Buradasın

Mimaride Cesaret ve Tereddüt: Cami Mimarisi Üzerine Bir Sohbet

youtube.com/watch?v=Wfw8xoS6yZg

Yapay zekadan makale özeti

Kısa
Ayrıntılı

Bu video, Bloomberg TV'de yayınlanan "Artı Bir Eşittir Bir" programının bir bölümüdür. Programda sunucu, Dücane Cündioğlu ve konuk olarak mimar Can Çinici yer almaktadır. Mimar Çinici, babasının da mimar olduğunu belirtmektedir.
Programın ana konusu mimaride cesaret ve tereddüt meselesidir. Özellikle Türkiye Büyük Millet Meclisi Camii'nin tasarım süreci, mimari özellikleri ve bu caminin "fantastik camiler" kategorisindeki diğer yapılarla karşılaştırması ele alınmaktadır. Video boyunca cami mimarisindeki geleneksel kanonlar (kubbe, minare, ortogonal geometri) ve bunların modern mimari uygulamalara göre nasıl değiştiği tartışılmaktadır.
Sohbetin ilerleyen bölümlerinde, Türkiye'deki çeşitli camilerin (Etimesgut Camii, Kınalı Camii, Sancaklar Camii, Şakir'in Camii, Doğramacı Camii, Hisarcıklı Camii ve Faysal Camii) mimari özellikleri, planimetri, dünyaevi ve uhrevi hayat arasındaki geometrik ilişkiler, betonarme kullanımının etkileri ve mimarların yapıtlarını koruma hakları gibi konular da ele alınmaktadır. Ayrıca, İstanbul'un primat şehri olarak gelişmesi, şehirlerin gökdelenleşmesi ve bölgede yeşil alanların azalması gibi kent planlaması konuları da tartışılmaktadır.

