Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Sakarya Üniversitesi'nde düzenlenen Maliye Eğitimi Sempozyumu'nun bütçe denetimi başlıklı ikinci oturumunu göstermektedir. Oturum başkanı Prof. Dr. Sabri Tekir ve sunumlar Yardımcı Doçent Dr. Musa Gök, Araştırma Görevlisi Sevda Akar, Yardımcı Doçent Dr. Alparslan Başaran, Öğretim Görevlisi Uğur Dündar ve Doç. Dr. Metin Meriç tarafından gerçekleştirilmiştir.
- Videoda Türk kamu denetim sistemindeki saydamlık sorunu detaylı olarak ele alınmaktadır. İlk sunum, 47 genel bütçeli kamu idaresinde yapılan bir çalışma sonuçlarını paylaşarak, denetim birimlerinin internet web sayfalarına sahip olma, denetim planlarını ve raporlarını yayınlama durumlarını inceliyor. Özellikle teftiş kurullarının saydamlık açısından zayıf olduğu ve denetim raporlarının sadece 11 idare tarafından paylaşıldığı belirtiliyor.
- Sunumda ayrıca kamu hizmetlerinde performans denetimi, kamu mali denetiminde istatistiksel bir yaklaşım ve sosyal güvenlik sistemlerindeki denetimin rolü gibi konular da ele alınmaktadır. Konuşmacılar, denetimde saydamlığın sağlanmasıyla mali saydamlığın ve hesap verebilirliğin ön plana çıkacağını vurgulayarak, Türk denetim sisteminin yasal ve yönetsel anlamda yeniden tasarlanması gerektiğini savunmaktadır.
- Maliye Eğitimi Sempozyumu Açılışı
- Bütçe denetimi başlıklı ikinci oturum için oturum başkanı Prof. Dr. Sabri Tekir kürsüye davet edildi.
- Prof. Dr. Sabri Tekir, maliye eğitimi sempozyumuna ilk katılışının 29-30 yıl önce Uludağ'da gerçekleştiğini ve bu sempozyumun 29 yıllık sürekliliğini temin edenlere teşekkür etti.
- Sakarya Üniversitesi'nin organizasyonu için rektörlük makamı, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi dekanlığı ve özellikle Maliye Bölümü elemanları tebrik edildi.
- 01:47Sunum Programı
- İlk sunum, Yardımcı Doçent Dr. Musa Gök ve Araştırma Görevlisi Sevda Akar tarafından "Türkiye'de Kamu Denetiminde Saydamlık Sorunu ve Genel Bütçeli Kuruluşlar Açısından Bir Değerlendirme" konulu gerçekleştirilecek.
- İkinci sunum, Yardımcı Doçent Dr. Alparslan Başaran tarafından "Kamu Hizmetlerinde Performans Denetimi ve Memnuniyet: Asayiş Hizmetlerinde Memnuniyetin Bulanık Mantık Temelli Analizi" başlıklı gerçekleştirilecek.
- Üçüncü sunum, Öğretim Görevlisi Uğur Dündar tarafından "Kamu Mali Denetiminde İstatistiksel Bir Yaklaşım: Benfırt Yasası" başlıklı gerçekleştirilecek.
- Son sunum, Doç. Dr. Metin Meriç tarafından "Sosyal Güvenlik Sistemlerinde Denetimin Rolü ve İşlevleri" konulu gerçekleştirilecek.
- 04:02Türkiye'de Kamu Denetiminde Saydamlık Sorunu
- Çalışmanın çalışma planı; denetim, saydamlık ve hesap verme sorumluluğu, yasal ve kurumsal açıdan Türk denetim sistemi, kamu denetiminde saydamlığın uygulanışı ve sonuç, kamu mali yönetiminde saydamlık ve hesap verilebilirliğin sağlanabilmesi olmak üzere organize edilmiştir.
- Kamu mali yönetiminde saydamlık ve hesap verilebilirliğin sağlanabilmesi için etkin ve saydam bir denetim sisteminin varlığı gerekmektedir.
- Türkiye'de mali saydamlık alanında önemli adımlar atılmasına rağmen, denetim alanında saydamlıkla ilgili önemli sorunlar bulunmaktadır.
- 05:05Denetim ve Saydamlık Kavramları
- Denetim, yönetsel iktisadi işlemlere ilişkin faaliyetlerin önceden belirlenmiş ölçülere uygunluğun araştırılarak sonuçların kamuoyuna tarafsız ve sistemli bir şekilde sunulmasıdır.
- Saydamlık, kararların kurullar ve düzenlemeler çerçevesinde uygulanması, alınan kararlarla ilgili bilgiye erişimin sağlanması ve bu bilginin anlaşılabilir ve somut olmasıdır.
- Kamu yönetiminde denetiminin bir sonucu olan hesap verilebilirliğin gerçekleştirilmesi için öncelikle saydamlığın yerine getirilmesi gerekmektedir.
- 05:34Türk Denetim Sistemi
- Yasal ve kurumsal açıdan Türk denetim sisteminde üç tür örgütlenme modeli bulunmaktadır: teftiş kurulları denetimi, iç denetim ve dış denetim.
