Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Mısır'ın Yeni Krallık dönemi hakkında kapsamlı bir tarihsel anlatım sunan eğitim içeriğidir. Ahmose, Thutmosis I, Hatşepsut, Thutmosis III, Amenofis II, Thutmosis IV, Akhenaton, Tutankamon, Horemheb ve Ramses I ile Ramses II gibi önemli Mısır hükümdarlarının dönemleri ele alınmaktadır.
- Video, Mısır'ın gücünün doruğuna ulaştığı Yeni Krallık dönemini kronolojik olarak anlatmaktadır. Hiksos saldırılarına karşı mücadeleler, sınırların genişletilmesi, tapınakların inşası, kralların gömüme geleneklerindeki değişimler ve önemli diplomatik ilişkiler detaylı şekilde açıklanmaktadır.
- Videoda ayrıca Hatşepsut'un kadın hükümdar olarak tahta geçmesi, Akhenaton döneminde tek tanrılı din anlayışı ve Amarna kenti'nin inşası, Tutankamon'un mezarı, Horemheb'in geleneksel düzeni yeniden kurma çabaları ve Ramses II döneminde Hitit İmparatorluğu ile olan savaşlar, Kadeş Antlaşması gibi önemli tarihsel olaylar da ele alınmaktadır.
- 00:12Yeni Krallık Dönemi ve Mısır'ın Gücü
- Bu dönem Mısır'ın gücünün doruğuna ulaştığı ve zenginleştiği bir dönem olarak kabul edilmektedir.
- Sanat ve mimarlık alanında zenginlik ve gücün göstergesi olarak en bilinen ve çarpıcı anıtlar bu dönemde ortaya çıkmıştır.
- Çeşitli hanedan krizleri ve siyasi karışıklıklar olmakla birlikte Mısır'ın geniş toprakları elde tutulabilmektedir.
- 00:48Birinci Ahmose ve Savaşçı Krallar
- Birinci Ahmose başa geçtiğinde ilk Hiksos'lara karşı saldırıya geçti ve zaferi elde etti.
- Ahmose zamanında Kuş hükümdarına karşı başlanan seferler devam etti ve Mısır'la mücadele halindeki Kuş imparatoru yenilgiye uğratıldı.
- Bu dönemde Levant ve Nübye'de yapılan seferler, bu bölgelerde güçlenen devletlere karşı sınır güvenliğini sağlamayı amaçlayan başarılı girişimler olmuştur.
- 02:27Birinci Thutmosis'in Yenilikleri
- Birinci Thutmosis, yeni krallığın büyük çaplı yeniliklerine imza attı ve bu sayede devletin şeklini kalıcılaştırdı.
- Mitani Devletini mağlup etti ve Fırat nehrine kadar ulaştı.
- Krallık merkezini Tebesten Menfise kaydırdı ve bir kraliyet sarayı yaptırdı.
- 03:26Tapınaklar ve Gömü Geleneklerindeki Değişiklikler
- Orta Krallıkta gelişen Tebe şehrindeki izler yok edilerek yeni bir görünüme büründürüldü.
- Birinci Thutmosis, kralların gömü geleneklerinde değişikliğe gitti ve o zamana kadar Menfis çevresindeki piramitlere gömülme alışkanlığı son buldu.
- Bu dönemden sonra krallar Tebesin karşısındaki bir vadiye gömülmeye başladılar ve bu vadiye "Krallar Vadisi" adı verildi.
- 04:45Hatşepsut Dönemi
- İkinci Thutmosis'in dönemi kısa sürdü ve bu dönemde Hatşepsut tahtı ele geçirdi.
- Hatşepsut, ilk defa bir kadın olarak Mısır yönetimindeki en büyük güç olarak ortaya çıktı ve yirmi yıl hüküm sürdü.
- Hatşepsut, kendisini mısırlılara kabul ettirmek için pek çok kabartmada kendisini erkek olarak sundu ve kral ünvanını almayı başardı.
- 06:35Hatşepsut'un Başarılı Dönemi
- Hatşepsut, Nübya ve büyük ihtimalle Güney Filistin topraklarına seferler düzenledi ve Punt'a karşı bir deniz seferine çıktı.
- Onun döneminde ilk defa Orta Mısır üzerinde güçlü bir kontrol sağlanabildi ve bu bölgede pek çok tapınak inşa ettirildi.
- Hatşepsut, Deviril Bahri'de kendi adına yaptırdığı tapınakta kendini Amon'un oğlu olarak sundu ve tanrısal asaletini ispatladı.
- 08:01Hatşepsut Döneminin Unutulması
- Bu başarılı dönem zaman içerisinde arşiv kayıtlarından silinmeye başlar ve kadın hükümdar fikrinin benimsenmediğinin bir göstergesi olarak unutulmaya çalışılmıştır.
