Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan makroekonomi dersinin bir bölümüdür. Eğitmen, kaymakamlık sınavına hazırlık amacıyla makroekonomiyi on ders videosu ile anlatmayı planladığını belirtiyor.
- Video, makroekonominin temel kavramlarını ele alıyor. Özellikle GSYİH (Gayri Safi Milli Hasıla) ve GSYİH (Gayri Safi Yurtiçi Hasıla) kavramları, nominal GSYİH ile reel GSYİH arasındaki farklar, deflatör kavramı ve hesaplama yöntemleri detaylı şekilde açıklanıyor. Eğitmen, üretim yöntemi, gelir yöntemi ve harcama yöntemi gibi üç temel hesaplama yöntemini örneklerle anlatıyor ve zincirleme hacim endeksi yöntemiyle reel GSYİH endeksinin nasıl hesaplanacağını gösteriyor.
- Videoda ayrıca Türkiye İstatistik Kurumu'nun 2016 itibariyle baz yılı değiştirme politikası, farklı baz yıllarıyla büyüme oranlarının nasıl değiştiği ve KPSS sınavlarında bu konuyla ilgili soruların nasıl çözüleceği de anlatılmaktadır. Dersin sonunda, ikinci derste enflasyon konusunun inceleneceği belirtilmektedir.
- 00:04Makroekonomi ve Temel Kavramlar
- Makroekonomi dersi on ders videosu ile anlatılacak ve kapsamlı bir özet yapılacak.
- Kaymakamlık sınavında matematiksel çözüm isteyen sorular az olduğu için temel makroekonomik kavramlar çok önemlidir.
- Makroekonomik analizde toplulaştırılmış değişkenler kullanılır, örneğin bireysel talep yerine toplam talep, firma hasılatı yerine gayri safi milli hasıla.
- 00:52Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH)
- Gayri safi milli hasıla (GSMH), bir ekonomide belli bir dönemde ülke sınırı gözetilmeksizin, milli kaynaklarla üretilen tüm nihai mal ve hizmetlerin parasal değeridir.
- GSMH, üretilen tüm malların değil, nihai malların parasal değeridir ve ülke sınırları içinde veya dışında yaratılan toplam geliri ifade eder.
- GSMH genellikle bir yıllığına hesaplanır.
- 01:46Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GDP)
- Gayri safi yurtiçi hasıla (GDP), ülke sınırları içinde olsun olmasın, yerli olsun olmasın, ülke sınırları içinde yerli-yabancı tüm kaynaklarla üretilen tüm nihai mal ve hizmetlerin parasal değeridir.
- GSMH hesaplanırken gayri safi yurtiçi hasılaya dış faktör gelirleri eklenir.
- Dış faktör gelirleri, yurt dışında çalışan ülke vatandaşlarının üretime katkısından yurt içinde çalışan yabancı ülke vatandaşlarının üretime katkısı çıkarılarak hesaplanır.
- 04:37Dış Faktör Gelirleri ve Hasıla İlişkisi
- Ülke sınırları içinde üretilen tüm nihai mal ve hizmetlerin parasal değeri, yurt dışında çalışan ülke vatandaşlarının üretime katkısı ile yurt içinde çalışan yabancıların elde ettiği gelirden oluşur.
- Net dış faktör gelirleri pozitifse, GSMH GSYİH'dan büyüktür; sıfıra eşitse eşittir; negatifse GSMH GSYİH'dan küçüktür.
- Günümüzde GSYİH, ülkenin refah seviyesini belirleyen daha önemli bir değişken olarak kabul edilir.
- 06:18Hasıla Hesaplama Yöntemleri
- Gayri safi milli hasıla veya yurtiçi hasıla hesaplanmasında kullanılan üç yöntem vardır: üretim yöntemi, gelir yöntemi ve harcama yöntemi.
- Üretim yönteminde, üretilen nihai mal ve hizmet miktarı o dönemde geçerli olan fiyatlar genel düzeyiyle çarpılarak hesaplanır.
- Üretim yöntemi, ülke sınırı gözetilip gözetilmeyeceği önemli olmaksızın toplam geliri hesaplamak için kullanılır.
- 07:57Gayri Safi Milli Hasıla (GSYİH) Hesaplama
- Gayri safi milli hasıla (GSYİH) hesaplanırken üretilen nihai mal ve hizmet miktarı baz alınır, ara mallar dahil edilmez çünkü mükerrer hesaplama yapar.
- Gayri safi milli hasıla (GSYİH) nominal değeridir ve cari fiyatlar genel düzeyi (PT) ile hesaplanır.
- Nominal GSYİH aldatıcı bir büyüklüktür çünkü enflasyonist ortamda toplam gelir, o gelirle satın alınabilecek mal ve hizmet miktarından daha fazla artar.
