Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, TGRt Haber'de yayınlanan "Tarih ve Gerçekler" programının bir bölümüdür. Programda sunucu, Prof. Dr. Ekrem Buğra İkinci ve Mehmet Aydın gibi konuşmacılarla birlikte Mısır'ın tarihi ve Türkiye-Mısır ilişkileri hakkında bilgiler paylaşmaktadır.
- Video, Mısır'ın 6000 yıllık tarihini kronolojik olarak ele almaktadır. Antik Mısır'dan başlayarak, firavunlar, piramitler, hiyeroglifler, İslam fethi, Memlükler döneminden Osmanlı İmparatorluğu'nun Mısır'ı fethetmesi, Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın yükselişi, Süveyş Kanalı'nın yapılması ve modern Mısır'ın kuruluşu anlatılmaktadır. Ayrıca Türkiye-Mısır ilişkilerinin tarihsel gelişimi ve son zamanlardaki durumu da ele alınmaktadır.
- Videoda Mısır'ın kültürel mirası, mimari eserleri, ahiret inancı, ziraat teknikleri ve sulama sistemleri gibi konular da detaylı şekilde işlenmektedir. Yavuz Sultan Selim'in Mısır'ı fethetmesinin İslam dünyasındaki önemi, Fransızların Mısır'ı işgal etmesi ve İngiltere'nin Mısır'ı işgali gibi önemli tarihsel olaylar da videoda yer almaktadır.
- 00:17Tarih ve Gerçekler Programı
- Prof. Dr. Ekrem Buğra İkinci'nin "Tarih ve Gerçekler" programında Mısır'ın tarihi ve kültürel önemi ele alınacak.
- Programın etiketi "Gizemli Mısır" olup, Antik Mısır'dan günümüze kadar Mısır'ın kurulması ve uluslararası arenadaki önemi incelenecek.
- 01:15Mısır'ın Medeniyeti ve Piramitler
- Mısır, dünyanın en eski medeniyetlerinden biri olup, piramitler (ehramlar) adeta Mısır'ın sembolü haline gelmiştir.
- Piramit yapımı bugün bile tam olarak çözülememiş bir sıradır ve yüksek bir geometri ve mimari bilgisini gerektirmektedir.
- Mısırlar matematikte ileriydiler, kendilerine mahsus bir rakam sistemi ve üç çeşit yazı (işaret yazısı, resim yazısı ve çivi yazısı) kullanırlardı.
- 02:19Mısır'ın Coğrafi ve Ekonomik Önemi
- Mısır, Nil Nehri sayesinde çok kuvvetli bir ziraat ülkesi olup, senede üç-dört mahsul alınabilen bereketli bir toprak olmuştur.
- Osmanlılar Mısır'ı fethettiğinde, buranın vergi gelirinin beklenenden çok yüksek olduğunu, bu da yüksek mahsul alımlarından kaynaklandığını görmüşlerdir.
- Mısır, Osmanlı Devleti'nin hazinesinin bel kemiğiydi ve kültüre büyük bir katkı sağlamıştır.
- 03:21Mısır'ın Dini ve Tarihi Boyutu
- Mısır'ın tarihi altı bin yıl kadar uzanmakta olup, dört sülale çok meşhurdur ve piramitleri yapanlar onlardır.
- Mısırlar putperest değildir, tek tanrıya ve ahirete inanırlar, ancak tanrı ile aralarında vasıtalar vardır.
- Ahiret inancı nedeniyle ölüleri mumyalayıp kıymetli eşyalarıyla gömüşler, bu da günümüzde Mısır medeniyeti hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlamıştır.
- 05:08Mısır'ın Dinler Tarihindeki Yeri
- İbrahim Peygamber Mısır'a gitmiş, torunlarından Yusuf Peygamber maliye nazırı olmuştur.
- Mısır kelimesi "ülke", "garnizon" veya "etrafı çevrilmiş yer" anlamına gelir, antik çağda farklı isimler kullanılmıştır.
- Kahire, Müslümanların kurduğu bir şehirdir ve Kur'an-ı Kerim'deki isme izafeten "el-Mısırul Kahire" (Kahredici Garnizon) adı verilmiştir.
- 06:14Mısır'ın Etnik Yapısı ve Kadınların Yeri
- Mısır'ın yerli halkı Arap değildir, Hami soyundan gelen, uzun boylu, esmer, zayıf ve iri gözlü bir topluluktur.
