Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Risk Yönetim Derneği'nin düzenlediği bir eğitim sunumu formatında olup, Dr. Hasan Hüseyin Tokgöz, Kemal Üçüncü (Risk Yönetim Derneği Başkan Yardımcısı ve makine mühendisliği uzmanı) ve diğer ergonomi uzmanları tarafından sunulmaktadır.
- Video, makinelerde ergonomik risklerin değerlendirmesi, ergonomi standartları ve risk analizi yöntemleri üzerine kapsamlı bir eğitim içermektedir. İçerikte ISO 111226, EN 501-504 gibi ergonomik standartlar, antropometrik ölçüler, çalışma postürleri, yük taşıma değerlendirmesi ve ergonomik risk analizi için kullanılan iki farklı yöntem (hızlı değerlendirme ve hesaplama yöntemi) detaylı olarak anlatılmaktadır.
- Eğitimde ayrıca makine emniyeti yönetmeliği 206442'deki ergonomi konuları, ergonomik yük taşıma değerlendirmesi için kullanılan formüller, ceza puanları ve sınıflandırma kriterleri ele alınmaktadır. Döküm sektöründeki bir kesme makinesi örneği üzerinden pratik değerlendirmeler yapılmakta ve ergonomi yazılımları (Kinoayı, Siemens, Teknomatik) kullanımının avantajları da anlatılmaktadır.
- 00:03Sunumun Tanıtımı
- Dr. Hasan Hüseyin Tokgöz, Risk Yönetim Derneği'nin düzenlediği "Makinelerde Ergonomik Risklerin Değerlendirmesi" konulu sunumunu yapacak.
- Sunumda Kemal Üçüncü, Risk Yönetim Derneği Başkan Yardımcısı ve iş güvenliği uzmanı olarak yer alacak.
- Kemal Üçüncü, makine mühendisliği odasında makine emniyeti ve makine risk analizi uzmanlığı sertifikası ile Amerikan Bakım Güvenilirlik Güvenliği Uzmanları Derneği'nin verdiği makine güvenilirliği ve bakım profesyoneli sertifikasına sahip.
- 02:45Konuşmacının Deneyimi
- Kemal Üçüncü, otuz beş senedir iş güvenliği alanında çalışmakta ve montaj mahallesi kökenli olup, traktör, Sumitomo ve özellikle Fox Elektrik Sistemlerinde on yedi yıl çalışmıştır.
- Fox Elektrik Sistemlerinde ergonomi ile tanışmış ve vardiya başlangıçta fizyoterapist eşliğinde çalışanlara egzersizler yaptırarak ergonomik uygulamalara odaklanmıştır.
- Montaj hatlarında kolaylaştırıcı ekipmanlar kullanarak ergonomik koşulları iyileştirmiş ve bu uygulamaları fondan destek almıştır.
- 05:22Ergonomi Kampanyası ve Standartlar
- Ergonomi kampanyası sayesinde standartlarla ilgilenmeye başlamış ve makine risk değerlendirmesinin temelini standartlar oluşturduğunu belirtmiştir.
- Ergonomi standartları 1980'li yıllardan beri var olup, ortalama beş yılda bir güncellenen bu standartlar en az sekiz versiyona sahiptir.
- Standart komiteleri hekimler, mühendisler, biyomekanik mühendisleri, ergonomistler ve oftalmologlar gibi çeşitli mesleklerden insanlardan oluşmaktadır.
- 11:17Ergonomi Standartları ve Uygulamaları
- EN 8094 standartı, göstergeler ve kontrol tertibatları ile ilgili ergonomik gereklilikleri içermekte ve göz organının çalışmasını etkileyen unsurları düzenlemektedir.
- Bu standartlar TS (Türk Standartları) eklenerek kabul edilmiş ve bazıları Türkçeye çevrilmiştir.
- Ergonomi standartlarının temeli vücut ölçüleri (antropometrik ölçüler) olup, EN 547 ve TS 547 serisi standartlar bu ölçüleri içerir.
- 13:40Ergonomik Standartlar ve Antropometrik Ölçüler
- Avrupa Topluluğu standartlarında ortalama vücut ölçüleri, yüzde doksanbeşini kapsayan parmak uzunlukları, kalıtlıkları, boylar, kilolar, bacak ve kol uzunlukları gibi antropometrik ölçüleri bulunmaktadır.
- Standartlarda postüre yönelik, duruşuna yönelik ölçüler (çömelmiş insan, kalkmış insan, eli uzatmış, kolunu uzatmış) ve iki kol arası ölçüler gibi yüzlerce insan prototipini tarayarak, özel aletlerle ölçülmüş veriler yer almaktadır.
