Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu belgesel, Chicago Üniversitesi'nin Doğu Bilimleri Enstitüsü'nde eski Mısır arkeoloji profesörü Mark Lehner, Dr. Zahihawas, Dr. Bryer ve diğer uzmanların çalışmalarını konu alıyor.
- Video, Mısır piramitlerinin inşaatı, işçilerin durumu ve mumyalama geleneği üzerine dört ana bölümden oluşuyor. İlk bölümde piramitlerin nasıl inşa edildiği ve işçilerin köle olmadığı, aksine saygı duyulan zanaatkarlar olduğu anlatılıyor. İkinci bölümde Keops piramidinin yanındaki gemi keşfi ve yeniden monte edilmesi gösteriliyor. Üçüncü bölümde kubbede bulunan iki kardeş geminin keşfi ve mumyalama geleneği ele alınıyor. Son bölümde ise Büyük Ramses'in mumyası ve modern bir mumya yapım süreci adım adım gösteriliyor.
- Belgesel, 1990'larda yapılan keşifler, piramitlerin inşa edildiği dönemde Gize'nin bir şehir merkezi olduğu, mumyalama işleminin aşamaları (iç organların çıkarılması, natron kullanımı, kurutma, sargıların yapılması) ve Mısır uygarlığının ölüm ve öbür dünyaya bakış açısını detaylı şekilde inceliyor.
- 00:04Eski Mısır'ın Ölümsüzlük Arayışı
- Binlerce yıl boyunca çeşitli uygarlıklar ölümsüzlüğe ulaşmaya çalışmıştır, ancak Eski Mısır bu konuda en derin iz bırakmıştır.
- Mısırlılar beşbin yıl öncesinden itibaren ölümden sonra hayata ulaşmak amacıyla benzersiz dehalarını kullanmıştır.
- Çölde bulunan ipuçları ve modern bilimler, firavunların sırlarını yeni bir hayata kavuşturuyor.
- 01:20Piramitlerin İnşaatı
- Kırkbeş yıl önce Mısır çölünde altı milyon blok kireçtaşı kullanılarak üç kraliyet mezarı sadece yetmiş yılda tamamlandı.
- İşçiler modern teknoloji olmadan yaklaşık iki dakikada bir, her biri ortalama ikivirgülelli ton ağırlığında olan taş blokları kaldırıp yerlerine yerleştirdiler.
- Bu işin imkansız gibi görünmesi, bazılarının Mısırlıların günümüzde sahip olamadığımız bir tür gizemli bilgiye sahip olduğuna ve uzaylılardan yardım aldıklarına inanmalarına neden olmuştur.
- 02:13Piramitlerin İnşa Edilişi Hakkındaki Yeni İpuçları
- Gize platosunda kumlar, piramitleri kimin ve nasıl yaptığı konusundaki eski bulmacaya ait yeni ve şaşırtıcı ipuçları ortaya çıkarıyor.
- Mark Lenner, Chicago Üniversitesi'nin Doğu Bilimleri Enstitüsü'nde Eski Mısır arkeoloji profesörü, araştırmaların odak noktasını tarihi eserlerden insanlara kaydırmıştır.
- Lehner ve başka uzmanların son zamanlarda yaptığı keşifler, piramitlerin inşa edilişi konusundaki anlayışı tepetaklak etti.
- 03:07Piramitlerin İnşaatı Hakkındaki Eski Mit
- Yüzyıllar boyunca piramitleri yapanların köle oldukları düşünülüyordu ve Hollywood filmleri bu miti güçlendiriyordu.
- 1990'da yapılan bir keşif bu miti sonsuza dek bozdu.
- Ata binen bir turist, firavunların döneminde kapatılmış bir mezarın kubbeli çatısından içeri girdi ve içeride sonsuzluğa açılan bir pencere buldu.
- 04:12Mezarın Keşfi ve İçeriği
- Kubbe canlı renklerle boyanmış alçı ile kaplıydı ve çöl şartlarına maruz kalır kalmaz bozulmaya başladı.
- Mezarın içinde gömülü olan kişi kral değildi, hatta soylu bile değildi, bir işçiydi.
- Mezarın tasarımı ve yapım biçimi, bu kişinin esir olmadığını gösteriyor ve büyük olasılıkla bütün işçilerin idaresinden sorumlu olan adam olduğuna inanılıyor.
- 05:30İşçiler İçin Yapılan Mezarlık
- Dr. Hawas ve ekibi, kubbeli mezarın keşfini takip eden aylarda aynı bölgede ikiyüzelli'den fazla mezarı gün ışığına çıkardı.
