Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Mezopotamya'nın en görkemli köprülerinden biri olan Malabadi Köprüsü'nün tarihi ve inşası hakkında bilgi veren bir belgesel formatındadır.
- Video, Malabadi Köprüsü'nün fiziksel özellikleri ve UNESCO Dünya Kültür Mirası geçici listesinde yer almasıyla başlayıp, köprüyü kimin inşa ettiği tartışmasına odaklanmaktadır. İbnu'l-Ezrak, Evliya Çelebi ve Albert Gabriel gibi tarihi kaynaklardan alınan bilgiler paylaşılırken, köprüyü Mervaniler döneminde inşa edildiği iddiası öne çıkarılmaktadır. Video, köprüyü inşa etme hikayesini anlatarak sona ermektedir.
- 00:03Malabadi Köprüsü'nün Özellikleri ve Tarihi
- Malabadi Köprüsü, Mezopotamya ve Ortadoğu'nun en görkemli köprülerinden biri olup, 150 metre uzunluğunda, 7 metre genişliğinde ve 19 metre yüksekliğinde olup, 40,86 metre sivri kemeriyle dünyanın en uzun taş kemerli köprüsü özelliğini taşımaktadır.
- Silvan ve Batman sınırlarını belirleyen Botan Çayı üzerine kurulan Malabadi Köprüsü, UNESCO'nun Dünya Kültür Mirası geçici listesinde bulunmaktadır.
- Son zamanlarda Diyarbakır Silvan ilçesi ve Batman halkı arasında Malabadi Köprüsü'nün Mervaniler mi yoksa Artuklular mı tarafından inşa edildiği konusunda tartışmalar yaşanmaktadır.
- 01:08Tarihi Kaynaklardaki Bilgiler
- Silvanlı ünlü tarihçi İbnu'l-Ezrak, tarihi Mefa ve Amid adlı kitabında Malabadi ve Ambarça köprülerinin Mervaniler zamanında inşa edildiğini yazmaktadır.
- Selçukluların Mervanileri yapmasından sonra Silvan'ın hakimiyetini Artuklular'a teslim etmiş, İbnu Ezrak'a göre bir sel felaketinde zarar gören Malabadi Köprüsü, Artuklu hükümdarı Hüsametti Timurtaş zamanında onarım veya yapımına başlanıp Necmettin Alp tarafından tamamlanmıştır.
- Artuklular, Mervani Kürt Devleti'nin izlerini silmek için onardıkları Malabadi Köprüsü'nü sanki Artuklular yapmış gibi adını Karaman olarak değiştirmiş, ancak yöre halkı bin yıldır bu köprüye Malabadi demekten vazgeçmemiştir.
- 02:32Köprünün Diğer Tarihi Bilgileri
- Köprü üzerinde bulunan kitabelere göre Artuklu hakimiyetinden sonra Silvan'a hakim olan Eyyubilerin de Malabadi Köprüsü'nü onardığı anlaşılmaktadır.
- Köprü üzerinde bulunan güneş ve aslan figürlü kabartmalar Mervani ve Eyyubilerin izlerini taşımaktadır.
- 17. yüzyıl gezginlerinden Evliya Çelebi, Malabadi Köprüsü'nün Abbasiler döneminde inşa edildiğini ifade etmektedir.
- 03:10Köprünün Mimari Özellikleri ve Değerlendirmeleri
- Evliya Çelebi, Malabadi Köprüsü hakkında "mühendis var kuvvetini sarf ederek bu köprüde öyle sanatlar göstermiştir ki, bu işçiliği geçmiş mimarlardan hiçbirisi göstermemiştir" diyerek övmüştür.
- 20. yüzyılda Silvan'da çalışmalar yapan mimar ve gezgin Albert Gabriel, "modern statik hesabının olmadığı devirde bu açıklıkta o zaman için böyle bir eser hayranlık ve takdiri mucittir" diyerek köprüyü övmüştür.
- Gabriel'e göre "Ayasofya'nın kubbesi köprünün altına rahatlıkla girer" ve "Balkanlar'da, Türkiye'de, Ortadoğu'da bu açıklıkta bu yaşta köprü yoktur".
- 04:02Malabadi Hikayesi
- Malabadi'nin Mervaniler döneminde yapıldığını teyit eden bir diğer delil, yöre halkı tarafından kulaktan kulağa günümüze kadar gelen Malabadi hikayesidir.
- Hikayeye göre Silvan'da yaşayan Mervani hükümdarı Bat, karşı kıyıdan (bugünkü Batman'da) yaşayan Fatma adında bir kıza aşıktır, ancak Botan Çayı üzerinde bir köprü olmadığı için sadece çayın kıyısında konuşabiliyorlardı.
- Yağmurlu bir günün ardından buluşan Bat ve Fatma, Botan Çayı'nın bulanık sularına kapılarak boğulur, bu olaydan sonra Bat, sevdiği kızın boğulduğu yerde bir köprü yapılmasını emreder.
- 05:14Köprünün İnşaatı
- Mimarlar köprüyü yarısına kadar yaparlar, ancak köprünün kemer açıklığı Ayasofya Camisi'nin kubbesinden daha büyük olur.
- Bat, köprü yapan mimarı yanına çağırır ve köprünün kalan kısmını yapıp yapamayacağını sorar, mimar yapabileceğini söyler.
- Bat, köprüyü tamamlayamazsa beyin elini keseceğini, yapamazsa kendisinin elini kesileceğini şart koşar ve her ikisi şartları kabul eder, Bat köprüyü tamamlayarak beyin elini keser.