- Mısır'da kadınların evde ve sosyal hayatta çok hakim olduğu, neredeyse matriarkal bir sistem olduğu belirtilmektedir.
- Mısır'da kadınların hakimiyeti, firavun ve adamlarının Kızıldeniz'e boğulup geride hanımların ve kölelerin kaldığına dair bir efsane ile açıklanmaktadır.
- 09:24Mısır'ın Tarihi Hakimiyetleri
- Mısır'da firavun sülaleleri arasında yerliler olmayan, Nubyalılar, Habeşler, Yemenli gibi farklı kökenli sülaleler bulunmaktadır.
- Mısır'ı Asurlular, Persler, Büyük İskender, Makedonyalılar, Romalılar, Müslümanlar, Türkler ve Memlükler gibi farklı kavimler hakim olmuşlardır.
- 19. yüzyıl sonlarında milliyetçi Mısırlar "Mısır Mısırlılarındır" diyerek ayaklanmış ve 1952'de Faruk kralı devrildiğinde Mısırlılar ilk kez hakim olmuşlardır.
- 12:01Mısır'ın Modern Tarihi
- 1953'ten sonra Mısır'da otoriter, sosyalist ve askeri bir idare kurulmuş, hürriyetler askıya alınmış ve zenginlik dağılımı ciddi şekilde bozulmuştur.
- Mısır, Sovyet peygamberine dönüşmüş ve eski itibarını kaybetmiş, 1967'de İsrail'e yenilerek Sina Yarımadası işgal edilmiştir.
- Enver Sedat, Sovyet mütehassıslarını göndererek İsrail ile barış yapmış ve kaybettiği toprakları geri almış, ancak İslamcı teröristler tarafından öldürülmüştür.
- 14:47Firavunlar ve Mısır'ın Yönetimi
- Firavun, Mısır'ın mutlak hakimi, idarecisi, dini lideri ve baş rahibi olup tüm yetkilere sahiptir.
- Mısır'da güçlü bir katipler (bürokratlar) zümresi vardır ve bu bürokratik teşkilat daha sonra antik çağın diğer memleketlerine model olmuştur.
- Mısırlılar ve Hititler arasında imzalanan Kadeş Antlaşması, dünyada ilk yazılı barış antlaşmasıdır.
- 15:59Mısır'ın Arkeolojik Keşifleri
- Napolyon 1799'da Mısır'ı işgal ederken, yanında getirdiği ilim adamlarına Mısır'ın antik çağdaki esrarını tetkik etmelerini talimat vermiştir.
- Napolyon'un ekibi, hiyeroglif yazıyı çözdükten sonra Mısır'da yapılan arkeolojik kazılarda çok sayıda mezar bulunmuştur.
- Bu arkeolojik keşifler sayesinde sadece Mısır'ın değil, Mısır'la münasebet olan tüm devletlerin antik çağdaki hayatı da ortaya çıkmıştır.
- 17:12Piramitlerin Amacı ve Yapılışı
- Piramitler (ehramlar olarak da bilinen) Mısır'da firavunların anıt mezarlarıdır ve Mısır'da güçlü bir ahiret inancı nedeniyle ölüme çok önem verilmiştir.
- Mısır'da bir insanın mezarının rahatsız edilmesi yasaktır ve ceza olarak mezarsız bırakılma cezası verilir.
- Piramitler mimari ve matematik açıdan şaheserlerdir; statik olarak yapılmış, içindeki yollar hava cereyanını düzenleyerek ölüyü çürütmeyi önlemiştir.
- 19:55Piramitlerin Yapılışı ve Mısır'ın Medeniyeti
- Piramitlerin yapımı için Nil nehrinden ve Nil'e açılan kanallardan istifade edilmiş, muhtemelen çok ileri teknikler kullanılmıştır.
- Mısır çok zengin bir bölgeydi; ziraat ve sulama teknikleri, dolap sistemi, değirmen sistemi ve bentler dünyaya Mısırlıların hediyesiydi.
- Mısır Roma'yı ve Osmanlı İmparatorluğu'nu beslemiş, dünya medeniyetine büyük katkılar sağlamıştır.