- Milattan önce 1458 yıllarında Hatşepsut kayıtlardan çıkarılmaya başlanır ve kraliçe'nin bir adamı konumundaki Sen Mut onu arkasını dönmüş ve Üçüncü Thutmosis'in tahta çıkması için güç harcamaya başlamıştır.
- Hatşepsut dönemi hiyeroglifleri anıtlardan ve dikilitaşlardan silinmeye başlanmıştır.
- 08:50Üçüncü Thutmosis Dönemi
- Üçüncü Thutmosis döneminde yeniden Mısır'ın düşmanlarla mücadele ettiği, sefer sayılarının arttığı ve istikrarı koruma çabalarının yoğunlaştığı bir süreç olarak görülür.
- Üçüncü Thutmosis, Filistin kentlerini mısır'a karşı örgütlemeye çalışan Mitanni'ye karşı en az on yedi sefere çıktı.
- Bu dönemde Suriye'den kalay, Kıbrıs'tan bakır, Kilikyadan gümüş hammadde olarak ülkeye geldi ve sanatın gelişmesinde etkin oldu.
- 10:28İkinci Amenofis ve Dördüncü Thutmosis Dönemi
- İkinci Amenofis savaş kahramanı olarak tanınmak istediyse de onun dönemi Mısır tarihinde yenilgi dönemi oldu.
- İkinci Amenofis, Filistin'deki isyanı kanlı bir şekilde bastırdı ve isyana karışan yedi yerel hükümdarı öldürerek cesetlerini halka teşhir etti.
- Dördüncü Thutmosis, kısa süren iktidarı döneminde ülkeye barış ve istikrar getirmek için uğraştı ve Mitanni kralının kızı Artatama ile evlenmesiyle barış ortamı taçlandı.
- 12:05Hitit İmparatorluğu ve Yeni Düşman
- Mitannilerle barış kaçınılmazdı çünkü bu dönemde Mısır karşısında kaygı uyandıracak yeni bir düşman ortaya çıkmıştı.
- Bu düşman Hitit İmparatorluğu oldu.
- Dördüncü Thutmosis topraklarını elinde tutmaya çalışırken asıl dikkatini bu yöne çevirdi.
- 12:26Mitanni ve Mısır Arasındaki İlişkiler
- Üç Amonofis, Mitanni Kralı'nın kızıyla evlenerek kalıcı barış sağlama yönünde önemli bir girişimde bulundu.
- Amarna mektuplarından on üç tanesi Kral Tuştan tarafından Üç Amonofis'e ve Dördüncü Amonofis'e yollanmıştır.
- Tuştan'ın kızı Tuşattan'ın Üç Amonofis'e evlendirilmesi, diplomatik evliliklerle ilişkilerin sıcak tutulma noktasındaki gayretin ürünüdür.
- 13:47Mitanni ve Mısır Arasındaki Diplomatik İlişkiler
- Tuştan'ın mektubunda Mitannili prenseslerin müttefiklere eş olarak gönderildiği belirtilmektedir.
- Mitanni krallarının kız vermede çekingen davrandıkları görülmektedir.
- İkinci Shutara'nın Ninova tanrıçası Şavuşkanın heykelinin Mısır'a gönderilmesi, Mısır ile Mitanni arasındaki dostluğu gösteren bir belgedir.
- 14:56Üçüncü Amonofis Dönemi
- Bu dönem Yeni Krallığın zirveye çıktığı dönem olarak kabul edilir ve yaklaşık kırk yıl tahtta kalan Üçüncü Amonofis dönemi genel olarak barış ve refah dönemi olarak kabul edilebilir.
- Bu dönemde kral üç güçlü idari kanadı kontrol etmek durumundaydı: kraliyet ailesi, Nüb ve Asya'daki toprakları idare eden yöneticiler, iç işleri yöneten grup.
- Kraliyet ailesi sınırsız yetkilere sahipken siyasi roller konusunda etkisizdi ve kral, aileden kişilerin siyasi aktör olmamaları konusunda hassas davranmıştı.
- 16:02Mısır'ın Devlet Organizasyonu
- Mısırlılar yerleşik yaşamaktan hoşlanırlardı, bu yüzden seferlerin ardından ele geçirilen topraklara bir yönetici atanır ve devletin örgütlenme modeli dolaylıydı.
- Devlet, vasal prensler ve valilerle uzak topraklar idare edilir ve vergilerini düzenli ödemeleri üzerinden kontrol edilirlerdi.
- Bu dönemde Mısır tarihinde ilk defa on beş bin veya yirmi bin kişilik bir ordu kuruldu ve askerlik pek de sevilen bir meslek değildi.
- 17:21Üçüncü Amonofis Döneminde Bayındırlık ve Tapınaklar
- Üçüncü Amonofis dönemi büyük bayındırlık projeleri ile birlikte anılır; Tebeste, Amon ve Mut adına tapınaklar yaptırmıştır.