- Teftiş kurulları yolsuzlukla mücadelede en önemli kuruluşlardır ve temel görevleri kamu idarelerinde soruşturma, teftiş ve inceleme araştırma yapmaktır.
- İç denetim, 508 sayılı kanuna göre kamu idarelerinin çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek için kaynakların tutumluluk, etkinlik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik etmek amacıyla yapılan bağımsız, nesnel güvence sağlama ve danışmanlık faaliyetidir.
- Dış denetim ise parlamento adına yapılan bağımsız denetimi ifade etmektedir.
- 06:35Denetim Sisteminin Yapısı
- İç denetim ve dış denetim arasında işlevsel bir bağ oluşturulduğu halde, teftiş kurulları denetimi yeni denetim sisteminin dışında tutulmuştur.
- Türk kamu denetiminde saydamlığın uygulama esaslarını ve sınırlarını doğrudan belirleyen üç önemli yasal düzenleme mevcuttur: Bilgi Edinme Hakkı Kanunu, 508 sayılı Kanun, 685 sayılı Sayıştay Kanunu ve Başbakanlık Teftiş Kurulu Yönetmeliği.
- İç denetimde saydamlığın uygulanmasına ilişkin yasal ve kurumsal altyapının mevcut olduğu, ancak iç denetim raporlarının ve iç denetim birim faaliyet raporlarının kamuoyu ile paylaşılmasına yönelik açık bir düzenlemenin olmaması mevzuattaki en önemli eksikliktir.
- 08:04Sayıştay ve Teftiş Kurullarının Denetim Uygulamaları
- Sayıştay gibi kuruluşlar kitle iletişim araçlarını kullanarak yapmış oldukları veya yapacakları faaliyetler konusunda kamuoyu ile iletişim içinde olmalıdır.
- 685 sayılı Sayıştay Kanununda yer alan raporlar; dış denetim genel değerlendirme raporu, mali istatistikleri değerlendirme raporu, faaliyet genel değerlendirme raporu, genel uygunluk bildirimi ve diğer raporlardan oluşmaktadır.
- Kamu idarelerinin düzenlilik denetimine ilişkin olarak 2012 yılında "Kamu İdareleri Raporu" adıyla ilk defa 2014 tarihinde diğer raporlar başlığı altında yayınlanmıştır.
- Kamu iktisadi teşebbüslerinin denetim raporları 1999 yılından beri kamuoyu ile paylaşılmaktadır.
- Teftiş kurullarınca gerçekleştirilen denetimlerin gerek mevzuat açısından gerekse saydamlığın uygulanışı açısından en sorunlu denetim alanı olduğu ileri sürülebilir.
- 508 sayılı kanunla ve 685 sayılı Sayıştay Kanununda Sayıştay ile iç denetim birimleri arasındaki eşgüdümün nasıl sağlanacağı belirlendiği halde, teftiş kurulları ile diğer denetim birimleri arasında gerekli eşgüdümün nasıl sağlanacağı belirsiz bırakılmıştır.
- 09:50Araştırma Yöntemi ve Bulgular
- Araştırmada, vizyon ve misyonunda şeffaflığa önem veren kurumları tespit etmeye çalışılmış, denetim biriminin ayrı bir web sitesi olup olmadığı, denetim raporlarını kamuoyuyla paylaşıp paylaşmadığı ve idare faaliyet raporunda denetim sonuçlarının paylaşılıp paylaşıldığı ölçülmüştür.
- Genel bütçeli kuruluşlar seçilmesinin sebebi, diğer kuruluşların ya genel bütçeli kuruluşlara bağlı kuruluş, ya vesayet denetim açısından bağlı kuruluş ya da ilgili kuruluşu olmasıdır.
- Toplam 47 genel bütçeli kuruluş tespit edilmiş, idarelerden 26 tanesinde iş denetim birim başkanlığı bulunmaktadır.
- Hem iş denetim birimi hem de teftiş kurulu bulunan idare sayısı 23'tür.
- 12:20Kamu Denetiminde Saydamlık Durumu
- Vizyon ve misyonunda saydamlık vurgulayan kuruluş sayısı onbir civarında, idarelerin iç denetim birim başkanlıklarından onbeş ve teftiş kurullarından onyedi olmak üzere toplam otuziki denetim birimi kendisine ait bir internet web sayfasına sahip.
- Denetim planlarının yayınlanması saydamlık açısından önemli olmasına rağmen, sadece iki idare denetim plan ve programlarını yayınlamaktadır.
- Kırkyedi idareden onbir idare denetim raporlarını kısmen de olsa paylaşmakta ve denetim raporlarını kamuoyuna sunan idare sayısı altı bulunmuştur.
- 13:18Denetim Raporlarının Paylaşımı
- İdare faaliyet raporlarını internet siteleri aracılığıyla paylaşan idare sayısı kırkdört, ancak idare faaliyet raporlarının içinde denetim raporları sonuçlarını paylaşan idare sayısında sorun vardır.