- İşçiler için yapılan bir mezarlığı bulmuşlardı ve ustabaşı'nın kubbeli mezarının çevresinde seçkin işçilerinin mezarları vardı.
- Bazı mezarlarda hiyerogliflerle işçinin titrinin de yazıldığını keşfetti, bu da Gize'yi inşa edenlerin saygı duyulan zanaatkarlar olduğunun kanıtıydı.
- 06:50İşçilerin Statüsü ve Yaşam Koşulları
- Arkeologlar kazı sırasında işçilerin statüsünü belirten bir başka keşifte daha bulundular.
- Tıpkı krallar gibi inşaat işçileri de sonsuza giderken yanlarına sanat eserleri alıyordu.
- Bulunan kemikler üzerinde yapılan incelemelerde, mezarlarda bulunan erkeklerin çoğunun sırtına ve sırt kemiklerine ağırlık bindiği ortaya çıktı.
- 09:14Arkeolojinin Amacı
- Arkeoloji aslında altın veya kral tutu bulmak demek değildir, bulunan altın ve kral tut bu insanların yaşam biçimleri hakkında hiçbir fikir vermez.
- Mezarlıkta toz, toprak içinde çalışırken her bir kum tanesi, taş parçası, çanak parçası eski tarihi yeniden yaratıyor ve bu insanlar hakkında bize bilgi veriyor.
- Günümüzde Gize platosu'nda hayat hala çölün eski ritminde devam ediyor ve burada çalışan günümüz Mısırlıları, atalarının hayatını yavaş yavaş ortaya çıkarıyor.
- 10:23İşçiler İçin Şehir
- Piramitler inşa edilirken on binlerce işçi vardı ve Mark Lenner bu kadar büyük bir işgücünü desteklemek için bir şehre ihtiyaç olduğunu biliyordu.
- Söz konusu şehre ait ilk ipuçları kazı yapanlar bir fırın bulunca ortaya çıkmış oldu.
- Çölde nereye bir çukur kazsak ekmek pişirme ile ilgili önemli kanıtlar buluyoruz ve bu kadar çok ekmeğin olduğu yerde bira çok uzakta olamaz.
- 11:10Fırın ve Üretim Hatları
- Lerner ve ekibi hamur yapmak için devasa tekneler ve yüzlerce ekmek kalıbı buldu.
- Daha önce bu fırının planlarını görmüşlerdi ve eski Mısır uzmanları yıllar boyunca Sakarya yakınlarındaki Ti mezarına bakarak firavunlar döneminde günlük hayatla ilgili detayları incelediler.
- Bu çizimler Lerner'in fırınına aynen uyuyor ve mezar duvarlarının bulduklarımız hakkında bize bilgi vermesi, tıpkı bir alışveriş kataloğuna bakıp bak demek ki bulduğumuz şey buymuş diyebilmek gibi bir şey.
- 13:40Şehir Merkezi ve Liman
- Dr. Lehner kısa bir süre öncesine kadar pek fazla düşünmeden her gün bu geçitten geçiyordu, ancak yapılan kazılarda yapının çoğunun kuma gömlü olduğu ortaya çıkınca bu geçidin öneminin farkına vardı.
- Sadece oniki fitlik bir çıkıntı gibi görünen bu yapının, çöl yüzeyinden otuz fit yüksekliğe uzanan dev bir duvar olduğu ortaya çıktı.
- Bu duvarın kutsal ve taş olan şeylerle daha güneyde kalan, çamur ve moloz olan ve duvarın kuzeyindeki her şeye destek veren laik şeyler arasındaki sınırı belirttiğine inanılıyor.
- 14:41Şehir Merkezi ve Liman
- Lehner yakında duvarın şehir merkezi olan tarafında büyük bir saray, hatta kraliyet sarayı bulacaklarına da inanıyordu.
- Bu büyük geçidin öbür tarafında liman, yani bütün platon'un en önemli faaliyet merkezi vardı.
- Limanda taşları boşaltıyorlardı, başka bölgelerden çalışmak amacıyla gelen insanlar buraya geliyordu ve aynı zamanda piramit kompleksini beslemek amacıyla kurulan kasabalardan, yeni çiftliklerden ve şehirlerden gelen mal ve ürünleri de boşaltıyorlardı.
- 15:47Piramit İnşaatında Taş Taşıma Yöntemi
- Uzmanlar, bitmemiş piramidin çevresini dolaşan dev rampalar sayesinde taşların yukarı taşındığına inanıyor.
- Yüzlerce hatta binlerce kişi, on veya yirmi kişiden oluşan ekipler halinde uzun rampanın üzerindeki büyük ahşap kızaklarla 2,5 tonluk blokları yukarı çekiyordu.