00:17Programın Tanıtımı: Bloomberg TV'de "1+1=1" adlı programda mimari konusu ele alınacak.
İçinde yaşadığımız şehirler, kasabalar ve binaların genel sağlığımız ve insan psikolojimiz üzerinde büyük etkisi olduğu vurgulanıyor.
Programda mimar Can Çinici konuk olarak yer alıyor.
01:23Teoman Duralı'nın Anısı: Programın başında felsefecinin Teoman Duralı'nın ölümü duyuruldu ve ona saygı duyuldu.
Duralı'nın Türkçeye olan bağlılığı ve dil bilgisine sahip olması anlatıldı.
Duralı'nın "Ben ömrümü Türkçeye" dediği ve ana-dil kavramları arasındaki farkı açıkladığı bir anısından bahsedildi.
03:44Mimaride Cesaret ve Tereddüt: Programda mimaride cesaret ve tereddüt meselesi konuşulacak.
Konuşmacılar, mimaride ürkek mimari terimi yerine tereddüt mimar terimi kullanmayı tercih ettiler.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Camii (mescit) konusu programın temel konularından biri olarak belirlendi.
05:52Cami Mimarisinin Sınıflandırılması: Konuşmacı, Türkiye'deki cami mimarisini dört kategoriye ayırdığını açıkladı: klasik mimari, modern camiler, fantastik camiler ve kompozit camiler.
Fantastik camiler, kanon çözüldüğünden ve mimarların kişisel eğilimlerini daha özgürce yapıtlarına yansıtabildiklerinden bahsedildi.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Camii'nin kompozit camiler kategorisine dahil edildiği belirtildi.
09:42Türkiye Büyük Millet Meclisi Camii'nin Tasarımı: Can Çinici, Türkiye Büyük Millet Meclisi Camii'nin kendisi için özel bir yapı olduğunu ve babasıyla birlikte tasarladığını belirtti.
Babası, genç bir takıma güvendiğini ve projenin ilerledikçe kendisinin de işin içine girdiğini anlattı.
Caminin vurgulanması ve politik bir şekilde yorumlanmasıyla ilgili sorunlar yaşadığını, babasının vefatından sonra bu yapıyı "ayıklamak" ve hakikati hatırlatmak zorunda kaldığını ifade etti.
12:02Caminin Özellikleri ve Değerlendirmesi: Türkiye Büyük Millet Meclisi Camii'nin Agha Ödülü aldığını ve uluslararası arşivde yer aldığını belirttiler.
Caminin mescit olarak adlandırılmasının gerekçesi, batıda şapelin mescite denk geldiği açıklanıyor.
Caminin minaresinin olmaması ve bu özelliğin klasik camilerin dünya görüşünü yansıttığı görüşüyle değerlendirilmesi ele alındı.
14:36Cami Mimarisi ve Minareler: Konuşmacı, caminin minaresinin görünmez yapıldığı ve bu bir başarı olarak değerlendirildiği belirtiliyor.
Caminin mimarı, Hz. Peygamber'in Medine'deki saz ve hurma ağaçlarından yapılan camilerin sadeliğini ve Bilal Habeşi'nin ezan okuduğu tepenin üstünden esinlenerek daha temel bir örnek alındığını açıklıyor.
Caminin en büyük özelliği ön duvarlarının ve mihrap duvarının olmadığı, havuzla çevrili olması ve mimarlığın temel ilkelerine (simetri, çizgisellik, yalınlık) uygun olması olarak vurgulanıyor.
17:09Mimarlık ve Cesaret: Konuşmacı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Camii'nin tasarımı hakkında "mütereddit" (tereddüt) terimi kullanılmış ve bu tasarımda cesaret gösterildiği belirtiliyor.
Mimarlık alanında cesaret, sadece mimarlar tarafından tasarlanan yapılar için değerlendirilebilir, anonim yapılar için değil.
Mimarlık kariyeri olan kişilerin yaptığı camilerde standart oluşturulduğu ve bu konuda tartışma yapılacağı vurgulanıyor.
20:11Mimarlık ve Yapı Tipleri: Mimarlık, yapı yapma ile ilgili özel bir tür olarak tanımlanıyor ve her yapı yapana mimar denilmediği belirtiliyor.
Mimarın esas materyali yapı yapmak olduğu için yapı tipleri onun için çok önemlidir ve bu tipler mimarinin geleneğinden gelir.
Mimarlıkta tipoloji (tip bilgisi) öğrenilir, yapı tipleri manipüle edilir ve bu tipler mekanların organizasyonunu, en-boy oranlarını, merdiven dağılımlarını ve ışık girişi gibi unsurları içerir.
24:31Mimarlık Tasarım Süreci: Mimarlık tasarımda yapı tipleri incelenip, mimar bu tipler üzerine modifikasyonlar yapar.