- 23:12Mısır'ın Kültür Mirası
- İskenderiye'de yüzbinlerce eser bulunduran muazzam bir kütüphane vardı; bu kütüphane, Mısırlıların papirüs adı verilen dayanıklı bir yazı malzemesi kullanmaları sayesinde yazı kültürüne geçirmişlerdi.
- İskenderiye Feneri antik çağın yedi harikasından biriydi, birkaç renkte ışık yakan ve uzaktan görünen bir yapıydı.
- İskenderiye şehri Büyük İskender tarafından kurulmuş, Nil deltasının yanındaydı ve daha sonra dünyanın en entelektüel merkezlerinden biri haline gelmiştir.
- 26:28Müslümanların Mısır'ı Fethi
- Hz. Peygamber, Mısır valisi Mukavkı kısa'ya İslamiyet'e davet etmiş, o da kibarca reddetmiş, ancak Hz. Peygamber'e güzel bir katır ve iki cariye göndermiştir.
- Hz. Ömer devrinden itibaren Mısır fethedilmiş, Amr bin Ass Mısır'ın fethinde ve Afrika'nın en büyük camilerinden biri olan Amr bin As Camii'nin inşasında rol almıştır.
- Müslümanlar Kahire adında bir garnizon kurmuş, bu şehir zamanla dünyanın en büyük şehirlerinden biri haline gelmiş ve Osmanlı Devleti'nin ikinci büyük şehri olmuştur.
- 28:16Mısır'ın İslami Dönemi
- Müslümanların fethinden sonra Koptlar hızla İslamiyet'e geçmeye başlamış, ancak İslamiyet'te din hususunda baskı yapılmaz, zorlama yoktur.
- Mısır valisi, kitle halinde Müslüman olunan durumu maliyeye zarar verdiğini düşünerek halifeye mektup yazmış, ancak halifeyi "Allah bizi vergi tahsildarı veya sünnetçi olarak göndermedi" diyerek cevaplamıştır.
- Mısır'ın %90'ı Müslüman olmuştur, kalan %10 ise Kopt Kilisesi'nde kalmış, bu kilise Avrupa'daki Hıristiyanlara göre farklı inançlara sahiptir.
- 30:06Mısır'ın Türk İdareci Dönemi
- Mısır iki Türk vali tarafından idare edilmiş: Ahmet bin Tulu'un ve Akşit/Akşit, ancak halk Türk değildi.
- Fatimiler, Sünni dünyasının karşısında Şii dünyayı temsil eden bir hanedan olarak Mısır'ı idare etmiş, bu dönemde Cazire-i Ezzeh (Camii ez-Zehir) üniversitesi kurulmuştur.
- Selahattin Eyyubi, Fatimileri ortadan kaldırmış, Mısır'ı imar etmiş ve Haçlıların Mısır'a taarruzunu önlemiş, böylece Mısır'ın zenginliğini ve kültürünü korumuştur.
- 32:13Memlük Devleti
- Selahattin Eyyubi'nin hanedanı sona erince, son ferdi Şeceretüddür (İnce Ağacı) önde gelen kumandanlardan Aybek ile evlenerek onu sultan yapmış, böylece Memlük Devleti kurulmuştur.
- Memlük, köle demektir ve bu devletin idarecileri köle asıllı kumandanlardı, bu devlet 300 sene kadar devam etmiştir.
- Memlük Devleti, Akdeniz'e, Suriye, Anadolu'nun güney kısımları, Mısır, Kuzey Afrika'nın bir kısmı, Sudan, Mekke, Medine ve Arabistan'ı hakimiyetinde tutmuş, 13. asırda Abbasi halifeliği Kahire'de kurulmuş ve İslam halifeliğinin merkezi olmuştur.
- 34:03Memlük Devleti ve Osmanlı İlişkileri
- Memlük Devleti "Türk Devleti" adını almış, idarecileri Türk, halkı ise Arap'tı.
- Memlük Devleti zaman içinde zaafa düştü, ancak Osmanlı Devleti ile iyi münasebetlerinin devam etmiştir.
- Fatih Sultan Mehmet zamanına kadar Memlük Sultanı ve halifelere hediye gönderilen Osmanlı padişahları, İstanbul'un fethedilmesiyle Memlük sarayında zafer marşları çalındı, ancak Fatih Sultan Mehmet zamanında münasebetler gerildi.