- Denetim faaliyetleri ile ilgili özet bilgileri idare faaliyet raporu içinde paylaşan idare sayısı yirmibir olarak tespit edilmiştir.
- Denetim raporlarını kısmen de olsa paylaşan idareler arasında Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu, Adalet Bakanlığı İç Denetim Birim Başkanlığı, İçişleri Bakanlığı Teftiş Kurulu, Kültür ve Turizm Bakanlığı Teftiş Kurulu ve Tapu Katastro Genel Müdürlüğü Teftiş Kurulu bulunmaktadır.
- 14:46Denetim Sisteminin Değerlendirilmesi
- Mali yönetim ve kamusal denetimin yeniden yapılandığı süreçte, Türk denetim sisteminin geçmişten günümüze en önemli ayağını oluşturan ve yolsuzlukla mücadelede en deneyimli kuruluşlar olan teftiş kurullarının hem yasal açıdan hem de zihniyet olarak dışlandığı görülmektedir.
- Kurumsal ve yasal düzenlemelerde iş, denetim ve teftiş kurulu denetim birimlerinin görev ve yetki sınırlarının yeterince ayrıştırılmamış olması ve bunlar arasında eşgüdümün nasıl sağlanacağını belirlenmemiş olması, denetim faaliyetlerinin etkinliğini azalttığı gibi saydamlığı da azaltmaktadır.
- Son yıllarda küresel düzeyde performansa dayalı bütçe yaklaşımı çerçevesinde hesap verilebilirlik ön plana çıktığı halde, bu iki kurumun saydam olmayan yapıları saydamlıkta sorun yaratmaktadır.
- 15:56Teftiş Kurullarının Durumu
- Çalışma kapsamında elde edilen bulgulara göre, Türk kamu denetiminde saydamlığın uygulanabildiği açısından en zayıf mevzuatın ve kurumsallaşmanın teftiş kurulları denetiminde olduğu görülmektedir.
- İş denetim birim ve iş denetim koordinasyon kurulu kurulmuş olup, iş denetim saydamlığı kısmen de olsa bu kuruluş sayesinde karşılanabilmektedir.
- En yaygın olan teftiş kurullarını toparlayıcı bir mekanizma şu anda yoktur; kamu idarelerinde kaç tane müfettiş çalışıyor, bunlar ne kadar rapor düzenliyorlar, ne kadar kamu zararı tespit ediyorlar bilebileceğimiz hiçbir mekanizma yoktur.
- 16:44Denetim Mekanizmalarının Durumu
- Güncel mevzuat dikkate alındığında teftiş kurullarında hazırladıkları raporları günümüzde de şu anki mevzuata göre de paylaşabilirler, sadece soruşturma raporlarında kısmen de olsa bir sınırlama vardır.
- İnceleme kapsamına alınan kırkyedi genel bütçeli kamu idaresinde toplam oniki idarenin iç denetim kadrosu ihdas edildiği halde iç denetçi istihdam edilmediğini, teftiş kurulu bulunmayan idare sayısı ise yirmi civarında, onbeş idarede ise ne teftiş kurulu var ne de iç denetim birimi var görülmüştür.
- İç Denetim Koordinasyon Kurulu'nun verilerine göre tüm genel yönetim kapsamındaki kamu idare kurum ve kuruluşlarının yüzde yetmiş'i iç kontrol ve denetim sistemini oluşturmamıştır.
- 18:09Sonuç ve Öneriler
- Son süreçte iç denetim odaklı yaklaşımın ön plana çıkarılması ve teftiş kurullarının geri plana itilmesine yönelik zihniyet değişimi nedeniyle ulusal düzeyde bir denetim açığı ve karmaşasının ortaya çıktığı söylenebilir.
- Çalışmada ortaya çıkan diğer önemli bir sonuç, yolsuzlukla etkin bir biçimde mücadele edecek, bütçe hakkının uygulamaya yansıtılmasını kolaylaştıracak, kamu mali yönetiminde saydamlığı ve hesap verebilirliği ön planda tutacak etkin bir denetim sisteminin oluşturulmasına ışık tutmaktadır.
- Türk denetim sisteminin yasal ve yönetsel anlamda teftiş kurullarının denetimlerini de kapsayacak biçimde yeniden tasarlanması gerektiği düşünülmektedir.
- 19:10Saydamlığın Önemi
- Denetimde saydamlık şimdiye kadar sağlanmış olsaydı, bütçe hakkının genel anlamda gerçek anlamda uygulanması günümüzde sağlanabilecekti.
- Mali saydamlığın ön koşulu da denetimde saydamlığın sağlanmasıdır; mali denetimde saydamlık sağlanamazsa, kamu denetiminde saydamlık sağlanamaz ve hesap verme sorumluluğu yerine getirilemez.
- Denetimde saydamlığın sağlanması raporlarda da kaliteyi arttırır; aksi takdirde raporlar gizli kalacak ve ne yazıldığını kontrol edilemediği için otokontrol mekanizması kurulamadığı için raporlarda kalite yakalanamayacaktır.