- İnşaat sahasında taş kesen ustaların takırtıları ve binlerce insanın tempo tutan şarkıları duyuluyordu.
- 16:32Taşların Kaynağı
- Piramit inşaatında kullanılan 15 milyon tondan fazla kireçtaşının nereden geldiği hala önemli bir sır.
- Dr. Lerner, taşların kaynağının daha yakın bir taş ocağından geldiğine şüpheleniyordu.
- Gize'de en büyük piramidin temelinden sadece 300 metre uzakta, taş ustasının kazmasının bıraktığı dikey izlerle kanıt buldu.
- 18:22Taş Ocağı ve Piramit İlişkisi
- Büyük piramitlerden gözle görülecek uzaklıkta bir taş ocağı vardı ve burada eksik olan taş miktarı Keops piramidinde kullanılan taş miktarına eşit.
- Taş ocağı garip atıklarla dolu olduğundan araştırmacılar nesiller boyunca taş ocağını görmedi.
- Lerner, yıkıntıların piramit inşaatında kullanılan rampalardan artanlar olduğuna inanıyor.
- 19:08Piramit Rampalarının Yapısı
- Piramidin rampalarının yığınlarca kireç taşı tozu, kil ve çamurdan yapılmış destek duvarı gibi malzemelerden yapıldığı tespit edildi.
- Bu malzemeler çok dayanıklı ama keski ile hemen sökülebiliyor ve parçalara ayrılıyor.
- Tonlarca hatta milyonlarca ton bu malzemelerden olduğuna göre piramit rampaları da bundan yapılmış olmalı.
- 19:47Piramit İnşaatının Gizemi
- Üç firavunun mezarlarının nasıl inşa edildiği çözüldükçe, hem bilim adamları hem de sıradan insanlar bu tarihi projenin boyutları karşısında hala hayret içindeler.
- Uzaylıların piramitleri yaptığına inanmaktansa, Keops, Kefren ve Mikerinos'un yönettiği kültürün bunları inşa ettiğini düşünmek daha gizemli ve akıl kurcalayıcı.
- Bu yaklaşım, yapıların burada yaşayan, mezarlara gömülen insanlar tarafından acı çekerek inşa edilmesi konusundaki insanlık sırrını göz önünde bulundurmuyor.
- 20:48Keops Piramidinin Altındaki Gemi
- Büyük Keops piramidi çölden yükselip tamamlanma aşamasına geldiğinde, Mısır'ın en iyi zanaatkarları firavun için bir başka armağanın üzerinde çalışmaya başladı.
- 1954'te piramidin güney ucuna yakın olan taş kalıplarının altında bir kubbe bulundu ve arkeologlar kubbenin altında büyük bir gemi kalıntıları buldu.
- Bulunan gemi tamamen demonte edilmiş, sedir ağacından parlatılmış 1224 parça halindeydi ve tekrar monte etmek için 13 yıl boyunca yoğun çalışılması gerekti.
- 23:02Geminin Kullanım Amacı
- Denizcilik tarihi uzmanları, bu geminin taş kullanılarak yapılan piramitlerin etkisine benzer şekilde ahşap mühendisliğinin bir dehası olduğunu düşünüyorlar.
- Uzmanlar, gemi tekrar bir araya getirilirken bile geminin eskiden nasıl kullanıldığı hakkında farklı görüşlere sahipti.
- Yakınlardaki Unas piramidinde bulunan hiyeroglifler, firavunun güneşi sonsuza dek takip ederken biri gündüz, diğeri gece olmak üzere iki gemiye bineceğinin düşünüldüğünü belirtiyor.
- 24:11Geminin Önemi ve Yeni Keşifler
- Bu dünyanın en eski gemisi olan Keops'un gemisi özel bir müzede sergileniyor ve yılda 200 bin kişi ziyaret ediyor.
- Bilim adamları 34 yıl sonra ilk odanın çok yakınında bulunan yeraltında bir başka odanın içindekileri incelemeye hazırlandılar.
- Boston Üniversitesi'nde uzaktan algılama merkezinin müdürü Dr. Elbaz ve National Geographic Society'nin sponsorluğunu yaptığı bilim adamlarından oluşan bir ekip, yeraltı radarını kullanarak işe başladı.
- 25:33Yeraltı Radarı Kullanımı
- Uzay çağını hatırlatan bu yaklaşım sayesinde arkeologların başını en çok ağrıtan sorunlardan biri, yani bir yere hasar vermeden inceleme sorunu çözülmüş oldu.