- 35:22Osmanlı-Memlük İlişkileri ve Portekiz Tehlikesi
- Osmanlı elçilerine sert muamele yapılması ve hacıların önlerinin kesilmesi ilişkileri gerdi, ancak Yavuz Sultan Selim buna tahammül etmedi.
- Portekizliler Hint Okyanusu'nu hakimiyetleri altına alarak Müslüman ülkeleri tazyik etmeye başladılar, Yemen'de üs kurdular ve Umman'ı vurdular.
- Memlükler iç çekişmeler nedeniyle teknolojik ilerleyemedikleri için Portekizlilerle mücadele edemediler.
- 36:29Mısır Fethi'nin Gerekçesi
- Portekizliler Şah İsmail ile anlaşarak Mısır ve Hicaz'ı ele geçirmek üzereydi, bu durum Türk ve Müslümanların felaketi anlamına geliyordu.
- Memlük Devleti, Portekiz tehlikesine karşı Şah İsmail ile ittifak kurmasıyla affedilmez bir hata yaptı.
- Yavuz Sultan Selim, Mısır'ı işgal etmek değil, tehlikeyi önlemek amacıyla harekete geçti.
- 37:29Mısır Fethi ve Sonuçları
- Yavuz Sultan Selim, Memlüklerin yenilmesi ve Sina Çölü'nü geçerek Mısır'ı fethetti.
- Mısır'ın fethi İslam dünyasında büyük bir itibar kazandırdı, Hicaz Osmanlı hakimiyetine girdi ve Osmanlı padişahı halife olarak tanındı.
- Mısır'ın fethi, Müslüman-Türk birliğini kurdu ve Osmanlı ekonomisine nefes aldırdı.
- 41:02Osmanlı Fethi ve Sömürgecilik Farkı
- Osmanlı fethi, İngiliz, Fransız ve Rus fetihleriyle farklıydı; Osmanlılar fethettiği yerleri sömürgeleştirmek yerine vilayet haline getiriyorlardı.
- Osmanlılar fethettiği yerlerde yerlileri vatandaş sayıyor, valileri yerlilerden tayin ediyorlardı.
- Osmanlılar para getirmeyen yerleri de fethediyordu, bu sömürgecilik değil, stratejik bir politikaydı.
- 42:22Portekiz ve İngiliz İmparatorluğu
- Portekiz, o dönemde dünyanın en güçlü ülkelerinden biriydi ve Atlas Okyanusu'nda ve Hindistan'da hakimiyet sahibiydi.
- Yavuz Sultan Selim, Türk birliğinin ve Müslümanlığın devamını sağlamıştır.
- Mısır'ın fethi Türkler için bir dönüm noktası oldu ve Osmanlı hakimiyeti burada üç asır boyunca barış içinde devam etti.
- 43:53İngiliz İşgali ve Sonuçları
- İngilizler Hindistan'a gitmek için Mısır, Yemen ve Basra'yı ele geçirmek zorundaydılar.
- 1882'de İngilizler Mısır'ı işgal ettiler ve Hindistan yolunun emniyet altına aldılar.
- Mısır'ın stratejik konumu İngilizlerle Fransızları birbirine düşürdü.
- 44:32Mısır'ın İşgali ve Kavalalı Mehmet Ali Paşa
- Fransızlar Osmanlı Devleti'nin zaafından istifade ederek Mısır'ı işgal ettiler, ancak İngilizler Fransızları yendi ve Osmanlılara yardım etti.
- Kavalalı Mehmet Ali Paşa, Kavala'dan bir milis birliğinin kumandanı olarak Mısır'a gelmiş, Fransızlarla mücadelede başarılar elde etmiş ve Osmanlılar tarafından Mısır valisi yapılmıştır.
- Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın Arnavut olduğu iddiası, aslında Erzincan'ın İric kazasından Rumeli'ye gitmiş bir askerin torunudur.
- 46:36Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın Yükselişi ve İktidarı
- Kavalalı Mehmet Ali Paşa Osmanlı Devleti'ne ayaklandığı için Osmanlı tarihlerinde hoş karşılanmaz, ancak çok iyi bir vali ve devlet adamıydı.
- Mısır'ı dünyanın en ileri memleketlerinden biri haline getirmiş, su kanalları, meydanlar, mektepler ve o zamanki teknik buluşları Mısır'a tatbik etmiştir.