- Bu eserler bugün Mısır mimarisinin en muhteşem eserlerinin içerisinde kabul edilirler.
- Üçüncü Amonofis döneminde zenginlikleri artan tapınaklar ve rahipler krala rakip haline gelmeye başlamışlardı.
- 17:55Akhenaton ve Tek Tanrılı Din
- Üçüncü Amonofis'in oğlu ve ardılı Dördüncü Amonofis bilinen ismiyle Akhenaton, geleneksel tanrılar yerine Aton'u merkeze alan tek tanrılı bir din yarattı.
- Akhenaton, Aton'un vurgusunu artırmakla yetinmedi, Mısır'ın diğer tanrılarına ve özellikle de Amon'a karşı bir mücadele başlattı.
- Akhenaton, birçok tapınağı kapattı, ekonomi büyük bir sarsıntı geçirdi ve halk alıştığı festivallerden yoksun kaldı.
- 19:10Akhenaton'un Yeni Dini
- Bu yeni din halk tarafından benimsenmedi çünkü halkın hayatını kolaylaştıran ve geleneksel inanışlarından kopmalarını sağlayacak anlayışlardan uzaktı.
- Farklı gereksinimleri karşılayacak tanrılar grubundan vazgeçmek yerine, bir tek biçimi var olan bir varlığı kabul etmek, henüz Mısırlıların kavrayabilecekleri bir din anlayışı değildi.
- Akhenaton Tebete Aton için bir tapınak inşa ettirdi, ancak bu anlayış o kadar kabul görmemişti ki, tapınağın inşaatında çalışan işçiler bile bu anlayışa inanmıyorlardı.
- 20:00Akhenaton'un Yeni Başkenti
- Akhenaton tahta çıkışının beşinci yılında başkentini Orta Mısır'da daha önce kullanılmamış bir bölgeye taşıdı ve bu yeni kent bugün Tell el-Amarna olarak bilinir.
- Yaklaşık otuz bin kişilik nüfusuyla görkemli bir kenti olan Tell el-Amarna, 1870'li yıllarda ilk olarak bazı kaya mezarları, steller ve Akad dilinde yazılmış kil tabletler bulundu.
- Ele geçirilen üç yüz elli tabletten oluşan arşiv belgelerinde hiyeratik ya da Mısır yazısı değil de Akad çivi yazısının kullanılmış olması ilginçti.
- 20:49Tell el-Amarna'nın Yapısı
- Kentte evler, saraylar, tapınaklar ve bir zanaatkar mahallesi tespit edildi.
- Kentin ortasında atlı savaş arabası yarışlarının yapıldığı bir meydan yer alıyordu ve bu meydan kral yoluyla kentin kuzeyine bağlanıyordu.
- Kuzeyde surlarla çevrili saray vardı, bunun arkasında da yönetim binası ve ambarlar bulunuyordu.
- 21:16Kentin Diğer Bölümleri
- Kentte fresklerle süslenmiş bir bina, sütunlu kabul salonları ve açık hava tapınağı vardı.
- Kentin doğu kıyısındaki uçurumların ortasında güneşin doğuşu görülebilen bir geçit vardı.
- Ana tapınak bu vadiye yapılmıştı ve geleneksel kapalı tapınakların aksine bu tapınağın üzeri açık bırakılmıştı.
- 21:55Kentin Mahalleleri
- Kuzey mahallesi'nde zenginlerin konutlarıyla aralara sıkışmış ufak kulübeler bir arada yer alıyordu.
- Zengin konutlarında kuyu, bahçe, ambar ve bir şapel vardı.
- Güneyde de buna benzer bir başka mahalle yer alırdı ve bu mahalle bir heykeltıraş atölyesi ile ünlenmiştir.
- 22:26Saray ve Kral Evi
- Kral yolunun sonunda kent merkezi bulunmaktaydı ve batıda büyük saray yer alırdı.
- Sarayda salonlar ve küçük avlularla çevrili büyük bir avlu ve güney uçta beş yüz kırk dört sütunla donatılmış büyük salon bulunmaktaydı.
- Sarayın karşısında kral evi bulunmaktaydı ve bu iki bina bir köprüyle birbirine bağlanmıştı.
- 22:52Kral Evi ve Gösteriş
- Resmi günlerde kralın göründü görünme penceresinde yer aldığı kral evi, çiçekli bahçelerin arasına inşa edilmişti.
- Pencerenin hemen altında tutsakların başağı gösterilmekteydi ve sarayın avlusundan ana binaya doğru uzanan bir yol üzerinde düşmanları temsil eden iple bağlanmış olarak gösterilmiş tutsak resimleri vardı.