Tasarım faaliyeti tipleri bir araya getirme, deformasyon, soyutlama, eksiltme ve stilize etme işlemlerini gerektirir.
Cami tasarımında deformasyon dışında soyutlama, eksiltme ve stilize etme işlemlerinden çok fazla yararlanılmıştır.
26:07Cami Tasarımının Zorlukları: Cami tasarımında kıble yeri belirlenmesi büyük bir zorluktur ve kıble yeri değişikliği tasarımın tamamını değiştirebilir.
Betonarme yapıda kolonların sıkıştırılması gerekmez, bu nedenle kolonlar kaldırılmış ve bazı göndermeler korunmuştur.
Kapital tasarımı bilinen örneklerden esinlenilerek, tepesi ve bazı gibi temel unsurları korunarak yenilenmiştir.
27:44Cami Özellikleri ve Tasarım Seçenekleri: Cümle kapısı, Osmanlı geleneklerinin devamı olarak sadece kapıya örtülmüş bir şekilde tasarlanmıştır.
Minare, lokal bir cami için oransız olabileceğinden ve küçük bir kampüs içinde uyum sağlamamasından dolayı tasarımdan çıkarılmıştır.
Cimilere şerefe (balkon) eklenmiş ve kubbe bulunmuştur.
32:11Mihrap Duvarı ve Hazire Tasarımı: Mihrap duvarı şeffaflaştırılmış, böylece mekan büyütülmüş ve ibadet mekanı genişletilmiştir.
Caminin mihrap duvarı arkasında, geleneksel camilerdeki hazire yerine bir havuz ve nilüferlerle kaplı bir alan tasarlanmıştır.
Bu tasarım, geleneksel cami tasarımlarında bulunan bahçeye bakma özelliğine dayanmaktadır.
37:00Cami ve Sosyal Yapılar: İnsan yaşamının başladığı yer muhabbetlerdir, önce mabed yapılır ve sonra çevresinde yaşam oluşur.
Mabedin temelinde mezarlık vardır, türbe olmadan, mezarlıklar olmadan sosyal yaşam kurulamaz.
Ortadoğu'da hala yaşamın temelinde mabed bulunmaktadır, mabedin türleri değişse bile.
38:11Mimarlık ve Patron İlişkisi: Mimarlar bir projeyi tamamladıktan sonra, yapıt üzerinde yapılan müdahalelere karşı herhangi bir hakları yoktur.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Camii örneğinde, havuzdaki nilüferlerin sökülmesi ve fayansların yerleştirilmesi gibi müdahaleler yapılmıştır.
Abdest alınan yerlere kağıt havlu makinaları yerleştirilerek orijinal yapının özellikleri bozulmuştur.
41:53Mimarın Tepkisi ve Tolerans: Mimarlar, yapıt üzerinde yapılan müdahalelere karşı önce kendilerine hata yaptıklarını sorgulayarak tepki gösterirler.
Konut projelerinde mimar, konut sahibinin sonradan küçük değişiklikler yapabilmesine izin verir, ancak kamusal binalarda bu müdahaleler acı vericidir.
Zaman içinde yapılan müdahaleler kendi kendini yok eder, örneğin fayanslar ve minare gibi değişiklikler zamanla kaldırılır.
45:27Mimarlık ve Patron İkna Süreci: Mimarlık faaliyetinin büyük bir kısmı patronu ikna etme sürecidir ve bu bir etkileşim sürecidir.
Cami projesinde ilk tasarımlar kabul edilmeyebilir, ancak zamanla patronun düşüncesi değişebilir.
Tasarımda bazı değişiklikler yapılabilir, örneğin duvarların tekstürünü ve ışık-gölge oyunlarını artırmak gibi.
47:21Milletvekili Lojmanları ve Demokratikleşme: Milletvekili lojmanlarının yıkılması büyük bir yanlıştır ve tarih tarafından kaydedilecektir.
Lojmanlar, Özal döneminde halkın meclise geldiğinde kendi vekilleriyle temas edebileceği mekanlar olarak tasarlanmıştır.
Çevre-merkez ilişkisi içinde, çevrenin özelliklerini merkeze dayatması önemli bir konudur.
49:16Türkiye'deki Fantastik Camiler: Türkiye'de birçok önemli cami bulunmaktadır: Etimesgut Camii, Kınala'da Cami, Sancaklar Camii, Şakir'in Camii, Doğramacı Camii ve Faysal Camii.
Bu camiler Türkiye mimarlık tarihinin önemli unsurlarıdır ve ayrıntılı olarak incelenmeleri gerekir.
51:27Cami Mimarisi ve Sınırlar: Konuşmacı, "fantastik cami mimarisi" kategorisinde olmayan bir yapıyı eleştiriyor ve sınır aşımının nerede bittiğini tartışıyor.
Cami mimarisinde dört ana başlık bulunuyor: planimetri, dekorasyon, yanlış referans ve kompozisyon.