- Kahire'de Türkiye'de bilinmeyen metro sistemi vardı, Fransızlar yaptıktan sonra bırakıp gitmişlerdi.
- 47:25Süveyş Kanalı ve Mısır'ın İşgali
- Süveyş Kanalı Akdeniz'i Hint Okyanusu'na bağladı, İsmail Paşa kanal yapmak için çok borç aldı ve ödeyemediğinde İngiltere Mısır'ı işgal etti.
- Antik çağda da bir kanal vardı, Amr bin Ass Mısır valisi bu kanalı açmış, ancak bakımsızlıktan kapandı.
- 1914'te İngiltere Osmanlı Devleti ile savaşa girince Mısır'ı ilhak etti ve Lozan Antlaşması'nda Türkiye Mısır üzerindeki haklarından vazgeçti.
- 48:45Mısır ve Türkiye Arasındaki İlişkiler
- Mısır, Türkiye ile çok sıkı irtibatı olan bir memleketti, kral ailesi yazları Türkiye'de geçirir, hepsi Türkçe konuşur ve Türklerle evlilikleri vardı.
- Mısır'da çok Türk ailesi vardı, arazileri, memuriyetleri ve münasebetleri vardı.
- 1922 yılında kurulmuş Mısır Krallığı, 1914'te İngilizler tarafından işgal edildi, 1921'de krallık haline dönüştü.
- 49:36Mısır Krallığı'nın Sonu ve Türkiye İlişkileri
- Mısır'da kral Faruk zayıf bir hükümdardı, devrilince Neslişah Sultan'ın kocası Prens Abdülminim Mısır'ın idarecisi oldu.
- 1952'de sosyalist darbeyle krallık devrildi, Neslişah Sultan iki kere sürgün yaşadı: önce İstanbul'dan, sonra Kahire'den.
- Mısır'da İhvan-ı Müslim'in rolü vardı, Nasır onların yardımıyla kralı devirdi, ancak sonra onları tepeledi ve lider kadrosunu öldürdü.
- 51:26Mumyalama ve Mısır-Türkiye İlişkileri
- Mısırlılar ve Türkler farklı yöntemlerle mumyalama yaparlar, Mısırlılar iç organları çıkarırken, Türkler bitkiler ve tütsülerle cesedi kuruturlar.
- Mısır ve Türkiye Cumhuriyeti arasında iki kriz yaşanmış, son zamanlarda da bir kriz yaşanmış ancak aşılmıştır.
- Şu anda Mısır'la münasebetler normale dönmüş, Gazze ve Filistin için ortak hareket ediyorlar ve sık sık istişarelerde bulunuyorlar.
- 52:23Mısır'ın Arap Dünyasındaki Konumu
- Mısır kendini Arap dünyasının lideri olarak görür ve bu görüşü Avrupa tarafından da tanınan bir memleket olup, aynı zamanda çok modern bir ülke olarak bilinmektedir.
- 1932'de Mısır sefiri Abdülmelik Hamza Bey, Türkiye'de fes yedi sene olmuşken, Cumhuriyet Bayramı balosunda fes giyerek geldi.
- Atatürk, Mısır sefiri Abdülmelik Hamza Bey'in fesini çıkarmasını istedi, elçi direndikten sonra fesini çıkardı ve baloyu terk etti.
- 53:06Türkiye ile Mısır Arasındaki Krizler
- Bu olay üzerine Türkiye ile Mısır arasında kriz çıktı, Mısır nota verdi ve protokol konusunda anlaşmaya vardılar.
- İkinci kriz 1953'te Mısır'daki krallık ailesinin devrilmesiyle başladı, o dönemde Türkiye'nin elçisi Fuat Polat Tugay'ın hanımı Mısır kral ailesinden olduğu için gazetelerde eleştirildi.
- Üçüncü kriz yakın zamanda çıktı, CHP'nin reis cumhur seçilmesi üzerine ortaya çıktı ancak karşılıklı görüşmelerle çözüldü.
- 54:09Mısır'ın Turistik Önemi
- Mısır, türklere kolaylık gösteren dünyanın en ilgi çekici turistik mekanlarından biridir ve son dönemlerde de bu durumun devam ettiği belirtilmektedir.