- Akhenaton kabartmalarında işık saçan güneşin altında gösterildi, güneş ışınları doğrudan k
- 25:33Akhenaton Dönemi ve Sonrası
- Akhenaton'un kenti, kralın gücünü göstermesi için dikkatlice tasarlanmış olmasına rağmen, ölümünden sonra büyük ölçüde tahrip edildi.
- Akhenaton, tapınakların mal varlıklarına el koyarak iktidarını güçlendiren ve geleneksel tasvirlerden uzak duran kudretli bir kraldı.
- Akhenaton 1336 MÖ'de öldüğünde Mısır büyük bir kaos ortamına sürüklendi ve yerine küçük yaşta olan Tutankaton geçirildi.
- 26:33Tutankamon Dönemi
- Tell el-Amarna'daki başkent terk edildi ve Akhenaton döneminde ülkenin neredeyse tüm tapınakları terk edilmiş, tanrılar küstürülmüştü.
- Tutankamon tapınakları yeniden canlandırdı, arazi ve personel ihtiyaçlarını karşıladı, tanrı heykellerini yeniledi ve durumu düzeltmeye çalıştı.
- 1922 yılında İngiliz Howard Carter tarafından bulunan Tutankamon'un mezarı hiç bozulmamıştı ve tesadüfen bir tünel çalışması sırasında çıkan toprağın mezarı örtmesi sayesinde korunabilmişti.
- 27:40Tutankamon'un Asası ve Sonrası
- Mezardan çıkarılan buluntulardan en ilginç olanlarından biri Tutankamon'un asasıydı; asanın sapı, birbirine bağlanmış bir Suriyeli ile bir Nübyeli'den yapılmıştı.
- Tutankamon'un ölümüyle 18. sülale sona erdi ve ülke hala büyük bir karmaşa içindeydi.
- Bu karışıklıkta Horemheb isimli bir asker tahta çıktı, kendini geleneksel düzenin yeniden inşasına çalışan bir kral olarak tanıttı ve Aton tapınağını yıktırdı.
- 28:4919. Sülale ve Ramses Dönemi
- Birinci Ramses'le 19. sülalenin başladığı kabul edilir ve Mısır tarihinin son güçlü sülalesi olarak görülür.
- Birinci Ramses ile birlikte Tebes yeniden önem kazandı, buradaki tapınaklar ve rahipler yeniden değer kazandılar.
- Bu dönem özellikle bayındırlık alanında yapılan önemli işlerle anılır; günümüzde Mısır'da hala ayakta olan tapınakların büyük bir bölümü İkinci Ramses zamanında inşa ettirildi.
- 29:29Abu Simbel Tapınağı
- 960 yılında Aswan Barajı yapılması sırasında sular altında kalma tehlikesi geçiren Abu Simbel Tapınağı, UNESCO tarafından kurtarılarak yeniden inşa edilmiştir.
- 21 metre yüksekliğindeki dört Ramses heykelinin arasından girilen büyük salonda tanrı heykelleri yer alır ve yılda iki kez güneş ışınları tapınak içine girerek dört tanrı heykelini aydınlatır.
- Bu dönemde Mısır'ın en önemli sorunu, daha önceki dönemlerde kendini belli etmeye başlayan Hitit İmparatorluğu'nu yeniden tehdit haline gelmişti.
- 30:19Birinci Seti ve Hitit İttifakı
- Birinci Seti, krallık kanı taşımayan ailesinden tahta çıktığında, Abidos Tapınağındaki taş üzerine birleşik Mısır'ın kurucusu kabul edilen Mermere kadar geriye giderek kendi portresini resmetti.
- Birinci Seti, Levanta kadar yayılmış Hitit İmparatorluğu'na karşı seferler başlattı ve oğlu İkinci Ramses zamanında Kadeş kentinde gerçekleşen savaş, her iki ülkenin kaynakları açısından belirsiz sonuçlu oldu.
- Milattan önce 1263 yıllarında Hititlerle bir ittifak imzalandı ve Kadeş Antlaşması, Mısır ideolojisi içerisinde değiştirilerek Hititlere merhamet eden Mısır imgesi vurgulandı.
- 32:18İttifak Sonrası ve Libya Saldırıları
- Bu anlaşma ile birlikte iki devlet arasındaki barış havası uzun süre korunmuştur ve kral ve kraliçeler birbirleriyle mektuplaşmaya başlamıştır.
- Hitit ülkesi bir dönem kıtlık tehlikesiyle karşı karşıya kalınca Mısır hükümdarı onlara buğday göndererek yardım etmiştir.
- İkinci Ramses zamanında Libya'nın Mısır'ın batısındaki saldırıları artmış olmalıdır, çünkü İkinci Ramses batı deltasından El Aleme ne kadar olan alanı surlarla kapatarak kontrol altına almaya çalışmıştır.