- 14:34ISO ve TSE Ergonomik Standartları
- ISO 111226 ve EN 1504 standartları çalışma postürünü ve duruşlarını değerlendirirken, TSE 1504 standardı postür değerlendirmesini içerir.
- TSE 1500 standartı 2005 yılında beş fasikülden oluşmakta olup, tamamen ergonomik makine ergonomisine yönelik bir standarttır.
- TSE 1500-1 fasikülü standartın diğer fasiküllerine geçen deyimlerin tanımlarını anlatırken, TSE 1500-2 elle taşıma işlemi ve risk değerlendirmesini, TSE 1500-3 makinaların çalışanların harcaması gereken maksimum güç sınırlarını tayin etmektedir.
- 17:08Makine Tasarımı ve Ergonomik Ölçüler
- TSE 1500-4 standardı çalışma postürünü değerlendirmek için kullanılır ve operatörün yaptığı tüm vücut duruşlarının ergonomik analizini sağlar.
- Makine tasarımı esnasında kafa 40 derecenin altına inmemeli, vücudun 60 dereceden fazla eğilmemesi gerekmektedir.
- TSE 1500-5 standardı, makinalarda yapılan tekrarlayıcı ve riskli hareketlerin limitlerini belirler ve ergonomi yaparken tekrarlayıcı hareketlerin ne kadar sıklıkla ve ne kadar sürede yapılabileceğini tavsiye eder.
- 20:06Ergonomik Risk Analizi ve Bakım İşlemleri
- Makinalarda elle taşıma işlemi, sıkma işlemi, kapak kapama işlemi, parça çıkarma işlemi gibi işlemlerdeki risklerin analizi TSE 1500-2 standardı tarafından belirlenir.
- Bakım işlemleri için ayrı bir standart bulunmamakta, ancak bakım sırasında yapılan kombinasyon hareketleri için TSE 1500-2 kullanılabilir.
- Bakımcılar için çalışma postürü değerlendirmesi (TSE 1500-4) önemli olabilir, özellikle dar dehlizlere girip, eğilip, bükülüp çalıştıkları durumlarda.
- 22:35Makine Koruyucuları ve Emniyet Yönetmeliği
- Makine koruyucuları için EN 13854 ve EN 13857 standartları önemlidir; EN 13854 ezilmeyi önlemek için makinalarda öngörülmesi gereken en az boşlukları belirler.
- EN 13857 koruyucuların güvenlik mesafelerini verir ve parmağın prese girmemesi için koruyucunun tehlike bölgesinden ne kadar uzağa yerleştirilmesi gerektiğini belirtir.
- Makine Emniyeti Yönetmeliği (206442 AB) 16. maddesinde ergonomi konuları geçmektedir ve makinaların operatörün fiziksel ölçülerine, kuvvetine ve dayanma gücüne uygun olması gerektiği belirtilmektedir.
- 26:19Makine Emniyeti ve Yürüme Yolları
- Makine emniyeti değerlendirmesinde geçiş yolları, merdivenler ve yürüme yolları gibi daimi erişim alanlarına dikkat edilir.
- Yürüme yolları için 1401202 serisi standartlar uygulanır; bu standartlarda yürüme yollarının genişliği, yüksekliği ve koruma bariyerlerinin yüksekliği belirlenir.
- Yürüme yolunun etrafındaki trabzonun yüksekliği 50 santim yerden yüksekliğinde bir yatay dikme ile desteklenmiş olmalı ve toplam yükseklik 1,10 metre olmalıdır.
- 28:09Makine Çalışma Temposu
- Makineler tarafından belirlenen çalışma temposunda kullanıcıların ve üreticilerin dikkat etmesi gereken kurallar vardır.
- Bant tipi çalışmalarda operatörlerin bant hızını durdurma yetkisi ve ayarlama imkanı olmalıdır.
- İnsan onuruna yakışır bir makine hızında veya insan dinlenme sürelerini ve fiziksel performansına uygun bir çalışma gereklidir.
- 29:40Ergonomi ve İnsan-Makine Arayüzü
- Uzun süre dikkat gerektiren izlemelerden kaçınılması gerekmektedir.
- Makine dizaynında ergonomik faktörler dikkate alınmalıdır.
- İnsan-makine arayüzünün uygun olması gerektiği, bilişsel ergonomi olarak adlandırılır.
- 32:03Ergonomik Risk Analizi
- Ergonomik risk analizinde yük kaldırma konumları, yük yüksekliği ve asimetri açısı gibi faktörler önemlidir.
- Eğer ergonomik faktörler standartın öngördüğü sınırların dışında ise ceza puanı alınır ve risk artar.