Dünyevi hayat ortogonal geometri ile, uhrevi hayat ise dairesel geometri ile belirlenir.
52:46Kubbe ve Cami Mimarisi: Kubbe siyaseti ve imparatorluğu temsil eder; Ayasofya'nın kubbesi Bizans'ın bütçesinin sarf edilmesinin nedenidir.
Kubbe Tanrı'yı, dairesel geometri küresel yönetimi, kare ise dünyevi yönetimi sembolize eder.
Cami mimarisinde din ile siyaset bir aradadır, ancak siyasetin temelinde din vardır.
56:03Cami Mimarisi ve Kamu Mekanı: Cami bir kamu mekanıdır, ev değildir; dışın için çok birbirine geçirgen olması ve aynı dil konuşması gerekiyor.
Caminin içini dekore etmek yerine, iç mimari olarak değerlendirilmelidir.
Cami tip bilgisi vardır ve bu bilgiyi ihlal etmek yanlış referans olarak değerlendirilir.
57:15Yanlış Referanslar ve Eleştiriler: Sekizgen-altıgen ibadet holleri gibi yanlış referanslar cami tipten çıkarır, türbe veya han olabilir.
İşık kullanımı da yanlış referans olabilir; camide ışığın homojen bir şekilde dağılması gerekir, karanlık içinden kurtarıcı ışık hüzmesi olmamalıdır.
Modern camilerde (18-19. yüzyıl) Ermeni mimarlar tarafından yapılan yapılar (Nur Osmaniye, Ortaköy, Dolmabahçe, Nusretiye camileri) genellikle cami geleneğine uyuyor.
1:02:18Tartışmalı Camiler: Maltepe Camii tartışmalı çünkü karadan görünen değil, denizden görünen bir camidir ve mimarı denizden bakmamıştır.
Çamlıca Camii'nde minare ile kubbe arasındaki orantısızlık vardır, klasik cami zannedilse de öyle değildir.
Bu yapılar cesur mimarlar ve müteahhitler tarafından yapıldığına inanılıyor, ancak tipoloji bilgisini tekrar gözden geçirmeleri öneriliyor.
1:04:27Mimarinin İbadet Üzerindeki Etkisi: Mimarinin insan psikolojisinde ve davranış biçimlerinde etkisi vardır.
Akıllı evler hayatımızı kolaylaştırırken, fantastik, modern ve geleneksel camilerde ibadet biçimleri aynı kalır.
İbadet tarihsel bir süreç olup, zamanla pekişir ve değişmez.
1:05:38Mimaride Değişim ve İbadet: Mimari zamana bağlı bir yapıdır ve zamanla değişir, örneğin Sinan'ın Bizans mimarisinden esinlenmesi.
İbadetlerin özü değişmezken, ibadet biçimleri ve kıyafetlerinde farklılıklar olabilir.
İbadetin özü evrendeki ritmik tekrar ve döngüdür, ezelden ebede değişmezlik ve tanrısallığı sembolize eder.
1:08:31Mekanın Değişmesi: Mekanın değişmemesi mümkün değildir çünkü zaman, mekanda kullanılan unsurlar ve bunların bir araya getirilme biçimlerini belirler.
Mimaride sezgiler önemli olsa da, disiplin ve kanon (canon) sayesinde bu sezgilerle gelenek arasında bir bağlantı kurulur.
1:09:50Şehir Mimarisi ve Beton: Şehir mimarisinde dikey ve yatay mimari unsurlar bulunmaktadır.
Betonarme, beton ve çeliğin bir arada kullanılmasıyla binanın hem dikey hem yatay elemanlarını homojenleştirir.
Betonun kötü kullanımı, mimariye ezici bir etki yapabilir.
1:11:31Kanon ve Mimaride Yorumlama: Fantastik camilerde dört ilke (canon) bulunmaktadır.
Her müminin kutsal kitabı anlama ve yorumlama hakkına sahip olması, kitabın her anlama gelebilmesi ve böylece anlamını kaybetmesi sorunudur.
Mimaride kişisel yorumlar önemlidir, ancak Osmanlı'da hangi ayetlerin camilerde konulacağı ve nasıl konulacağı belirlenmiştir.
1:16:09Camilerin Siyasal Anlamları: Camilerin siyasal anlamları vardır.
Teoman Dural'ın cenazesi Fatih Camii'nde kılınmış, mezarı ise Asian'da olacak.
Fatih Camii'nde siyasal bir anlamı vardır, bu nedenle önemli figürlerin cenazeleri burada kılınır.
1:17:32Camilerin Sosyal ve Siyasal Anlamları: Fatih Camii'nin alternatifi olarak yeniden yapılan camilerde siyasi irade olmadan büyük masraf yapılamaz.
Cenaze namazları kılınacak kişilerin sosyal ve siyasal statüleriyle alakalı simgesel bir değer taşıyan camiler vardır.
Mezarlıklar da ekonomik durum ve soy ağacı gibi sosyal ve siyasal çıktıları gösterir.