- Yapılması gereken tek kazı, çukuru kapayan dev kapak taşlarından birinin üzerindeki birkaç metre toprağın çıkarılması içindi.
- Arkeoloji artık sadece mezar hırsızlığı ya da kazı sırasında yapılan tahribatlardan oluşmuyor, kazı yerinin kendisi de eski bir eser olabilir.
- 26:20Geminin Korunması
- Planın temel noktası, iki metre kalınlığındaki kapak taşında küçük bir delik açmak, ancak içerideki odaya hava girmesini önlemekti.
- İlk oda 1954 yılında açıldığında içerideki havada hala sedir kokusu yoğun olarak hissediliyordu ve bu odadaki havanın da 460 yıldır burada kapalı kalmış olma olasılığı hala vardı.
- Black and Decker firmasından Bob Mors, eski ve yeni havanın karışmamasını sağlayan karmaşık bir kilit sistemi geliştirdi.
- 27:23Hava Örnekleri ve Delme İşlemi
- Odanın içinden alınan hava örnekleri, günümüzde havayı kirleten maddelerin izlerinin olup olmadığının anlaşılması için test edilecekti.
- Örnek alma işini Amerika Birleşik Devletleri'nin Ulusal Deniz ve Atmosfer İdaresi'nden Peter Tansiyon yönetecekti.
- Bütün bir gün boyunca delme işlemi yapıldı ve üçüncü günün ortasında Bob Mors'un matkabı taşın son birkaç milimetresini delip geçti.
- 28:42Kubbenin İçindeki Keşifler
- Peter Towns kubbeliden yaklaşık yetmiş litre su çekti ve Tanz, analizlerin sonuçlarını almak aylar süreceğinden daha az bilimsel bir inceleme yapmaya karar verdi.
- Fotoğrafçılar, kubbenin içindeki ısıyı etkilememek için ısı üretmeyen bir lamba kullanarak özel video sistemiyle kubbenin içine girdiler.
- Kamera açılan delikten aşağı inerken, yaklaşık beşbin yıldır görülmeyen şeyleri görebilmek için herkes ekranın çevresine toplandı.
- 30:54Gemilerin Keşfi
- Kubbenin içinde bir gemi benzeri yapı keşfedildi ve kameradan güvertedeki bir yapının çatısını destekleyen çentikli bir direk görüldü.
- Uzmanlar, buradaki parçaların her birinin büyük olasılıkla birincisine çok benzeyen ancak ondan biraz daha küçük olan bir gemiye ait olduğunu sanıyor.
- Kubbenin içinde bariz olarak görülen zararın nedeni, ilk gemi için müze inşaatı sırasında kullanılan tuğla makinesi olabilir.
- 33:08Arkeolojinin Yeni Yöntemleri
- Hava örnekleri alıp inceledikten sonra, bu yeri hiç bozmadıkları için canlı bir varlık bulundu ve bu arkeolojiye açılan yepyeni bir kapı.
- Buluntuların yaşını belirlemek, arkeolojiyi koleksiyon meraklılarının hobisi olmaktansa daha kesin bir bilim dalına çevirdi.
- Video aracılığıyla yapılan araştırmalar, arkeolojinin alanını şimdiye kadar ulaşılmaz gibi görünen alanlara yaydı.
- 35:16Mumyalama Araştırmaları
- Dr. Bryer'ın takıntısı onu diğer bilim adamlarının daha önce gitmediği yerlere götürdü ve mumyalama işlemini kendi yapana kadar tam olarak anlayamayacağını fark etti.
- Dr. Bryer, mumyalamaya hazırlık olarak Mısır'da haftalarca kalarak bu eski ayin hakkında bulabildiği her şeyi öğrendi ve mumyası için gerekli olan kutsal baharatları ve malzemeleri bulmak için Mısır'ın tarihi pazarlarını gezdi.
- Mumyalama için kullanılan özel baharatların ne kadar ve nasıl kullanılacağı konusunda kesin bir bilgi yoktu, bunları ancak deneyerek öğrenmesi gerekiyordu.
- 38:54Mumyalamanın Kökeni
- Hiç kimse Mısır'da kaç tane mumya olduğunu bilmiyor, ancak insanlar yıllar boyunca ölmeye devam etti ve kuma ve toprağa gömülü milyonlarca ceset olduğu kesin.
- Mumyalamanın kökeni, sıcak Mısır kumuna gömülü olan cesetlerin doğal olarak korunduğunun fark edilmesine dayanıyor.
- Eski Mısır'da zengini fakiri herkes ölümsüz olmak, Osiris gibi olmak ve batı'da dirilmek istiyordu, ancak insanın ne kadar çok parası varsa ölümsüz olma olasılığı o kadar yüksekti.