- Teknik yardımcılar (tutamaçlar, konveyör bantları gibi) yük kaldırma işlemlerinde kullanılır.
- 34:31Ergonomik Değerlendirme Yöntemleri
- Ergonomik değerlendirmede önce temel faktörler incelenir, tereddüt varsa işyeri yeniden tasarlanır.
- Yöntem 2'de hesaplama yapılır, tereddüt kalırsa Yöntem 3'te daha fazla parametre eklenir.
- Ergonomik risklerle başa çıkmak için işyeri yeniden tasarlanabilir, teknik yardımcılar kullanılabilir veya makine yeniden tasarlanabilir.
- 38:09Ergonomik Yük Değerlendirmesi Yöntemi
- Ergonomik yük değerlendirmesinde öncelikle referans kütle tercih edilmelidir; bu, operatörün kaldırabileceği maksimum ağırlıktır.
- Referans kütle, evdeki kullanım için 5 kg veya 10 kg, profesyonel kullanım için ise 25 kg olarak belirlenmiştir.
- Ergonomik yük sınırları sadece ağırlık değil, taşıma süresi ve çalışan popülasyonu gibi faktörlere de bağlıdır.
- 41:40Referans Kütle Seçimi
- Çalışan popülasyonu yaş, cinsiyet ve fiziksel durum gibi faktörleri dikkate alındığında referans kütle değişiklik gösterebilir.
- Yaşlı ve fiziksel olarak zayıf çalışanlar için daha düşük referans kütleler tercih edilmelidir.
- Özel kullanımlar için referans kütleler belirlenmiş olsa da, bunlar artık tercih edilmemektedir.
- 44:18Ergonomik Yük Değerlendirme Kriterleri
- Ergonomik yük değerlendirmesinde yükün iki elle kaldırılması, büyük bir kişi tarafından taşınabilmesi ve sınırlı alanlarda çalışılmaması gibi kriterler incelenir.
- Yükün şekli, ağırlık merkezi, tutma olanakları, zemin koşulları ve kaldırma sırasında başka işlemler yapılması gibi faktörler değerlendirilir.
- Ortam şartları da ergonomik değerlendirmede dikkate alınmalıdır.
- 47:14Yöntem 1 ve Yöntem 2
- Yöntem 1'de belirlenen kriterler karşılanırsa, yükün ağırlığı referans kütleye göre değerlendirilir.
- Yöntem 1'de, yük ağırlığı referans kütleye göre belirli sınırlar içindeyse ve diğer kriterler karşılanıyorsa risk analizi sonlandırılabilir.
- Yöntem 2, Yöntem 1'in kriterlerini karşılamayan durumlar için uygulanır ve daha detaylı hesaplamalar gerektirir.
- 52:13Ergonomik Risk Değerlendirme Yöntemi
- Ergonomik risk değerlendirmesi için bir indeks formülasyonu kullanılarak sayısal değer bulunuyor.
- Referans kütleyi belirlerken kadın/erkek ve yaş aralığına göre çalışanlar ayrılıyor, örneğin 40 yaşında bir erkek grubu için 1,676 kilogram çarpanı kullanılıyor.
- Yük yükseklikten kaldırıldığında (50 cm) ceza puanı 0,93, yatay hareket için 0,97, 30 derece döndürme için 0,99 ceza puanı alınıyor.
- 55:16Kavrama Kalitesi ve İş Sıklığı
- Kavrama kalitesinde yükün şekli, ağırlık merkezi gibi faktörler değerlendiriliyor.
- İş sıklığı dakikada kaç adet yapıldığı ve ne kadar süre yapıldığına göre değerlendiriliyor.
- Tüm faktörler değerlendirildikten sonra ceza puanları toplanarak bir değer elde ediliyor.
- 56:32Risk Değerlendirme Sonuçları
- Sıfır olan değerler olduğu zaman operasyon ergonomik açıdan sınıfta kalıyor.
- Sınıfta kalmayan operasyonlar için tavsiye edilen kütle sınırı (RML) hesaplanıyor.
- Gerçek kütle, tavsiye edilen kütle sınırına bölünerek risk değeri belirleniyor, bu değer 1'den büyükse yeniden tasarıma gidiliyor.
- 58:31Yöntemler ve Uygulama Alanları
- Yöntem 1 hızlı tarama olarak kullanılıyor ve 9-13 faktöre bakılıyor.
- Yöntem 2 daha detaylı bir değerlendirme sunuyor ve kaldırma indeksini andıran hesaplama yapıyor.
