydu.
- Mu kolonisi olan Yukarı Mısır'ın Atlantis kolonisi olan Aşağı Mısır'ı işgali sonucu Amon Aton'u yenmiş, Aton Ra olarak kullanılan firavunların ünvanları da Amon Ra'ya dönüşmüştü.
- Üçüncü Tutmesi izleyen firavunlar zamanında Mısır'da içten içe bir siyasal bunalım oluşur, fethedilen Asya ülkelerinin kralcıkları arasında bir savaş patlak verir ve Suriye'ye kuzeyden Hititler ilerlemektedir.
- 12:54Dördüncü Amonhotep'in Reformu
- Dördüncü Amonhotep muhalefetten yana oldu ve hükümdarlık otoritesini Amon rahipleri ile soyluların baskısından kurtarmayı denedi.
- Firavun, iktidarın siyasal ve dinsel yönden bütünlüğünü savunurken, Mısır ordusunda piyadeyi oluşturan özgür halk kitlesi Muta sarısından destek alıyordu.
- Dördüncü Amonhotep, dinde bir reforma başvurarak firavunluk makamının tüm geleneksel güçlerini, Mısır'ın eski dinsel törenlerini ve inançlarını yıkmak için harekete geçti.
- 14:02Aten Kültü ve Reformun Uygulanması
- Firavun, Amon'un karşısına halk arasında pek tutulan güneş tanrısı Ra'yı çıkarmayı denedi, ancak bu tanrının kültü verimi pek az olan Heliops bölgesine bağlı olduğundan başarı kazanamadı.
- Dördüncü Amonhotep, tüm ruhban zümresi ve geleneksel tanrılar kültü ile bağlarını koparıp güneş yuvarlağı Aten'i bütün Mısır'ın tek tanrısı olarak yüceltmeye götürdü.
- Firavun, eski tapınakları kapattı, Mısır'da Aten için tapınaklar yaptırdı ve Teb'i bırakarak 300 kilometre kuzeyde yeni bir başkent yaptırdı.
- 15:34Reformun Karşılaştığı Zorluklar
- Firavunun politikasındaki ani dönüşüm, rahiplerin ve eski soyluların direnişiyle karşılaştı.
- Köylülerin yaşamlarının daha da kötüye gittiğini görmekte gecikmediler ve reformcudan yüz çevirdiler.
- Aten kültü ile sarayın korkunç giderleri hazineyi yiyip tüketiyordu ve fetihlerin durmuş olması nedeniyle ganimet ve vergilerin kaynağı kurumuş olduğundan köylüleri sömürme daha da yoğunlaşmıştı.
- 16:33Akhenaton'un Sonu ve Reformun Geri Dönüşü
- Akhenaton'un adı halk arasında "kafir kral"a çıktı ve ölümünden hemen sonra yerine oğlu Sman Kara geçti.
- Sman Kara'nın rahipleri içine cinler girdiği iddiasıyla yeni firavunu beyninden ameliyat ettiler ve beyinciyi çıkarılan Sman Kara kısa süre sonra öldü.
- Akhenaton'un ikinci oğlu Tutankaton henüz çok küçüktü ve Amon rahiplerinin baskısı ile adını Tutankamon olarak değiştirdi, eski çok tanrılı dine dönüldü.
- 17:58Horemhep Dönemi ve Restorasyon
- Mısırlı general Horemhep, Amon rahiplerinin yardımıyla tahta çıktı ve hanedanı kurdu.
- Horemhep imparatorluğa barış getirmek için sert önlemler aldı ve din de tam bir restorasyona girişti.
- Akenaton lanetlendi, adı ve Aten'in adı her yerden silindi, Akenaton kenti boşaldı ve terk edilmeye bırakıldı.
- 18:40Mısır'ın Suriye ve Filistin'deki Savaşları
- Birinci Seti ve İkinci Ramses Filistin'de ve Suriye'de büyük savaşlar yaptılar, yalnız Mısırlı birliklere değil, Libyalı ve Suriyeli paralı askerlere de dayanıyorlardı.
- Birinci Seti Akhenaton zamanında Mısır'dan kopmuş olan Tahire yeniden boyun eğdirdi ve Suriye ile deniz ilişkisini kurdu.
- İkinci Ramses'in ilk seferi Kadeş'te başarısızlıkla sona erdi, ancak ikinci seferin sonucu daha mutlu oldu ve Hitit İmparatorluğu'nda bir tat kablosu patlak verdi.
- 20:50Mısır'ın Zayıflaması ve Amon Rahiplerinin Gücü
- 12. yüzyılın ortalarında Suriye ile Filistin Mısır'dan bütünüyle koptu ve İkinci Ramses'in ölümünden sonra firavunun iktidarı Mısır'da da zayıfladı.
- Beş yıl süren iç savaşlardan sonra tahta Setnak çıktı ve bu hanedanın firavunları da Amon kültünün politikasını izlediler.
- Yirminci hanedanının hüküm sürdüğü yılların ortalarına doğru Amon rahiplerinin 80 bin kölesi, büyük rahibin bir ordusu ve yığınla görevlisi vardı.
- 22:36Mısır'ın Siyasal ve Kültürel Dönüşümü
- Kuzey Mısır halkı Osiris, Isis ve Horus üçlemesi ile Hermes'i unutmadı ve zaman içerisinde bunların her biri ayrı birer tanrı ya da tanrıça olarak Mısır tanrıları pation'daki yerini aldılar.
- Yenilgiye kadar Kuzey Mısır'da yönetici firavunlara Osiris'in oğlu Horus unvanı sadece bir sembol olarak verilirken, bu dönemden sonra tüm Mısır firavunları kendilerinde bir ilahi güç görmeye, birer tanrı olduklarına inanmaya başladılar.
- Mısır doğal savunma olanaklıları Asurluları bile durduran ve Persleri Mısır üzerinde güvenilir bir denetim kurmalarını önleyen Dar Nil Vadisi'ne geri çekildi ve hem düşünce hem de davranış alanında dünyanın geri kalan bölümüne sırt çevirdi.