- 10:12Reel GSYİH Hesaplama
- Reel GSYİH, üretilen nihai mal ve hizmet miktarını baz alınan yılın fiyatlar genel düzeyiyle çarparak hesaplanır.
- Reel GSYİH, fiyatlardaki artıştan arındırılmış bir büyüme göstergesidir ve üretimdeki artışın etkisini gösterir.
- Reel GSYİH'yi hesaplamak için deflatör yardımıyla da yapılabilir; nominal GSYİH değeri o dönem için hesaplanan deflatöre bölünür.
- 12:18Deflatör Kavramı
- Deflatör, zaman içindeki fiyat değişimini ölçen bir fiyat endeksidir ve GSM'nin nominal değerini reel değerine dönüştürmekte kullanılır.
- Deflatör bir gösterge niteliğindedir ve tüm malların fiyat değişimine yönelik bir ortalama değerdir.
- Deflatör, değişen yılın fiyatlar genel düzeyini baz alınan yılın fiyatlar genel düzeyine oranlayıp yüzle çarpılarak hesaplanır.
- 16:45Türkiye'de Baz Yılı Değişimi
- Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) 2016 itibarıyla baz yılı değiştirmiştir.
- 2016'ya kadar baz yıl 1998'di ve 1998'den önce 1987 yılının reel GSYİH hesaplanmıyordu.
- 2016 itibarıyla TUİK zincirleme hacim endeksi yöntemiyle büyüme oranını hesaplamaktadır, yani her yıl bir önceki yılın fiyatları kullanılarak GSYİH hesaplanmaktadır.
- 19:34Ekonomik Büyüme Hesaplama Yöntemleri
- Malların üretimi artmasına rağmen fiyatları düşmesi durumunda, ortalama ağırlıklı fiyat ortalaması hesaplanırken bazı yılların sürekli değiştirilmesi gerekiyor.
- Baz yıla bağımlılık nedeniyle bazı hatalar ortaya çıkıyor; baz yılın ne kadar erken ve yakın olması, büyüme oranını hesaplamak için daha gerçekçi sonuçlar veriyor.
- Zincirleme hacim endeksi yöntemi, baz yıla bağımlılığı ortadan kaldırarak ekonomik büyümeyi ve reel GSYİH'yi daha doğru hesaplamayı sağlıyor.
- 20:21Zincirleme Hacim Endeksi Yöntemi
- 2016 itibariyle referans yıl olarak 2009 seçilmiştir, bu yıl 2008 küresel krizinin ardından gerçekleşen ekonomik daralmanın yaşandığı bir yıl.
- 2009'da %4,80'lük bir küçülme yaşanmış ve bu yıl referans olarak alınması büyümenin aldatıcı bir büyüklükle çıkmasına neden olabilir.
- Zincirleme hacim endeksi yöntemi, reel GSYİH'yi daha doğru hesaplamak için baz yıla bağımlılığı azaltmak amacıyla geliştirilmiştir.
- 22:03Zincirleme Hacim Endeksi Örneği
- Örnek olarak meyve ve bilgisayar üretimi üzerinden cari fiyatlarla GSYİH hesaplanmıştır.
- Cari fiyatlarla GSYİH hesaplandığında 2010'da %25, 2011'de %10 büyüme oranı elde edilmiştir.
- Sabit fiyatlarla (2009 fiyatlarıyla) reel GSYİH hesaplandığında 2010'da %75, 2011'de %42 büyüme oranı elde edilmiştir.
- 27:02Baz Yılı Değişimi
- Baz yılı değiştirildiğinde (2010 fiyatlarıyla) reel GSYİH hesaplanmıştır.
- 2009'un üretim miktarı 2010 fiyatlarıyla çarpıldığında 120, 2010'un nominal GSYİH'si 200, 2011'in üretim miktarı 2010 fiyatlarıyla çarpıldığında 280 değerleri elde edilmiştir.
- 27:58Baz Yılı Değişimi ve Büyüme Oranları
- 120'den 200'e %75'lik, 200'den 280'e ise %40'lık bir büyüme oranı hesaplanmıştır.
- Baz yılı değiştirildiğinde (2009'dan 2010'a) büyüme oranları da değişmektedir.
- Baz yılı değiştirildiğinde reel GSYİH değerleri ve büyüme oranları geçmişe yönelik olarak yeniden hesaplanmak zorundadır.
- 29:49Zincirleme Hacim Endeksi Yöntemi
- Zincirleme hacim endeksi ile reel GSYİH hesaplanırken bir önceki yılın fiyatlarıyla hesaplama yapılır.
- 2010'un reel GSYİH'si 2009'un fiyatlarıyla hesaplandığında 280 olarak bulunmuştur.