- Tek elle çalışma, iki kişi çalışması veya ilave görevler gibi durumlar için Yöntem 2 uygulanmıyor, bu durumlarda ergonomik açıdan zor işler olduğu için otomasyon veya teknik yardımcılar öneriliyor.
- 1:01:44Döküm Sektöründe Ergonomik Sorunlar
- Döküm sektörü ağır bir sektör olup elli taşıma, kaldırma, tozlu ortam ve sıcak parçalar gibi olumsuzluklar içerir.
- Dökümden çıkan parçaların üzerinde kalan kalın metal kalıntıların kesilmesi elle yapılan önemli işlerden biridir.
- Döküm parçaları ocaktan çıkarıldığında istenilen şekil ve şemalde olmayıp, üzerinde çapaklı kalıntılar oluşur ve bunları insanlar zor ortamlarda elle temizler.
- 1:02:50Ergonomik İyileştirme Örneği
- Döküm parçalarının üzerindeki kalıntıları kesmek için kullanılan makine, bant üzerinden gelen parçaları kesmekte kullanılır ve ergonomik bir iyileştirme sağlar.
- Makine 45 kilo ağırlığında olmasına rağmen balansörle asılmış durumda ve çalışan kişi sadece 5 kilo efor sarf ediyor.
- Makine, itfaiyecilerin arabaları kesmesinde kullandıkları ve hurdacıların karaseri kesmekte kullandıkları kesicilere benzer.
- 1:04:27Ergonomik Değerlendirme
- Ergonomik değerlendirmede makinenin düşey yer değiştirme (25 santim) ve yatay hareket (83 santim) ölçümleri alınmış, ayrıca frekans çarpanı 5 olarak belirlenmiştir.
- Çalışan kişinin 1,5 saat bu işlemi yaptığını ve 15 kilo ağırlığında olduğunu varsayarak hesaplamalar yapılmıştır.
- Hesaplamalar sonucunda 1,14 ceza puanı bulunmuş, bu değer 1'den büyük olduğundan yeniden tasarım gerektiği sonucuna varılmıştır.
- 1:08:36Yeniden Tasarım Önerileri
- Döküm parçaları üzerinde hareket ettiği konveyörün yüksekliğini artırarak (25 santimden 50 santime) ceza puanını azaltmak mümkün olabilir.
- Kesme aletinin düşey yer değiştirme deplasmanını (40 santim) ayarlayarak 30 santime düşürmek gibi mühendislik çözümleri düşünülebilir.
- Her makinenin kullanım kılavuzunda güvenlik donanımları, teknik ve elektrik çizimleri, güvenlik uyarıları ve ergonomi bilgilerinin yer alması gerekiyor.
- 1:11:50Bilişsel Ergonomi
- Göstergelerin yapılan işle orantılı olması ve skalaların mantıklı olması bilişsel ergonomide önemlidir.
- Kumandaların butonlarının yerleri, şekilleri ve renkleri bilişsel ergonomi ilkelerine göre düzenlenmelidir.
- Hız, ilerleme gibi düğmelerin gruplandırılması ve programlama düğmelerinin ayrı bir bölgede yer alması gibi düzenlemeler yapılmıştır.
- 1:14:50Ergonomik Yazılımlar
- Ergonomik değerlendirme yaparken çeşitli yazılımlar kullanılmaktadır.
- Bu yazılımlar görüntü işleme teknolojileri kullanarak yatay mesafe, düşey mesafe ve postür gibi ölçümleri kolayca yapabilmeyi sağlar.
- Yazılımlar, çalışanların tüm hareketlerini, açılarını ve yüklerini ölçme imkanı sunarak ergonomi çalışmalarını kolaylaştırır.
- 1:16:41Ergonomi Soruları ve Yanıtları
- Rotasyon, aynı kas gruplarını sürekli kullanmaktan kaçınarak birikimsel travmaları önler ve çalışanların iş sürelerini azaltır.
- "Çalışmak Vücudu Yorar" adlı kitap, Fransız bir sosyolog tarafından yazılmış ve iş sağlığı konularını ele almaktadır.
- Ergonomik yazılımlar genellikle 1500'e uygun kuralları uygulayarak hesaplamalar yapar ve reva endeksi gibi değerlendirmeleri içerir.
- 1:22:10Ergonomi Kampanyası ve Kapanış
- Ergonomi kampanyası bu yıl sonuna kadar devam edecek ve herkesin sosyal medyada paylaşım yapması rica ediliyor.
- Ergonomi çok önemli bir multidisipliner konu olup, hekimler, mühendisler ve diğer uzmanlar tarafından çalışılmaktadır.
- Ergonomik kongrede dernek, REBA ve NIOSH konularında yaklaşık 15 kişiye eğitim vermiştir.