1:18:36Seküler Yapıların Sosyal Anlamları: Konut yapıları da siyasal ve sosyal anlamları vardır; örneğin aynı semtte farklı sosyal grupların yaşadığı siteler vardır.
Yapıların simgeleri, onları okuyabilenler için sosyal, siyasal ve hatta felsefi anlamlar taşır.
Türkiye'de "beton çöplüğü" olarak nitelendirilen yapılar, halkın memnuniyetini sorgulayan bir durum oluşturmuştur.
1:21:01Betonun Simgesi ve Planlama Sorunları: Betonun kötü ününün bir nedeni, hızla ve seri bir şekilde yapılabildiği, bir gece bile iki kat daha yüksek olabilen yapıların ortaya çıkmasıdır.
Gelişmekte olan ülkelerin en büyük göstergesi, primat şehrinin (İstanbul) azman bir şekilde büyümesidir.
Bölge planlaması, şehirlerin eşit dağılımı için gerekli bir disiplin olmasına rağmen, piyasada bölge planlama yapan kişiler azalmıştır.
1:24:13Kent Planlamasının Önemi: Bölge planlaması, yeşil alanların, yolların, konutların ve iş alanlarının nasıl ayrılacağını belirleyen bir disiplindir.
Ortaçağ'da konut ve iş üst üste bulunurken, modern dönemde bu doku çözülmüş ve ulaşım sorunları ortaya çıkmıştır.
Medeni ülkelerde ulaşım sorunlarının tolerasyonu için planlama önlemleri alınırken, İstanbul'da gökdelenlerin her yere yapılmasına izin verilmiştir.
1:27:19İstanbul'un Silüeti ve Planlama Sorunları: İstanbul'un silüetine tecavüz edilmiş durumda olmasına rağmen kimse isyan etmiyor veya şehre sahip çıkmıyor.
Osmanlı'dan beri geleneksel olarak ayrıcalıklı imar hakları verilmesi, planlamada eşitsizliği yaratmıştır.
1980'lerden sonra neoliberal politikalar ve enflasyonist ortam, azman konut ve iş bölgelerinin ayrılaşmasını teşvik etmiştir.
1:30:24Kapalı Siteler ve Toplumsal Etkileri: Azma azma konutlar sürekli artarak, bir tarafta milyon dolarlık evler, diğer tarafta mütevazı konutlar iç içe geçmiş bir durum oluşuyor.
Kapalı siteler, kale gibi güvenlikli alanlar haline gelerek, otobana girmenizi ve çıkmanızı engelleyerek tüm ihtiyaçlarınızı içinden karşılayabilecek şekilde tasarlanıyor.
Bu tür konutlar, toplumun farklı kesimlerini birbirinden ayırmakta ve farklı kimlikler oluşturmakta.
1:31:36Kapalı Sitelerin Dezavantajları: Mimarlar kapalı siteler konusunda çok şey yapamıyor; ya işi reddedebilir ya da sadece kentin çeperlerinde iş yapabilirler.
Kapalı sitelerin en büyük dezavantajı sokağı öldürmesi; modern hayat sokağı sadece bir araç yeri olarak bırakıyor.
Sahte bir güvenlik hissi yaratan bu yerleşimler, aslında gerçek bir tehdit meşrulaştırmak için yeterli düzeyde değil.
1:34:00Pazarlama Stratejileri ve Kimlik: Postmodern dönemin önemli uyuşturucularından biri kimliktir; insanlar kimliklerle ayrılmaya çok teşne yapıldılar.
Kapalı siteler, kimlik olarak satılıyor ve bu durum insanları daha da defansif davranmaya teşvik ediyor.
Pazarlama stratejileri, asansör gibi gereksiz özelliklerle konutların değerini artırmaya çalışıyor.
1:36:25Apartman ve Site Farkları: Modern kentte apartman, küçük sermayeli müteahhitler tarafından yapılmakta, site ise hem müteahhit hem de developer tarafından yapılmaktadır.
80'lerden sonra müteahhitler ve developerlar birleşerek büyük sermayeli firmalar haline gelmiş ve site yapımı yaygınlaşmıştır.
Apartman hayatında, komşu ilişkileri dikey olarak yaşatılarak insan ilişkileri geliştirilebilmekte, ancak kat sayısı arttıkça bu iletişim azalmaktadır.
1:38:45Şehir Planlamasına İhtiyac: Şehirde en çok ihtiyaç duyulan şey planlamadır, ancak mimarlar yerine plancılarla çalışılmalıdır.
"Master plan" denilmesi yerine "plan" denmesi gerekir çünkü bunlar ayrı disiplinlerdir.
Aşırılıklar devri yaşanıyor ve gelecekte siyasilerin oy almak için yıkacakları için değil, yapacakları için oy isteyecekleri öngörülüyor.

Mimaride Cesaret ve Tereddüt: Cami Mimarisi Üzerine Bir Sohbet

Yapay zekadan makale özeti

Yanıtı değerlendir