- 40:50Mumyaların Özellikleri
- Brier'ın araştırmaları onu Kahire Müzesi'ne yöneltti, müze firavunların ölüme giderken yanlarında götürdükleri şeylerle doluydu.
- Mısırlılar sadece cesetleri korumakla kalmadılar, yedek sistemler de oluşturdular; tabutlarını korumak için büyük koruyucu heykeller ve öbür dünyada canlanıp hizmet edecek küçük uşak heykelleri vardı.
- Mumyaların en ilginç yanı, insanlara çekici gelen yanı tanınabilir olmalarıdır; bir zamanlar firavun olmuş bir Mısır kralını görebilirsiniz.
- 43:11Firavun Ramses ve Mumyalama
- Firavun Büyük Ramses altmışyedi yıl tahtta kaldı ve yaklaşık üçbin yıl önce seksen yaşının üzerinde öldüğünde mumyalandı.
- Ramses'in mumyası, Mısırlı mumyacıların başarılı olduğunu gösteriyor; saçını kınayla boyamışlar, tırnaklarını boyamışlar ve sonsuza kadar genç görünmesini sağlamak için her şey yapılmış.
- Mumya sadece bir ceset değil, Mısır'ı yaratan önemli bir tarihi temsil ediyor.
- 44:04Mumyaların Keşfi
- Brier'ın araştırmaları onu Nil nehri'nin batı kıyısına yöneltti, burada sadece taştan yapılmış tapınaklar değil, bu tapınakları yapan insanların eti ve kemiğiyle de hala durması ilginç.
- Mumyaların çoğu Deyrul Bahri'de gizli bir bölümde bulundu ve köylüler 1870'li yılların sonlarına doğru bu gizli bölmeye rastladılar.
- Tabutların üzerindeki yazılar ve bandajlar okunduğunda Mısır firavunlarını bulduklarını anladılar; Büyük Ramses, Seti ve Büyük Savaşçı Kral III. Thutmosu gibi eski Mısır'ın en büyük krallarını.
- 46:35Mumyalama Süreci
- Bir kral öldüğünde, mumya Nil'in batı yakasına götürülürdü; Mısırlılar doğu yakasında yaşardı ancak en önemli olan cesetlerin batı yakasına gömülmesiydi.
- Mumyalayıcılar yetmiş gün boyunca cesetle uğraşıyorlardı; ilk iş nemli iç organları çıkartmaktı, bu çürümeyi önlüyordu.
- Organlardan her biri dikkatle çıkartılıp törenle kanopik çanak adı verilen özel çanaklara konuluyordu.
- 48:02Natron ve Kuruma İşlemi
- Mumyalama işleminin bir sonraki aşaması olan vücut sıvısının alınması için Mısır'da elde edilen tuzlara ihtiyaç var; eskiden buralara "wat natron" (tuz tarlası) adı verilirmiş.
- Natron sadece cesedi korumakla kalmayıp, mumyalama işleminde ortaya çıkan felaket kokunun bir kısmından da kurtulunuyordu.
- Mumyayı tamamen içine bastırmak gerekiyordu; altında natron olması ve üstüne de natron koymak, mumyanın içini de ufak natron paketleriyle doldurmak gerekiyordu.
- 49:17Modern Mumyalama Deneyi
- Mariland Üniversitesi Tıp Fakültesi'ndeki küçük bir odada eski mumyacıların çadırlarının bir benzerini yaptılar ve nem oranını kuru çöl havasındaki nem düzeyine indirdiler.
- Mumyalama işleminin olup olmadığını anlamak için otuzbeş gün beklemeleri gerekiyordu.
- Deney sonucunda mumya tahminlerinden çok daha fazla mumyaya benziyor ve vücudunu bağışlayan kişiye müteşekkir olduklarını belirttiler.
- 51:52Mumyalama Törenleri
- Vücuda çeşitli yağlar süreceğiz ve ince bir ketenle saracağız; yeterince varlıklı olanlarda mumyacıların tanrısı olan çakal başlı Anubisin maskesini giyen bir rahip olurdu.
- Mumyanın üzerine çeşitli yağlar dökülür, güzel koku vermek için tütsü ve mür kullanılırdı; kalbi korumak için kalp biçimindeki muska kullanılırdı.
- Mezarda mumya için son törenler düzenleniyordu; bunlardan biri ağız açma töreniydi; rahip garip bir şekli olan bıçak gibi bir aleti alıp mumyanın ağzına dokunur ve mumyaya yeni bir hayat verilmesi için dua ederdi.