- Zincirleme hacim endeksi yöntemiyle büyüme oranı hesaplanırken, 2009'un kendi fiyatlarıyla GSYİH'si 160 iken, 2010'un kendi fiyatlarıyla GSYİH'si 200 olarak hesaplanmıştır.
- 32:15Büyüme Oranlarının Hesaplanması
- Zincirleme hacim endeksi ile büyüme oranı hesaplanırken, 2009'un kendi fiyatlarıyla hesaplanan GSYİH ile 2010'un kendi fiyatlarıyla hesaplanan GSYİH arasındaki oransal değer bulunur.
- 2010'un kendi fiyatlarıyla hesaplanan GSYİH 200 iken, 2011'in kendi fiyatlarıyla hesaplanan GSYİH 280 olarak hesaplanmıştır.
- 200'den 280'e %40'lık bir büyüme oranı hesaplanmıştır.
- 34:12Reel GSYİH Endeksi Hesaplama
- Reel GSYİH endeksi zincirleme hacim endeksine göre hesaplanır ve 2009 referans yıl olarak alındığında 100 kabul edilir.
- 2010'da büyüme %75 gerçekleştiği için reel GSYİH endeksi 175 olarak hesaplanır.
- 2010'dan 2011'e büyüme %40 gerçekleştiği için, 175 endeksinin %40'ı olan 70'i ekleyip 245 olarak hesaplanır.
- 36:25Farklı Baz Yılı Durumu
- Eğer reel GSYİH endeksinin referans yılı 2010 olarak alınsaydı, 2010'un endeksi 100 kabul edilirdi.
- 2010'dan 2011'e %40 büyüme olduğu için 2011'in 2010 yılına göre endeks değeri %140 olacaktı.
- 2009'dan 2010'a %75 büyüme olduğu için, 209'un endeksi 51,70 olarak hesaplanır.
- 37:37Zincirleme Hacim Endeksi Yöntemi
- Zincirleme hacim endeksi yönteminde referans yılı değiştirilse bile büyüme oranları değişmez, sadece temsili bir endekse ihtiyaç vardır.
- Baz yılı sıklıkla değiştirme sonucu tüm büyüme oranları ve RGS hesapları yeniden revize edilmesi ve tarihin yeniden yazılması gibi bilgi karmaşası ortaya çıkar.
- 2016 itibariyle Türkiye'de referans yıl 2009 olarak kabul edilmiştir, ancak referans yıl 2010 veya 2011 alınsaydı da büyüme oranları aynı kalırdı.
- 40:33Gelir Yöntemi ile GSYİH Hesaplama
- Gelir yöntemiyle GSYİH hesaplanırken, üretilen tüm malların nihai miktarı fiyatlarıyla çarpılıp, elde edilen gelirin bir kısmı işçilere ücret, sermayedarlara faiz, toprak sahiplerine rant ve girişimcilere kar olarak dağıtılır.
- Milli gelir, ücret, faiz, rant ve kar toplamına eşittir ve safi milli hasıla ile milli gelir arasındaki fark amortisman yatırımıdır.
- Milli gelirden kurumlar vergisi, sigorta primleri, dağıtılmayan karlar çıkarılıp devletin transferleri ve faiz ödemeleri eklendiğinde kişisel gelir bulunur, doğrudan vergiler çıkarıldığında ise harcanabilir kişisel gelir elde edilir.
- 44:03Harcama Yöntemi
- Harcama yöntemi, gelirin tamamının harcandığı varsayımıyla tüketim harcamaları, yatırım harcamaları, kamu harcamaları ve net ihracat harcamaları toplamı olarak hesaplanır.
- Ürettiğimiz toplam mal ve hizmetlerin bir kısmı tüketim malları, bir kısmı yatırım mallarıdır; tüketim mallarını hane halkı sektörü, yatırım mallarını ise devlet ve yabancı yatırımcılar alır.
- İthalat, gelirin dışarıya aktarılması olarak görülür ve bu nedenle ihracattan çıkarılır.
- 45:23Dersin Özeti
- Üretim yöntemiyle GSYİH hesaplanırken cari fiyatlarla o dönemin fiyatları ile üretim miktarları çarpılır, baz yıla göre reel GSYİH hesaplanırken ise büyüme oranları baz yıl değiştiğinde de değişir.
- Zincirleme hacim endeksi ile baz yıla bağımlılık ortadan kalkar ve baz yıl değiştikçe yeniden reel GSYİH ve büyüme oranlarını hesaplama zorunluluğu ortadan kalkar.
- İkinci derste enflasyon, çekirdek enflasyon, beklenen ve beklenmeyen enflasyonlar ve topluma ortaya çıkan maliyetler incelenecektir.